Chính trường ở Hoa Kỳ trong năm 2025 này đang chứng kiến một màn trình diễn mà nếu có nhà biên kịch tài ba nào đó như Shaw hay Brecht sống dậy, hẳn cũng phải lắc đầu tặc lưỡi:
"Kịch bản này thật là quá sức đình đám, không kém phần trào lộng!"
Ông Donald John Trump, người từng tuyên bố sẽ
"làm nước Mỹ vĩ đại trở lại" giờ đây đã trở thành một tổng thống trên danh nghĩa nhưng thực quyền lại nằm ở nơi khác. Ông Trump không hơn không kém chỉ là một con rối chính trị hiện đại, giống như vua Phổ Nghi triều Mãn Thanh, như vua Duy Tân dưới tay Tôn Thất Thuyết, hay như Hoàng đế Hàm Nghi bị Nguyễn Văn Tường cho giựt dây.
Tổng thống nhưng không có tổng quyền
Sau cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022, rồi đại bầu cử năm 2024, thế lực ủng hộ ông Trump, gồm giới tài phiệt, đám truyền thông cực hữu, nhóm MAGA, các nghị sĩ Cộng Hòa cơ hội, đã đưa ông ta trở lại Tòa Bạch Ốc với sự chật vật và tranh cãi chưa từng có. Nhưng một điều rõ ràng: ông Trump hôm nay không còn là Trump của 2016 nữa.
Ông ký hàng loạt sắc lệnh nhưng văn bản đã được cho viết sẵn. Ông đọc diễn văn nhưng chữ nghĩa là của đám cố vấn. Ông lên Twitter (pardon, X) nhưng dòng tweet đã được kiểm soát kỹ lưỡng từng câu, từng chữ một. Phía sau hậu trường là một tập hợp các nhân vật đình đám như Steve Bannon, Stephen Miller, Elon Musk, Peter Thiel, và một vài think tank theo chủ nghĩa dân tộc kinh tế, đang giựt dây từng bước đi của ông Trump.
Nói một cách khác, ông Trump là một ông vua
"bù nhìn", quyền hành bị "trói tay" bởi những
"Thái hậu thời hiện đại", chỉ khác là thay vì ngồi phía sau được che rèm để điều hành triều đình trong hậu cung, họ sẽ ngồi ở các studio truyền hình, văn phòng luật sư, và sàn chứng khoán.
(Minh họa)
Từ Salazar đến Trump: Chiếc ngai của ảo tưởng
Câu chuyện về António de Oliveira Salazar, tên độc tài Bồ Đào Nha khi bị cho phế truất mà chính ông ta vẫn không hay biết, được giữ cuộc sống trong ảo giác quyền lực cho đến lúc nhắm mắt lâm chung, nghe ra tưởng chỉ có thể xảy ra trong thế kỷ trước. Nhưng nay, chính ông Trump cũng đang được nuôi dưỡng bởi ảo tưởng cho rằng ông là người có
"toàn quyền tuyệt đối", trong khi trên thực tế, quyền lực thực sự đã lọt vào tay kẻ khác.
Giống như Salazar được phụ tá đưa báo tin giả, ông Trump cũng sống trong hệ thống truyền thông riêng biệt, nơi mà ông được ví là
"cứu tinh", là
"tổng thống đích thực", còn những người bất đồng ý kiến đều là
"kẻ phản quốc", cần phải bị trừng trị.
Cái đáng buồn là, Salazar không hề biết mình đã bị qua mặt, còn Trump thì lại biết rõ, nhưng tự nguyện làm con rối để giữ lấy danh xưng, vì hơn ai hết, ông hiểu: rời khỏi sân khấu chính trị là chấm dứt hào quang và đối mặt với pháp luật.
Lịch sử liệu có lặp lại?
Lịch sử Đông Tây kim cổ đầy rẫy những ví dụ về vua chúa không có quyền lực nào, vì người thực sự nắm quyền lại không mang danh tính rõ nét.
Ở Trung Hoa, Phổ Nghi là
"Hoàng đế cuối cùng", nhưng chỉ là búp bê trong tay Từ Hi Thái hậu, rồi sau đó là bọn quân phiệt, rồi cuối cùng là bọn phát xít Nhật.
Ở Việt Nam, vua Hàm Nghi được Tôn Thất Thuyết
"dựng lên" để chống Pháp, còn thực quyền là do các quan đại thần chia chác với nhau.
Trong thời hiện đại, ông Trump đang ngồi ghế Tổng thống mà giống như làm MC cho các thế lực tài phiệt, những kẻ không bao giờ lộ mặt ra nhưng kiểm soát được mạng lưới về chính sách, về truyền thông và về tài chính.
Người đời thường nói,
"Chính trị là nghệ thuật dối trá hợp pháp", nhưng với trường hợp của Trump, đó là nghệ thuật diễn kịch chính trị cấp cao, nơi mà
"ông vua luôn tự hào và không ngần ngại để cho kẻ khác giựt dây mình như một con rối, miễn là còn thấy ánh đèn chiếu lên mặt".
Ai đang giựt dây con rối?
Câu hỏi đặt ra là:
Ai đang thật sự cầm quyền?
Một mặt là nhóm cố vấn bảo thủ cực đoan, chủ trương thanh lọc nội bộ nước Mỹ, đánh vào tâm lý sợ hãi của dân da trắng, bài di dân, chống toàn cầu hóa, và chống bất cứ thứ gì
"không phải là Mỹ". Mặt khác là giới tư bản kỹ nghệ mới, như Musk và Thiel, những người không màng đến lý tưởng nào khác mà chỉ lo bảo vệ hệ thống kinh tế có lợi lộc thật to cho họ. Họ cần có một
"kép chánh nhập vai" như Trump để lôi kéo đám đông, chia trí công chúng, trong khi bọn họ tha hồ thao túng nơi hậu trường.
Thêm vào đó là đám truyền thông cực hữu như Fox News, Newsmax, cũng đóng vai trò
"dưỡng khí" giữ cho bong bóng Trump không bị xẹp. Họ biết rõ: nếu không có hình bóng Trump thì họ sẽ mất view, mất quảng cáo, mất khách hàng cuồng tín.
Rối không đáng sợ, người giựt dây con rối mới thật sự nguy hiểm
Ông Trump ngày nay không còn là tay
"outsider" nổi loạn như hồi năm 2016. Ông là một con rối thuận tiện cho các thế lực vận hành quyền lực trong bóng tối. Sự nguy hiểm không nằm ở ông, mà ở những kẻ đeo găng trắng đứng sau, sẵn sàng cho thí quân vì mục tiêu lâu dài: biến nền dân chủ Hoa Kỳ thành một sân khấu, trong đó tự do chỉ là màn phông, còn quyền lực thật nằm trong tay kịch tác gia vô danh.
Nếu dân chúng Mỹ không tỉnh táo, sẽ đến một ngày, họ sẽ bị dẫn dắt bởi một ông vua chỉ biết múa miệng như Phổ Nghi, nhưng thực chất quốc gia lại nằm trong tay của những
"Từ Hi thời kỹ thuật số".
Chúng ta thường nghĩ con rối là kẻ đáng thương. Nhưng trong chính trị, có những con rối lại tự nguyện xỏ dây vào cổ, miễn là còn được cho đứng giữa sân khấu. Và khi khán giả còn vỗ tay, thì trò chơi rối vẫn còn tiếp tục, bất kể ai đang giựt dây ở sau bức màn nhung.
(Viết từ Melbourne, Úc)
