Năm 2016, tôi đến Huế. Đấy là lần đầu tiên tôi đến thăm lăng Gia Long. Tôi đă đi Huế rất nhiều, đă đi lăng Tự Đức, Khải Định vài lần. Nhưng lăng Gia Long hầu như tôi không hề đặt chân đến, chỉ v́… tôi không biết. Ngài được mặc định là nhân vật phản diện trong sách giáo khoa, trong những tài liệu chính thống, và v́ thế, lăng của ngài cũng bị đưa vào quên lăng.
Dịp đó là lần đầu tiên tôi ra Huế chơi. Trong vé tham quan các điểm di tích lăng tẩm, th́ chỉ có lăng Minh Mạng, Tự Đức, Khải Định và thăm Đại Nội, không có lăng Gia Long. Chiều đó, tôi đi thăm lăng Minh Mạng. Nhưng không hiểu sao tôi chạy lố đến một cây cầu mới xây và có biển hiệu chỉ dẫn "Lăng Gia Long".
Vừa lạc, vừa t́m măi chưa ra lăng Minh Mạng mà thấy biển chỉ lăng Gia Long. Thế là phi xe vào hướng chỉ. Chạy măi chạy măi. Đi nhầm lối rẽ vài lần (không hiểu sao tỉnh Thừa Thiên Huế tiết kiệm bảng hiệu thế), phải hỏi 2, 3 người dân, cuối cùng mới tới được lăng Gia Long. Lăng vua rất vắng người.
Lúc tới chỉ có tôi thăm. Khác những lăng kia, lăng Gia Long chưa khai thác du lịch nên không bán vé. Tôi bỏ ít tiền công đức. Tôi thắp nhang cho ngài trong đền và đặt một ít tiền quyên góp. Nhờ hành động kính cẩn này mà chú bảo vệ sau đó đă mở lăng cho tôi.
Bởi v́ chưa khai thác du lịch nên không khí rất trầm mặc, lăng phủ bụi lịch sử, uy nghi và trầm tĩnh. Khác hẳn các điểm lăng khác do khách du lịch quá đông nên nét lịch sử bị phai nhạt rất nhiều.
Tại đấy, tôi sẽ kể cho bạn một câu chuyện t́nh của vua Gia Long.
Bức ảnh này, chính là chuyện t́nh đó.
Mộ vua Gia Long bên trái, và mộ Thừa Thiên Cao Hoàng Hậu bên phải.
Vua Gia Long là hoàng đế đă táng mộ ḿnh và mộ vợ ở cạnh nhau. Khi Thừa Thiên Cao Hoàng hậu ra đi vào năm 1814, nhà vua rất đau đớn. Ông đă đích thân chỉ huy công tŕnh xây dựng lăng tẩm này, và bị một tai nạn suưt chết. 6 năm xây dựng, để năm 1820 khi ngài nằm xuống. Mộ của ngài và mộ của vợ được ở cạnh nhau.
Thừa Thiên Cao Hoàng hậu có tên húy là Lan. Tống Phúc Lan là tên bà. Bà sinh năm 1762, và bằng tuổi Gia Long. Đắng cay ngọt bùi mà Gia Long phải gánh từ thuở lưu lạc, bà cũng gánh cùng. Bao nhiêu lần Tây Sơn truy sát khiến Gia Long chạy đôn chạy đáo, bà cũng chạy đông chạy tây. Bao nhiêu lần Gia Long lưu lạc, bà vẫn chịu khó phụng dưỡng mẹ vua, bảo vệ gia thất suốt quăng thời gian phiêu bạt, săn sóc đến từng bữa ăn của người mẹ già (nghe như một chuyện về mẫu người phụ nữ Việt Nam phải không).
Giai đoạn đen tối. Nguyễn Ánh đă sang cầu viện quân Xiêm La, đi cùng việc cậy nhờ Bá Đa Lộc đem Hoàng tử Cảnh sang Pháp xin thêm ngoại viện. Trước khi ra đi, nhà vua đă lấy một nén vàng tốt, chặt ra làm hai, trao cho bà một nửa, c̣n ḿnh th́ giữ một nửa, và nói: “Con ta đi rồi và ta cũng sẽ đi đây. Ngày gặp lại cũng chẳng biết là vào lúc nào và ở đâu, bởi vậy, Phi hăy lấy nửa nén vàng tốt này làm của tin”.
Bà đă đợi ông từ Xiêm La trở về. Khi vua chiếm được Gia Định, rước bà về từ đảo Phú Quốc. Từ đó về sau, bà quyết không rời xa ông nữa. Trên chiến trường tên bay đạn lạc, mưa máu và bẩn thỉu. Bà vẫn ra chiến trường cùng với vua, động viên, tâm sự. H́nh ảnh Gia Long - Thừa Thiên sau này được ví như nàng Ngu Cơ luôn ở bên Hạng Vũ đời Hán vậy.
Giữa bôn ba ấy, bà không chỉ là cột trụ tinh thần cho Gia Long. Mà c̣n tự tay dệt nhung phục cho quân sĩ. Trong một trận đánh, quân Gia Định thất thế. Chính bà, cầm trống thúc quân khiến tướng sĩ phấn chấn mà đánh bại địch. Năm 1802, vua Gia Long thống nhất đất nước. Năm 1806, bà được phong tước hoàng hậu. Năm ấy, bà đă 44 tuổi.
Gần nửa đời người bôn ba, vào sinh ra tử với người đàn ông của đời ḿnh. Đến lúc đó, bà mới được an ủi. Có một câu chuyện nhỏ. Hôm đó, vua hỏi bà thỏi vàng năm nào. Bà đem vàng ra tŕnh lên. Gia Long vô cùng cảm động, cầm lấy nửa thỏi vàng và bảo rằng: “Vàng này mà c̣n giữ được, đó thật là ân trời đă giúp cho trong lúc gian nan, chẳng nên quên lăng. Vậy phải để dành về sau cho con cháu biết”. Thỏi vàng ấy, sau này được Minh Mạng cho thờ ở Điện Phụng Tiên.
8 năm hưởng vinh hoa ngắn ngủi, Thừa Thiên hoàng hậu ra đi. Vua khóc thương vô cùng. Tự tay xây mộ, và dặn Minh Mạng khi ta băng hà th́ táng ở bên cạnh. Hai nấm mồ ở cạnh nhau, không cô độc, hai con người đă từng chia ngọt sẻ bùi khi c̣n sống và bây giờ nằm cạnh nhau để đi vào giấc ngủ ngh́n thu, vẫn chia ngọt sẻ bùi cùng nhau. Hậu thế đời sau đánh giá lịch sử cực đoan đă chửi ông, nhưng tôi tin, khi có bà ở cạnh như vậy, th́ ông sao có thể cô đơn?
Bao nhiêu đắng cay, bao nhiêu thất bại, bao nhiêu tủi nhục của nhà vua, vẫn không khiến bà ngă ḷng, vẫn ở bên ông. C̣n ông, khi vinh hoa đầy ḿnh, khi thiên hạ trong tay, vẫn muốn bà ở cạnh ḿnh.
Khi bạn rời khỏi lăng Gia Long, bạn sẽ gặp một con đường lăng mạn đẹp vô cùng. Bởi Lăng Gia Long là sự ḥa quyện của u tịch lịch sử và thiên nhiên hoang sơ Thiên Thọ Sơn. Và xa xa con đường ấy, chính là lăng mẹ vua Minh Mạng. Vua Minh Mạng không phải là con chính thất. Mẹ ông không được chôn cạnh Gia Long. Nhưng v́ ḷng hiếu thảo, ông để mẹ ḿnh không ở quá xa cha ḿnh.
Chuyện t́nh ấy, không chỉ là một chuyện t́nh đẹp. Mà c̣n là bài học đạo đức cho đời sau.
VietBF@sưu tập
