Chỉ trong 100 ngày đầu nhiệm kỳ thứ hai này, chính quyền Trump đã vấp phải hơn 200 vụ kiện và hơn 70 phán quyết bất lợi từ các tòa án liên bang, đã làm chậm hàng loạt chính sách gây ra lắm tranh cãi trong nước và quốc tế.
Tổng thống Donald Trump đã phải đối mặt với làn sóng phản đối mạnh mẽ từ hệ thống Tư pháp liên bang trong 100 ngày đầu tiên. (Ảnh: Reuters)
Chỉ mới có 100 ngày đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ hai này, ông Donald Trump đã đối mặt với cơn mưa pháp lý khi có hơn 200 vụ kiện được đệ trình lên nhằm chặn đứng các chính sách chủ chốt của ông.
Tính cho đến nay, hơn 70 phán quyết từ các vị thẩm phán liên bang đã cản trở nỗ lực của Tòa Bạch Ốc trong hàng loạt các lãnh vực, từ nhập cư, quốc tịch, chi tiêu ngân sách, đến quyền của người chuyển giới và các chương trình
"bình đẳng đa dạng" (DEI).
Siết chặt vấn đề nhập cư
Ngày 19/4, Tối cao Pháp viện đã đưa ra phán quyết tạm thời ngăn chặn chính quyền Trump trục xuất nhóm đàn ông gốc Venezuela đang bị giam giữ, sau khi luật sư của họ cảnh cáo họ có nguy cơ bị trục xuất khẩn cấp mà không cần phải qua quy trình xét xử tư pháp theo quy định.
Chính quyền đã tố cáo nhóm di dân lậu này là thành viên băng đảng tội phạm
Tren de Aragua chỉ vì nhưng dấu xăm mình, điều mà gia đình và luật sư của họ kịch liệt phủ nhận.
Ba vị thẩm phán liên bang sau đó đã đồng loạt lên tiếng chỉ trích cách thức mà chính quyền giải quyết hồ sơ nhập cư và ra lệnh cho tạm dừng các vụ trục xuất mới trong khu vực pháp lý của họ, dựa trên
Đạo luật Kẻ thù Ngoại bang từ năm 1798, một văn bản pháp lý khá lâu đời vốn chỉ được áp dụng trong thời chiến mà ông Trump đem ra áp dụng để biện minh cho việc trục xuất không cần phải qua xét xử. Thậm chí ông còn ban hành tình trạng khẩn cấp ở biên giới để điều động quân đội ra tay ngăn chận vụ di dân lậu.
Nhà tù nổi tiếng CECOT ở El Salvador (Ảnh: Reuters).
Một trong ba vị thẩm phán đã khiển trách chính phủ vì đã vi phạm lệnh cấm trục xuất và đánh lạc hướng tòa án trong vụ một người đàn ông gốc El Salvador đang sống hợp pháp tại tiểu bang Maryland bị trục xuất do sai lầm.
Hai vị thẩm phán còn lại bày tỏ nghi ngờ về tính hợp pháp của chính sách trục xuất này và ra lệnh tạm thời ngăn cản chính phủ không được trục xuất thêm người trong lúc chờ xem xét về các biện pháp dài hạn hơn.
Cho đến nay, các tòa án liên bang đã ban hành ít nhất là 19 phán quyết hạn chế hoặc đình chỉ các nỗ lực của chính quyền trong việc trục xuất hàng loạt, cắt giảm ngân sách tái định cư người tỵ nạn, và giới hạn quyền công dân theo nơi sinh. Phần lớn các vụ này đang được chính phủ kháng cáo.
Tuy nhiên, chính quyền ông Trump cũng ghi nhận ra ít nhất có 9 chiến thắng về pháp lý, trong đó các vị thẩm phán từ chối cản trở việc tiến hành các cuộc đột kích nhập cư tại cơ sở tôn giáo, ngừng triển khai ứng dụng nhập cư điện tử, và chuyển một số người bị giam giữ đến căn cứ Hải quân Mỹ tại Vịnh Guantanamo, Cuba.
Quyền công dân theo nơi sinh
Tối cao Pháp viện dự kiến sẽ tổ chức phiên điều trần vào ngày 15/5 để xem xét sắc lệnh hành pháp của ông Trump về việc hạn chế quyền công dân tự động đối với trẻ em sinh ra trên đất Mỹ nhưng không có cha hoặc mẹ là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân hợp pháp.
Trong khi đó, yêu cầu của chính quyền nhằm thu hẹp phạm vi của ba lệnh cấm toàn quốc do các vị thẩm phán đưa ra vẫn chưa được tòa án này phúc đáp.
Các bên phản đối cho rằng sắc lệnh của ông Trump đi ngược lại Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Hoa Kỳ, vốn khẳng định bất cứ ai sinh ra trên lãnh thổ Hoa Kỳ đều được coi là công dân Mỹ hợp pháp.
Ngân sách của chính phủ và cuộc chiến về tài chính
Một loạt phán quyết từ các vị thẩm phán liên bang đã chặn đứng kế hoạch cho đóng băng hàng ngàn tỷ USD tài trợ, khoản vay và các hỗ trợ tài chính khác từ chính phủ liên bang. Dù chính quyền đã tìm cách để điều chỉnh một phần chính sách, nhiều nội dung của các lệnh cấm này vẫn đang có hiệu lực.
Trong các phán quyết riêng rẽ, tòa án cũng ngăn chặn nỗ lực của chính quyền nhằm thu hồi 20 tỷ USD tài trợ cho các dự án năng lượng sạch, cắt giảm 11 tỷ USD ngân sách y tế cộng đồng dành cho các tiểu bang, và cắt giảm nguồn tài trợ nghiên cứu cho các trường đại học, trung tâm y tế và các cơ sở học thuật khác.
Tuy vậy, nỗ lực tinh giản bộ máy chính phủ thông qua Cơ quan Hiệu quả Chính phủ (
DOGE) do tỷ phú Elon Musk đứng đầu, lại gặp thuận lợi hơn.
Dù một số vị thẩm phán ra lệnh cho khôi phục việc làm cho hàng ngàn công chức bị sa thải vì cho rằng việc sa thải này là trái luật, các tòa phúc thẩm sau đó đã cho tạm hoãn hiệu lực những phán quyết này.
DOGE hiện bị giới hạn truy cập một số cơ sở dữ liệu, song lại được phép rà soát cơ quan chính phủ để tìm cách để tiết kiệm ngân sách.
Quyền của người chuyển giới
Ngày 24/4, chính quyền Trump đệ trình lên Tối cao Pháp viện yêu cầu cho phép thi hành sắc lệnh cấm người chuyển giới phục vụ trong quân đội, một phần trong chuỗi các chỉ đạo nhằm siết chặt quyền lợi của cộng đồng LGBTQ+.
Cho đến nay, ít nhất có 14 phán quyết từ các vị thẩm phán đã tạm thời chặn đứng chính sách cấm người chuyển giới phục vụ trong quân đội, cũng như các quy định yêu cầu giam giữ tù nhân theo giới tính khi sinh và cấm chăm sóc chuyển giới cho người dưới 19 tuổi.
Chương trình đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI)
Bốn vị thẩm phán đã ra lệnh tạm thời ngăn cản việc thực thi các sắc lệnh hành pháp của ông Trump nhằm chấm dứt các chương trình
DEI trong cơ quan chính phủ và buộc các tổ chức nhận tài trợ liên bang phải cam kết không được thực hiện những chương trình
DEI bị coi là vi phạm luật chống phân biệt đối xử.
Nhiều chính trị gia bảo thủ lập luận rằng các chính sách
DEI đã phân biệt đối xử ngược lại với người da trắng và một số nhóm khác.
Các sắc lệnh trừng phạt các hãng luật
Bốn vị thẩm phán liên bang đã cho đình chỉ tạm thời các sắc lệnh hành pháp của ông Trump nhằm trừng phạt 4 hãng luật lớn, hành động bị coi là trả đũa quyền tự do ngôn luận được bảo vệ bởi Tu chính án thứ nhất.
Các hãng luật bị nhắm tới từng là đại diện cho thân chủ kiện tụng chống lại chính sách của ông Trump, thuê luật sư từng tham gia điều tra ông ở cấp liên bang hoặc tiểu bang, hoặc đại diện cho người từng điều tra ông trong quá khứ.
Chính sách về thuế trả đũa đối xứng của ông Trump đang vấp phải nhiều vụ kiện về tính hợp hiến. (Ảnh: Reuters).
Chiến tranh thương mại và làn sóng kiện tụng mới
Ít nhất có 7 vụ kiện đang được tiến hành nhằm phản đối chính sách áp đặt thuế diện rộng của ông Trump đối với các đối tác thương mại nước ngoài. Nguyên đơn tố cáo ông Trump vượt quyền theo Hiến pháp khi áp đặt mức thuế mới mà không có sự chấp thuận của Quốc hội.
Một vị thẩm phán đã từ chối yêu cầu ban hành lệnh cấm khẩn cấp nhưng vẫn để ngỏ khả năng ban hành lệnh sơ bộ ngăn việc áp đặt mức thuế mới trong thời gian sắp tới. Sáu vụ kiện còn lại hiện vẫn chưa có đưa ra phán quyết cuối cùng.
