Frances Haugen - cựu Giám đốc sản phẩm phụ trách Bộ phận Thông tin dân sự sai lệch của Facebook - công bố tài liệu cho thấy mạng xã hội này chỉ quan tâm tới lợi nhuận, bỏ qua lợi ích người dùng.
Cuối năm 2018, chuyên gia khoa học dữ liệu Frances Haugen được một nhà tuyển dụng từ Facebook liên hệ. Lúc đó, Haugen nói với công ty rằng cô quan tâm đến công việc giúp nền tảng giải quyết vấn đề dân chủ và thông tin sai lệch. Tháng 6/2019, Haugen gia nhập Facebook với tư cách Giám đốc sản phẩm phụ trách Bộ phận Thông tin dân sự sai lệch, tập trung vào hoạt động mạng xung quanh các cuộc bầu cử quốc tế. Cô nhận thức rõ hơn về thông tin sai lệch lan rộng trên mạng gây ra bạo lực, bị lạm dụng và Facebook đã không giải quyết chúng thỏa đáng.
Chưa đầy hai năm sau khi gia nhập Facebook, Frances Haugen thất vọng và từ chức hồi tháng 5, sau khi sao chép hàng chục nghìn trang nghiên cứu nội bộ công ty. Niềm tin của Haugen về lời hứa mạng xã hội lớn nhất thế giới sẽ kiểm duyệt thông tin sai lệnh ảnh hưởng đến sức khỏe và an toàn người dùng sụp đổ. Cô kết luận tác hại của Facebook và Instagram gây ra cho người dùng là do công ty chống lại sự thay đổi và thế giới ngoài Facebook cần biết điều đó.
Frances Haugen, cựu Giám đốc sản phẩm phụ trách Bộ phận Thông tin dân sự sai lệch Facebook, ra điều trần trước Quốc hội Mỹ hôm 5/10. Ảnh: AFP
"Chừng nào Facebook còn hoạt động trong bóng tối thì không ai phải chịu trách nhiệm. Và Facebook sẽ tiếp tục đưa ra những lựa chọn đi ngược lại lợi ích chung", Haugen nói.
Tuần trước, chuyên gia khoa học dữ liệu 37 tuổi này đứng trước Quốc hội Mỹ cáo buộc Facebook đặt lợi nhuận của chính mình lên trên lợi ích của người dùng. Facebook gây hại cho trẻ em và kích động bạo lực chính trị. Đó là kết quả của phần lớn thuật toán được thiết kế hướng người dùng đến các bài có tính tương tác cao mà trong nhiều trường hợp, đó là bài đăng độc hại - chứa thông tin sai sự thật. Cô kêu gọi chính phủ can thiệp giải quyết "cuộc khủng hoảng" do các sản phẩm của Facebook tạo ra.
"Tôi thấy Facebook liên tục gặp mâu thuẫn giữa lợi nhuận của họ với an toàn của người dùng. Facebook giải quyết những xung đột đó vì lợi nhuận của chính mình. Kết quả là tạo ra hệ thống khuếch đại sự chia rẽ, chủ nghĩa cực đoan và phân cực, phá hoại các xã hội trên toàn thế giới", Frances Haugen nói trong chương trình 60 Minutes của đài CBS tuần trước.
Haugen tiết lộ các thuật toán của Facebook có thể hướng người dùng trẻ từ những thứ tương đối vô hại như công thức nấu ăn lành mạnh chuyển sang nhịn ăn giữ dáng, dẫn đến chứng biếng ăn. Cô đề xuất một giải pháp Facebook thay đổi thuật toán để ngừng tập trung vào các bài đăng có tương tác cao, thay vào đó cung cấp cho người dùng bài đăng theo tuyến tính thời gian.
Frances Haugen cũng là người gửi một số tài liệu nội bộ cho Wall Street Journal, giúp tờ báo này đăng loạt bài ảnh hưởng của Facebook với người dùng trẻ tuổi. Trong đó, tài liệu chỉ ra các nghiên cứu nội bộ của Facebook phát hiện Instagram tạo ra môi trường độc hại cho một số cô gái tuổi teen, khiến họ trải qua cảm giác tiêu cực về ngoại hình. Điều này thúc đẩy các nhà lập pháp yêu cầu Facebook chấm dứt kế hoạch tung ra một phiên bản Instagram dành cho trẻ em. Sau đó, Facebook thông báo tạm dừng các kế hoạch dành cho trẻ em trên nền tảng Instagram.
Đáp lại những cáo buộc của Haugen, bà Lena Pietsch - Giám đốc truyền thông của Facebook - nói Haugen không phải người đủ uy tín và hiểu biết để chia sẻ về công việc nội bộ của Facebook, khẳng định ứng dụng có lợi nhiều hơn gây hại. "Mỗi ngày, đội ngũ kiểm duyệt phải cân bằng giữa mong muốn thể hiện quan điểm cá nhân của hàng tỷ người dùng và nhu cầu duy trì môi trường an toàn và tích cực. Facebook tiếp tục thực hiện những bước tiến đáng kể nhằm giải quyết vấn nạn lan truyền thông tin sai lệch và nội dung có hại".
Dù tố cáo Facebook, Haugen nói với các nhà điều tra quốc hội rằng bản thân không làm việc này để "phá hủy Facebook" mà chỉ cần mạng xã hội này thay đổi. "Tôi tin vào tiềm năng của Facebook. Chúng ta có thể có các phương tiện truyền thông xã hội yêu thích, kết nối mọi người mà không phá vỡ nền dân chủ, khiến con cái chúng ta gặp nguy hiểm và gieo rắc bạo lực sắc tộc khắp thế giới. Chúng ta có thể làm tốt hơn".
Việc Haugen tố cáo Facebook được thượng nghị sĩ bang Connecticut, Richard Blumenthal, ca ngợi: "Cô ấy dũng cảm tiết lộ những sự thật khủng khiếp về một trong những tập đoàn khổng lồ quyền lực nhất thế giới". Trong khi đó, nhà nghiên cứu Jonas Kron của Trillium Investment Management nhận định hành động của Haugen sẽ "thức tỉnh nhân viên của các công ty công nghệ tố giác nhiều hơn".
Tuy nhiên, hành động của Haugen có thể khiến cô bị Facebook kiện vì lấy trộm dữ liệu công ty bất hợp pháp. Eileen Foster, cựu Giám đốc điều hành Countrywide Financial, từng phải vật lộn để tìm một công việc khác trong lĩnh vực ngân hàng sau khi vạch trần gian lận phổ biến trong việc công ty phê duyệt các khoản vay dưới chuẩn vào năm 2008. Foster ủng hộ Haugen và nói: "Tôi cầu những điều tốt đẹp nhất cho cô ấy".
Frances Haugen sinh ra trong gia đình trí thức tại Iowa. Lớn lên gần khuôn viên Đại học Iowa, nơi cha cô dạy y khoa, Haugen là thành viên đội kỹ sư trung học được xếp hạng trong top 10 của đất nước. Haugen tốt nghiệp ngành khoa học máy tính từ trường Cao đẳng Kỹ thuật Olin vào năm 2002. Sau đó, cô gia nhập Google và thực hiện nhiều dự án lớn của hãng công nghệ này. Cô được Google cử đi học kinh doanh tại Harvard, nơi cô hăng hái nghiên cứu tác động xã hội của công nghệ mới.
"Điện thoại thông minh trở thành một thứ quan trọng. Chúng tôi đã nói rất nhiều về việc sử dụng dữ liệu có đạo đức", Jonathan Sheffi, người bạn ở Havard, tốt nghiệp cùng năm với Haugen nói. "Cô ấy luôn quan tâm đến sự giao thoa giữa hạnh phúc của con người và công nghệ".
Sau khi học xong, Haugen trở lại Google trước khi chuyển sang làm việc tại Yelp và Pinterest. Tại các công ty đã làm việc, Haugen đều tập trung vào các thuật toán được thiết kế để hiểu mong muốn của người dùng và kết hợp họ với những người và nội dung phù hợp sở thích.
