Nhận suất học bổng 800.000 USD từ giải thưởng. Nữ giáo sư Harvard nói rằng bà đă được 'cứu' v́ bà và đồng nghiệp mới bị chính quyền ông Trump đóng băng khoản tài trợ nghiên cứu.
Bà Lauren Williams, cựu sinh viên khóa 2000 của Đại học Harvard, hiện là nhà toán học lư thuyết tại trường, đang cảm thấy bế tắc trong nghiên cứu. Đây là cảm giác quen thuộc với những học giả thường xuyên phải đối mặt với các đề tài khó khăn.
Nhưng khi đang làm việc lặng lẽ trong văn pḥng tại nhà, bà Williams bất ngờ nhận được một cuộc điện thoại làm thay đổi tâm trạng. Quỹ MacArthur gọi để thông báo rằng bà đă giành được giải “thiên tài” danh tiếng, cụ thể là một suất học bổng trị giá 800.000 USD được trao trong ṿng 5 năm.
"Tôi rất sốc, tôi cứ phải tự xác nhận xem ḿnh đang tỉnh hay mơ và điều này thực sự có thật", nữ giáo sư chia sẻ với The Harvard Gazette.
Miệt mài t́m kiếm vẻ đẹp của toán học
Giáo sư Lauren Williams là một trong 22 người được công bố nhận học bổng MacArthur năm 2025 vào ngày 8/10 vừa qua. Quỹ MacArthur ghi nhận bà v́ đă làm sáng tỏ những mối liên hệ bất ngờ giữa đại số tổ hợp và các lĩnh vực khác trong Toán học, Vật lư.
Trong thông báo, Quỹ MacArthur cho biết với cách tiếp cận nghiên cứu dựa trên sự ṭ ṃ và tinh thần sẵn sàng hợp tác liên ngành, giáo sư Williams đang mở rộng nền tảng lư thuyết toán học cơ bản và xây dựng những kết nối phong phú giữa toán học và các lĩnh vực khoa học khác.
Lớn lên ở vùng ngoại ô Los Angeles (Mỹ), Lauren Williams là một cô bé ham đọc sách, thích viết và chơi violin. Học lớp 4, bà phát hiện ra ḿnh có năng khiếu toán học khi chiến thắng cuộc thi toàn học khu, rồi tiếp tục nuôi dưỡng đam mê qua các chương tŕnh hè và các cuộc thi toán học.
Khi theo học tại Đại học Harvard, bà Williams chọn chuyên ngành Toán vào thời điểm trong khoa chưa có giảng viên nữ nào. Sau khi lấy bằng tiến sĩ tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), bà trở lại Harvard với tư cách nghiên cứu sinh sau tiến sĩ Benjamin Peirce.
Bà giảng dạy 9 năm tại Đại học California, Berkeley trước khi trở lại Harvard vào năm 2018 và trở thành người phụ nữ thứ hai trong lịch sử khoa Toán được phong hàm giáo sư chính thức.
Hiện, bà Williams chuyên nghiên cứu về đại số và tổ hợp, cũng như cách chúng được áp dụng để giải quyết các vấn đề trong toán học và vật lư. Phần lớn công tŕnh của bà tập trung vào Grassmannian dương - dạng h́nh học mà mỗi điểm trên đó đại diện cho một đối tượng h́nh học đơn giản hơn.
Các học giả khác đă phát hiện ra rằng công tŕnh lư thuyết của nữ giáo sư có thể ứng dụng trong nhiều hiện tượng đa dạng như sóng nông, sóng thần, va chạm giữa các hạt cơ bản, quá tŕnh tổng hợp protein và ḍng xe di chuyển trên đường một chiều.
Giáo sư Williams cho biết bà vừa say mê vừa bối rối khi nhận thấy Grassmannian dương liên tục xuất hiện trong những lĩnh vực tưởng chừng không liên quan. “Đó là một trong những điều bí ẩn lớn nhất mà tôi từng gặp”, bà nói.
Khi nghiên cứu, giáo sư Đại học Harvard lấy cảm hứng từ một câu nói của nhà toán học người Anh G.H. Hardy, rằng các mô h́nh của các nhà toán học cũng như tác phẩm của họa sĩ hay nhà thơ, phải đẹp, ḥa hợp với nhau.
"Vẻ đẹp là tiêu chuẩn đầu tiên, thế giới này không có chỗ lâu dài cho toán học xấu xí", nữ giáo sư trích dẫn lại câu nói của nhà toán học người Anh.
Trên phương diện thẩm mỹ, bà Williams nhận thấy nhiều điểm tương đồng giữa toán học thuần túy và nghệ thuật. Tất cả đều là hành tŕnh giải quyết các câu đố trong giới hạn của chính lĩnh vực đó, tất cả đều liên quan đến mô h́nh, vẻ đẹp và sự hài ḥa.
“Nếu bạn đặt một câu hỏi mà câu trả lời không đẹp, điều đó có nghĩa là bạn đă hỏi sai câu hỏi”, bà nói.
Được "cứu" nhờ khoản học bổng 800.000 USD
Thông qua việc nhận được học bổng MacArthur vào năm 2025, giáo sư Williams hy vọng thành công của ḿnh sẽ truyền cảm hứng cho những nữ sinh trẻ mong muốn theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực toán học.
“Khi c̣n là sinh viên, tôi rất lo lắng không biết liệu ḿnh có thể kiếm được việc làm hay không và liệu nghề này có phù hợp với việc làm mẹ hay không. Với những sinh viên đang quan tâm đến con đường toán học học thuật nhưng c̣n e ngại về những điều tương tự, tôi thực sự khuyến khích họ hăy mạnh dạn theo đuổi", nữ giáo sư đă có 2 con chia sẻ.
Hiện nay, bà Williams là một trong ba học giả nữ làm việc cho khoa Toán tại Đại học Harvard. Trước khi giáo sư Williams nhận được giải thiên tài MacArthur, giáo sư Melanie Matchett Wood của khoa cũng từng được vinh danh vào năm 2022.
Với giáo sư Williams, giải thưởng này đến vào thời điểm thích hợp bởi bà cùng hàng trăm nhà nghiên cứu của Harvard bị mất toàn bộ nguồn tài trợ từ Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF), sau khi chính quyền ông Trump đóng băng khoản ngân sách 2,2 tỷ USD hồi tháng 4.
Dù một thẩm phán đă yêu cầu Nhà Trắng khôi phục nguồn quỹ vào tháng trước, phần lớn nhà khoa học, trong đó có bà Williams, vẫn đang chờ tiền được hoàn trả.
“Khoản tài trợ này thực sự là một chiếc phao cứu sinh vào lúc này, tôi có thể an tâm thực hiện công việc của ḿnh", giáo sư nói.
Bên cạnh đó, giải thưởng này không chỉ mang lại vinh dự cho một ḿnh nữ giáo sư mà c̣n phản chiếu nỗ lực của rất nhiều người.
“Tôi vừa bất ngờ vừa vinh dự, nhưng trên hết là tôi biết ơn hàng chục, thậm chí hàng trăm thầy cô, cố vấn, cộng sự, bạn bè và người thân đă ủng hộ tôi”.
