01/13/20
(Washington Post) – Ông Donald Trump ngay từ những ngày đầu trong nhiệm kỳ tổng thống đă đưa ra khả năng giết chết Tướng Qassem Soleimani -Tổng tư lệnh đầy quyền lực ở Iran, người mới bị Mỹ không kích thiệt mạng.
AP photo
Quyết định hành động vào lúc này của đương kim tổng thống Mỹ nhằm đưa ra phản ứng đối với sự hiếu chiến của Iran đang ngày một gia tăng ở Trung Đông, và một “mối đe doạ sắp xảy ra” mà cho đến giờ chính phủ vẫn phải chật vật đưa ra lời giải thích. Nhưng vụ tấn công cũng phản ánh sự thoải mái của ông Trump trong vai tṛ tổng tư lệnh đang lớn dần lên, cũng như sự hiện diện của một nhóm mới các cố vấn an ninh quốc gia diều hâu hơn với Iran, sẵn sàng đưa ra cho Tổng thống những phương án hiếu chiến, và không bận tâm nhiều đến việc kiểm tra bản năng của ông chủ.
Trump lần đầu đưa ra khả năng giết chết Soleimani vào mùa xuân năm 2017 khi Iran hậu thuẫn quân phản loạn ở Yemen bắn trả hoả tiễn đạn đạo vào thủ phủ Ả Rập Saudi ngay trước khi Trump đặt chân đến đây, theo một cựu viên chức và một viên chức đương nhiệm. Nhưng lúc đó, Bộ trưởng Quốc pḥng Jim Mattis phản đối bất cứ hành động quân sự nào.
“Ư tưởng đó được bàn đến trong một thời gian,” một cựu viên chức Ngũ Giác Đài cho hay. “Đây không phải là ư tưởng khó hay đặc biệt phức tạp.”
Một số cựu viên chức Toà Bạch Ốc, những người ủng hộ việc giết Soleimani mới đây, xem việc thiếu vắng Mattis là một trong những lư do vụ tấn công xảy ra. Họ phỏng đoán rằng, nếu c̣n tại vị, Mattis sẽ không ủng hộ một vụ không kích như vậy, hoặc cũng không tŕnh bày phương án này cho Tổng thống. Cựu Bộ trưởng Quốc pḥng từ chối đưa ra lời b́nh luận về cuộc tấn công giết Soleimani, cũng như tư vấn ông sẽ đưa ra cho Trump.
Sự thận trọng của Mattis được ủng hộ bởi Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ lúc đó là Tướng Joseph Dunford Jr., và cựu Đổng lư Toà Bạch Ốc John Kelly, các cựu viên chức chính phủ cho hay. Bộ ba này trong nhiều thập niên cùng phục vụ trong Thuỷ quân Lục chiến, và tập trung những hậu quả của sự leo thang căng thẳng ở Trung Đông.
Mặc dù nổi tiếng cứng rắn với Iran, nhưng Mattis ưu tiên cho việc đánh bại ISIS. Rộng hơn, ông tập trung vào việc chuẩn bị quân sự cho những xung đột có thể xảy ra với những quốc gia lớn hơn như Trung Quốc và Nga, trong suốt thời gian đứng đầu Ngũ Giác Đài.
C̣n bây giờ, Bộ trưởng Quốc pḥng Mark Esper đă được thay vào vai tṛ của Mattis, có Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng và Tư lệnh CENTCOM mới.
Mối đe doạ từ ISIS ở Iraq và Syria giảm dần đă cho ban cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump “giấy thông hành” để chuyển trọng tâm nhiều hơn sang Iran. Tướng hồi hưu Joseph Votel từ CENTCOM – Bộ Tư lệnh Hoa Kỳ đặc trách miền Trung, cơ quan giám sát các hoạt động ở Trung đông – từng là kiến trúc sư trưởng của kế hoạch tiêu diệt ISIS của chính phủ Trump, kiên quyết ủng hộ sự hiện diện quân sự của Mỹ ở miền Bắc Syria để hậu thuẫn các lực lượng người Kurd và bảo đảm tàn quân ISIS không quay trở lại.
Vào năm ngoái, ông Trump tuyên bố rút quân khỏi những khu vực này, và tuyên bố ISIS đă bị đánh bại.
Người kế nhiệm Tướng Votel, Tướng Thuỷ quân Lục chiến Kenneth McKenzie đưa Iran trở thành trọng tâm hàng đầu của ḿnh. “Có sự thay đổi t́nh h́nh, ưu tiên và tính cách từ Votel sang McKenzie,” một cựu viên chức cao cấp Ngũ Giác Đài cho hay.
Một sự thay đổi khác diễn ra nằm ở vai tṛ của cố vấn quân sự hàng đầu cho ông Trump. Tướng Lục quân Mark Milley đảm nhiệm Chủ tịch Hội đồng Tham mưu Liên quân Hoa Kỳ, thay cho Tướng Dunford – người thể hiện vai tṛ bảo thủ và cân nhắc khi công khai lên tiếng bênh vực chính sách của chính phủ.
Trong khi đó, Milley lại cảm thấy dễ chịu khi thu hút sự chú ư của công chúng, và ông ta là tiếng nói bênh vực quyết định giết Soleimani của Tổng thống. Ông ta được cho đă bảo nhóm cố vấn an ninh quốc gia – những người có thông tin t́nh báo về những cuộc tấn công trong tương lai – rằng “sẽ là điều sơ suất đối với nhân dân Mỹ nếu chúng ta không đưa ra quyết định như chúng ta đă đưa ra.”
Esper ban đầu đối mặt với nghi vấn liệu phải chăng ông ta đang nắm vị trí kém quan trọng hơn Ngoại trưởng Mike Pompeo trong phản ứng công khai của chính quyền về cuộc tấn công Soleimani. Nhưng sau này, cựu sĩ quan Lục quân và nhà vận động hành lang cho ngành công nghiệp quốc pḥng đă trở thành tiếng nói đại diện cho ông Trump, lên truyền h́nh liên tục, hay trả lời báo chí tại Ngũ Giác Đài. Những lần này, Esper rơi vào t́nh trạng nguy hiểm, vừa bênh vực quyết định giết Soleimani của Tổng thống trong khi rút lại hoặc làm rơ một số tuyên bố đáng nghi ngờ của ông Trump. Sau khi Trump lên Twitter doạ tấn công các địa điểm văn hoá của Iran, Esper tuyên bố, quân đội Hoa Kỳ sẽ tuân theo luật xung đột vũ trang nghiêm cấm một cuộc tấn công như vậy.
Sự tự tin của ông Trump được củng cố bằng 3 năm kinh nghiệm ở Toà Bạch Ốc, và cảm giác rằng, sự dự đoán của các chuyên viên về những hậu quả thảm khốc, đặc biệt ở Trung Đông, không phải lúc nào cũng đúng. Các viên chức hàng đầu cảnh báo Trump về việc dời toà Đại sứ Mỹ từ Tel Aviv sang Jerusalem sẽ dẫn đến những cuộc tấn công gia tăng nhắm vào quân nhân Mỹ trên khắp Trung Đông, nhưng một cuộc tấn công như vậy đă không xảy ra.
Quyết định giết Soleimani tại phi trường Baghdad vào ngày 3 tháng 1 được đưa ra nhằm đáp trả cuộc tấn công của lực lượng dân quân Iraq được Iran hậu thuẫn, làm chết 1 nhà thầu Mỹ và cuộc bao vây Đại sứ quán Mỹ ở Baghdad. Đây là một ví dụ khác về việc “nhiều người khuyên ông không nên hành động như vậy,” và Trump tin những hậu quả không đến nỗi tệ như dự đoán.
Trump được bao quanh bởi một toán cố vấn dường như thống nhất hơn, đặc biệt là quan điểm của họ về Iran. Kết quả là “ít tự vấn hơn, ít tranh căi hơn, và hành động nhanh hơn,” cựu viên chức cao cấp Ngũ Giác Đài cho hay. “Đây là một toán nhỏ hơn, đồng suy nghĩ hơn, có khả năng đi đến đồng t́nh nhanh hơn.”
Thành viên lâu năm nhất và ảnh hưởng nhất của toán này là Mike Pompeo, nhân vật từ lâu đă thúc đẩy quan điểm diều hâu hơn đối với Iran.
Cố vấn an ninh quốc gia Robert O’Brien cũng hoạt động khác với tiền nhiệm John Bolton – người vẫn thường xuyên đưa các quan điểm chính sách cá nhân vào thủ tục đưa ra quyết định, và làm các thành viên nội cách phải khổ sở v́ không thông báo cho họ, theo một cựu viên chức Hội đồng An ninh Quốc gia. O’Brien, theo các viên chức, xem vai tṛ của ông ta là điều phối viên và người hỗ trợ. Cựu luật sư ở California và là nhà thương lượng con tin, ông ta chưa có bất đồng nào với Trump như Bolton và H.R. McMaster. Trump thường xuyên phàn nàn McMaster lên giọng kể cả hay t́m cách thuyết phục rằng ông ta sai.
C̣n tạm quyền Đổng lư Toà Bạch Ốc Mick Mulvaney cũng tương tự, tránh đụng độ hoặc cố gắng kiềm chế những cơn bốc đồng của Tổng thống, đặc biệt là những quyết định an ninh quốc gia, nơi ông ta – một luật sư và cựu dân biểu – có kinh nghiệm hạn chế.
Những người ủng hộ chính sách diều hâu với Iran cổ vơ nhóm cố vấn mới chung quanh tổng thống cùng với quan điểm của ông Trump hiếu chiến về Iran hơn. Tuy nhiên, các nhà lập pháp Dân chủ lại bày tỏ quan ngại rằng, Tổng thống có thể vô t́nh sa vào một cuộc chiến rộng lớn hơn với Iran.
Hương Giang (Theo Washington Post)
:thankyou :
