Trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đình trệ và tình hình Hồng Kông leo thang căng thẳng, khiến thương vụ mua bán vũ khí khủng nhất giữa Mỹ và Đài Loan được công bố, làm cho Trung Quốc vẫn khó lòng trả đũa, bởi Mỹ biết chọn thời điểm tồi tệ nhất để bán vũ khí cho Đài Loan.
Các phi công Không quân Đài Loan tham gia tập trận quân sự hồi tháng 1 ở Hsinchu, Đài Loan. Ảnh: Reuters
Chia sẻ với báo chí trước khi rời New Jersey vào ngày 18/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump xác nhận, ông đã phê chuẩn hợp đồng bán 66 máy bay chiến đấu F-16V với tổng giá trị 8 USD cho Đài Loan, lập kỷ lục về thương vụ bán vũ khí lớn nhất của Mỹ cho Đài Loan.
Ông chủ Nhà Trắng nhấn mạnh, thỏa thuận này sẽ mang lại "rất nhiều tiền và cơ hội việc làm cho người Mỹ".
Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ Eliot Engel, nghị sĩ đảng Cộng hòa Michael McCaul cho rằng, vụ mua bán này được thực hiện dựa trên cam kết của Mỹ đối với vấn đề an ninh của khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương.
Trong khi đó, ngày 19/8, phía Trung Quốc đã phản đối và cho rằng, động thái của Nhà Trắng đã vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc "Một Trung Quốc" và ba thông cáo chung Trung-Mỹ. Bắc Kinh cáo buộc đây là hành động "can thiệp vào vấn đề nội bộ, làm suy yếu chủ quyền và lợi ích an ninh của Trung Quốc".
"Trung Quốc yêu cầu Mỹ ngay lập tức hủy bỏ kế hoạch thỏa thuận này, ngừng bán vũ khí cho Đài Loan cũng như chấm dứt mối quan hệ quân sự Mỹ-Đài. Nếu không, Trung Quốc chắc chắn sẽ đáp trả mạnh mẽ và tất cả mọi hậu quả sẽ do phía Mỹ gánh chịu. Trung Quốc sẽ thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia dựa theo sự phát triển của tình hình", phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng nói.
Giới phân tích nhận định, chính phủ Trung Quốc có thể trừng phạt các công ty Mỹ như một biện pháp trả đũa Washington, giống như tuyên bố hồi tháng Bảy của Bắc Kinh. Ngày 12/7, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố họ sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các công ty Mỹ liên quan đến việc bán vũ khí cho Đài Loan.
Đến ngày 16/8, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh cũng nhấn mạnh, Bắc Kinh sẽ có biện pháp đối phó trước các thỏa thuận quân sự Mỹ-Đài.
Mỹ đang tiến hành hợp đồng bán vũ khí lớn nhất, bao gồm máy bay chiến đấu F-16 Fighting Falcon cho Đài Loan. Ảnh: Reuters
Đây là lần thứ tư chính quyền Tổng thống Trump bán vũ khí cho Đài Loan. Hai hợp đồng đầu tiên chưa đến 2 tỷ USD. Cục Hợp tác An ninh Quốc phòng thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ tuyên bố vào ngày 8/7 rằng, Washington có kế hoạch bán vũ khí cho Đài Loan, bao gồm 108 xe tăng M1A2T Abrams và 250 tên lửa phòng không vác vai Stinger và khí tài đi kèm với trị giá lên đến 2,2 tỷ USD.
The New York Times chỉ ra rằng, các Tổng thống Mỹ khi còn đương nhiệm, bao gồm cả cựu Tổng thống Barack Obama từng phê chuẩn bán vũ khí cho Đài Loan nhưng để tránh khiến Bắc Kinh tức giận, họ thường cân nhắc đến thời điểm bán.
Giới chuyên gia: Các biện pháp trả đũa của TQ sẽ cực kỳ hạn chế
Ông Evan S. Medeiros, cựu cố vấn Mỹ về vấn đề Trung Quốc dưới thời cựu Tổng thống Obama, đã chỉ ra rằng, nếu Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan vào thời điểm này, các cuộc đàm phán thương mại Trung-Mỹ có thể bị trì hoãn, Trung Quốc sẽ cố gắng trừng phạt các công ty Mỹ.
"Không thời điểm nào thích hợp để bán vũ khí cho Đài Loan nhưng lựa chọn thời điểm lần này là tồi tệ nhất", ông Medeiros nói, "Các cuộc đàm phán sẽ bị trì hoãn và Trung Quốc sẽ tấn công mạnh vào các công ty Mỹ. Trung Quốc cũng sẽ dấy lên nghi ngờ âm mưu của Mỹ khi hỗ trợ Đài Loan và Hồng Kông".
Bà Bonnie Glaser, chuyên gia nghiên cứu Đông Á thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế thì cho rằng, "Trung Quốc tất nhiên sẽ lên án thỏa thuận nhưng những phản đối được thông qua bằng con đườn chính trị, chứ không phải quân sự. Trừ khi Trung Quốc đang tìm kiếm một lý do để không tiến hành đàm phán, còn nếu không vấn đề (Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan) dường như sẽ không làm trật bánh cuộc đàm phán thương mại Trung-Mỹ".
Cũng có ý kiến cho rằng, Trung Quốc sẽ có một phản ứng mạnh nhưng không có nhiều cách thức có thể sử dụng để trả đũa Mỹ.
Vào đầu tháng 7, sau khi chính quyền ông Trump chấp thuận bán 2,2 tỷ USD vũ khí, bao gồm cả xe tăng chiến đấu chủ lực cho Đài Loan, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết, họ sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các công ty Mỹ có liên quan đến hợp đồng này.
Về việc Trung Quốc có thực sự áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các công ty Mỹ liên quan đến vụ bán vũ khí hay không, Mei Fuxing, Giám đốc Trung tâm phân tích và nghiên cứu an ninh Đài Loan trả lời VOA cho rằng, các công ty sản xuất quốc phòng Mỹ này về cơ bản không có nhiều lợi ích thương mại ở Trung Quốc hoặc quy mô kinh doanh là vô cùng nhỏ nên Bắc Kinh khó đạt được hiệu quả nếu trừng phạt.
Ye Yaoyuan, một giáo sư trợ lý tại Trung tâm nghiên cứu quốc tế của Đại học St. Thomas ở Texas cũng cho rằng, Bắc Kinh đang bận rộn với cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung và vấn đề Hồng Kông. "Bây giờ câu hỏi rắc rối nhất của Bắc Kinh là làm thế nào để trấn an Hồng Kông nên họ không có nhiều thời gian để giải quyết các vấn đề liên quan đến Đài Loan", ông này nhận định, ngoài lên tiếng phản đối, các động thái trả đũa của Trung Quốc sẽ "cực kỳ hạn chế".
Theo ông này, sự trả đũa phổ biến nhất trong quan hệ quốc tế là trừng phạt kinh tế nhưng Trung Quốc không có nhiều khả năng áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Mỹ và hầu hết các công ty quốc phòng của Mỹ liên quan đến việc bán vũ khí không có thỏa thuận kinh doanh với Trung Quốc.
Tuy nhiên, Ye Yaoyuan cũng chỉ ra rằng mặc dù việc trả đũa Mỹ "gần như bằng không" nhưng Bắc Kinh có thể trả đũa Đài Loan, như việc hủy bỏ tự do du lịch của du khách đại lục đến Đài Loan thời gian gần đây hoặc các hạn chế khác đối với Đài Loan.
Bà Sun Yun - chuyên gia thuộc Trung tâm nghiên cứu Stimson nhận định, vì cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đang bế tắc nên điều này dường như ngụ ý rằng chính quyền Tổng thống Trump đang "cố gắng tìm phương diện khác buộc Trung Quốc phải nhượng bộ về lập trường trong các cuộc đàm phán thương mại".
