Tám tháng sau khi Nga kiểm soát Kherson, nhiều người Ukraine từ chối yêu cầu sơ tán của Moskva, để cố gắng chờ ngày thành phố được giải phóng.
"Có cảm giác thành phố đang bị bỏ hoang. Tất cả người có thiện cảm với Nga đã sơ tán, trong khi những người còn lại đang tích trữ lương thực", Anastasya, người phụ nữ quyết định ở lại Kherson để chăm sóc ba con mèo và hai con chó, chia sẻ.
Lực lượng Nga tiến vào Kherson, thủ phủ tỉnh cùng tên ở miền nam Ukraine, giáp bán đảo Crimea, không lâu sau khi Tổng thống Vladimir Putin phát động chiến dịch quân sự hôm 24/2. Cuối tháng trước, Điện Kremlin siết kiểm soát bằng cách tuyên bố sáp nhập tỉnh Kherson vào lãnh thổ Nga sau cuộc trưng cầu dân ý.
Nhưng chiến dịch phản công mà Ukraine phát động từ cuối tháng 8 đã giúp họ giành lại nhiều phần lãnh thổ ở tỉnh Kherson, khiến giới chức phương Tây cho rằng Kiev có thể giải phóng thành phố Kherson trong vài tuần tới.
Chính quyền do Nga bổ nhiệm ở thành phố Kherson đầu tháng này yêu cầu người dân sơ tán tới các vùng do Moskva kiểm soát ở bờ đông sông Dnieper, nói với họ mang theo "giấy tờ, tiền, quần áo và những tài sản có giá trị", dấu hiệu cho thấy họ sẽ không thể sớm trở lại thành phố.
Nhưng nhiều người đã quyết định bám trụ Kherson, một phần vì chờ đợi quân đội Ukraine tiến vào, một phần vì lo sợ những nguy cơ nếu rời thành phố.
"Tôi không định đi đâu cả. Tôi ở đây để chờ quân đội Ukraine giải phóng", Vladimir, cư dân Kherson, nói.
Người phụ nữ đi trên một con phố ở Kherson, miền nam Ukraine hôm 31/10. Ảnh: Reuters.
Giới chức chính quyền thân Nga gọi những người quyết bám trụ ở Kherson là Zhdun, hay những người chờ đợi.
"Tôi tự hào là một Zhdun và ở đây để chờ đợi", Vladimir nói thêm.
Vladimir cho biết Internet và các dịch vụ liên lạc khác bị hạn chế nghiêm trọng. Họ rất khó biết được những gì đang diễn ra trong thành phố.
"Bạn có thể liên tục nghe thấy tiếng pháo kích, nhưng thật khó để hiểu nó thực sự là gì. Thành phố tràn ngập những tin đồn về những gì sắp xảy ra", ông nói.
Khi chính quyền thân Nga rời thành phố, họ gần như mang theo toàn bộ hàng hóa thiết yếu, từ thuốc men tới thiết bị y tế, chất lên những chiếc xe buýt đang hướng về các vùng lãnh thổ khác mà Nga kiểm soát.
Hai cư dân Kherson cho biết họ không thể tìm thấy sữa bột cho trẻ sơ sinh và các loại thuốc cơ bản trong các hiệu thuốc địa phương. Nga thậm chí đã chuyển tượng bán thân bằng đồng của Fyodor Ushakov và Alexander Suvorov, hai chỉ huy Nga thế kỷ 18, sang bên kia sông.
Nhưng việc quan chức và lực lượng an ninh Nga ở Kherson di tản sang bên kia sông khiến nhiều cư dân địa phương thấy nhẹ nhõm.
"Có cảm giác bình yên và tự do mới đã xuất hiện", Nikolai, người quyết định ở lại Kherson để chăm sóc cha mẹ già, cho hay.
Trước thông báo sơ tán, Nikolai mô tả đường phố Kherson tràn ngập cảnh sát Nga. Họ thường tra hỏi ngẫu nhiên một số người dân trên phố. Do đó, Nikolai thường hiếm khi rời khỏi nhà.
"Vài tuần trước, chúng tôi chỉ dám thì thầm với nhau về những gì đang xảy ra. Nhưng giờ những nỗi sợ vơi bớt khi người Nga rời đi", anh nói.
Ba cư dân Kherson kể rằng một số cửa hàng trong thành phố đã ngừng chấp nhận thanh toán bằng đồng ruble của Nga, vài tháng sau khi quan chức do Điện Kremlin bổ nhiệm cố gắng loại bỏ đồng hryvnia của Ukraine khỏi các giao dịch. Trong một clip lan truyền trên mạng, nhân viên cửa hàng đã nói với khách rằng cô được chủ yêu cầu chấp nhận thanh toán bằng đồng hryvia.
Bình luận về việc một số cửa hàng từ chối đồng ruble, Kirill Stremousov, thị trưởng Kherson do Nga bổ nhiệm, tuần trước đe dọa trừng phạt theo luật thời chiến "những kẻ thừa nước đục thả câu", nhưng không nêu chi tiết.
Trong đoạn video khác do Stremousov đăng trên Telegram nhằm đe dọa những người ở lại Kherson, một thanh niên 17 tuổi bị thẩm vấn sau khi bị cáo buộc cung cấp thông tin cho quân đội Ukraine.
Hiện chưa rõ kế hoạch của Moskva ở Kherson là gì.
Trong nhiều tuần, lực lượng Ukraine đã lên kế hoạch bao vây thành phố ở phía bờ tây sông Dnieper bằng cách nhắm vào các tuyến tiếp tế trọng yếu của Nga, trong đó có cầu Antonovsky, vốn đã bị đạn pháo HIMARS phá hủy phần lớn.
Đầu tháng này, Sergey Surovikin, tổng tư lệnh mới của lực lượng Nga ở Ukraine, thừa nhận tình hình ở tiền tuyến Kherson rất căng thẳng. Ông cũng để ngỏ khả năng rút quân Nga khỏi thành phố khi nói rằng "không thể loại trừ những quyết định khó khăn".
Mất Kherson sẽ là một đòn giáng mạnh với ông Putin, người tháng trước tuyên bố Nga sẽ mãi ở lại thành phố này.
Ukraine đến nay bác bỏ thông tin cho rằng Moskva có kế hoạch rút khỏi thành phố, thay vào đó cho rằng Nga đang điều thêm quân vào Kherson để tìm cách "giăng bẫy" quân đội Ukraine.
"Họ không chuẩn bị rời đi. Họ chuẩn bị để phòng thủ", Gen Kyrylo Budanov, người đứng đầu lực lượng tình báo Ukraine, nói hôm 31/10, thêm rằng ông thấy Nga đã sẵn sàng cho cuộc giao tranh đô thị.
Tuy nhiên, những người bám trụ Kherson nói có rất ít dấu hiệu cho thấy thành phố đang được chuẩn bị một hệ thống phòng thủ mạnh.
Cư dân Irina nói cô thấy chỉ có một vài công sự bằng bao cát được đắp tại các trụ sở chính quyền. "Chúng tôi chưa được yêu cầu sẵn sàng cho giao tranh. Có cảm giác như họ đang bỏ lại chúng tôi", cô nói.
Irina kể gần đây gặp ba lính Nga mới được huy động theo lệnh động viên. Họ hỏi cô về nơi mua thuốc lá và rượu. "Họ nói họ không biết đang làm gì ở thành phố này. Có cảm giác họ chưa sẵn sàng cho một trận chiến lớn", cô nói.
Một dấu hiệu cho thấy Nga đang chuẩn bị phòng thủ là chính quyền thân Nga ở Kherson tuần trước tuyên bố thành lập đơn vị phòng vệ lãnh thổ, kêu gọi người dân địa phương tham gia bảo vệ thành phố. Nhưng ngay cả lính Nga cũng nhanh chóng thừa nhận có rất ít cư dân địa phương sẵn sàng cầm vũ khí chống lại quân đội Ukraine.
"Thành lập đơn vị phòng vệ lãnh thổ ở Kherson là một quyết định mạo hiểm. Thay vì tạo ra đơn vị phòng thủ, chúng tôi có thể đang trang bị vũ khí cho đối thủ của mình", một lính Nga chia sẻ trên blog.
