Năm mặt trận pháp lý và câu hỏi sống còn của VinFast
Tính đến tháng 11/2025, VinFast đang cùng lúc đối mặt với bốn vụ kiện dân sự và một cuộc điều tra an toàn tại Mỹ. Đó không chỉ là vài tranh chấp lặt vặt, mà là cả một “trận đồ pháp lý” kéo dài nhiều năm, từ tốc độ sạc chậm, chứng khoán, bản quyền cho đến an toàn tính mạng người dùng. Nếu viễn cảnh xấu nhất xảy ra – thua hết, không thương lượng, không giảm trừ – tổng chi phí bồi thường, phạt và khắc phục có thể leo lên 800 triệu đến 1,5 tỷ USD, tương đương 20.000 – 38.000 tỷ đồng. Con số này đặt cạnh khoản lỗ 812 triệu USD chỉ trong quý 2/2025 cho thấy đây không còn là chuyện “đau một chút rồi thôi”, mà là câu hỏi sống còn về tài chính và chiến lược mở rộng tại Mỹ.
Vụ sạc chậm: từ trải nghiệm người dùng đến class action
Vụ kiện tập thể về tốc độ sạc chậm của VF 8 Plus AWD là quả bom dễ nổ nhất về mặt tâm lý khách hàng. Khoảng 3.000 – 5.000 xe bị ảnh hưởng, và các nguyên đơn cho rằng xe sạc chậm hơn quảng cáo, gây bất tiện, mất giá, thậm chí tổn thất tinh thần lẫn chi phí thời gian. Nếu VinFast thua, mức bồi thường cá nhân có thể từ 5.000 đến 20.000 USD/xe, kéo tổng thiệt hại lên khoảng 50 – 200 triệu USD, tương tự những vụ Hyundai/Kia từng phải chi khoảng 100 triệu USD cho vấn đề pin. Hiện vụ này được tạm dừng chờ trọng tài, nhưng chỉ cần cán cân chứng cứ nghiêng về phía người dùng, số tiền trăm triệu USD có thể trở thành hiện thực.
Cơn ác mộng chứng khoán: cổ đông VFS và trận chiến dài hơi
Đau đầu thứ hai là vụ kiện tập thể chứng khoán, khi cổ phiếu VFS lao dốc tới 84%, từ 37 USD về quanh 5,64 USD. Hàng chục nghìn cổ đông cho rằng họ bị “dẫn dắt” bởi những thông tin và kỳ vọng không phản ánh đúng rủi ro, dẫn đến tổng thiệt hại thị trường khoảng 1 – 2 tỷ USD. Trong các vụ tương tự, toà án và các bên thường thương lượng ở mức 20 – 30% thiệt hại, cộng một phần tiền phạt, kéo gói bồi thường ước tính 200 – 500 triệu USD. Một số phân tích bi quan thậm chí cho rằng nếu VinFast thua nặng, con số có thể chạm ngưỡng 1 tỷ USD. Đây là mặt trận pháp lý vừa phức tạp, vừa kéo dài, vừa bào mòn uy tín niêm yết của một hãng xe non trẻ trên đất Mỹ.
Bản quyền thép và bóng ma lệnh cấm nhập khẩu
Vụ kiện vi phạm bản quyền của ArcelorMittal không chỉ là câu chuyện tiền bản quyền. Nếu tòa xác định VinFast sử dụng giải pháp, vật liệu hoặc công nghệ thuộc sở hữu của nguyên đơn mà không được phép, mức bồi thường có thể lên tới 50 – 150 triệu USD, bao gồm phí bản quyền, thiệt hại kinh doanh và lãi phạt. Nguy hiểm hơn, vụ việc còn được soi chiếu song song tại Ủy ban Thương mại Quốc tế Mỹ (ITC), nơi lệnh cấm nhập khẩu là một vũ khí pháp lý rất thật. Nếu VF 8 – và thậm chí các dòng VF 3, 6, 7, 9 – bị vướng lệnh hạn chế hoặc cấm nhập vào Mỹ, thiệt hại không chỉ còn là vài chục hay vài trăm triệu tiền mặt, mà là đòn giáng trực tiếp vào chiến lược toàn cầu hoá của VinFast.
“Tiền nhà chưa trả”: vụ kiện nhỏ nhưng phản ánh kỷ luật tài chính
Vụ kiện không trả tiền thuê showroom tại Palo Alto nghe qua chỉ là “chuyện lẻ”: nợ gốc 356.000 USD cho 12 tháng thuê chưa thanh toán, tổng cộng khoảng 500.000 USD nếu tính thêm lãi và phạt. So với những con số trăm triệu, đây là vụ việc nhỏ nhất và cũng dễ dàn xếp nhất. Tuy nhiên, ở góc độ hình ảnh, nó để lại mùi vị không dễ chịu: một hãng xe muốn xây dựng hình ảnh toàn cầu nhưng lại bị lôi ra toà vì tiền nhà chưa trả, đứng cạnh các vụ class action và điều tra an toàn. Nó đặt câu hỏi về kỷ luật tài chính và cách VinFast xử lý các cam kết hợp đồng ở thị trường khó tính như Mỹ.
NHTSA và “vết trượt” an toàn LKA trên VF 8
Cuộc điều tra sơ bộ PE24025 của NHTSA về hệ thống hỗ trợ giữ làn đường (LKA) trên VF 8 đời 2023 – 2024 tưởng chừng là cơn bão lớn, nhưng tạm thời đã dịu lại. Nguyên nhân: VinFast chủ động thu hồi 6.314 xe (Recall số 25V-559) vào tháng 8/2025, cập nhật phần mềm qua OTA để giảm rung lắc vô lăng, cải thiện khả năng tài xế can thiệp và tối ưu chuyển tiếp giữa chế độ tự động và thủ công. NHTSA dựa trên 14 khiếu nại của khách hàng, không ghi nhận tai nạn chết người nào gắn trực tiếp với lỗi LKA, dù có một vụ tử vong ở California tháng 4/2024 được dư luận chú ý. Khi nhà sản xuất đã thu hồi và khắc phục, Văn phòng Điều tra Lỗi (ODI) tạm đóng hồ sơ – đúng quy trình chuẩn. Tuy vậy, chi phí cho VinFast vẫn không nhỏ: từ 20 đến 100 triệu USD để tổ chức thu hồi, cập nhật, chăm sóc khách hàng. Và nguy cơ vẫn lơ lửng: nếu khiếu nại mới phát sinh, NHTSA hoàn toàn có thể mở lại điều tra, thậm chí kích hoạt một làn sóng class action mới liên quan đến an toàn.
Cộng dồn thiệt hại: 800 triệu hay 1,5 tỷ USD?
Nếu chỉ nhìn từng vụ riêng lẻ, nhiều người sẽ có cảm giác “chắc cũng xong xuôi được”. Nhưng khi cộng lại, bức tranh trở nên nặng nề:
– Vụ sạc chậm VF 8: 50 – 200 triệu USD.
– Vụ chứng khoán VFS: 200 – 500 triệu USD, kịch bản xấu có thể tiến gần 1 tỷ.
– Vụ bản quyền ArcelorMittal: 50 – 150 triệu USD.
– Vụ tiền thuê showroom: khoảng 0,5 triệu USD.
– Thu hồi và điều tra LKA: 20 – 100 triệu USD.
Tổng ước tính “mềm” rơi vào khoảng 320 – 1,006 tỷ USD. Nếu tính thêm khả năng phạt cao, mở rộng phạm vi bồi thường hoặc những hệ quả gián tiếp (như hạn chế kinh doanh), kịch bản 800 triệu – 1,5 tỷ USD hoàn toàn không phải chuyện bịa. Trên thực tế, đa số các vụ sẽ kết thúc bằng thỏa thuận (settlement) với mức giảm 20 – 50% so với trần thiệt hại, nhưng điều đó không xoá bỏ áp lực đè lên bảng cân đối kế toán của VinFast.
Không chỉ là tiền: uy tín, North Carolina và cánh cửa Mỹ
Tiền có thể vay, có thể bơm thêm, có thể đốt tiếp. Nhưng thứ khó mua nhất lại là thời gian và uy tín. Một startup xe điện non trẻ vào thị trường Mỹ với tham vọng xây nhà máy hàng tỷ USD tại North Carolina, nhưng lại bước vào năm 2026 – 2028 với gánh nặng các vụ kiện, thu hồi, điều tra… thì hình ảnh trong mắt nhà đầu tư, người tiêu dùng và cả giới quản lý sẽ thay đổi đáng kể. Việc nhà máy North Carolina bị trì hoãn đến năm 2028 không chỉ là một dòng tin tiến độ, mà là dấu hiệu cho thấy VinFast phải co lại, tính toán lại đường đi trong bối cảnh “vết xe Tesla, Lucid, Rivian…” vẫn còn sờ sờ trước mắt. Mỗi vụ kiện, mỗi cuộc điều tra đều là lời nhắc nhở rằng thị trường Mỹ không dễ dãi với các thử nghiệm vội vàng.
Khi bài toán pháp lý quyết định tương lai một thương hiệu
Câu hỏi “Nếu VinFast thua hết 5 vụ kiện và điều tra, phải đền bao nhiêu?” thực chất không chỉ là trò chơi cộng trừ nhân với vài con số trăm triệu USD. Đó là bài toán về độ chịu đựng tài chính của một hãng xe đang lỗ nặng, về niềm tin của cổ đông, về sự kiên nhẫn của khách hàng, và về khả năng VinFast có đủ thời gian để trưởng thành trong một thị trường khắc nghiệt như Mỹ hay không. Trong kịch bản đẹp, họ dàn xếp được hầu hết, cắt giảm thiệt hại, nâng chất lượng sản phẩm, sửa sai và dần lấy lại niềm tin. Trong kịch bản xấu, những phán quyết bất lợi, cộng thêm tiến độ trì trệ của nhà máy và sự hoài nghi của thị trường, có thể biến 800 triệu – 1,5 tỷ USD thành ranh giới giữa một giấc mơ toàn cầu và một bài học đắt giá về sự vội vàng. Và ở giữa hai kịch bản ấy, từng đơn kiện, từng bản thu hồi, từng quyết định pháp lý sắp tới sẽ là những bước chân quyết định xem VinFast bước qua, hay hụt chân trên đất Mỹ.
