Quan hệ Israel - thế giới Ả Rập: 'Cơm chẳng lành canh chẳng ngọt' nhiều thập kỷ

[Romano]

Mối quan hệ ngoại giao giữa Israel và các nước Ả Rập ngày càng trở nên căng thẳng sau hàng loạt cuộc tấn công từ phía Israel gây thiệt hại lớn.
Việc Israel ném bom vào thủ đô Doha, Qatar khiến mối quan hệ của quốc gia này với các quốc gia Ả Rập có nguy cơ rạn nứt và mở ra chương mới trong lịch sử đầy chia rẽ kể từ năm 1948 cho đến nay. Cùng với đó nhiều nước thuộc các quốc gia Ả Rập có mối quan hệ khó khăn với nhà lãnh đạo Palestine trong nhiều năm qua, làm phức tạp thêm nỗ lực ổn định ở khu vực Trung Đông.

Ai Cập

Israel và Ai Cập - quốc gia Ả Rập đông dân nhất từng xảy ra xung đột vào năm 1948, 1956, 1967 và 1973. Sau đó, Ai Cập đạt được đàm phán và ký kết Hiệp định Trại David cùng Hiệp ước hòa bình Ai Cập - Israel vào năm 1978, chấm dứt các cuộc xung đột.

Tuy nhiên, sau đó 3 năm, cựu Tổng thống Ai Cập Anwar Sadat - người từng đồng ý thỏa thuận này bất ngờ bị ám sát bởi chiến binh Hồi giáo vì thực hiện sáng kiến hòa bình với Israel.


Theo nhiều cuộc thăm dò dư luận, Hiệp ước hòa bình Ai Cập - Israel không được người dân Ai Cập ủng hộ rộng rãi, nhưng nó lại trở thành trụ cột vững chắc trong chính sách đối ngoại và an ninh của Cairo. Đồng thời đóng vai trò then chốt trong mối quan hệ giữa nước này với Mỹ. Ngoài ra, Israel và Ai Cập hợp tác về dầu khí, nhưng lại ít có giao thương trong những lĩnh vực khác.

Theo các chính trị gia Israel và Mỹ, cần thiết di dời một phần dân số Gaza đến Sinai của Ai Cập đã bị lên án kịch liệt tại Cairo.

Jordan

Là quốc gia Ả Rập thứ hai ký kết hòa bình với Israel vào năm 1994, Jordan có mối quan hệ gần gũi nhất với người Palestine. Theo một số ước tính, hơn nửa dân số nước này là người Palestine, nhiều người trong số họ là hậu duệ của những người tị nạn chạy trốn hoặc bị trục xuất khi Israel thành lập vào năm 1948.

Jordan kiểm soát Bờ Tây và Đông Jerusalem từ năm 1948 cho đến khi Israel chiếm đóng vùng lãnh thổ của Palestine trong cuộc chiến năm 1967. Triều đại Hashemite của Vua Abdullah quản lý nhiều địa điểm Hồi giáo và Thiên chúa giáo ở Jerusalem kể từ năm 1924.

Giống như với Ai Cập, thỏa thuận hòa bình với Israel rất quan trọng đối với cách tiếp cận của Jordan về an ninh và chính sách đối ngoại, đồng thời là trọng tâm trong mối quan hệ của nước này với Mỹ. Tuy nhiên, sự phẫn nộ về cách đối xử của Israel đối với người Palestine đang lan rộng ở Jordan và càng trở nên gay gắt hơn bởi cuộc xung đột ở Gaza.

Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất

Vào năm 2020, nền quân chủ ở vùng Vịnh khiến nhiều quốc gia Ả Rập ngạc nhiên khi đồng ý bình thường hóa quan hệ với Israel - quốc gia đầu tiên làm như vậy theo "Hiệp định Abraham" của Tổng thống Mỹ Donald Trump.Thỏa thuận này cho phép Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Israel phối hợp chặt chẽ hơn trước những mối đe dọa từ Iran và củng cố nền kinh tế, vai trò trong khu vực của đất nước. Tuy nhiên, UAE luôn cho rằng việc bình thường hóa quan hệ nhằm mục đích thúc đẩy mục tiêu thành lập nhà nước Palestine - mục tiêu này ngày càng bị thách thức bởi cuộc xung đột ở Gaza và việc Israel đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu định cư ở Bờ Tây.

Cuộc không kích của Israel vào Qatar, một quốc gia láng giềng và là thành viên của Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh cũng đang đẩy mối quan hệ với UAE trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết.

Bahrain, Sudan, Maroc

Bahrain cũng nối gót UAE bình thường hóa quan hệ với Israel ngay sau đó. Tương tự, Maroc vốn có quan hệ với Israel tiếp tục đồng ý củng cố quan hệ theo Hiệp định Abraham để đổi lấy việc Mỹ công nhận chủ quyền của Israel đối với vùng lãnh thổ tranh chấp Tây Sahara. Sudan là thành viên thứ 4 của hiệp định nhưng không ban hành lệnh bình thường hóa trước khi rơi vào xung đột.

Ả Rập Xê-út

Là nơi có những địa điểm linh thiêng nhất của đạo Hồi, Ả Rập Xê-út luôn tự xem mình là nước bảo vệ người Palestine nhưng trong nhiều thập kỷ họ vẫn giữ cánh cửa mở cho mối quan hệ trong tương lai với Israel.

Năm 2000, Ả Rập Xê-út tập hợp các quốc gia Ả Rập khác để đồng ý với sáng kiến ​​hòa bình, trong đó đề xuất bình thường hóa hoàn toàn quan hệ với Israel để đổi lấy việc thành lập một nhà nước Palestine với Jerusalem là thủ đô và cho phép người tị nạn Palestine trở về.


Trong những năm gần đây, dường như nước này đang tiến gần đến việc đi theo UAE và Bahrain để đạt thỏa thuận, nhưng cuộc chiến ở Gaza và cuộc không kích của Israel vào đồng minh Qatar khiến triển vọng trở nên mờ nhạt hơn bao giờ hết.

Syria

Israel chiếm phần lớn Cao nguyên Golan của Syria trong cuộc chiến năm 1967 và tuyên bố sáp nhập khu vực này vào năm 1981. Dưới thời chính quyền Assad - đồng minh của Iran, kẻ thù khu vực của Israel, mối quan hệ vẫn là sự thù địch công khai.

Trong cuộc nội chiến Syria, Israel nhiều lần ném bom vào mục tiêu có liên quan đến Iran trên lãnh thổ Syria. Sau khi chính quyền Assad bị lật đổ, Israel tăng cường cuộc tấn công vào tài sản quân sự của Syria, chiếm giữ núi Hermon và điều quân vào miền Nam Syria.

Lebanon

Lebanon là nơi sinh sống của nhiều người tị nạn Palestine và là nơi tiếp nhận Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) từ năm 1970. Israel nhiều lần đụng độ với PLO và tấn công Lebanon vào năm 1978 và năm 1982, chiếm đóng miền nam đất nước này cho đến năm 1990.

Lực lượng Hezbollah của Lebanon do Iran hậu thuẫn nổi lên là kẻ thù chính của Israel tại khu vực biên giới. Cuộc xung đột bắt nguồn từ năm ngoái dẫn đến những thất bại nặng nề đối với Hezbollah và khiến thỏa thuận ngừng bắn không mấy dễ dàng đạt được.

Iraq

Israel phá hủy lò phản ứng hạt nhân của Iraq bằng cuộc ném bom vào năm 1981. Kể từ khi cuộc xung đột ở Gaza diễn ra, Israel nhiều lần tấn công các nhóm liên kết với Iran bên trong Iraq.

Yemen

Lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn ở Yemen tìm cách tấn công Israel bằng tên lửa và máy bay không người lái kể từ năm 2023. Thời gian sau đó, Israel liên tục nhắm mục tiêu vào nhiều thủ lĩnh và vị trí quân sự của Houthi bằng những cuộc không kích gây thương vong và thiệt hại lớn.