Thế chiến II, trong lòng chính quyền Quốc dân Đảng tồn tại một “bóng ma” mang tên Nghiêm Bảo Hán – người vừa là cố vấn thân cận của Tưởng Giới Thạch, vừa là điệp viên xuất sắc của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Với sự khôn khéo và trí tuệ hơn người, ông được ví như “Richard Sorge của phương Đông”, kẻ đã âm thầm xoay chuyển cục diện chiến tranh bằng những tin tức làm chấn động cả Berlin lẫn Moscow.
Tháng 9/1931, Nhật Bản chiếm các tỉnh Đông Bắc Trung Quốc và thành lập quốc gia bù nhìn Mãn Châu Quốc. Năm 1935, Đảng Cộng sản Trung Quốc kêu gọi Quốc dân Đảng chấm dứt nội chiến và hợp tác chống Nhật. Việc chuyển sang chính sách mặt trận thống nhất chống Nhật đã mở đường cho Đảng Cộng sản Trung Quốc hợp pháp hóa trong nước. Năm 1937, cuộc Chiến tranh Giải phóng Dân tộc của nhân dân Trung Quốc bắt đầu.
Nhà tình báo Nghiêm Bảo Hán.
Ban lãnh đạo Liên Xô quan tâm đến việc chính phủ Trung Quốc mới thành lập tại thủ đô duy trì mối quan hệ hữu nghị với Liên Xô ra sao. Vì vậy, công tác tình báo được chú trọng đặc biệt. Năm 1922, cơ sở tình báo mật của Quốc tế Cộng sản được thành lập tại Thượng Hải, và đến năm 1929, các cơ sở tương tự cũng được mở tại Hong Kong và Singapore.
Từ năm 1923, các cơ sở tình báo của Ban liên lạc Quốc tế tại Viễn Đông được chỉ đạo bởi Ủy ban Thường trực của Cục Tổ chức thuộc Cơ quan lãnh đạo Quốc tế Cộng sản, thông qua Cục phương Đông tại thành phố Irkutsk, Liên Xô. Đại diện cho Đảng Cộng sản Trung Quốc, Chu Ân Lai, ủy viên Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản, đã trực tiếp lãnh đạo công tác tình báo.
Cơ sở tình báo bí mật lớn nhất của Quốc tế Cộng sản ở Thượng Hải (khu vực Thái Bình Dương) là nơi giao lưu của những điệp viên xuất sắc như Richard Sorge (Liên Xô), Nghiêm Bảo Hán (Trung Quốc), cũng như Earl Browder, Tổng Bí thư tương lai của Đảng Cộng sản Mỹ, ủy viên Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản.
Người đàn ông khiến cả Tưởng Giới Thạch lẫn Stalin đều phải nghi ngờ
Hiện nay, người ta đã xác định được rằng những báo cáo đầu tiên về cuộc tấn công của Đức vào Liên Xô đã được gửi từ Tokyo, nơi Richard Sorge hoạt động, và từ cơ sở tình báo ở Trùng Khánh. Tuy nhiên, một thời gian dài, danh tính của người cung cấp thông tin quý giá này đã không được biết đến tại Liên Xô. Người đó chính là Nghiêm Bảo Hán, điệp viên Trung Quốc, công tác tại một trong các bộ phận của Ủy ban Quân sự Chính phủ Trung ương và thực hiện nhiệm vụ do Đảng Cộng sản Trung Quốc giao phó.
Cần lưu ý rằng tiểu sử của điệp viên Trung Quốc Nghiêm Bảo Hán có nhiều điểm tương đồng với Richard Sorge. Cả hai đều sinh năm 1895, và đều được tiếp thu nền giáo dục châu Âu. "Tiến sĩ Sorge" học tại Đại học Frankfurt, còn đồng nghiệp người Trung Quốc của ông học tại Đại học Edinburgh, Vương quốc Anh.
Vào tháng 11 - 12/1936, Nghiêm Bảo Hán tham gia "Sự biến Tây An", khi Tưởng Giới Thạch bị hai tướng Trương Học Lương và Dương Hổ Thành bắt giữ. Các tướng lĩnh yêu cầu Tưởng chấm dứt nội chiến và thành lập mặt trận thống nhất với Đảng Cộng sản để chống Nhật. Ban đầu, Tưởng Giới Thạch từ chối yêu cầu này, tuy nhiên, sau đó, nhờ sự trung gian của Chu Ân Lai, Tưởng Giới Thạch đã đồng ý chung sức chống Nhật.
Chính lúc bấy giờ, Nghiêm Bảo Hán đã tự đặt câu hỏi: "Tại sao Tưởng Giới Thạch lại chiến đấu không phải với người Nhật, mà với những người anh em Trung Quốc của mình? Tại sao chúng ta không thẳng thắn nói với ông ta rằng đây là một sai lầm lớn, một tội ác?". Có thể nói, vào thời điểm này, Nghiêm Bảo Hán đã quyết định đứng về phía Đảng Cộng sản. Tháng 9/1937, theo lời khuyên của Chu Ân Lai, ông gia nhập Đảng Cộng sản Trung Quốc và bắt đầu tham gia tích cực vào Hiệp hội Cứu quốc.
Từ năm 1940, chính phủ Trung Hoa Dân quốc cùng các cơ quan ngoại giao đã chuyển về thành phố Trùng Khánh, nằm ở trung tâm đất nước. Lúc này, Nghiêm Bảo Hán đang công tác tại Phòng Tình báo thuộc Ủy ban Quân sự. Ông là thành viên trong nhóm cố vấn của Tưởng Giới Thạch, đồng thời hoạt động bí mật cho Đảng Cộng sản Trung Quốc. Cấp trên trực tiếp của nhà tình báo là một trong những nhà lãnh đạo chủ chốt của Đảng Cộng sản Trung Quốc, người sau này trở thành Thủ tướng nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa - Chu Ân Lai.
Nghiêm Bảo Hán quen biết nhiều nhân vật có ảnh hưởng trong giới lãnh đạo Quốc dân Đảng, trong đó có Đái Lạp - người phụ trách các cơ quan tình báo của Quốc dân Đảng, và Tống Mỹ Linh - phu nhân của Tưởng Giới Thạch, nhân vật đóng vai trò quan trọng trong việc định hình chính sách của Trung Quốc.
Cũng như Richard Sorge, Nghiêm Bảo Hán thiết lập được mạng lưới quan hệ sâu rộng trong giới ngoại giao phương Tây, đặc biệt là tại các đại sứ quán của Đức, Ý, Anh và Mỹ. Chính tại một buổi chiêu đãi do Đại sứ quán Đức tổ chức để tiếp đón phái đoàn quân sự vào tháng 5 (có thể là tháng 6) năm 1941, Nghiêm Bảo Hán đã được tùy viên quân sự Đức cho biết thời điểm Đức Quốc xã tấn công Liên Xô - khoảng ngày 20/6. Ngay sau buổi chiêu đãi, ông đã lập tức thông báo điều này cho Chu Ân Lai.
Chu Ân Lai chuyển tiếp thông tin của Nghiêm Bảo Hán đến Diên An - nơi đặt tổng hành dinh của Mao Trạch Đông. Ngày 16/6, một bức mật mã đã được gửi tới Moscow. Lúc bấy giờ, tại Diên An, giới lãnh đạo Trung Quốc đã biết nội dung tuyên bố của Hãng thông tấn TASS ngày 14/6, trong đó nói rằng theo nhận định của các giới chức Liên Xô, các đồn đoán về việc Đức chuẩn bị tấn công Liên Xô là “hoàn toàn vô căn cứ”.
Mặc dù vậy, Mao Trạch Đông không dám phớt lờ thông tin của một trong những điệp viên đáng tin cậy nhất của Đảng và đã ra lệnh chuyển báo cáo của Nghiêm Bảo Hán tới Quốc tế Cộng sản. Thông tin này sau đó được đích thân Tổng Bí thư Ban chấp hành Đệ Tam Quốc tế Georgy Dimitrov chuyển cho Stalin.
Như lịch sử đã ghi nhận, Stalin không tin cả Richard Sorge lẫn Nghiêm Bảo Hán. Tuy nhiên, ngày 30/6/1941 - khi chiến tranh đã nổ ra, Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc vẫn nhận được thư cảm ơn của Đảng Cộng sản Liên Xô (Bolshevik) về lời cảnh báo.
Hiện nay, các nhà nghiên cứu tiểu sử của Nghiêm Bảo Hán vẫn đặt câu hỏi: Vì sao phía Đức lại tiết lộ thông tin quan trọng về thời điểm tấn công Liên Xô cho một người đại diện của chế độ Quốc dân Đảng (Nghiêm Bảo Hán là thành viên trong ê-kíp cố vấn của Tưởng Giới Thạch). Có lẽ, giới phân tích Đức cho rằng mặc dù có mối liên hệ khá gần gũi với Moscow, bản chất chống cộng của Tưởng Giới Thạch không hề thay đổi. Berlin nhìn nhận liên minh giữa Quốc dân Đảng và Đảng Cộng sản Trung Quốc trong cuộc chiến chống Nhật chỉ là một động thái chiến thuật mang tính chất tạm thời.
Thực tế, Tưởng Giới Thạch đã tìm cách khai thác lợi ích từ sự cạnh tranh giữa hai cường quốc Liên Xô và Đức. Ông ta duy trì mối quan hệ khá tin cậy với cả hai bên. Con trai của ông ta - Tưởng Kinh Quốc - từng được gửi sang Moscow học tại Trường Đại học Cộng sản dành cho người lao động Trung Quốc và Học viện Chính trị - Quân sự Hồng quân. Trong khi đó, con trai nuôi - Tưởng Vĩ Quốc - lại được cử sang Đức tham gia khóa huấn luyện quân sự tại Học viện Quân sự Munich. Tưởng Vĩ Quốc từng phục vụ trong quân đội phát xít với chức danh chỉ huy xe tăng.
Với những mối liên hệ cá nhân và chính trị như vậy, nhiều khả năng giới ngoại giao Đức cho rằng Nghiêm Bảo Hán - người thân cận với Tưởng Giới Thạch - là một nhân vật đủ tin cậy để chia sẻ thông tin “nhạy cảm”.
Điệp viên tài hoa bạc mệnh
Trong những năm chiến tranh, Nghiêm Bảo Hán đã hai lần thu thập được những thông tin cực kỳ quan trọng. Tháng 11/1941, từ các nguồn tin tình báo Quốc dân Đảng, ông biết được kế hoạch tấn công của Nhật Bản vào Trân Châu Cảng, sự kiện dẫn đến việc Mỹ tham gia Thế chiến thứ hai. Thông tin này ngay lập tức được chuyển đến Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc và các đại diện tình báo Liên Xô tại Trung Quốc. Có lẽ, Mỹ không hề hay biết về kế hoạch này, do đó, cuộc tấn công ngày 7/12 đã khiến người Mỹ hoàn toàn bất ngờ. Vào thời điểm đó, Richard Sorge, điệp viên Liên Xô, đã bị tình báo Nhật bắt giữ.
Các sĩ quan phòng chỉ huy tác chiến của Quân đội nhân dân Trung Quốc năm 1938.
Năm 1944, khi đang là Thiếu tướng quân đội Quốc dân đảng, Nghiêm Bảo Hán đã thu thập được một số lượng lớn tài liệu mật liên quan đến việc triển khai Quân đội Quan Đông của Nhật Bản ở Mãn Châu. Những tài liệu này bao gồm bản đồ triển khai quân đội, kế hoạch củng cố công sự, danh sách trang thiết bị quân sự và danh sách các sĩ quan cấp cao của Lục quân đế quốc Nhật Bản. Tất cả những tài liệu này đã được bộ chỉ huy Liên Xô sử dụng để chuẩn bị cho Chiến dịch Mãn Châu vào tháng 8/1945.
Chiến công của điệp viên Trung Quốc Nghiêm Bảo Hán chỉ được biết đến hơn nửa thế kỷ sau. Các thông tin đầu tiên về hoạt động tình báo của ông chỉ xuất hiện trên báo chí Trung Quốc vào năm 1995.
Trong thời gian này, người ta mới phát hiện rằng sau khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập, mặc dù đã có những đóng góp quan trọng, Nghiêm Bảo Hán chỉ giữ những chức vụ khiêm tốn trong cơ quan lưu trữ thuộc Bộ Ngoại giao. Ông qua đời ngày 22/5/1968, ở tuổi 72, tại một nhà tù, nơi ông bị giam giữ trong thời kỳ Cách mạng Văn hóa với cáo buộc là “phần tử phản cách mạng”.
Mãi đến những năm 1970, Nghiêm Bảo Hán mới được phục hồi danh dự. Hiện nay, ở Trung Quốc, một quỹ đặc biệt đã được thành lập để vinh danh ông. Ngoài ra, ông còn được truy tặng huy chương "50 năm Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại" của nhân dân Liên Xô.
Vietbf @ Sưu tầm
