USA Chính quyền Trump yêu cầu Tối Cao Pháp Viện xét tính hợp hiến sắc lệnh chấm dứt “quyền công dân theo nơi sinh”

[Gibbs]

Tóm tắt diễn biến
Chính quyền Trump đã gửi đơn đề nghị Tối Cao Pháp Viện xem xét tính hợp hiến của sắc lệnh hành pháp nhằm chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh (birthright citizenship). Đây là lần thứ hai trong năm vấn đề này được đưa lên các thẩm phán tối cao, sau khi nhiều tòa cấp dưới liên tục ra phán quyết chặn thi hành.

Lập luận của chính quyền
Trong đơn kháng cáo, Văn phòng Tổng Biện Lý (Solicitor General) D. John Sauer cho rằng cách hiểu phổ biến suốt hơn một thế kỷ về Tu chính án 14 — rằng người sinh ra trên đất Mỹ đương nhiên là công dân — là “sai lầm” và gây “hệ quả phá hoại.” Chính quyền nêu “lợi ích cấp thiết” của việc bảo đảm quốc tịch Mỹ chỉ được trao cho những người “được hưởng theo luật.”

Quyết định tháng 6 và cuộc chiến pháp lý mới
Hồi tháng 6, Tối Cao Pháp Viện ra một phán quyết thiên về thủ tục, giới hạn (nhưng không loại trừ hoàn toàn) khả năng tòa cấp dưới chặn các chính sách toàn quốc. Sau đó, các tiểu bang và cá nhân phản đối sắc lệnh đã đệ các vụ kiện theo hướng khác, kể cả kiện tập thể, và tiếp tục giữ sắc lệnh trong tình trạng bị đình chỉ.

Các phán quyết chặn sắc lệnh hiện tại

Một tòa phúc thẩm liên bang đặt tại San Francisco (Khu vực 9) đã giữ nguyên lệnh của tòa liên bang ở Seattle, chặn sắc lệnh trên phạm vi toàn quốc. Phán quyết 2–1 cho rằng sắc lệnh đi ngược Điều khoản Quốc tịch trong Hiến pháp, án lệ US v. Wong Kim Ark và thực hành của hành pháp từ nhiều thập niên.

Tại New Hampshire, một thẩm phán liên bang cũng ra lệnh cấm thi hành đối với toàn bộ các trường hợp trẻ sơ sinh bị ảnh hưởng, trong khuôn khổ một vụ kiện tập thể do ACLU khởi xướng.

Nội dung chính của sắc lệnh
Sắc lệnh ký ngày 20/1, mang tên “PROTECTING THE MEANING AND VALUE OF AMERICAN CITIZENSHIP,” quy định chính phủ liên bang sẽ không “cấp giấy tờ công nhận quốc tịch Hoa Kỳ” cho trẻ sinh trên lãnh thổ Mỹ nếu cha mẹ ở Mỹ bất hợp pháp, hoặc hiện diện hợp pháp nhưng chỉ tạm thời.

Tranh luận về án lệ Wong Kim Ark
Ba thập niên sau khi Tu chính án 14 được phê chuẩn (1868), Tối Cao Pháp Viện trong vụ US v. Wong Kim Ark khẳng định người sinh tại Hoa Kỳ — với một số ngoại lệ hẹp — là công dân. Phía chính quyền lập luận rằng án lệ này từ lâu đã bị hiểu sai, nhấn mạnh yếu tố “thường trú và cư trú lâu dài” như một giới hạn quan trọng. Tuy nhiên, cho đến nay, các tòa cấp dưới chưa chấp nhận cách diễn giải này.

Phản ứng của bên kiện
ACLU gọi sắc lệnh là “bất hợp pháp, dứt khoát,” khẳng định sẽ tiếp tục bảo đảm không đứa trẻ nào bị tước quyền công dân bởi một chính sách “tàn nhẫn và vô nghĩa.” Bộ Tư Pháp chưa đưa ra bình luận công khai ngay lập tức.

Bước tiếp theo
Chính quyền đã nộp đơn kháng cáo lên Tối Cao Pháp Viện đối với cả hai vụ ở Khu vực 9 và New Hampshire, đồng thời kháng lên tòa phúc thẩm khu vực Boston trong vụ New Hampshire. Vấn đề then chốt là liệu có đủ bốn thẩm phán bỏ phiếu đồng ý thụ lý để tòa tối cao xét xử và đưa ra phán quyết cuối cùng.