Bạo loạn ở Kazakhstan đang lan rộng và có nguy cơ mất kiểm soát, quân đội bất lực phải "đánh tiếng" nhờ Nga đưa lực lượng quân sự vào hỗ trợ.
"Vớ bở" sau khi Liên Xô sụp đổ
Sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991, kho vũ khí, khí tài khổng lồ của đất nước này được chia cho các quốc gia thành viên, chủ yếu theo nguyên tắc: Vũ khí bố trí trên lãnh thổ nước nào thì nước đó được hưởng.
Trên cơ sở đó, quân đội nước Cộng hòa Kazakhstan được thành lập với tiềm lực cực kì hùng mạnh. Theo tính toán của trang mạng Topwar, đây là quân đội mạnh nhất khu vực Trung Á, và mạnh thứ nhì (chỉ đứng sau Nga) trong Cộng đồng các quốc gia độc lập SNG (nghĩa là còn mạnh hơn cả Belarus).
Nguyên nhân của điều này, là do lãnh thổ Kazakhstan vốn là Quân khu Turkestan thuộc Liên Xô cũ, trấn giữ biên cương phía nam. Kazashtan lại có sân bay vũ trụ Baikonur đặc biệt quan trọng, nên có nhiều cơ sở hạ tầng kỹ thuật quân sự.
Một nguyên nhân nữa khiến Kazakhstan "vớ bở" khi Liên Xô tan rã, đó là theo Hiệp ước về lực lượng vũ trang thông thường châu Âu (CFE), Liên Xô phải di chuyển một lực lượng quân sự đáng kể về bên kia dãy Ural, đồn trú trên lãnh thổ Kazakhstan.
Vì vậy, khi Liên Xô tan rã, Kazakhstan được thừa kế lực lượng quân sự hùng hậu, vốn thuộc về Tập đoàn quân 40 và một phần của Tập đoàn quân 17 Liên Xô cũ, gồm 6 sư đoàn lục quân, 2 lữ đoàn đổ bộ đường không, 2 lữ đoàn tên lửa, 2 trung đoàn pháo binh, cùng nhiều kho hậu cần, khí tài …
Thậm chí, nước này còn được "chia" 2 sư đoàn tên lửa chiến lược (triển khai trong các hầm phóng silo) và 1 sư đoàn không quân chiến lược tầm xa (sư đoàn máy bay ném bom hạng nặng 79, trang bị loại Tu-95MS), có khả năng triển khai vũ khí hạt nhân.
Tuy nhiên, khối lượng vũ khí - khí tài khổng lồ nói trên là quá sức với nền kinh tế suy sụp của Kazakhstan trong thập niên 90. Năm 1993, Kazakhstan tham gia Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân, các kho vũ khí hạt nhân bị phá hủy, một số đầu đạn, tên lửa, và máy bay Tu-95MS được chuyển giao cho phía Nga.
Quân đội Kazakhstan tập trận
Lục quân hùng mạnh, lính dù tinh nhuệ
Hiện nay, quân đội Kazakhstan gồm có ba quân chủng hải, lục, không quân, cùng 3 binh chủng độc lập (đổ bộ đường không, đặc nhiệm, pháo binh - tên lửa). Ngoài ra, còn có một số lực lượng vũ trang khác như vệ binh quốc gia, dân quân địa phương, an ninh, biên phòng, lực lượng phòng thủ dân sự (thuộc Bộ Tình trạng khẩn cấp).
Theo báo cáo Military Balance 2013, nước này có 39.000 quân. Ngoài ra còn có 31.000 người thuộc các lực lượng bán quân sự. Ngân sách quốc phòng ước tính 4 tỷ USD mỗi năm, một con số rất đáng nể.
Hiện nay, quân đội Kazakhstan được chia thành 4 quân khu, sau đó đến năm 2003 đổi thành 4 Bộ Tư lệnh vùng:
- Bộ Tư lệnh vùng Astana (sở chỉ huy đặt tại thành phố Karaganda);
- Bộ Tư lệnh miền Đông (sở chỉ huy đặt tại thành phố Semipalatinsk);
- Bộ Tư lệnh miền Tây (sở chỉ huy đặt tại thành phố Atyrau);
- Bộ Tư lệnh miền Nam (sở chỉ huy đặt tại thành phố Taraz);
Tổng cộng lục quân Kazakhstan có 20.000 quân, chia thành 10 lữ đoàn cơ giới, 7 lữ đoàn pháo binh, 3 lữ đoàn tên lửa, 2 lữ đoàn chống tăng, 3 tiểu đoàn kỹ thuật.
Các lực lượng này được trang bị tốt bằng vũ khí của Liên Xô, ngoài ra còn có vũ khí của Mỹ, Ukraine, cũng như trong nước tự sản xuất.
Nếu không kể số niêm cất, quân đội Kazakhstan đang cho trực chiến 300 xe tăng T-72, hơn 100 xe bọc thép BTR-82, gần 100 xe MRAP Arlan (do Nam Phi và Kazakhstan hợp tác sản xuất).
Ngoài ra, nước này cũng có nhiều loại xe cơ giới hiện đại như BMPT-72 Terminator, BPM-97, Tigr (Nga), BTR-3 (Ukraine), Humvee (Mỹ), Otokar Cobra (Thổ Nhĩ Kỳ).
Lực lượng tinh nhuệ nhất của quân đội Kazakhstan là lính dù, nhận mệnh lệnh trực tiếp từ chỉ huy tối cao và được huy động để đối phó nhanh chóng với các tình huống khủng hoảng chính trị-quân sự.
Họ có khoảng 6.000 người, chia thành 4 lữ đoàn xung kích đường không và 1 lữ đoàn gìn giữ hòa bình.
Không quân đáng gờm, có cả MiG-31
Lực lượng phòng không – không quân Kazakhstan có khoảng 12.000 quân, biên chế nhiều tổ hợp tên lửa phòng không như S-300, 2K12 Kub, 2K11 Krug, S-75, S-125.
Không quân Kazakhstan được thừa kế Sư đoàn Không quân Tiêm kích - bom 24 và ba trung đoàn không quân độc lập đóng quân trên lãnh thổ nước này khi Liên Xô tan rã, tổng cộng có lực lượng 6 trung đoàn, trang bị nhiều loại máy bay chiến đấu hiện đại như MiG-23, MiG-25, MiG-27, MiG-29, MiG-31, Su-24, và trực thăng vũ trang Mi-24.
Hiện nay, lực lượng này được cải tổ thành 4 căn cứ không quân số 600, 602, 604, và 610, trang bị 12 chiếc MiG-29, 27 chiếc MiG-31, và 14 chiếc Su-25. Nước này đã đặt mua 24 chiếc Su-27/30 để hiện đại hóa không quân, và sẽ đặt thêm 9 chiếc nữa.
Đáng chú ý nhất trong không quân Kazakhstan là những chiếc tiêm kích siêu âm huyền thoại MiG-31 thuộc Căn cứ không quân 610, đóng tại sân bay Sary-Arka. Kazakhstan là quốc gia duy nhất ngoài Nga sở hữu loại tiêm kích này.
Nếu như không quân chiến đấu của Kazakhtan toàn là máy bay Nga, thì đội bay không quân vận tải lại khá đa dạng, với 1 chiếc An-12, 2 chiếc An-72, 8 chiếc CASA C-295, và 1 chiếc Boeing 757 (làm nhiệm vụ chở VIP). Nước này đang đặt hàng thêm 2 chiếc Airbus A-400M và 8 chiếc Y-8 của Trung Quốc (đã nhận 1 chiếc).
Đội trực thăng của Kazakhstan cũng rất đáng nể, với 49 chiếc Mi-17, 2 chiếc vận tải hạng nặng Mi-26, 12 chiếc trực thăng vũ trang Mi-35.
Đặc biệt, từ năm 2010, Kazakhstan đã kí thỏa thuận hợp tác đầu tư với Eurocopter để xây dựng dây chuyền trực thăng EC145, và đến nay đã bàn giao 12 chiếc cho không quân nước này. Năm 2012, nước này cũng kí hợp đồng lắp ráp nội địa thêm 20 chiếc EC725.
Nước này cũng sở hữu 2 chiếc UAV vũ trang Wing Loong do Trung Quốc sản xuất.
Các phi công Kazakhstan được huấn luyện tốt, số giờ bay trung bình hàng năm của mỗi phi công đạt 100 giờ.
Có phải "hổ giấy"?
Do giáp biển hồ Caspi, nên quân đội Kazakhstan cũng sở hữu lực lượng hải quân nhỏ, đóng căn cứ chính tại cảng Aktau). Hải quân Kazakhstan có các binh chủng tàu mặt nước, lính thủy đánh bộ, pháo binh bờ biển, và không quân hải quân.
Hạm đội biển Caspi có khoảng 24 tàu chiến, bao gồm các loại tàu tấn công nhanh tàu pháo, tàu quét mìn nhỏ … do trong nước sản xuất, cũng như nhập khẩu từ Nga, Israel, Thổ Nhĩ Kỳ.
Ngoài ra, Kazakhstan còn có lực lượng vệ binh quốc gia, với quân số khoảng 2.500 người chịu trách nhiệm bảo vệ Tổng thống và Chính phủ. Bộ Nội vụ có khoảng 20.000 người, biên phòng có 9.000 người.
Từ năm 2001, các lực lượng vũ trang của nước Cộng hòa Kazakhstan chịu sự quản lý trực tiếp của Tổng tham mưu trưởng. Vai trò của Bộ trưởng Quốc phòng chỉ còn là quản lý công tác xây dựng quân đội.
Trong thời chiến, quyền chỉ huy các lực lượng biên phòng và Bộ Nội vụ sẽ được chuyển giao cho Bộ Tổng tham mưu quân đội Kazakhstan.
Kazakhstan có các tổ hợp công nghiệp quốc phòng của riêng mình. Tuy nhiên, lĩnh vực hoạt động chính tập trung vào vào mảng sửa chữa vũ khí.
Do điều kiện kinh tế, học thuyết quân sự Kazakhstan tập trung vào phòng thủ, quân đội nước này tập trung đối phó các mối đe dọa từ trong nước, chủ nghĩa cực đoan, ly khai, buôn bán vũ khí. Họ không có đối thủ quân sự trực tiếp, ngoại trừ các phần tử Hồi giáo cực đoan.
Về đối ngoại quốc phòng, Kazakhstan hiện đang tích cực phát triển các hoạt động gìn giữ hòa bình, xem đó như là yếu tố quan trọng của sự ổn định và an ninh.
Chính sách đối ngoại hiện nay của Kazakhstan tập trung vào mối quan hệ với Nga. Kể từ năm 1992, Kazakhstan là thành viên của Tổ chức Hiệp ước An ninh tập thể (CSTO).
Từ năm 1995, Kazakhstan tham gia hệ thống phòng không liên hợp của các quốc gia SNG, điều này cho phép nước này nhận được các tổ hợp phòng không và sự phối hợp với không quân Nga.
Từ năm 1998, Kazakhstan bắt đầu cuộc tập trận phòng không hàng năm có sự tham gia của các quốc gia như Kyrgyzstan, Belarus và Nga.
Từ năm 1994, Kazakhstan tham gia vào chương trình Đối tác vì hòa bình với khối NATO và tham gia các cuộc tập trận chung. Kazakhstan cũng có hợp tác quân sự với Mỹ, và được cung cấp thiết bị quân sự cũng như các chương trình huấn luyện.
Ngoài ra, Kazakhstan còn tích cực trao đổi quân sự với Thổ Nhĩ Kỳ, Đức, Slovakia và Israel.
Tuy nhiên, bạo loạn ở Kazakhstan đang lan rộng và có nguy cơ mất kiểm soát, quân đội bất lực phải "đánh tiếng" nhờ Nga đưa lực lượng quân sự vào hỗ trợ, cho thấy sức mạnh sẵn sàng chiến đấu của quân đội Kazakhstan đang bị đặt ra dấu hỏi lớn.
Như đã phân tích ở trên, nước này có 4 lữ đoàn lính dù mạnh sẵn sàng chiến đấu, có lực lượng an ninh đông đảo, tại sao lại không thể dẹp yên bạo loạn?
Liệu quân đội Kazakhstan có đủ sức bảo vệ đất nước mình, hay chỉ có sức mạnh trên giấy tờ?
VietBF @ Sưu tầm
