Căng thẳng Hungary-Ukraine càng 'leo thang' nhanh hơn sau khi Tổng thống Zelenskyy cảnh báo - 'số phận của đường ống Druzhba' phụ thuộc vào lập trường của Budapest đối với nỗ lực gia nhập EU của Kiev.
Cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Ukraine làm gián đoạn dòng dầu Nga qua đường ống Druzhba đến Hungary và Slovakia. (Nguồn: Discovery Alert)
Cuộc “khẩu chiến” qua lại giữa hai người đứng đầu Bộ Ngoại giao Hungary-Ukraine có vẻ ngày càng gắt hơn về cấp độ. Ngoại trưởng Hungary Szijjártó phản pháo trên X, kêu gọi Kiev ngừng "đe dọa" Budapest vì sẽ chẳng đạt được mục đích gì. Còn Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine Sybiha nói “Hungary không nên 'lên lớp' tổng thống Zelensky”.
An ninh năng lượng Hungary bị đe dọa?
Ukraine đã liên tiếp mở các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa vào đường ống dẫn dầu Druzhba, chặn tuyến đường nhập khẩu dầu Nga vào Hungary và Slovakia trong nhiều ngày qua. Tuyến đường ống vận chuyển dầu của Nga đến Trung Âu này cũng là nguyên nhân gây ra cuộc “khẩu chiến” dai dẳng giữa Kiev, Budapest và Bratislava.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy cuối tuần qua đã công khai đe dọa an ninh năng lượng của Hungary, tuyên bố số phận đường ống dẫn dầu Druzhba – tuyến huyết mạch đưa dầu Nga sang châu Âu – giờ đây phụ thuộc hoàn toàn vào lập trường của Budapest đối với việc Kiev xin gia nhập Liên minh châu Âu (EU) theo cơ chế rút gọn.
Trong cuộc họp báo Kỷ niệm Ngày Độc lập của Ukraine hôm 23/8, ông Zelenskyy đã được hỏi, liệu các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào đường ống dẫn dầu Druzhba có tác động đến quan điểm của Thủ tướng Viktor Orbán về nỗ lực gia nhập EU của Kiev hay không? - Hiện ông Orbán là nhà lãnh đạo EU duy nhất trong số 27 quốc gia thành viên chặn tiến trình kết nạp nhanh mà Kiev đề xuất.
Trả lời truyền thông, ông Zelenskyy cho biết, Kiev “đã nhiều lần thể hiện sẵn sàng đối thoại và thỏa hiệp” với Budapest, nhưng bất kỳ triển vọng thiết lập lại quan hệ hiện “nằm trong tay Hungary”. “Chúng tôi luôn ủng hộ tình hữu nghị Ukraine-Hungary và giờ sự tồn tại của tình hữu nghị đó phụ thuộc vào phía Hungary”, Tổng thống Zelenskyy nhấn mạnh.
Giới quan sát cho rằng, phát biểu này của ông Zelenskyy thực chất hàm ý, Ukraine sẽ tiếp tục đe dọa an ninh năng lượng của Hungary bằng các cuộc tấn công vào đường ống Druzhba cho đến khi Thủ tướng Viktor Orbán dỡ bỏ quyền phủ quyết đối với tiến trình gia nhập EU của Kiev.
Tuy nhiên, không chỉ an ninh năng lượng của Hungary bị đe dọa, Slovakia cũng đang nhập khẩu một phần lớn nguồn dầu từ Nga thông qua đường ống Druzhba. Ngày 23/8, Budapest và Bratislava đã ra tuyên bố chung, kêu gọi Ủy ban châu Âu (EC) can thiệp nhằm bảo vệ lợi ích của các quốc gia thành viên.
Ngoại trưởng Hungary Szijjártó cáo buộc, những cuộc tấn công này từ Ukraine “không thể chấp nhận được”, không chỉ gây hại cho Nga, mà còn gây nguy hiểm cho an ninh năng lượng ở Trung Âu, đe dọa nguồn cung năng lượng của Hungary và Slovakia.
Hai nước đã dẫn lại thông cáo ngày 27/1, trong đó EC từng khẳng định việc bảo vệ hạ tầng năng lượng là vấn đề an ninh chung của EU và cam kết triển khai biện pháp bảo vệ các tuyến đường dẫn dầu khí, đường dây điện và các cơ sở liên quan. Hungary và Slovakia bày tỏ thất vọng khi đến nay những cam kết đó vẫn chưa được chuyển thành hành động bảo vệ cụ thể.
Đáp lại lo ngại này, Brussels nhấn mạnh rằng cả Hungary lẫn Slovakia đều duy trì kho dự trữ dầu khẩn cấp đủ để đáp ứng tối thiểu 90 ngày nhập khẩu ròng. Do đó, theo EC, an ninh năng lượng của hai nước “không bị đe dọa”. Như vậy, có đồng nghĩa với việc Ukraine có thể tiếp tục các cuộc tấn công nhằm vào tuyến dẫn dầu Druzhba?
Cùng thời điểm, Thủ tướng Orbán đã gửi thư tới Tổng thống Mỹ Donald Trump, than phiền về các cuộc tấn công của Ukraine vào Druzhba. Trong phản hồi, chủ nhân Nhà Trắng đã lên án các vụ tấn công và khẳng định ủng hộ người đồng cấp Orbán, đồng thời gọi ông là “người bạn tuyệt vời” của mình.
Phản ứng trước lời đe dọa của ông Zelenskyy, Bộ trưởng Ngoại giao và thương mại Hungary Péter Szijjártó đã kêu gọi Ukraine "ngừng đe dọa Hungary và chấm dứt các hành động liều lĩnh nhắm vào an ninh năng lượng của chúng tôi!".
Trong một bài đăng trên X, Ngoại trưởng Szijjártó nhấn mạnh rằng - "một cuộc xung đột mà Hungary không liên quan gì không bao giờ có thể biện minh cho việc vi phạm chủ quyền của chúng tôi".
Người đứng đầu Bộ Ngoại giao Ukraine Andrii Sybiha lập tức phản ứng khá gắt với bài đăng của ông Szijjártó, rằng - "Không ai có quyền nói ông Zelensky phải làm gì hay nói gì, bởi ông là Tổng thống của Ukraine, không phải của Hungary”. Ông Sybiha đồng thời kêu gọi Budapest “đa dạng hóa quan hệ và thoát phụ thuộc vào Nga”.
Cuối tuần trước, Bộ trưởng Ngoại giao Slovakia Juraj Blanár cũng khẳng định, việc duy trì nhập khẩu dầu mỏ từ Nga là vì lợi ích quốc gia, đồng thời cảnh báo, các cuộc tấn công của Ukraine vào Druzhba cũng có thể khiến nguồn cung cấp nhiên liệu cho Kiev buộc phải cắt giảm. Ông cho biết, 10% nguồn cung dầu diesel của Ukraine đến từ Slovakia - chủ yếu từ dầu thô tinh chế của Nga tại nước này.
Tuần trước, Budapest cũng đã cảnh báo Kiev rằng, nguồn cung cấp điện từ Hungary có thể dễ dàng bị cắt – Ukraine hiện nhập khẩu 40% điện từ Hungary.
Điều gì đã xảy ra và tại sao nó quan trọng?
Hệ thống đường ống dẫn dầu Druzhba là một trong những mạng lưới cơ sở hạ tầng năng lượng quan trọng nhất của châu Âu. Được xây dựng từ thời Liên Xô, mạng lưới đường ống rộng lớn này trải dài khoảng 4.000 km từ Nga qua Belarus và Ukraine đến các nước Trung và Đông Âu.
Hệ thống dẫn dầu Nga có hai nhánh chính, nhánh phía Bắc cung cấp dầu cho Ba Lan và Đức; nhánh phía Nam cung cấp dầu cho Hungary, Slovakia và CH. Czech.
Đối với các quốc gia không giáp biển như Hungary và Slovakia, đường ống Druzhba là nguồn nhập khẩu dầu thô chính, khiến họ đặc biệt dễ bị tổn thương trước sự gián đoạn nguồn cung. Bất chấp những nỗ lực của châu Âu nhằm giảm sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga, các quốc gia này vẫn được miễn trừ khỏi các lệnh trừng phạt của EU đối với dầu mỏ Nga, do những hạn chế về địa lý và các lựa chọn nguồn cung thay thế không thể đa dạng.
Thực tế, chiến dịch tấn công liên tiếp của Ukraine vào tuyến đường ống Druzhba đã gây ra sự gián đoạn đáng kể trong cơ sở hạ tầng năng lượng của châu Âu. Các vụ tấn công nhắm vào cơ sở hạ tầng quan trọng - vốn đóng vai trò là huyết mạch năng lượng thiết yếu cho các quốc gia châu Âu không giáp biển, phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu dầu Nga. Trong đó, mục tiêu bị tấn công mới nhất chính là điểm giao cắt trọng yếu cho dòng chảy dầu mỏ đến Hungary và Slovakia.
Giới phân tích bình luận, vụ tấn công này cho thấy sự leo thang trong khía cạnh năng lượng đang diễn ra, liên quan cuộc xung đột Nga-Ukraine, với những hậu quả tiềm tàng sâu rộng đối với an ninh năng lượng Trung Âu. Diễn ra trong bối cảnh thị trường năng lượng toàn cầu vốn đã biến động và căng thẳng địa chính trị gia tăng, diễn biến mới nhất này đã làm dấy lên những lo ngại nghiêm trọng về an ninh năng lượng trên toàn khu vực.
Sau các vụ tấn công, Hungary lập tức phải đối mặt với những thách thức từ việc mất nguồn cung dầu hàng đầu. Tiếp sau đó, các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng có thể phải đối mặt với những hạn chế về sản lượng nếu tình hình vẫn tiếp diễn. Budapest đã phải kích hoạt các giao thức ứng phó khẩn cấp và bắt đầu tham vấn với các cơ quan năng lượng EU về các biện pháp hỗ trợ tiềm năng. Chính phủ cũng đã ban hành các cam kết công khai về an ninh nguồn cung ngắn hạn để ngăn chặn tình trạng thị trường trong nước hoảng loạn.
Hungary đến nay vẫn kiên quyết từ chối ủng hộ việc mở các cuộc đàm phán gia nhập chính thức với Ukraine, bất chấp áp lực mạnh mẽ từ các nhà lãnh đạo EU. Theo Tổng thống Orbán, việc hội nhập vào Liên minh, một quốc gia hiện đang có xung đột quân sự, tình trạng lãnh thổ và pháp lý không rõ ràng là không thể, bởi sẽ "đưa xung đột vào EU" và theo đó, vào lãnh thổ Hungary.
