Được xây dựng thành ngôi chùa tuyệt đẹp vào thời Trần, rồi chúa Trịnh trùng tu và cuối cùng, quần thể di tích tráng lệ Hồ Thiên bị lăng quên, ch́m nghỉm trong đại ngàn hoang rậm, không ai biết đến nữa.
Suốt nhiều năm qua, chỉ có lâm tặc và bọn săn đồ cổ biết đến ngôi chùa cổ này và việc chúng làm không phải báo cho các nhà chức trách, mà đem xà beng, thuổng, cuốc vào đào phá t́m đồ cổ.
Đám lục lâm thảo khấu kia nhồi cả ḿn vào tường đá giật nổ tung để t́m báu vật. Tượng đá, bia đá bị đập vỡ sạch sẽ.
Nền cũ chùa Hồ Thiên
Cả một vườn bảo tháp tuyệt đẹp cũng bị đào rỗng ruột, giật đổ để lấy đi đồ cổ. Khi các nhà khoa học t́m đến, cũng phải há hốc ngạc nhiên, bởi ở vườn tháp này chằng chịt đường hầm do bọn đồ cổ tạo ra cứ như thể địa đạo đánh giặc.
Hai pho tượng được cho là Phật hoàng Trần Nhân Tông và thiền sư Pháp Loa cũng bị bọn trộm đồ cổ chặt rời đầu để kiểm tra xem có báu vật giấu bên trong không.
Tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông bị cụt đầu...
... giờ đă được gắn lại và đặt trong một cái am gạch lúp xúp thế này
Giờ, đầu hai vị được gắn với thân bằng vôi vữa, đặt trong một cái am dựng tạm bằng gạch lúp xúp trông thật thảm hại, không xứng với một vị đế vương lừng danh lịch sử nước nhà.
Vào năm 1988, được sự chỉ dẫn của những người hái măng, lấy thuốc trong rừng, một nhà khảo cổ của Bảo tàng Bắc Giang đă t́m thấy phế tích ngôi chùa Hồ Thiên nổi tiếng này và công bố phát hiện chấn động tới toàn thể giới khoa học.
Tháp gạch hiếm hoi dựng thời Lê c̣n nguyên vẹn ở Hồ Thiên.
Khi đó, nhà khoa học này cũng chưa thể xác định được di tích chùa Hồ Thiên thuộc địa phận tỉnh Bắc Giang hay Quảng Ninh, bởi ngôi chùa nằm trên đỉnh một ngọn núi, trên độ cao hơn 500m so với mặt biển, trên dăy Yên Tử bịt bùng hoang rậm.
Các nhà khoa học đă tức tốc vạch rừng vào tận nơi và sững sờ trước một di chỉ khảo cổ khổng lồ đổ nát giữa đại ngàn. Niềm an ủi lớn nhất với các nhà khoa học là c̣n một tháp đá xanh 7 tầng tuyệt đẹp vẫn nguyên vẹn từ thời Trần.
Tháp đá 7 tầng được một nhà khoa học chụp lúc chưa đổ
Tháp đă mới được dựng lại
Nhà khảo cổ Vũ Thị Khánh Duyên (Ban quản lư các di tích trọng điểm Quảng Ninh) mô tả vẻ đẹp của tháp đá: “Đó là một ngôi tháp được gia công rất công phu.
Tầng một của tháp có cửa mở bốn hướng, chính giữa đặt một bệ đá hoa sen, trong chạm nổi h́nh lưỡng nghi bát quái, bao quanh h́nh Lưỡng nghi là các hoa văn vân mây và các chấm tṛn (28 hạt) bố trí theo nguyên tắc của Kinh Dịch.
Bốn mặt bên của bệ đá này đều chạm nổi h́nh cánh sen ba lớp, tổng cộng gồm 72 cánh. Các cánh sen được tạo tác rất mập, dầy, so le, hướng lên trên và úp vào nhau.
Trên bề mặt mỗi cánh sen được trang trí bởi những hoa văn khắc vạch ch́m lá đề và hoa văn vân mây ba dải. Ngôi tháp đá minh chứng cho nghệ thuật xây dựng tháp đá của cha ông thời đó”.
Di vật tuyệt đẹp c̣n sót lại.
Tôi đang loay hoay chụp ảnh tháp đá quét sơn trắng, th́ sư trụ tŕ Thích Đạt Ma Trí Thông, dáng người mảnh khảnh trong bộ đồ vàng xuất hiện từ trong rừng.
Sư Trí Thông dẫn tôi lên gian thờ mới được dựng tạm bằng gỗ thắp hương, rồi ngài kể về duyên kỳ ngộ với Hồ Thiên tự.
Theo sư, người đời vẫn tưởng Hồ Thiên có nghĩa là hồ nước trên trời, nhưng thực ra, chữ “hồ” ở đây không phải ao hồ, mà là “quần tụ”. Hồ Thiên chính là sự quần tụ trên trời. Ngôi chùa nằm thế dựa lưng vào núi Phật Sơn, mùa đông chẳng có ngọn gió nào thổi đến, nên dù ở độ cao hơn 500m so với mặt nước biển, thường xuyên có mây mù bao phủ, song lại quanh năm ấm áp.
Bia đá bị đập vỡ được gắn lại.
Rồi ngài chậm răi đọc bài thơ chúa Trịnh Cương khắc trên bia đá ca ngợi cảnh đẹp của chùa: 'Miền đông đều xinh đẹp/ Riêng một cảnh Hồ Thiên/ La liệt ngàn núi thẳm/ Vời vợi muôn vẻ huyền/ Thượng thừa khai cảnh Phật/ Đại giác diễn chân thuyên/ Lầu gác thường truyền giới/ Đầm vực nối đất liền/ Châu báu xây cổ tháp/ Ngọc vàng rạng mọi miền/ Đạo lớn thâm hưng chấn/ Công quả được măn viên/ Cuộc chơi vừa kết thúc/ Bút thánh đề non tiên'...
10 năm trước, vào năm 2001, được sự giới thiệu của sư trụ tŕ am Ngọa Vân, sư Trí Thông đă t́m lên ngôi chùa này, sống trong mái đá, ăn vả, ăn măng, rồi cùng nhân dân dựng tạm mấy gian nhà, cố gắng giữ ǵn các di tích.
Bia đá xanh tuyệt đẹp ca ngợi cảnh Hồ Thiên.
Thế nhưng, theo lời sư Trí Thông, sự có mặt của ngài cũng không ngăn cản được đám lục lâm thảo khấu. Hàng ngày, vẫn có những nhóm người vác súng, vác cưa máy đi qua Hồ Thiên vào rừng săn thú, đốn cây, rồi xuống núi, cũng đi qua Hồ Thiên với các loại xác thú trợn mắt, nhe nanh, máu chảy tí tách.
Bọn trộm đồ cổ thường lợi dụng những ngày sư Trí Thông xuống núi để hành động. Chúng chặt găy ngọn tháp 7 tầng tuyệt đẹp để móc đồ cổ, đào hố thủng đáy t́m chum chóe, khiến tháp đá nghiêng dần rồi đổ kềnh vào năm 2004
Rồi tấm bia đá xanh tuyệt đẹp mô tả cảnh sắc tuyệt trần của Hồ Thiên cũng bị bọn trộm đồ cổ đào hở hàm ếch, khiến bia đá bị lún, nghiêng.
Sư Trí Thông phải cùng nhân dân dựng lại tháp đá. Dù tháp đá đă dựng lại nguyên vẹn, nhưng không được chuyên nghiệp, nên trông nó mới mẻ quá, mất đi sự cổ kính, u hoài của tháp đá 700 tuổi.
Thậm chí, cách đây vài năm, cây vải tổ khổng lồ có tuổi ít nhất 400-500 năm, cũng bị lâm tặc vác cưa máy cưa rụng một cành. Cành vải đó có đường kính tới 0,6m. Sư Trí Thông đă phải liều cả mạng sống của ḿnh mới bảo vệ được cây vải tổ, nếu không, chúng sẽ hạ cả cây để lấy gỗ.
Nơi thờ tự Phật hoàng ở Hồ Thiên được dựng tạm như thế này
Ba cây thông khổng lồ, thân 3 người ôm, cao vọt khỏi tán rừng, đứng cách xa cả chục km vẫn nh́n thấy ở khuôn viên chùa Hồ Thiên cũng bị lâm tặc hạ cả rồi.
Anh Tuấn - người dẫn đường cho tôi vạch rừng đi về phía Đông để lần t́m những ngôi tháp đá rêu phủ xanh ŕ ch́m khuất trong những bụi rậm mà anh gặp rất nhiều trong những chuyến đi rừng hái thuốc, lấy măng, bẫy thú chục năm trước. Anh đi một lát rồi về với gương mặt thất vọng, v́ không t́m thấy cái tháp đá nào nữa, chỉ thấy những tảng đá vô tri vung văi trong rừng.
Anh Tuấn bảo, trong thời điểm từ 10 đến 20 năm về trước, người dân quanh vùng ầm ầm lên núi Yên Tử đào đồ cổ đem bán. Rất nhiều người trúng đậm v́ đào được chum chóe, đồ gốm, tượng đồng, khánh đồng…Những thứ ǵ có giá trị th́ họ đă khênh đi hết rồi. Chỉ c̣n lại những thứ vỡ vụn, không có giá trị, hoặc nặng quá, không khiêng đi được mà thôi.
H́nh dung về Hồ Thiên khi xưa:
Hồ Thiên gồm hệ thống các hạng mục kiến trúc nằm giữa hai sườn núi chạy dọc từ đỉnh xuống chân, tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ. Khu trung tâm là một ṭa Tiền đường rộng 5 gian 2 chái (dài 26m, rộng 11m), và ṭa Thượng điện gồm 3 gian. Ṭa nhà này c̣n lại một phần, với bức tường dày tới gần 1m.
Nền chùa được bó vỉa bằng hệ thống đá phiến lớn màu xanh. Ngoài ra c̣n có khu nhà tổ, tọa lạc trên một mặt bằng khoảng 300m2, rộng 7 gian c̣n khá rơ nền móng.
Đáng chú ư là khu nhà bia được làm hoàn toàn bằng đá tảng xanh, thớ mịn, được mài nhẵn ở tất cả các mặt, ghép bằng mộng rất khít. Nhà bia chỉ c̣n lại một bức tường đá xanh.
Tại khu nhà bia, hiện vẫn c̣n tấm bia đá xanh khá nguyên vẹn, tuyệt đẹp, cao tới 2,76m. Việc đưa được tấm bia nặng nhiều tấn này lên đỉnh núi quả là kỳ công. Tấm bia đá là một cuốn “sử thạch” về Hồ Thiên.
Ngoài ra c̣n vườn mộ tháp, với những tháp đá được làm bằng những phiến đá xanh rất đẹp, ghép mộng rất khít. Mỗi tháp đá là một công tŕnh nghệ thuật của một thời đại.
Theo VTC
Giật ḿn, đào bới tan nát cảnh đẹp cơi tiên trên Yên Tử
