|
Bài viết dưới đây là quan điểm của tác giả Trần Quang Đức. Mọi quan điểm phản hồi mong quý độc giả tường trình lịch thiệp dưới bài viết này hoặc gửi về hộp thư TTXVA, chúng tôi hân hạnh được phúc đáp !Hai hôm nay, nhiều bạn Facebook tag tôi vào những status xoay quanh việc học viện Khổng Tử đầu tiên được đặt tại một trường đại học Việt Nam. Cá nhân tôi, tôi không ủng hộ việc này. Bởi như nhiều người đã tìm hiểu, học viện Khổng Tử không đơn thuần nhằm “quảng bá tiếng Trung Quốc”. Tại Âu-Mỹ, các học viện này đã có những hoạt động như : đả phá Pháp Luân Công, kỳ thị tín ngưỡng (Đại học McMaster – Canada) ; cổ động sinh viên ủng hộ Trung Quốc trấn áp Tây Tạng (Đại học Waterloo – Canada) ; không cho sinh viên thảo luận về vấn đề Tây Tạng, hạn chế ngôn luận (Đại học Chicago – Mỹ)… Đó cũng chính là nguyên nhân khiến một loạt quốc gia Âu-Mỹ tẩy chay học viện này.
Hiện nay, xét riêng số học viện Khổng Tử đặt tại các trường đại học trong khu vực : Hàn Quốc có 17, Nhật Bản có 13, Thái Lan có 12, Indonesia có 7, Philippines có 3, Singapore có 2. Đây là lần đầu tiên, học viện Khổng Tử đặt tại Việt Nam. Mặc cho những phản ứng muôn hình muôn vẻ của trí thức – trí ngủ trong ngoài nước, đây là câu chuyện đã rồi và là câu chuyện trên bàn tròn của những người anh em cộng sản hai nước. Việc thiết thực có thể làm hiện nay là theo dõi sát sao động tĩnh của học viện này và kịp thời phản ứng khi nó có những hoạt động can thiệp nằm ngoài bổn phận. Tuy nhiên, tôi muốn lưu ý mấy điểm dưới đây, hầu mong những người phản đối học viện Khổng Tử hiểu rõ hơn mình đang phản đối thứ gì, tư tưởng gì.
1. Khổng Tử của đời thật và Khổng Tử sau khi bị các chính thể lợi dụng :
Bản thân Khổng Tử là người chính trực, nghiêm túc, kiên trì đến độ đáng thương, “biết đạo không thể thi hành mà vẫn làm“. Ông ta không được trọng dụng ngay khi còn sống. Trong bối cảnh văn hóa suy đồi, chính trị băng hoại thời Xuân Thu, tinh thần chấn hưng lễ nghĩa, quảng bá học thuật của Khổng đã khiến ông nửa đời lang bạt các nước như “con chó mất nhà” – theo cách ví của Tư Mã Thiên. Vào thời Hán, lần đầu tiên đạo Khổng được trọng dụng. Nhưng tư tưởng nguyên sơ của Khổng đã bị uốn bẻ theo những cách thức khác nhau, trải qua các triều đại khác nhau. Hán Nho khác Đường Nho, Tống Nho, Minh Nho… Tương tự, tư tưởng Nho giáo trải qua các triều Lý, Trần, Hồ, Lê, Nguyễn tại Việt Nam cũng không đồng nhất. Có một Khổng Tử của đời thật nhưng cũng có nhiều Khổng Tử của các chính thể lợi dụng. Tư tưởng của Khổng có nhiều điều hay, cũng có nhiều hạn chế. Nhưng trước khi hiểu rõ con người, tư tưởng Khổng thì đừng vì phản đối học viện Khổng Tử mà vội quy chụp tư tưởng đó là thứ “bốc mùi“, gọi Khổng Tử là “thằng Confucius” !
Chính quyền Trung Quốc tiến hành Cách mạng Văn hóa vào những năm 1966. Trong thời kỳ này, tư tưởng Khổng bị lên án gay gắt. Pho tượng Khổng trong Khổng Miếu (tỉnh Sơn Đông) bị dán lên dòng chữ THẰNG KHỐN NẠN HÀNG ĐẦU, rồi bị kéo đổ và đập nát. Hồng vệ binh định đào mả Khổng nhưng mau chóng bị can ngăn. Và giờ đây, khi nền chính trị, tư tưởng của Trung Cộng không đủ sức hút đối với thế giới, lại càng không phải giá trị phổ quát. Họ bám víu và giương chiêu bài quảng bá văn hóa, họ dùng Khổng Tử làm công cụ chính trị. Bởi vậy đừng nghĩ đơn giản rằng, học viện Khổng Tử là nơi truyền bá đạo Khổng. Trung Cộng không có tư cách đó.
2. Văn hóa Trung Hoa và chính quyền Trung Quốc :
Không thể phủ nhận sức ảnh hưởng lan tỏa của văn hóa Trung Hoa trong quá khứ đối với các nước láng giềng, đặc biệt là Việt Nam, Hàn Quốc và Nhật Bản. Tạm không bàn đến vấn đề bản quyền của các thành tố văn hóa tương đồng giữa Trung – Hàn – Việt. Bằng vào những tư liệu hiện có, có thể thấy các chính thể quân chủ Việt Nam đã từng chủ động sử dụng Hán văn làm ngôn ngữ hành chính, thi cử, sáng tác văn chương, rồi từng châm chước chế độ lễ nghi, áo mũ, phong tục của các triều đại Trung Hoa ; từng tự phụ là “cõi văn hiến không kém Trung Quốc” và khi Trung Quốc bị cai trị bởi những tộc người Mãn, Mông thì lại tự nhận là quốc gia gìn giữ văn minh Hoa Hạ chính thống. Bất kỳ thứ văn hóa ngoại lai nào khi được du nhập vào dị vực đều bị bản địa hóa, bởi vậy khi văn hóa Hán đã hòa vào văn hóa Việt thì trở thành một phần của văn hóa Việt, cho nên đừng vì ghét Trung Cộng mà quay lại cầm dao tự xẻo thịt mình !
Sau Cách mạng Văn hóa, văn hóa Trung Quốc đã xuống dốc. Trí thức Trung Quốc đương đại lưu truyền câu nói : “Sau Tống không còn Trung Quốc, sau Minh không còn Hoa Hạ, sau Mãn không còn Hán tộc, sau Cách mạng văn hóa không còn đạo đức“. Và trong mắt tôi, văn hóa Trung Quốc đương đại là một sản phẩm què quặt. Bởi vậy, hãy nhìn nhận cho rõ thứ văn hóa Trung Cộng quảng bá là văn hóa gì, tư tưởng gì, đừng tóm tất cả mọi thứ vào một khái niệm đơn nhất là “văn hóa Tàu” !
3. Tiếng phổ thông Trung Quốc và ngữ văn Hán Nôm :
Hiển nhiên, nội dung quảng bá của học viện Khổng Tử là tiếng phổ thông Trung Quốc, tức thứ ngôn ngữ sống, lấy ngữ âm phương Bắc làm chuẩn, sử dụng bộ văn tự đã được giản lược sau năm 1949. Còn ngữ văn Hán Nôm là một thứ ngôn ngữ chết (tử ngữ), từng được người Việt Nam sử dụng để ghi chép, thi cử… trước thế kỷ XX.
Chữ Hán được sử dụng tại Việt Nam ngót 2000 năm. Trong quá trình du nhập, truyền bá, cho đến ngày hôm nay người Việt đã có một hệ thống cách đọc chữ Hán riêng biệt (“thiên địa”, “nhật nguyệt” thay vì /tian di/, /ri yue/). Nhiều chữ Hán được người Việt viết theo lối riêng, có những kết cấu và hình thể riêng, tương tự như trường hợp chữ Hán của Nhật Bản. Vào khoảng thời Lý – Trần, người Việt mượn cách đọc của chữ Hán để ghi âm tiếng Việt, tạo ra một hệ thống chữ mới gọi là chữ Nôm. Về ngữ pháp, người Việt cũng như người Trung – Hàn – Nhật trước đây sử dụng ngữ pháp Hán văn cổ đại (một thứ tử ngữ) để ghi chép và sáng tác văn chương. Văn tự Hán Nôm được diên dụng ở miền Bắc đến năm 1956 – trước khi Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiến hành cải cách giáo dục, và tại miền Nam đến năm 1975 – trước khi Việt Nam Cộng hòa diệt quốc.
Học tiếng Trung hiện đại chắc chắn không thể đọc – hiểu hoành phi, câu đối, sách vở do người Việt trước thời Nguyễn viết. Còn trong bối cảnh hiện đại, nếu học một lượng chữ Hán Nôm cơ bản thì có thể hiểu sâu hơn về tiếng Việt. Bởi vậy, khi phản đối học viện Khổng Tử thì đừng bài xích văn tự Hán Nôm, đừng coi nó là thứ chữ lạ và cũng đừng nâng cao quan điểm rằng : một ngàn năm Bắc thuộc mới sắp bắt đầu, Việt Nam sẽ quay trở lại dùng chữ Hán. Cần phải hiểu rõ, chữ Hán là chữ Hán nào. Hán của người Việt hay Hán của Trung Cộng.
Việc thoát Trung là thoát ở sự lệ thuộc chính trị – kinh tế, ở những thứ văn hóa thô bỉ, quê mùa tập nhiễm từ Trung Quốc đương đại ; chứ không phải tẩy chay bất kỳ nét văn hóa hay đẹp nào khi chỉ muốn biết nó có nguồn gốc Tàu.
[Độc giả] Nguyễn Đương :
Văn hóa Việt Nam hiện dần chìm xuống đáy. Và người ta vẫn nổi lên cái sĩ diện hão để đập đi những con sư tử đá, bóc đi những dòng chữ Hán Nôm ở đình chùa để thay vào đó dòng chữ quốc ngữ nhìn chẳng hợp tí tẹo nào. Đã chẳng nghĩ ra hay học được cái gì tốt đẹp, ra hồn thì cũng nên ngồi im mà mượn văn hóa của những nước khác về dùng. Thà xem sách Khổng Tử còn hơn phải nghe Lệ Rơi hát trên VTV1.
[Độc giả] Nguyễn Đức :
Học viện Khổng Tử chỉ như việc tặng người ta cái bình rượu dán mác cổ truyền thơm ngon nhưng trong đó lại pha thuốc độc.
[Độc giả] Nguyễn Văn Hiệu :
Trước em có đọc một câu như thế này : “Xưa kia Lão Tử là người lập thuyết nhưng không phải là giáo chủ lập đạo. Ông không ngăn nổi người đời sau dựng mình lên thành Thái thượng Lão quân. Trang Tử cũng không ngăn nổi việc người ta biến phép dưỡng sinh của mình thành việc luyện linh đan và thuốc trường sinh bất lão. Đức Phật cũng không ngăn nổi đệ tử phân giáo lý thành Đại thừa – Tiểu thừa sau khi ngài viên tịch. Những nhà lập thuyết phần lớn không có lỗi khi tạo ra học thuyết, tư tưởng của mình, mỉa mai thay chính hậu thế lại là người nhân danh học thuyết, tư tưởng đó mà làm đủ điều từ đúng đến sai và rồi nhà lập thuyết lại là người hoặc bị sỉ vả nhiều nhất hoặc được tung hô cuồng nhiệt nhất nhưng cũng gần như là người cô đơn nhất, vì ít có người hiểu học thuyết, tư tưởng của họ một cách nghiêm túc mà chỉ nhìn vào cái hình tượng đại diện của họ”. Trong bài viết có nói chính quyền Trung Cộng không đủ tư cách để truyền bá Đạo Khổng thì thực ra em thấy ngay từ lúc Đổng Trọng Thư sửa đổi học thuyết của Khổng Tử cho hợp mục đích nhà Hán, từ đó cũng đã chả ai đủ tư cách rồi.
Quay lại với cái học viện Khổng Tử, em cũng xin thú thật là tuy không ủng hộ nhưng cũng không phản đối, bởi tuy nó thuộc về chính trị nhiều hơn là văn hóa nhưng xét tới cùng thì các học viện như Goethe, L’Espace, Hội đồng Anh… cũng không hoàn toàn phi chính trị. Trước hết, tất cả đều được thành lập và điều khiển bởi các chính phủ ngoại quốc, mà đã như vậy thì chắc chắn không thể nói là không thể có mục tiêu chính trị được. Mà dễ nhận thấy nhất là thông qua văn hóa thắt chặt tình hữu nghị, giành sự ủng hộ của dư luận – chính quyền quốc gia sở tại, rồi từ đó gây ảnh hưởng của quốc gia mình để đạt các lợi ích trên nhiều phương diện. Vả chăng vì được thành lập bởi các chính quyền ngoại quốc nên hẳn nhiên các trung tâm văn hóa đâu có thể đi ngược lại đường lối của chính các quốc gia đó được ? Dĩ nhiên còn phải tùy xem cái mục tiêu chính trị nằm trong văn hóa được xúc tiến ôn hòa hay cực đoan, khéo léo hay thô thiển, có lợi cho cả đôi bên hay chỉ một phía, cũng như cái hình tượng đại diện để truyền bá văn hóa được yêu ghét và có tính cũ mới ra sao (ví dụ, nước Đức bây giờ không lập ra viện Goethe mà lại lập viện Hitler, Hội đồng Anh truyền bá tư tưởng thực dân của Đế chế Anh thế kỷ XVIII thì ai yêu nổi ?). Và quan trọng nhất là quan hệ giữa hai nước và thái độ dư luận thế nào, cứ thử đổi vị trí nếu cái ông hàng xóm xấu tính cả ngàn năm ở phương Bắc kia không phải là Trung Quốc mà là Pháp chẳng hạn thì chắc chắn viện L’Espace cũng được nhìn với vô số ánh mắt hình viên đạn như cái học viện Khổng Tử.
Bởi vậy em thiết nghĩ, không nên chỉ có cái nhìn công bằng với Khổng Tử và nền văn hóa mà nên nhìn một cách công bằng với chính cả các học viện Khổng Tử nữa. Các học viện này có động thái cực đoan và đáng phải đề phòng vì chính quyền Trung Cộng hiện nay tạo ra quá nhiều tiếng xấu, chứ nội hàm cái học viện cũng như việc lập học viện chả có gì xấu.
[Tác giả] Trần Quang Đức :
Tôi nói Trung Cộng không có tư cách, là bởi chúng đạp đổ Khổng và gắn cho cái mác “Thằng khốn nạn hàng đầu”, vậy mà giờ chính chúng lại móc ông ta lên làm công cụ chính trị. Nếu không có Cách mạng Văn hóa thì tôi không nói điều đó làm gì !
vk
|
|
