Vụ bạo loạn đã khiến ít nhất 28 thợ mỏ Trung Quốc thiệt mạng và 15 người bị thương. Nhiều thi thể không còn toàn vẹn, bị mất nửa thân hoặc không thể nhận dạng.
Vào giữa những năm 1800, rất nhiều người Trung Quốc đến Mỹ để hỗ trợ xây dựng tuyến đường sắt xuyên lục địa và làm việc tại các mỏ vàng ở California. Đạo luật "Loại trừ Người Trung Quốc" năm 1882 đã đình chỉ người Trung Quốc được nhập cư trong 10 năm. Tuy nhiên, trước đó đã có hàng chục nghìn người Trung Quốc nhập cư đến miền Tây nước Mỹ.
Xu hướng nhập cư của người Trung Quốc vào Mỹ thời điểm đó không đồng đều. Tác giả J. R. Tucker viết cho The North American Review năm 1884, nói rằng phần lớn trong số gần 100.000 người nhập cư Trung Quốc thời kì này cư trú ở miền Tây nước Mỹ, bao gồm các bang: California, Nevada, Oregon và Washington.
Những công việc đầu tiên mà người lao động Trung Quốc làm ở Wyoming là xây dựng đường sắt, làm việc cho công ty giao thông vận tải Union Pacific (UP) với tư cách là công nhân bảo trì đường sắt.
Công nhân Trung Quốc làm việc dọc theo các tuyến đường của UP và cuối cùng chuyển sang làm thợ mỏ trong các mỏ than của UP từ Laramie đến Evanston. Công ty UP thường ưu tiên tuyển dụng các thợ mỏ Trung Quốc vì họ sẵn sàng làm việc với mức lương thấp hơn các đồng nghiệp da trắng. Thậm chí, nhóm thợ Trung Quốc còn từ chối tham gia vào các cuộc đình công đòi lương cao hơn. Việc này đã khiến những người thợ da trắng tức giận.
Tình trạng phân biệt chủng tộc đối với người nhập cư Trung Quốc dần trở nên phổ biến và phần lớn là không thể kiểm soát vào thời điểm đó. Vào đỉnh điểm, một vụ bạo loạn đã khiến ít nhất 28 thợ mỏ Trung Quốc thiệt mạng và 15 người bị thương. Những kẻ bạo loạn đã đốt 79 ngôi nhà của người Trung Quốc, gây thiệt hại về tài sản khoảng 150.000 USD (vào thời điểm đó).
Diễn biến vụ thảm sát
Sau khi tuyến đường sắt hoàn thành, kì vọng vào giá vàng giảm, kinh tế suy thoái, việc làm trở nên khan hiếm hơn. Những người nhập cư Trung Quốc phải đối mặt với tình trạng bị tẩy chay, phân biệt chủng tộc và bạo lực ngày càng gia tăng. Khi lượng người Trung Quốc nhập cư gia tăng, tâm lý chống Trung Quốc cũng tăng theo.
Vào ngày 2/9/1885, một nhóm thợ mỏ da trắng đã tấn công các đồng nghiệp Trung Quốc ở Rock Springs. Nguyên nhân trực tiếp của vụ bạo lực là do tranh chấp địa bàn các khu mỏ béo bở. Bộ phận khai thác than của Union Pacific khi đó sử dụng cả hai nhóm thợ mỏ. Vào thời điểm xảy ra bạo loạn, có khoảng 150 thợ mỏ da trắng và 331 thợ mỏ Trung Quốc ở Rock Springs.
Cụ thể, 7h sáng ngày 2/9, 10 người đàn ông da trắng mặc thường phục và đồng phục của thợ mỏ, đến hầm than số sáu ở mỏ Rock Springs. Họ tuyên bố rằng những người lao động Trung Quốc không có quyền làm việc trong một khu mỏ đặc biệt nhiều tài nguyên. Một cuộc ẩu đả nổ ra, và 2 công nhân Trung Quốc tại hầm số sáu bị thương rất nặng. Một trong những công nhân Trung Quốc sau đó đã chết do bị thương.
Sau khi vụ tấn công tại hầm số sáu, nhiều thợ mỏ da trắng đã tập trung lại gần thị trấn. Họ tiến đến Rock Springs bằng đường sắt, mang theo súng. Vào khoảng 10h sáng, số lượng thợ da trắng tập trung đã rất đông. Tới 2h chiều, khoảng 150 người trang bị súng trường Winchester bắt đầu chia thành 2 nhóm, di chuyển về phố người Hoa ở Rock Springs.
Trước khi tiến vào, nhóm này đã cử 1 đội tiên phong đi trước để gửi lời đe dọa và nói rằng người dân trong khu vực có 1 giờ để gói đồ đạc và rời thị trấn. Tuy nhiên, chưa tới 30 phút sau, đã có những tiếng súng đầu tiên nổ ra. Nhóm da trắng bao vây thị trấn, cử một nhóm nhỏ hơn chặn đường ở cây cầu rời thị trấn để cắt đường lui của người Trung Quốc.
Người dân Trung Quốc lúc này đã nhận ra điều bất thường và tháo chạy trong hỗn loạn. Một trong những nhân chứng còn sống sót khi đó đã kể lại hiện trường khi đó như sau:
"Bất cứ khi nào đám đông tóm được một người Trung Quốc, họ ngăn người này lại và chĩa vũ khí vào người và hỏi xem có súng lục không. Sau đó, họ khám người để cướp đồng hồ, vàng bạc hoặc của cải mà người Trung Quốc này mang theo. Một số kẻ bạo loạn sẽ để người Trung Quốc rời đi sau khi tước hết tài sản. Nhiều người Trung Quốc khác không may mắn sẽ bị đánh bằng vũ khí trước khi được thả.
Một số kẻ bạo loạn, khi không ngăn được người Trung Quốc tháo chạy, sẽ bắn chết người đó ngay tại chỗ, sau đó lục lọi và cướp tài sản... Một số người, dù không tham gia vào việc đánh đập hay cướp bóc của người Trung Quốc, thì đứng cạnh, hét lớn cổ vũ, cười cợt và vỗ tay".
Tới 3h30 chiều, vụ thảm sát vẫn tiếp diễn. Hai người phụ nữ da trắng được cho là đã bắn người dân Trung Quốc. Trong lúc nhóm bạo loạn tiếp tấn công tới đêm, các thợ mỏ Trung Quốc trốn rải rác vào các khu đồi hoặc nằm núp trong đám cỏ. Từ 4h tới 9h chiều, nhóm bạo loạn đi đốt các ngôi nhà thuộc sở hữu của công ty than. Sau 9h tối, tất cả căn nhà của người Trung Quốc đã bị thiêu rụi hoàn toàn.
Ít nhất 28 thợ mỏ Trung Quốc đã thiệt mạng - một số nguồn tin cho rằng con số này lớn gấp đôi - và 15 người bị thương. Thi thể của nhiều người chết cũng như một số người bị thương đã bị ném vào biển lửa. Tổng cộng, 79 ngôi nhà của các thợ mỏ Trung Quốc cháy rụi. Thiệt hại về tài sản ước tính khoảng 150.000 USD, tương đương khoảng 4 triệu USD theo tỉ giá hiện tại. Vài trăm công nhân Trung Quốc sau đó đã tháo chạy khỏi thị trấn và chạy trốn đến những ngọn đồi xung quanh. Nhiều người sau đó đã tìm nơi ẩn náu ở Evanston, Wyoming.
Sự tàn khốc của vụ việc đã gây ra những làn sóng chấn động khắp đất nước. Ngoài những thợ mỏ Trung Quốc bị thiêu sống, nhiều báo cáo cho biết có những người khác đã bị cắt da, xẻo thịt hoặc chịu những hành vi bạo lực, lạm dụng thảm khốc khác.
Ví dụ, nhiều thi thể được xác định bị bắn vào mặt, cổ, ngực; có thi thể bị thiêu rụi nửa thân dưới, phần thân trên bị vứt bỏ gần một ngôi chùa của Trung Quốc; có thi thể chỉ còn phần đầu, không tìm được phần thi thể còn lại; ngoài ra còn nhiều mảnh thi thể, mảnh xương chưa được xác định vương khắp nơi trong khu vực.
Một tuần sau, quân đội liên bang hộ tống những người lao động Trung Quốc trở lại khu mỏ. Sau khi khôi phục lại trật tự, quân đội vẫn ở Rock Springs cho đến năm 1898.
Ở Rock Springs, các tờ báo địa phương dường như tỏ ra tán thành với cuộc bạo động, trong khi các tờ báo khác của Wyoming giới hạn các bài bình luận của họ ở mức bày tỏ sự cảm thông đối với nguyên nhân nổi loạn của những người thợ mỏ da trắng.
VietBF @ Sưu tầm
