Ảnh Trump, Tập Cận B́nh và Tô Lâm
Tổng thống Donald Trump, hôm nay 2/7, vừa công bố một thỏa thuận thương mại “đột phá” với Việt Nam, trong đó nêu rơ: hàng hóa từ Việt Nam vào Mỹ sẽ chịu thuế 20%, c̣n hàng nào bị nghi “transshipping” th́ phải chịu tới 40%. Điều này khiến nhiều người đặt câu hỏi: “Transshipment là ǵ?”, và quan trọng hơn, “Hàng hóa ghi ‘Made in Vietnam’ liệu có thực sự là hàng Việt hay không?”.
Hăy cùng làm rơ vấn đề này qua ba bước: (1) định nghĩa và giải thích, (2) khung pháp lư hiện hành, và (3) minh họa bằng t́nh huống thực tế – để từ đó, mỗi người dân có thể tự đánh giá và đưa ra kết luận cho riêng ḿnh.
Bước 1: Hiểu rơ khái niệm "transshipment" – tái xuất trá h́nh là ǵ?
“Transshipment” là thuật ngữ tiếng Anh chỉ việc hàng hóa từ một nước (ví dụ Trung Quốc) được chuyển đến một nước thứ ba (ví dụ Việt Nam), rồi từ đó được tái xuất sang Mỹ hoặc nước khác, mà không trải qua quá tŕnh sản xuất đáng kể tại nước trung gian (Việt Nam).
Cách nói dễ hiểu hơn: đó là hàng hóa “đi đường ṿng” để tránh thuế. Khi Mỹ áp thuế cao lên hàng Trung Quốc, một số công ty chuyển hàng sang Việt Nam để gắn nhăn “Made in Vietnam”, dù thực chất Việt Nam không làm ǵ nhiều ngoài việc lắp ráp, đóng gói hoặc thay bao b́.
Mỹ coi đây là hành vi gian lận thương mại. Đó là lư do v́ sao ông Trump muốn áp thuế 40% lên hàng nào bị nghi là “transshipment”, dù có gắn nhăn “Made in Vietnam”.
Bước 2: Pháp luật quốc tế quy định thế nào là “hàng của Việt Nam”?
Trong thương mại toàn cầu, có những quy tắc rơ ràng để xác định một món hàng có thực sự là sản phẩm của một nước nào đó hay không. Quy tắc này gọi là “quy tắc xuất xứ” (Rules of Origin). Có hai cách tính phổ biến:
1. Theo tỷ lệ nội địa hóa – “giá trị gia tăng nội địa”
Hàng hóa được coi là “Made in Vietnam” nếu giá trị gia tăng thực sự tại Việt Nam đạt từ 40% trở lên trong tổng giá trị thành phẩm.
Phần nhập khẩu từ nước khác, đặc biệt là Trung Quốc, không được vượt quá 60% giá trị sản phẩm.
2. Theo mức độ thay đổi cấu trúc sản phẩm – “chuyển đổi mă HS”
Nếu hàng nhập về chỉ đóng gói lại, hay chỉ thay tem, thay bao b́ th́ không được coi là sản phẩm Việt Nam.
Nhưng nếu qua Việt Nam để được chế biến thực chất, ví dụ cắt, may, lắp ráp toàn bộ mới thành ra một sản phẩm mới, th́ mới đủ điều kiện là hàng Việt.
Mỹ không chỉ căn cứ vào nhăn mác, mà xem xét kỹ hồ sơ nhập nguyên liệu, quá tŕnh sản xuất, tỷ lệ nội địa hóa, và bản chất công đoạn gia công tại Việt Nam. Nếu nghi ngờ, họ có quyền kiểm tra và áp thuế như hàng Trung Quốc.
Bước 3: Ví dụ thực tế – không phải cứ ghi “Made in Vietnam” là được yên tâm
Trường hợp 1: Hàng thực sự sản xuất tại Việt Nam
Một doanh nghiệp Việt nhập linh kiện từ nhiều nước (trong đó có Trung Quốc), nhưng thiết kế, sản xuất, lắp ráp tại Việt Nam, chiếm 60% giá trị. Trong trường hợp này, hàng hóa đủ điều kiện là “Made in Vietnam” và được hưởng mức thuế 20% theo thỏa thuận mới.
Trường hợp 2: Hàng “đi đường ṿng”
Một công ty Trung Quốc đưa 80% linh kiện xe đạp sang Việt Nam, thuê một xưởng lắp ráp đơn giản rồi xuất sang Mỹ. Dù tem ghi “Made in Vietnam”, nhưng Mỹ sẽ xem đây là transshipment v́ giá trị gia tăng tại Việt Nam quá thấp. Kết quả: hàng đó bị đánh thuế 40%.
Trường hợp 3: Ṿng vèo qua nhiều nước
Một lô hàng gốc Trung Quốc được đưa sang Thái Lan, lắp ráp thêm một số bộ phận, rồi xuất sang Việt Nam để hoàn thiện. Tại Việt Nam, công ty Trung Quốc sở hữu 100% vốn lắp nốt phần cuối và dán nhăn “Made in Vietnam”. Dù nh́n có vẻ hợp lệ, nhưng khi Mỹ điều tra ra nguồn gốc và xác định bản chất chuỗi cung ứng vẫn thuộc Trung Quốc, hàng vẫn có thể bị xếp vào diện transshipment trá h́nh.
Tổng hợp và kết luận
Thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Việt Nam mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra những yêu cầu rất cụ thể và nghiêm ngặt. Trong đó, việc phân biệt đâu là “hàng Việt thật” và đâu là “hàng giả mạo xuất xứ” trở thành vấn đề sống c̣n – không chỉ cho doanh nghiệp mà c̣n cho uy tín quốc gia.
Người dân không nên hiểu đơn giản rằng: “Miễn có ghi Made in Vietnam là được.” Thực tế là nhăn mác không đủ – cái Mỹ (và các thị trường nghiêm ngặt khác) quan tâm là quy tŕnh sản xuất, tỷ lệ nội địa hóa, và mức độ làm chủ chuỗi cung ứng.
Thái độ đúng đắn không phải là hoảng sợ hay chống đối, mà là nh́n rơ vấn đề để cải tổ mô h́nh kinh tế: giảm lệ thuộc vào đầu vào Trung Quốc, nâng năng lực sản xuất nội địa, và minh bạch hóa chuỗi cung ứng.
Nếu Việt Nam làm được điều đó, không chỉ tránh được thuế cao, mà c̣n có thể từng bước khẳng định vị thế “cường quốc công xưởng sạch” trong một thế giới ngày càng khắt khe và minh bạch hơn.
Hàng Việt qua Mỹ bị đánh thuế 20%, c̣n hàng Tàu đội lốt sẽ bị đánh tới 40%. Không những vậy, Tổng Thống Trump c̣n tạo điều kiện cho dân Việt tiếp cận hàng chất lượng từ Mỹ.
Doanh nghiệp, hàng Mỹ đổ vô thị trường Việt Nam tạo ra sức ảnh hưởng kinh tế là một , c̣n quan trọng là văn hóa và tinh thần nữa.
Mức 40% cũng là lời cảnh cáo ngầm, Việt Nam không thể trở thành nơi trung chuyển hay thuộc địa kinh tế kiểu mới, giúp Tàu trốn thuế được. Bằng không, Hoa Kỳ sẽ đánh thuế tiếp.
Trump giúp Việt Nam dần thoát Trung, bớt lệ thuộc kinh tế Tàu, bớt ngồi chờ sung rụng từ Tàu, các vị gốc Việt pḥ Dân Chủ chống có cảm ơn ổng chưa?
Trump hy sinh nhiều cho nước Mỹ, ổng không cần lời cảm ơn đó đâu, nhưng người có lễ nghĩa th́ cũng nên biết điều đó quư vị.
Vũ Đức Khanh