Sau khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đ́nh chỉ "thuế quan qua lại" đối với các đối tác thương mại lớn của Hoa Kỳ vào ngày 9 tháng 4, ông đă tăng thuế đối với hàng hóa của Trung Quốc. Thuế thương mại của Hoa Kỳ đối với hầu hết hàng nhập khẩu từ Trung Quốc đă tăng lên 145 phần trăm. Bắc Kinh đă trả đũa bằng thuế quan của riêng ḿnh, ở mức 125 phần trăm đối với hàng hóa của Hoa Kỳ.
Trump từ lâu đă cáo buộc Trung Quốc lợi dụng Hoa Kỳ về thương mại, coi thuế quan của ông là cần thiết để khôi phục sản xuất trong nước và đưa việc làm trở lại Hoa Kỳ. Ông cũng muốn sử dụng thuế quan để tài trợ cho việc cắt giảm thuế thu nhập. Hầu hết các nhà kinh tế vẫn hoài nghi Trump sẽ đạt được mục tiêu của ḿnh.
Hiện tại, Hoa Kỳ và Trung Quốc đang bị mắc kẹt trong một tṛ chơi chọi gà cược cao. Thế giới đang chờ xem quốc gia nào sẽ nhượng bộ và quốc gia nào sẽ giữ vững lập trường. Khi Trump sắp bước sang 100 ngày đầu tiên tại nhiệm lần thứ hai, đây là diễn biến cuộc chiến thuế quan với Trung Quốc:
Điều ǵ đang xảy ra với các cuộc đàm phán?
Trump gần đây đă thổi phồng khả năng đạt được một thỏa thuận thương mại với Trung Quốc. Tuần trước, tổng thống Hoa Kỳ cho biết thuế quan của ông đối với Trung Quốc sẽ "giảm đáng kể" trong tương lai gần.
“Chúng ta sẽ có một thỏa thuận công bằng với Trung Quốc”, Trump nói với các phóng viên vào ngày 23 tháng 4, khơi dậy hy vọng về một sự hạ nhiệt. Ông cũng cho biết chính quyền của ông đang “tích cực” đàm phán với phía Trung Quốc mà không giải thích thêm.
Tuy nhiên, vào ngày 24 tháng 4, Bộ Thương mại Trung Quốc đă bác bỏ phát biểu của tổng thống Trump, nói rằng không có cuộc đàm phán nào diễn ra giữa hai nước.
“Bất kỳ tuyên bố nào về tiến tŕnh đàm phán kinh tế và thương mại Trung-Mỹ đều là vô căn cứ và không có cơ sở thực tế”, người phát ngôn của bộ này, ông He Yadong cho biết.
Mặc dù nhấn mạnh rằng Bắc Kinh sẽ không ngán bất kỳ đ̣n giáng kinh tế nào từ Washington, nhưng cũng cho biết cánh cửa đàm phán vẫn “rộng mở”.
Tuần trước, hăng thông tấn Reuters đưa tin rằng Trung Quốc đang đánh giá các miễn trừ đối với một số mặt hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ - danh sách lên tới 131 sản phẩm.
Bắc Kinh chưa đưa ra bất kỳ tuyên bố công khai nào về vấn đề này.
Cuộc chiến thuế quan có tác động đến xuất khẩu của Hoa Kỳ không?
Trump đă áp dụng mức thuế toàn diện đối với Trung Quốc cách đây chưa đầy ba tuần. Hậu quả đối với các doanh nghiệp Hoa Kỳ sẽ không được cảm nhận đầy đủ cho đến cuối năm nay. Tuy nhiên, các tín hiệu cảnh báo đă nhấp nháy màu đỏ.
Dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ cho thấy xuất khẩu đậu nành - mặt hàng nông sản xuất khẩu lớn nhất của Hoa Kỳ - đă giảm mạnh trong giai đoạn từ ngày 11 đến ngày 17 tháng 4, tuần báo cáo đầy đủ đầu tiên kể từ thông báo áp thuế của Trump đối với Trung Quốc.
Đến ngày 17 tháng 4, doanh số bán ṛng đậu nành của Hoa Kỳ đă giảm 50 phần trăm so với tuần trước. Nguyên nhân là do xuất khẩu đậu nành hàng tuần sang Trung Quốc giảm 67 phần trăm, cho đến gần đây, đây vẫn là điểm đến xuất khẩu lớn nhất của Hoa Kỳ đối với loại đậu này.
Theo Piergiuseppe Fortunato, giáo sư kinh tế tại Đại học Neuchatel ở Thụy Sĩ, “Thuế quan trả đũa của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng nặng nề đến nông dân Hoa Kỳ. Một số có thể phá sản”. Ông nói thêm rằng tất cả các ngành có liên quan đến Trung Quốc đều sẽ chịu áp lực.
Năm 2023, Hoa Kỳ đă xuất khẩu khoảng 15 tỷ đô la dầu, khí đốt và than sang Trung Quốc. Việc mất thị trường đó sẽ ảnh hưởng đến các công ty năng lượng của Hoa Kỳ.
Liệu hàng nhập khẩu vào Hoa Kỳ có bị ảnh hưởng không?
Kể từ khi cuộc chiến thuế quan của Trump bắt đầu, các chuyến hàng vận chuyển đă giảm mạnh. Theo Linerlytica, một nhà cung cấp dữ liệu vận chuyển, các đơn đặt hàng vận chuyển hàng hóa của Trung Quốc đến Hoa Kỳ đă giảm từ 30 đến 60 phần trăm vào tháng 4.
Việc giảm mạnh vận chuyển từ đối tác thương mại lớn thứ ba của Hoa Kỳ - sau Canada và Mexico - vẫn chưa được cảm nhận. Tuy nhiên, vào tháng 5, hàng ngh́n công ty sẽ cần phải bổ sung hàng vào kho của ḿnh.
Theo Bloomberg News, các đại gia bán lẻ Walmart và Target đă nói với Trump trong một cuộc họp vào tuần trước rằng người mua sắm có thể thấy các kệ hàng trống rỗng và giá cả tăng cao hơn từ tháng tới. Họ cũng cảnh báo rằng cú sốc cung có thể kéo dài đến Giáng sinh.
Các thiết bị điện tử, chẳng hạn như TV và máy giặt, chiếm 46,4 phần trăm lượng hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ từ Trung Quốc vào năm 2022. Hoa Kỳ cũng nhập khẩu rất nhiều quần áo và thành phần dược phẩm từ Trung Quốc. Giá của những mặt hàng này sẽ bắt đầu tăng từ tháng tới.
Vào ngày 22 tháng 4, Quỹ Tiền tệ Quốc tế đă nâng dự báo lạm phát của Hoa Kỳ lên 3 phần trăm vào năm 2025, do thuế quan - cao hơn 1 phần trăm so với tháng 1, Hoa Kỳ sẽ rơi vào suy thoái trong năm nay.
Nền kinh tế Trung Quốc sẽ bị ảnh hưởng như thế nào?
Bất chấp căng thẳng gia tăng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, Washington và Bắc Kinh vẫn là đối tác thương mại lớn.
Theo Văn pḥng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ, Hoa Kỳ đă nhập khẩu 438,9 tỷ đô la hàng hóa Trung Quốc vào năm ngoái.
Con số này tương đương khoảng 3 phần trăm tổng sản lượng kinh tế của Trung Quốc, vốn vẫn phụ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu.
Trong một báo cáo được chia sẻ với khách hàng của ḿnh trong tháng này, Goldman Sachs cho biết họ dự kiến mức thuế quan của Trump sẽ kéo tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc xuống tới 2,4 điểm phần trăm.
Về phần ḿnh, các quan chức cấp cao của Trung Quốc cho biết nước này có thể sống mà không cần nhập khẩu nông sản và năng lượng từ Hoa Kỳ và cam kết đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 5 phần trăm trong năm nay.
Zhao Chenxin, phó chủ tịch Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, cho biết cùng với hàng nhập khẩu từ bên ngoài Hoa Kỳ, sản lượng nông sản và năng lượng trong nước sẽ đủ để đáp ứng nhu cầu.
“Ngay cả khi chúng ta không mua ngũ cốc thức ăn chăn nuôi và hạt có dầu từ Hoa Kỳ, th́ điều đó cũng không ảnh hưởng nhiều đến nguồn cung ngũ cốc của đất nước chúng ta”, Zhao cho biết vào thứ Hai.
Ông cũng lưu ư rằng sẽ có tác động hạn chế đến nguồn cung năng lượng của Trung Quốc nếu các công ty ngừng nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch của Hoa Kỳ.
Theo một số cách, các chuyên gia cho biết, Trung Quốc đă chuẩn bị cho cuộc khủng hoảng này.
Fortunato nói: “Hoa Kỳ là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc, v́ vậy thuế quan sẽ làm chậm tăng trưởng GDP. Nhưng Bắc Kinh đă chơi tṛ này một cách thông minh khi bắt đầu đa dạng hóa nguồn xuất khẩu của ḿnh khỏi trong cuộc chiến thương mại đầu tiên của Trump vào năm 2018."
Ông cũng chỉ ra rằng “Hoa Kỳ phụ thuộc vào Trung Quốc tới 60 phần trăm lượng khoáng sản quan trọng (đất hiếm), được sử dụng trong mọi thứ, từ năng lượng sạch đến công nghệ quân sự. Ḍng chảy ngược lại đơn giản là không có, v́ vậy Hoa Kỳ dễ bị tổn thương hơn”.
Liệu Hoa Kỳ có thể mất đi vị thế địa chính trị của ḿnh không?
Trump không hề che giấu mong muốn lôi kéo các đồng minh của Hoa Kỳ vào một cuộc chiến thương mại. Chính quyền cho biết họ muốn đạt được các thỏa thuận thương mại tự do với Liên minh châu Âu, Anh và Nhật Bản.
Nh́n chung, các báo cáo cho thấy Washington đang yêu cầu các đối tác thương mại cắt quan hệ kinh tế với Trung Quốc như một điều kiện tiên quyết để đảm bảo được việc giảm thuế quan "có đi có lại" của Trump.
Tuy nhiên, các đồng minh của Hoa Kỳ dường như phần lớn phản đối bất kỳ cuộc đối đầu kinh tế nào với Trung Quốc. Tuần trước, Ủy ban châu Âu cho biết họ không có ư định "tách rời" khỏi Trung Quốc.
Ở một diễn biến khác, Bộ trưởng Tài chính Anh Rachel Reeves gần đây đă nói với tờ báo Daily Telegraph: "Trung Quốc là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và tôi nghĩ sẽ rất ngu ngốc nếu cắt đứt".
Nhiều quốc gia không có khả năng từ bỏ quan hệ thương mại với Bắc Kinh. Riêng EU đang có thâm hụt thương mại rất lớn với Trung Quốc. Việc cắt đứt quyền tiếp cận hàng hóa của Trung Quốc - cả sản phẩm tiêu dùng và đầu vào cho ngành công nghiệp - sẽ làm suy yếu nền kinh tế vốn đă tŕ trệ của họ.
Trên khắp thế giới đang phát triển, vai tṛ thương mại của Trung Quốc cũng quan trọng không kém. Khoảng một phần tư lượng hàng nhập khẩu của Bangladesh và Campuchia đến từ Trung Quốc. Nigeria và Ả Rập Xê Út cũng phụ thuộc vào Bắc Kinh để nhập khẩu hàng hóa.
“Thật không khó để hiểu tại sao các quốc gia lại không muốn làm suy yếu lợi ích kinh doanh của chính ḿnh chỉ để cố gắng giảm thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ.” Fortunato nói. “Về điểm này, tôi nghĩ Trump đă thiển cận và có thể buộc phải xuống thang.”
Trump có đang mất dần sự kiểm soát đối với cử tri Cộng ḥa không?
Đảng Cộng sản Trung Quốc không cần phải lo lắng về chu kỳ bầu cử tiếp theo của ḿnh. Đảng Cộng ḥa của Trump th́ có, v́ vậy Bắc Kinh có lợi thế chính trị trong cuộc chiến thương mại của Trump. Nói một cách đơn giản, họ có nhiều thời gian hơn.
Một cuộc thăm ḍ mới của Economist-YouGov cho thấy người Mỹ báo cáo rằng các hành động kinh tế của Trump đă gây tổn hại cho họ nhiều hơn là giúp ích với biên độ 30 điểm.
Và sự chấp thuận của công chúng đối với cách quản lư kinh tế của tổng thống đă ở mức thấp trong một thời gian: Nó đă giảm xuống c̣n 37 phần trăm trong cuộc thăm ḍ của Reuters-Ipsos được công bố vào ngày 31 tháng 3, mức thấp nhất từ trước đến nay.
Nếu Trump tiếp tục theo đuổi con đường này, rất có thể tỷ lệ chấp thuận của ông có thể sẽ giảm xuống thấp hơn nữa, gây nguy hiểm cho sự kiểm soát mong manh của Đảng Cộng ḥa đối với Hạ viện Hoa Kỳ - và có thể là cả Thượng viện, các chuyên gia cho biết.
“V́ những lư do này”, Fortunato nói, “Trung Quốc không cảm thấy bắt buộc phải vội vă đến bàn đàm phán để đảm bảo một thỏa thuận thương mại.”.
