Washington, D.C. — Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng (OMB) đang chỉ đạo các cơ quan liên bang chuẩn bị kế hoạch sa thải quy mô lớn trong trường hợp chính phủ liên bang bị đóng cửa, với hướng dẫn nhắm vào những chương trình không bắt buộc phải duy trì theo luật.
Theo bản ghi nhớ gửi tới các cơ quan, OMB yêu cầu rà soát những chương trình sẽ hết tiền nếu Quốc hội không thông qua ngân sách trước hạn chót 30/9, và không có nguồn tài trợ thay thế. Các chương trình này sẽ được đưa vào diện cắt giảm nhân sự sâu rộng (reduction in force – RIF), có thể loại bỏ vĩnh viễn những vị trí bị đánh giá là “không phù hợp” với các ưu tiên của Tổng thống Donald Trump. OMB nói: “Chúng tôi vẫn hy vọng phe Dân Chủ tại Quốc hội sẽ không để xảy ra đóng cửa, và các bước nêu trên sẽ không cần thiết.”
Động thái này đánh dấu một sự leo thang so với cách chính phủ liên bang thường chuẩn bị cho kịch bản đóng cửa trước đây, diễn ra trong bối cảnh bế tắc ngân sách giữa chính quyền Trump và phe Dân Chủ tại Quốc hội. Người phát ngôn OMB từ chối bình luận; các chi tiết đầu tiên về bản ghi nhớ được tường thuật bởi báo chí Mỹ.
Bế tắc ngân sách và đòn bẩy sa thải
Trong tuần tới, đối đầu đảng phái được dự báo nóng hơn khi phe Dân Chủ yêu cầu gói nhượng bộ để duy trì hoạt động chính phủ tới tháng 11, đáng chú ý là đòi gia hạn trợ cấp liên bang tăng cường cho bảo hiểm theo Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá rẻ (ACA) vốn sẽ hết hiệu lực cuối năm. Nhà Trắng và phe Cộng Hòa yêu cầu một gia hạn “sạch” (không điều kiện). Đầu tuần, Tổng thống Trump hủy cuộc họp với lãnh đạo Dân Chủ và bác bỏ các yêu cầu của họ.
Bản ghi nhớ OMB ngày thứ Tư tái khẳng định lập trường cứng rắn, gọi yêu sách của phe Dân Chủ là “điên rồ” và cho biết trong trường hợp đóng cửa, chính quyền sẽ tiếp tục tài trợ các ưu tiên cốt lõi. Việc lên kế hoạch sa thải ở các mảng khác sẽ tiếp tục trừ khi Quốc hội thông qua một gia hạn ngân sách không kèm đòi hỏi như phía chính quyền mong muốn.
Lãnh đạo Thiểu số Thượng viện Chuck Schumer lên án đây là “một nỗ lực đe doạ.” Ông cho rằng Tổng thống Trump “sa thải công chức từ ngày đầu—không phải để quản trị, mà là để hù dọa,” và dự báo các quyết định sa thải như vậy nhiều khả năng sẽ bị tòa án lật lại hoặc buộc chính quyền tuyển dụng lại.
Nằm trong chiến lược thu gọn bộ máy
Bản ghi nhớ mới là mắt xích mới nhất — và có thể mạnh tay nhất — trong nỗ lực cải tổ, thu hẹp khu vực công của chính quyền Trump. Tháng Hai, Tổng thống đã ký sắc lệnh yêu cầu các cơ quan xây dựng phương án RIF quy mô lớn. Kết quả thực thi thời gian qua không đồng đều: nơi cắt giảm mạnh, nơi rút lại một phần, nơi khác lại mời gọi một số nhân sự đã rời đi quay lại.
Động thái lần này được “báo trước” bằng một bản ghi nhớ chung OMB–Văn phòng Quản lý Nhân sự (OPM) cuối tháng Hai, yêu cầu các bộ ngành trước ngày 13/3 phải xác định mọi đơn vị và nhân sự đảm nhiệm chức năng không do luật/quy định bắt buộc, và thường không được xếp “thiết yếu” trong thời gian mất nguồn chi.
Một điểm bất thường: OMB chưa đăng các kế hoạch ứng phó đóng cửa của cơ quan lên website, dù chỉ còn chưa đầy một tuần nếu Quốc hội không hành động. OMB cho biết đã nhận kế hoạch cập nhật từ “nhiều nhưng chưa phải tất cả” các cơ quan. Các kế hoạch này liệt kê chức năng/nhân sự thiết yếu sẽ tiếp tục làm việc khi bế tắc ngân sách kéo dài; nhóm này vẫn phải đi làm, song nhiều người chưa được trả lương cho tới khi Quốc hội thông qua chi trả.
Dịch vụ nào tiếp tục, ai bị ảnh hưởng?
Mỗi lần đóng cửa có khác biệt, nhưng các dịch vụ cốt yếu như an sinh xã hội, thực thi pháp luật, kiểm soát không lưu, tuần tra biên giới thường không gián đoạn. Trong khi đó, các vấp váp thường thấy gồm: đóng cửa công viên quốc gia và viện bảo tàng; trì hoãn kiểm định thực phẩm; hủy các phiên xử di trú; chậm một số chương trình cho vay liên bang đối với người mua nhà và doanh nghiệp nhỏ.
Trong đợt suýt đóng cửa hồi tháng Ba (sau đó được ngăn chặn), ước tính hơn 1,4 triệu nhân viên được phân loại thiết yếu và sẽ phải đi làm; khoảng 750.000 người trong số đó vẫn được trả lương vì lương từ nguồn khác. Gần 900.000 nhân viên sẽ bị tạm nghỉ không lương. (Các ước tính này chưa tính đến các đợt sa thải/rời việc trong những tuần đầu nhiệm kỳ hiện tại.)
Công đoàn NTEU (lớn thứ hai khu vực liên bang) nói chưa nắm được bản ghi nhớ; AFGE chưa phản hồi yêu cầu bình luận. Các nhóm vận động cấp tiến chỉ trích việc dùng đóng cửa như một công cụ để cắt gọt lực lượng công: bên cạnh tính pháp lý gây tranh cãi, họ coi đây là hành động “tự gây tổn hại” khi đẩy ra ngoài một lượng lớn chuyên môn và kinh nghiệm, đồng thời mang tính ép buộc trong thương lượng ngân sách: “hãy nhượng bộ, nếu không chúng tôi sẽ làm tổn hại đất nước.”
Điều gì phía trước?
Với hạn chót 30/9 cận kề, bản ghi nhớ của OMB biến kịch bản đóng cửa từ “đình trệ tạm thời” thành rủi ro thay đổi nhân sự lâu dài trên diện rộng. Dù kế hoạch sa thải có được kích hoạt hay không còn phụ thuộc vào thỏa hiệp ngân sách trong vài ngày tới — và nếu kích hoạt, gần như chắc chắn sẽ kéo theo khiếu kiện pháp lý cùng hệ quả xáo trộn hoạt động ở nhiều cơ quan liên bang. Trong lúc đó, các bộ ngành buộc phải song song chuẩn bị: vừa duy trì các chức năng thiết yếu, vừa vạch sẵn danh mục cắt giảm đúng theo chỉ đạo mới từ OMB.
