Trung thực là đức tính mà luôn được đề cao trong giáo dục con trẻ. Nhưng không hiểu do vô t́nh hay cố ư mà nhiều bậc phụ huynh đă ép con ḿnh nói dối khi bé mới c̣n thơ. Câu chuyện của bé Jennifer là hồi chuông cảnh tỉnh cho nhiều bậc cha mẹ c̣n đang ch́m sâu dưới bùn lầy giáo dục truyền thống.
Bác tôi và chồng định cư ở Canada đă nhiều năm. Con gái bác - Jennifer sinh ra và lớn lên ở Canada.
Cả gia đ́nh vẫn nói tiếng Việt rất ổn và thi thoảng giao tiếp với một vài người trong cộng đồng người Việt sinh sống cùng khu vực. Nhưng văn hóa Việt Nam vẫn là điều ǵ đó rất xa lạ, ngoại trừ chiếc áo dài mà chị rất thích thú mỗi khi khoác lên ḿnh.
Năm 2006, bác tôi về thăm Việt Nam, mang theo Jennifer khi đó được 5 tuổi. Bác đứng ra tổ chức cho cả đại gia đ́nh cùng đi du lịch bán đảo Tuần Châu.
Chuyện cũng chẳng có ǵ, nếu ở khu vực xem biểu diễn cá heo không có tấm bảng ghi miễn phí tiền vé cho trẻ em từ 3 tuổi trở xuống. Bác tôi vốn là dân buôn bán, nên phản ứng rất nhanh với việc thu - chi, liếc mắt nh́n ba đứa nhóc trong đoàn (Jennifer và 2 đứa nữa) đều 5 tuổi nhưng chỉ nhỏ như 3 tuổi (có lẽ do gen của gia đ́nh, đứa nào lúc bé cũng c̣i c̣i), bảo: Lát người ta có hỏi th́ nói ba đứa nói 3 tuổi nhé.
Hai đứa kia “vâng” một cách thản nhiên, mặc dù có lẽ cũng chưa hiểu v́ sao lại như thế, nhưng người lớn nói sao th́ sẽ là như thế, dù cho đó có là lời nói dối đi nữa.
Riêng Jennifer th́ nhất định không chịu, nước mắt giàn giụa kêu: “No, no, con 5 tuổi”. Cái cách Jennifer khóc lóc không phải theo kiểu nhơng nhẽo, mà giống như là bị tổn thương, không hiểu nổi v́ sao mẹ lại nói dối như thế.
Sau một hồi dỗ dành cho Jennifer nín, những người lớn thoáng bối rối, bác tôi th́ phân trần: “Ở bên đó người ta không nói dối, đặc biệt dạy trẻ con không bao giờ được nói dối”. Sau đó mọi việc cũng êm xuôi, không có ai trong đoàn là 3 tuổi nữa cả, những đứa nhóc 5 tuổi cũng được tính giá vé như người lớn, bọn trẻ thở phào.
Câu chuyện này tuy rất nhỏ nhưng vẫn luôn theo tôi suốt 10 năm nay.
Tôi không tự nhận ḿnh là người không bao giờ nói dối (đôi khi ta tự cho phép và biện minh cho ḿnh về những lời - nói - dối - vô - hại), nhưng tôi có thể khẳng định rằng ḿnh không bao giờ nói dối với trẻ con.
Việt Nam ḿnh có câu “Đi hỏi già, về nhà hỏi trẻ”, để biểu thị rằng trẻ con luôn là những đối tượng rất đáng tin, không bao giờ nói dối. Nhưng chúng lớn lên sẽ thế nào th́ lại phụ thuộc hoàn toàn ở môi trường xung quanh.
Tôi cứ ngẫm, ở Việt Nam ḿnh nói dối khắp mọi nơi, từ những hang cùng ngơ hẻm đến những đô thị phồn hoa, từ những người lao động chân tay lấm lem đến những người quyền cao chức trọng (có vẻ) thanh lịch... và thậm chí trong trường học người ta cũng dạy trẻ con nói dối.
Có một lần, tôi đă suưt khóc khi chứng kiến một đứa trẻ chỉ mới lên 3 nói dối, đứa trẻ chỉ mới đang tuổi tập nói, mà đă biết nói dối để tránh bị đ̣n. Buồn thay.