Tiếp tục hạn chế phạm vi áp dụng h́nh phạt tử h́nh, hoàn thiện chính sách h́nh sự liên quan đến người chưa thành niên phạm tội, bổ sung trách nhiệm h́nh sự của pháp nhân, bổ sung một số tội mới phát sinh…là những vấn đề dự kiến sẽ được đưa ra trong sửa đổi Bộ luật h́nh sự (BLHS).
Hôm qua (15/3), Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đă chủ tŕ cuộc họp nghe báo cáo về một số định hướng lớn sửa đổi, bổ sung BLHS. Các Thứ trưởng Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên, Lê Hồng Sơn cùng tham dự.
BLHS 1999 được Quốc hội khóa X, kỳ họp thứ 6 thông qua ngày 21/12/1999, có hiệu lực từ 1/7/2000. Từ đó đến nay, BLHS đă góp phần quan trọng vào việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xă hội, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, đấu tranh pḥng chống tội phạm.
Tuy nhiên, 11 năm thi hành BLHS cũng bộc lộ nhiều bất cập, trong đó đáng lưu ư là BLHS 1999 chưa thể chế hóa được những quan điểm, chủ trương mới của Đảng về cải cách tư pháp được thể hiện trong Nghị quyết 08 và Nghị quyết 49/NQ-TW của Bộ Chính trị. Trong khi sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế thị trường theo định hướng XHCN đặt ra cho hệ thống pháp luật nói chung, pháp luật h́nh sự nói riêng phải thực sự là công cụ pháp lư nhằm thúc đẩy và bảo vệ các thành phần kinh tế phát triển.
 |
| Một phiên ṭa h́nh sự. Ảnh minh họa |
Tiến tới loại bỏ h́nh phạt tử h́nh
Báo cáo về những định hướng sửa đổi BLHS, ông Nguyễn Văn Hoàn - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật H́nh sự Hành chính (Bộ Tư pháp)- cho biết: Một trong những nội dung lớn là hạn chế phạm vi áp dụng h́nh phạt tử h́nh. Theo ông Hoàn, hiện nay mặc dù đă có những bước đổi mới cơ bản song BLHS hiện hành vẫn c̣n 22 điều luật quy định h́nh phạt tử h́nh.
Nghiên cứu bổ sung tội giới thiệu trẻ em làm con nuôi để trục lợi.
Đối với hành vi lợi dụng việc giới thiệu trẻ em làm con nuôi để trục lợi th́ Nghị định thư về mua bán trẻ em, mại dâm trẻ em và văn hóa phẩm khiêu dâm trẻ em, bổ sung Công ước quyền trẻ em yêu cầu phải h́nh sự hóa những hành vi làm trung gian, tranh thủ sự đồng ư một cách không lương thiện việc nuôi con nuôi để trục lợi. Việt Nam đă phê chuẩn Nghị định thư này từ năm 2001. Do vậy, để kịp thời ngăn chặn và xử lư nghiêm hành vi giới thiệu trẻ em làm con nuôi để trục lợi và thực hiện nghĩa vụ quốc tế, cần nghiên cứu bổ sung tội giới thiệu trẻ em làm con nuôi để trục lợi.
|
Trong tương lai, cùng với sự phát triển kinh tế xă hội của đất nước, ư thức chấp hành pháp luật của người dân được nâng cao th́ việc thu hẹp dần phạm vi áp dụng tiến tới loại bỏ hoàn toàn h́nh phạt tử h́nh ra khỏi đời sống xă hội là một xu hướng tất yếu. Trong điều kiện hiện nay th́ chỉ nên áp dụng h́nh phạt tử h́nh đối với một số ít các tội phạm thuộc loại đặc biệt nghiêm trọng như khủng bố, giết người, cướp của mà làm chết người…c̣n đối với các loại tội phạm khác th́ mức h́nh phạt cao nhất là chung thân cũng là thích đáng. Hiện nay, ở những nước c̣n duy tŕ h́nh phạt tử h́nh như CHLB Nga cũng chỉ quy định h́nh phạt tử h́nh đối với 3 tội: khủng bố, giết người có chủ mưu và diệt chủng.
Để thực hiện chủ trương giảm h́nh phạt tử h́nh, theo ông Hoàn, th́ một mặt cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Điều 35 của BLHS nhằm xác định rơ tiêu chí áp dụng h́nh phạt tử h́nh theo hướng h́nh phạt này chỉ được áp dụng đối với người phạm một số ít các tội đặc biệt nghiêm trọng có tính chất dă man, tàn bạo, mất nhân tính hoặc việc phạm tội cũng như người phạm tội là mối đe dọa nghiêm trọng cho an ninh quốc gia, trật tự an toàn xă hội, mặt khác đề xuất bỏ h́nh phạt tử h́nh đối với một số tội phạm cụ thể.
GS-TSKH Lê Cảm, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội ủng hộ chủ trương nói trên. Ông Cảm cho rằng, với trên 20 điều luật hiện nay có quy định h́nh phạt tử h́nh là nhiều: ”Nên rút xuống chỉ c̣n 5 cấu thành có h́nh phạt tử h́nh (ví dụ: ma túy, giết người có t́nh tiết tăng nặng, tham nhũng…) là đủ”.
Thứ trưởng Hoàng Thế Liên trong lần tham vấn chuyên gia về sửa đổi BLHS cũng cho rằng, cần tiếp tục thể hiện chính sách nhân đạo (trong đó có vấn đề về h́nh phạt tử h́nh,phi h́nh sự hóa và các biện pháp tư pháp…).
Tuy nhiên, cũng c̣n những ư kiến băn khoăn trong bối cảnh hiện nay nên bỏ tử h́nh với tội nào, giữ với tội nào…Các vấn đề này phải được nghiên cứu, xem xét thật kỹ. Kinh nghiệm từ sửa đổi lần trước cho thấy, khi đề xuất là nhiều tội nhưng khi Quốc hội quyết chỉ c̣n lại một số. Do đó, đă đưa vấn đề ra là phải có cơ sở khoa học và thực tiễn chắc chắn.
Bổ sung trách nhiệm h́nh sự của pháp nhân
Đây là vấn đề đă được đặt ra nhiều lần trong quá tŕnh sửa đổi, bổ sung BLHS và là một trong những yêu cầu của các khuyến nghị của lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền. Thực tiễn cho thấy, hiện nay không ít tổ chức kinh tế (pháp nhân), v́ chạy theo lợi ích cục bộ mà thực hiện nhiều hành vi trái pháp luật mang tính chất tội phạm.
Trong khi đó, chính sách h́nh sự của ta hiện nay mới chỉ xử lư đối với cá nhân phạm tội, c̣n tổ chức (pháp nhân) th́ không hề bị xử lư h́nh sự mà chỉ bị áp dụng các chế tài xử phạt khác (hành chính, kinh tế, dân sự). Việc xử lư như vậy là chưa thỏa đáng, chưa truy xét đến cùng trách nhiệm đối với hành vi phạm tội. Pháp luật h́nh sự của nhiều nước trên thế giới cũng đă quy định vấn đề này, đặc biệt đối với pháp nhân kinh tế.
Trong lần tham vấn được tổ chức hồi tháng 2/2012 vừa qua, khi đưa ra vấn đề này đă nhận được sự đồng t́nh của nhiều chuyên gia pháp luật h́nh sự. Nhiều ư kiến cho rằng hiện nay việc xử lư đối với tổ chức rất khó khăn v́ chưa có chế tài, điều đó dẫn đến “bỏ lọt” tội phạm. Tuy nhiên, TS Lê Cảm th́ rất băn khoăn “đưa pháp nhân vào là rất phức tạp”; c̣n TS. Nguyễn Ngọc Anh – Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Công an) th́ cho rằng “hiện đă có nhiều biện pháp xử lư đối với pháp nhân rồi”.
Bên cạnh sự đồng t́nh, cũng có ư kiến cho rằng cần làm rơ hơn cơ sở lư luận và thực tiễn của quy định trách nhiệm h́nh sự của pháp nhân.
* Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường:
- Đại hội Đảng lần thứ XI xác định hoàn thiện cơ chế thị trường XHCN đ̣i hỏi từ Hiến pháp đến các đạo luật, trong đó có BLHS phải góp phần thực hiện nhiệm vụ này. Việc sửa đổi BLHS đặt ra yêu cầu phải bảo vệ chế độ, bảo vệ sự b́nh yên của nhân dân, bảo vệ phát triển kinh tế đúng pháp luật, tiến gần hơn mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Trong thời gian tới để phục vụ sửa đổi BLHS th́ phải tổng kết toàn diện, không thể bó hẹp một vài cơ quan, ngành, địa phương nào. Cần rà soát các luật khác có liên quan, kết nối với sửa đổi Hiến pháp, BLTTHS, các cam kết QT mà Việt Nam tham gia…
* Ông Nguyễn Quốc Việt, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật h́nh sự hành chính:
- Cần có chế định bắt giữ tội phạm để người dân tham gia pḥng chống tội phạm. Thực tế nhiều vụ người dân bắt được trộm, được cướp (như hiệp sỹ đường phố) nhưng chẳng may quá tŕnh truy đuổi, tội phạm bị ngă, bị thương mà người bắt cũng bị truy cứu h́nh sự th́ chả ai dám làm. Chính sách h́nh sự cần góp phần động viên phát triển kinh tế, hoàn thiện nhà nước pháp quyền và bảo vệ sự an toàn của người dân.
* Ông Nguyễn Ngọc Anh, Vụ trưởng Vụ pháp chế, Bộ Công an:
- Thực tế có nhiều điều luật không áp dụng lần nào như tội chống loài người, nhưng có nhiều tội áp dụng thường xuyên nhưng rất khó xử lư như tội phạm về môi trường, tham nhũng, những tội liên quan đến định lượng cụ thể. Sửa đổi BLHS lần này phải tiếp tục coi xử lư hành chính là điều kiện tiên quyết để xử lư h́nh sự. Có những tội dứt khoát phải định lượng nếu không sẽ khó khăn trong việc xử lư.
* Ông Trần Văn Độ, Phó Chánh án TANDTC, Chánh án Ṭa án Quân sự Trung ương:
- Cần quy định về trách nhiệm h́nh sự của pháp nhân v́ thực tế nhiều vụ pháp nhân vi phạm không xử lư được, nhất là nhóm tội phạm về kinh tế. Một chủ trương được cả tập thể quyết định rồi dẫn đến làm sai, nhưng lại chỉ có một cá nhân chịu trách nhiệm là không hợp lư.
B.A |
Thu Hằng
Sửa đổi Bộ luật H́nh sự: Hạn chế tử h́nh?
