Tôi sanh ra từ làng quê Bưng Cầu, xứ Thủ Một cây Dầu. Ba làm thầy kư dưới chợ Thủ. Má làm nội trợ ở nhà. Khi chưa tới tuổi đi học, ở nhà nghe lời mẹ dạy hai điều: Một là không được dối trá. Hai là sống cho có nghĩa, có nhân. Nhân là ḷng thương người. Thương người như thể thương thân. Nghĩa là lẽ phải ở đời. Giữa người với người đối đăi nhau với t́nh thương và lẽ phải, xóm làng ấm êm.
Năm 6 tuổi bắt đầu đi học trường làng. Cậu sắm cho cặp đệm mới tinh, c̣n thơm mùi lá cói. Lại dạy cháu: Quốc là nước. Gia là nhà. Ơn tấc đất, ngọn rau. Phải ráng lo học, mai sau báo đền. Học vừa xong lớp Đồng ấu, chiến tranh 1945 kéo tới. Chạy tản cư mất một năm học.
1946 học lớp nh́ trường làng, tức lớp hai trường tỉnh, biết chút ít tiếng Tây. Thầy dạy: Ḿnh là người Việt Nam. Tây khinh thị kêu là anamite. Như vậy là không được. Phải xưng là vietnamien.
Một bửa tây đi bố. Dừng quân ở vườn me trước trường. Thằng Đực thấy cây súng Mas 36 ngồ ngộ, mới men lại ḍm ngó. Thằng lính ma rốc ngoắt lại kẹp cổ hỏi: Es-tu vietminh? Thằng nhỏ sợ lắm mà nhớ lời thầy dạy, dơng dạc đáp: Non, je suis vietnamien. Thằng lính ma rốc thất học, biết cóc ǵ là vietnamien. Nó chỉ biết tiếng anamite theo tây nói. Nó trợn mắt trắng dă, rút dao găm kề cổ thằng nhỏ, lặp lại câu hỏi. Thằng Đực biết rơ ràng: Chỉ nói, je suis anamite là yên. Nhưng nhứt định hổng chịu nói như dzậy. Nó vừa khóc vừa la: Je suis vietnamien! Thằng ma rốc đành hô: Va t'en!
1947 ra tỉnh học lớp ba. Năm năm, mỗi lần nghe hè tới. Khi tiếng ve sầu ră rít bên song cửa lớp, trên tàng cây dái ngựa (huỳnh đàn?). Cội điệp già trỗ bông đỏ ối, rụng đầy sân. Ḷng trẻ thơ bôn chôn. Mong sớm tới ngày băi trường. Xem các chị diễn kịch hai bà Trưng, cởi voi, rượt giặc Tô Định chạy về Tàu. Xem các anh diễn Hội nghị Diên Hồng: “Toàn dân nghe chăng? Sơn hà nguy biến!… Trước nhục nước nên ḥa hay nên chiến? Quyết chiến. Thế nước yếu lấy ǵ lo chiến chinh? Hy sinh!
Thời gian nước chảy qua cầu. Đực làng Bưng Cầu nay đă là thiếu niên. Tuổi thanh xuân mơ mộng. Có những buổi chiều tà. Bên bờ sông Thủ, bâng khuâng ngắm trời mây. Có những chiều học bài không thuộc. V́ nhớ con nhỏ ngỗ ngáo, ngồ ngộ. Học đệ lục buổi chiều. Mới mon men qua lớp. Lấp ló nơi cửa sổ, lén nh́n. Chỉ mong ai đó, đang cặm cuội chép bài, ngẩng mặt lên cho nh́n chút xíu. Măi măi mà không được. Thơ thẩn, quay bước về, buồn hiu!
1956 chàng trai tuổi mười tám, trên chiếc xe kiệu hoa, mừng ngày thành lập Đệ nhất Cộng ḥa, vung mạnh tay chém rắn ba đầu Phong – Thực – Cộng.
Từ đó mà đi, chàng trai trẻ hăm hở học hành. Quyết xây dựng tương lai.
1959 thi đậu vào Học viện Quốc gia Hành chánh Saigon. Câu đầu tiên thầy dạy: Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu. Làm sao giúp cho người dân được “an cư, lạc nghiệp”. Đó là nghĩa vụ của người công bộc Quốc gia.
Học hành tuy vất vă, nhưng vẫn là trai trẻ tuổi yêu đương. Làm sao không lăng mạn. Đâu phải là lính đi phép về thăm, mới “ Bóng nhỏ, đường chiều “. Anh sinh viên QGHC đi thực tập xa nhà, vẫn nhớ người yêu quay quắt chớ sao không? Xứ Ô Môn xa tắp chiều mưa. Ḷng nhớ ai thắp thơm, lẩm nhẩm câu ca: “ Chiều mưa biên giới, anh đi về đâu? … Cờ về chiều tung bay phất phới. Gợi ḷng nầy … thương thương… nhớ nhớ… Đường về xa lơ…”
Nhớ thuở mới quen nhau. Thẹn thuồng ḥ hẹn ven sông vắng. Nàng ngắt hoa dại kết ṿng nguyệt quế. Đội cho chàng làm chú rễ ngày tân hôn. Kết nghĩa phu thê trong mơ ước. Cũng có lần, dưới trăng mờ Đà Lạt, tay cầm tay nhẹ bước. Chiều Hậu Giang gió lộng. Nàng áo trắng vượt đường xa. Em đến thăm anh, chiều tắt nắng. Và…quên đường về.
Khi đất nước lâm nguy, hầu hết bạn bè trang lứa đều vào lính. Nơi chiến trường máu đổ, thương vong. Những ngày về phép hiếm hoi, gặp lại người yêu. “ Bóng nhỏ đường chiều”. “ Ta nhẹ d́u nhau như tiếng thở. Thương nầy, thương cho bỏ lúc đợi chờ!”
Tuổi trẻ Miền Nam, một thời oanh liệt, một thuở yêu đương!
Ngày 30 tháng tư, 1975, đất bằng dậy sóng. Bọn giặc cộng ào vào cướp phá. Saigon từ đây lạc mất tên. Người Saigon tan tác! Lớp tù đày, lớp đi Kinh Tế Mới.
Nơi trại tù khổ sai Nhà Đỏ, quê nhà B́nh Dương. Tay không gỡ ḿn bẩy. Đốn cây, lăn súc trong rừng. Anh Lê Văn Xê, Phó Ty Thuế B́nh Dương, bị cây đè vong mạng!
Ra Bắc thượng Hoàng Liên Sơn. Mùa đông lạnh buốt óc, nhức tim. Đỉnh Fansipan tuyết phủ một màu. Mùa xuân đến. Hoa bang nở trắng núi đồi.
Mùa hè dưới chân rặng Trường Sơn. Nắng như đổ lửa. Đêm về gió lào thổi hun hút như hơ. Bác tù già hen suyển. Đứng tựa song sắt thở ph́ pḥ. Gă tuổi trẻ trăn trở mơ màng.
Mội Thầy Thơ trong vắt. Cội trăm già rợp bóng.
Tù trong vừa mới măn. Tù ngoài Kinh tế mới liền theo. Ngày ngày, gạo công nhân, mít luộc chấm muối. Thân xác trơ gầy. Bịnh lao phổi hoành hành. Máu đào, ḥa nước mắt. Câu kinh Phật vỗ về. Ḷng b́nh yên, quên đói lạnh, quên thân. Vong ngă là đây!
Rốt rồi cũng “qui mă”.
Hai mươi mấy năm sống trên đất Mỹ. Buâng khuâng nhớ quê nhà. Em cháu sống lăn lóc ra sao? Mội Thầy Thơ nay có c̣n không? Cội trăm già nay c̣n hay mất? Con suối bưng hiền ḥa nước đục hay trong? Tin nhà đưa sang, ḷng buồn rười rượi. Làng Bưng Cầu nay có c̣n đâu! Bây giờ là Đông đô Đại phố chệt Tàu. Hảng xưởng Hàn, Đài mọc lên thay chỗ. Mội Thầy Thơ chỉ c̣n trơ một lỗ. Suối Bưng Cầu chỉ c̣n là con lạch bùn lầy hôi thối!
Ngày nay, tôi có một ước mơ. Trước khi rời bỏ trần thế nầy, được thấy. Ngày tàn của cộng sản hung tàn. Giải đất h́nh chữ S, quê tôi bên kia bờ Đại Dương. Chấm dứt đêm trường cộng sản. Nước Việt Nam trở lại huy hoàng, rạng rở bên bờ Biển Đông!
Nguyễn Nhơn
(aihuubienhoa.com)
30 tháng 4 NHỚ VỀ THẾ HỆ TRẺ NĂM XƯA
