Thiếu thốn thông dịch viên tiếng Việt tại Nhật đang khiến những người làm nghề này quá tải trong thời kỳ Covid-19.
Phan Bích Chi, một nhân viên người Việt 30 tuổi làm việc tại Osaka International House Foundation, không thể nghỉ ngơi theo đúng nghĩa đen. Có những ngày, thông dịch viên Việt - Nhật phải tiếp nhận các cuộc gọi đến không ngừng. "Chúng tôi đã bận rộn hơn nhiều kể từ mùa xuân". cô nói, "Thỉnh thoảng, tôi nói chuyện điện thoại trong suốt tám giờ làm việc".
Tình trạng thiếu thông dịch viên tiếng Việt đang gây khó khăn cho người Việt Nam tại Nhật Bản trong việc tiếp nhận đầy đủ các dịch vụ của chính phủ. Vấn đề là số lượng cư dân Việt Nam tăng mạnh khi Nhật Bản đẩy mạnh thu hút lao động nước ngoài để đối phó với tình trạng khủng hoảng nhân lực trong nước.
Osaka International House Foundation cung cấp thông dịch viên cho người nước ngoài hoặc giới thiệu họ đến các văn phòng chính phủ. Từ khi Covid-19 bắt đầu lan rộng, tổ chức này nhận được ngày càng nhiều các yêu cầu về chăm sóc sức khỏe và việc làm từ người dân Việt Nam.
Văn phòng làm việc của Osaka International House Foundation. Ảnh: Nikkei.
Trong tháng 7, họ nhận được 799 yêu cầu, tăng gần ba lần so với tháng 4. Trong đó, 124 yêu cầu là bằng tiếng Việt, lớn thứ ba sau tiếng Trung và tiếng Anh. Vào tháng 7/2019, khi bắt đầu mở đường dây điện thoại, chỉ có 3 yêu cầu bằng tiếng Việt.
Đội ngũ thông dịch viên tiếng Việt đã được tăng cường vào tháng 9, nhưng sẽ không thể đáp ứng được khối lượng công việc nếu số yêu cầu tiếp tục tăng. Và đây cũng không phải trường hợp cá biệt.
Trung tâm Thông tin Đa ngôn ngữ (MIC) Kanagawa, một tổ chức phi lợi nhuận ở Yokohama, tỉnh Kanagawa, thường cử thông dịch viên tiếng nước ngoài đến các bệnh viện trong tỉnh. Vào tháng 3, trước khi bắt đầu ngừng cung cấp dịch vụ do lo ngại Covid-19, họ đã nhận được 45 yêu cầu thông dịch viên tiếng Việt. Và họ chỉ xoay sở đáp ứng được 12 yêu cầu.
Do số lượng thông dịch viên tiếng Việt có hạn, "chúng tôi thường không có lựa chọn nào khác ngoài việc từ chối yêu cầu, ngay cả hiện giờ cũng vậy", một nhân viên nói.
Có hơn 420.000 người Việt Nam cư trú tại Nhật Bản, tính đến cuối tháng 6, tăng 2% so với cuối năm ngoái và gấp 3,4 lần so với 5 năm trước đó, theo Bộ Tư pháp Nhật Bản. Họ chiếm 14,6% tổng số cư dân nước ngoài tại Nhật, tăng 8,8% so với 5 năm trước đó. Đây cũng là tỷ lệ cao thứ ba, sau người Trung Quốc và Hàn Quốc.
Năm 2019, chính phủ Nhật đã cấp một loại thị thực mới để chấp nhận "lao động có kỹ năng cụ thể" trong 14 lĩnh vực đang thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng, như hăm sóc điều dưỡng, nông nghiệp và xây dựng. Kể từ đó, hàng nghìn người Việt Nam, Indonesia và những người châu Á khác đã tìm đến Nhật.
Số lượng thông dịch viên tiếng Việt ít do khan hiếm người Việt thuộc thế hệ thứ hai và thứ ba thông thạo cả hai thứ tiếng. Nguồn tài chính công eo hẹp khiến chính quyền địa phương ngần ngại khi thuê thông dịch viên thường trực. Các trường hợp ngoại lệ là các địa phương có đông người nước ngoài, như văn phòng thị trấn Oizumi ở tỉnh Gunma và chính quyền thành phố Yao ở tỉnh Osaka.
Makiko Mizuno - Giáo sư tại Đại học Kinjo Gakuin cho biết các chính quyền địa phương phụ thuộc vào tình nguyện viên từ các tổ chức liên kết hoặc tổ chức phi lợi nhuận.
Tình trạng thiếu thông dịch viên khiến cư dân nước ngoài lo lắng. Osaka International House Foundation nhận được yêu cầu tư vấn từ những người nước ngoài ngại đến Cơ quan Dịch vụ Nhập cư hoặc cảnh sát vì tiếng Nhật kém.
"Người phiên dịch được yêu cầu không chỉ có khả năng ngôn ngữ mà còn phải hiểu biết về các thuật ngữ chuyên môn và kỹ năng ghi chú tốt. Các tình nguyện viên thiếu các yếu tố này, từ đó có thể dịch sai", Minoru Naito - Phó giáo sư tại Đại học Ngoại ngữ Tokyo cho biết, "Để cung cấp dịch vụ thích hợp cho người nước ngoài, chính phủ nên đảm bảo thông dịch viên chất lượng cao thông qua việc thiết lập hệ thống trình độ quốc gia và tạo cơ chế thuê họ với mức thù lao thích hợp".
Ghi nhận sự thiếu hụt thông dịch viên trong các dịch vụ hành chính và công cộng khác, Mizuno cho rằng chính phủ không có tầm nhìn trong chính sách tiếp nhận lao động nước ngoài. Theo ông, "dù chào đón lao động nước ngoài, chính quyền trung ương lại phụ thuộc vào chính quyền địa phương" trong việc giúp họ hòa nhập. Đây là cách tiếp cận không ổn.
Các quốc gia có đông người nhập cư khác thường thiết lập các cơ chế để loại bỏ rào cản ngôn ngữ và đưa ra các hỗ trợ. Ví dụ, Australia có thông dịch viên nhiều ngôn ngữ khác nhau cả ngày lẫn đêm để người nhập cư có thể nhận được dịch vụ của chính phủ. Họ cũng cung cấp các chương trình đào tạo tiếng Anh cho người nhập cư. Mỹ và Anh còn có hệ thống công nhận thông dịch viên cho người nhập cư.
"Số lượng người từ Nepal và Myanmar cũng đang tăng lên tại Nhật Bản", ông Mizuno nói, "Cải thiện dịch vụ cho những người sử dụng ngôn ngữ thiểu số sẽ ngăn chặn sự cô lập xã hội và góp phần hồi sinh các cộng đồng địa phương". Ngoài ra, vì các dịch vụ trực tuyến vẫn có thể thực hiện được ngay cả ở những khu vực không có thông dịch viên, việc sử dụng chúng được kỳ vọng sẽ tăng lên.
