Bất chấp Mỹ gây sức ép, đe dọa áp thuế, cấm thị thực và trả đũa mạnh tay, Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU) cùng nhiều quốc gia khác vẫn khẳng định ủng hộ thỏa thuận cắt giảm khí thải carbon trong vận tải biển - sáng kiến toàn cầu do Liên Hợp Quốc bảo trợ nhằm đưa ngành hàng hải tiến tới mức phát thải ròng bằng không.
Tàu chở hàng Evergreen tại bến cảng. Ảnh Pexels
Theo The Guardian, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang gây áp lực khổng lồ lên nhiều quốc gia, đặc biệt là những quốc gia dễ bị tổn thương nhằm ngăn chặn một thỏa thuận quốc tế lịch sử, buộc các công ty vận tải biển phải trả tiền cho lượng khí thải gây ô nhiễm mà họ thải ra.
The Guardian cho biết, các quan chức Mỹ đã gửi thư và gọi điện cho các nước ủng hộ kế hoạch này, đe dọa áp thuế, rút quyền thị thực và thực hiện các biện pháp trả đũa thương mại khác nếu họ không rút lại sự ủng hộ đối với thỏa thuận cắt giảm khí thải carbon trong vận tải biển - được gọi là Khung Phát thải Ròng Bằng Không (Net Zero Framework, NZF) - được Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) phê chuẩn sơ bộ hồi tháng 4 và dự kiến biểu quyết thông qua chính thức vào ngày thứ Sáu tới tại London.
Nếu được thông qua, đây sẽ là cơ chế định giá carbon toàn cầu đầu tiên trong ngành vận tải biển, buộc các tàu phải giảm dần lượng khí thải từ năm 2028 hoặc đối mặt với các khoản phạt tài chính. Khoản tiền phạt thu được sẽ dùng để hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang nhiên liệu sạch hơn và giúp các nước đang phát triển thích ứng với biến đổi khí hậu.
Cơ chế định giá carbon này, nếu được thông qua, sẽ có hiệu lực từ năm 2028, dự kiến tạo nguồn thu khoảng 10 tỷ USD mỗi năm – đánh dấu lần đầu tiên trong lịch sử, ngành vận tải biển phải trả tiền cho thiệt hại môi trường mà họ gây ra.
Hiện vận tải biển chiếm khoảng 3% lượng khí thải toàn cầu, nhưng có thể tăng lên 10% vào giữa thế kỷ nếu không có hành động mạnh mẽ.
Tuy nhiên, sự phản đối của Mỹ khiến dư luận lo ngại rằng khung NZF có thể bị cản trở trước khi được thông qua. Nếu các nỗ lực của Washington thành công, quá trình hơn 20 năm đàm phán gian nan về giảm phát thải của ngành vận tải biển toàn cầu có thể bị đảo ngược hoàn toàn.
Ngày khai mạc hội nghị của IMO hôm thứ Ba 14/10 đã chứng kiến sự đối đầu gay gắt giữa phe ủng hộ khung NZF và phe phản đối, trong đó có các nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn.
Hiện Trung Quốc, Liên minh châu Âu (EU) cùng nhiều quốc gia thành viên của IMO vẫn cam kết ủng hộ thỏa thuận.
Phát biểu tại phiên họp, đại diện Trung Quốc nhấn mạnh: “Chúng tôi tin rằng việc đạt được đồng thuận về thực thi khung toàn cầu này là điều thiết yếu".
Ngoài Trung Quốc và EU, Anh và Brazil cũng tái khẳng định lập trường ủng hộ. Các nước này cho rằng NZF là bước đi cần thiết để giảm phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực vận tải biển đồng thời tạo nguồn tài chính hỗ trợ các quốc gia dễ bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu.
Theo quy định, để được thông qua, khung NZF cần có sự ủng hộ của ít nhất hai phần ba số thành viên hiện diện và bỏ phiếu, tức 72 trong tổng số 108 quốc gia thành viên của Công ước chống ô nhiễm MARPOL.
Hiện 63 quốc gia từng bỏ phiếu thuận hồi tháng 4 được kỳ vọng sẽ tiếp tục duy trì lập trường ủng hộ trong cuộc bỏ phiếu lần này.
Mỹ dẫn đầu phe phản đối, đe dọa thẳng thừng
Tại cuộc họp hồi tháng 4, kế hoạch đánh thuế carbon đã được thông qua, nhưng cần được 2/3 thành viên IMO tái khẳng định trong tuần này. Tổng thống Trump hiện đang tìm mọi cách để ngăn chặn điều đó.
Ngay trong tháng 4, phái đoàn Mỹ đã rời khỏi cuộc họp sau khi công khai phản đối cơ chế định giá carbon. Kể từ đó, ông Trump nhiều lần công khai chỉ trích kế hoạch này, gọi đó là “trò lừa đảo khí hậu” và là mối đe dọa với kinh tế Mỹ.
Tuần trước, Ngoại trưởng Marco Rubio, Bộ trưởng Năng lượng Chris Wright và Bộ trưởng Giao thông Sean Duffy ra tuyên bố đe dọa áp thuế và các biện pháp thương mại trừng phạt với những nước bỏ phiếu ủng hộ. Tuyên bố còn cảnh báo có thể trừng phạt cá nhân các quan chức tham gia đàm phán “thúc đẩy các chính sách khí hậu cực đoan”.
Một tài liệu ngoại giao được Mỹ gửi tới nhiều chính phủ, mà The Guardian thu thập được đã liệt kê cụ thể các biện pháp trả đũa như sau: “Chính phủ Mỹ sẽ xem xét các biện pháp đối ứng để bù đắp bất kỳ khoản phí nào áp dụng lên tàu Mỹ, bao gồm áp thuế bổ sung, tăng phí cảng đối với tàu mang cờ hoặc sở hữu bởi quốc gia ủng hộ khuôn khổ phát thải ròng bằng 0, xem xét lại tư cách thị thực thuyền viên và tăng phí nhập cảng cho công dân các nước này".
Các nước nhỏ lo ngại bị trả đũa
Các nhà đàm phán cho biết nhiều nước đang phát triển lo sợ trước lời đe dọa của Washington. Hồi tháng 4, 63 nước đã ủng hộ đề xuất, 16 nước phản đối, 24 nước bỏ phiếu trắng. Nhiều đảo quốc Thái Bình Dương khi đó bỏ phiếu trắng vì cho rằng biện pháp chưa đủ mạnh, song nay họ có thể sẽ ủng hộ để cứu lấy tương lai sinh tồn.
Đứng cùng phe với Mỹ là các quốc gia xuất khẩu dầu lớn như Ả Rập Xê Út, UAE và Qatar. Theo nguồn tin của Guardian, Riyadh đang vận động hậu trường bằng “cây gậy và củ cà rốt”, hứa hẹn các thỏa thuận thương mại hoặc tài trợ cho các quốc gia nghèo để đổi lấy lá phiếu phản đối. Một số nước như Philippines, Thổ Nhĩ Kỳ, Argentina và Australia được cho là đang cân nhắc chuyển hướng chống lại kế hoạch này.
Tổng thư ký IMO Arsenio Dominguez cho biết ông vẫn lạc quan rằng sự đồng thuận đạt được hồi tháng 4 sẽ được duy trì.
“Chúng tôi đã đạt được thỏa hiệp về các biện pháp kỹ thuật và cơ chế định giá, dựa trên nhiều năm đàm phán và phân tích. Mục tiêu của tôi luôn là giữ tổ chức thống nhất”, ông nói.
