Bài viết của Joe - blogger người Canada sinh sống và làm việc tại Việt Nam.
“Em làm bên Finance.” “Chị sẵn sàng settle down rồi.” “Cái đó rất là fix.” “Cậu ấy rất passive.” “Cái background của em ấy là ǵ?” “Chị ấy hơi hơi pessimistic.” “Tao có advice cho mày”, “Như thế là không turn around được.” “Phải có skill, chứ!” “Có lẽ em sẽ làm freelance.” “Lương của em sẽ performance based.” “Cho nhận passport chưa?” “Như vậy scale sẽ rất cao.” “Lớp em đang học boring lắm!” “Trường này rất nổi tiếng về teaching method.” “Em chưa give up.” (Ví dụ và ư tưởng viết bài lấy từ blog Mr. G – “thanks”)
Các từ tiếng Anh ghép vào đó tôi nghĩ nên chia thành hai loại – loại có từ tiếng Việt thay thế và loại không. Khi nói “thay thế” ư tôi là từ giống nghĩa, dùng sẽ không mất phần ư nghĩa quan trọng của từ tiếng Anh. Passive là bị động. Fix là cố định. Advice là lời khuyên. Boring là chán. Teaching method là phương pháp giảng dạy, etc. (là v.v.). Không ai nói từ “fix” rơ nghĩa hơn “cố định”, hoặc từ “advice” rơ nghĩa hơn “lời khuyên”. Có vài trường hợp như từ “netbook”, cụm từ tiếng Việt thay thế vừa dài ḍng vừa mất phần ư nghĩa quan trọng. (Netbook rơ ràng khác với “máy tính xách tay” b́nh thường).
Tuy nhiên theo tôi gần 90% trường hợp người Việt ghép từ tiếng Anh vào câu là có từ tiếng Việt giống nghĩa, giống chức năng. Vậy câu hỏi tiếp theo là “v́ sao”? Nếu không phải để làm rơ nghĩa th́ v́ sao người ta hay ghép từ tiếng Anh vào câu nói tiếng Việt? Ảnh: ST Trước khi trả lời câu hỏi đó tôi nên nhấn mạnh: với nhiều ngôn ngữ khắp thế giới việc nhập từ tiếng Anh là b́nh thường. Tiếng Nhật, tiếng Hàn, tiếng Pháp và tiếng Rumani, hầu như ngôn ngữ nào ít nhiều đă và đang nhập từ tiếng Anh vào (mà đa số từ tiếng Anh nhập vào đó là trước đây chính tiếng Anh nhập từ ngôn ngữ khác.) Đây không phải vấn đề tranh căi duy nhất ở Việt Nam. Điều đặc biệt ở Việt Nam là tốc độ và số lượng. Người Việt đă nhập rất nhanh từ tiếng Anh trong một thời gian rất ngắn, nếu có cách đo rất có thể sẽ được công nhận là kỷ lục Guiness.
Từ đó chúng tôi có thể hiểu rất nhiều về văn hóa Việt Nam. Cũng có vài nước ở Châu Á như Singapore, Hồng Kông, Philippines, người dân nói tiếng Anh song song với tiếng mẹ đẻ. Cho dù có sự pha lẫn nhưng đó chủ yếu là hai ngôn ngữ riêng biệt với nhau. Ở Việt Nam đang có nguy cơ trở thành 2 trong 1, “tiếng Vietnamese”, không hẳn Tây cũng không hẳn Ta. Nhưng quay trở lại với câu hỏi trên. Nếu không phải để làm rơ nghĩa th́ v́ sao người Việt đang thay từ tiếng Việt bằng từ tiếng Anh một cách nhiệt t́nh thế? Tôi có 4 cách lư giải.
1.Sính ngoại: Cho nó oai. Cho nó oách. Chứng tỏ rằng ḿnh là người hiểu biết về thế giới. Tuy nhiên nh́n sâu vào là sẽ chúng tôi sẽ thấy cái nh́n “toàn cầu” đó có chất rất “địa phương”. Người Việt Nam sính ngoại thật. Đó là sự thật nhạy cảm, nhưng vẫn là sự thật nên tôi không ngại nói. Tôi từng viết về lợi ích mà điều đó mang lại cho người da trắng; bài đó tôi phân tích từ góc độ ngoại, c̣n bài này tôi muốn phân tích từ góc độ nội. Sự thật là nhiều người Việt Nam chọn “đồ Tây” để có được sự ngưỡng mộ của ta.
Đến với Tây để khoe với Ta. Người Tây có câu “Chính trị nào cũng là địa phương” (All politics is local), có nghĩa là đối tượng của hoạt động chính trị “xa nhà” thường là những người “trong nhà”. Mở các chiến tranh ở xa để làm hài ḷng các công ty ở gần. Nếu đo “nhu cầu được ngưỡng mộ” của một xă hội bằng “mức độ sính ngoại” của xă hội đó th́ có lẽ Việt Nam là xă hội mà người ta có nhu cầu được ngưỡng mộ nhất thế giới. Khỏi phải nói, đó là sự ngưỡng mộ của nhau. Khi nói “ngưỡng mộ”, ư tôi là người Việt nói chung rất cần t́nh cảm từ phía xă hội Việt Nam. Họ rất cần được mọi người quan tâm. Làm người tốt bụng hay thành đạt là chưa đủ. Họ cần được mọi người xung quanh công nhận là người tốt, nhất trí là người thành đạt. Đương nhiên có trường hợp ngoại lệ, nhưng tôi thấy đa số người Việt rất cần được khen, dù học sinh trẻ hay giám đốc già. “Văn hóa bằng cấp” không thể tự nhiên mà xuất hiện đâu. Nhu cầu đó hay được thể hiện bằng cách…thể hiện.
2.Trốn áp lực văn hóa. Ví dụ từ “love”. Mặc dù “I love you” và “Em yêu anh” giống nhau về mặt ư nghĩa nhưng với nhiều người trẻ, bán cho người ta một câu “anh yêu em” sẽ bị tính theo “đô-la văn hóa Việt” (với những áp lực đi kèm) c̣n bán câu “I love you” sẽ được tính theo đô-la văn hóa Tây. “I love you” có nghĩa là “Em yêu anh”, nhưng khi bán câu “I love you” sẽ không bị tính tiền thuế là các cảm giác gượng gạo, quá sến, và củ chuối ấy.
Ví dụ khác, theo văn hóa Việt Nam hiện tại, từ “tài chính” hay mang tính chất “ẩn số vàng”; chất bí mật, chất phức tạp. Về chuyện “$” th́ văn hóa phương Tây được coi là minh bạch hơn. Vậy khi nói “em làm ở bên finance” có khi cái tôi tiềm thức của người ta đang muốn trốn chất bí ẩn và đến gần hơn với chất minh bạch đó. Tôi chưa chắc nhưng tôi đoán rằng với nhiều người phụ nữ Việt Nam “ổn định” mặc dù đồng nghĩa với “settle down” nhưng lại khó nói hơn. Ổn định bị tính tiền thuế là mẹ chồng. Văn hóa Việt tạo một áp lực khá lớn đối với người Việt. Số lượng người trẻ muốn giảm bớt áp lực đó hiện rất nhiều – có lẽ ghép từ tiếng Anh vào ngôn ngữ sử dụng hàng ngày là một phương pháp nhẹ nhàng dùng để đạt được mục đích đó.
3. Ham hiểu biết: Đây là nguyên nhân dễ hiểu nhất. Thích học và áp dụng kiến thức mới. Không phải v́ ai. V́ bản thân.4. Nghe hay: “Tôi chẳng sính ngoại, chẳng ham học, cũng chẳng muốn trốn triếc ǵ hết. Tôi chỉ dùng các từ tiếng Anh ấy v́…nghe hay.” Chắc khái niệm đó cũng phổ biến. Một sở thích, thế thôi, phân tích sâu làm chi. Nếu tôi hỏi tiếp “v́ sao nghe hay”, th́ các bạn giữ khái niệm ấy sẽ trả lời “v́ nghe hay mà”, rồi tôi chỉ biết cười mỉm và chuyển sang chủ đề khác là phim Cánh Đồng Bất Tận và body đẹp của các diễn viên nữ. Nếu thực sự nh́n vào cái “hay” ấy các bạn ấy sẽ phát hiện nhiều yếu tố như tôi nói trên. Nhưng chưa phát hiện đồng nghĩa với chưa có. Hết phần nguyên nhân là đến với câu hỏi sau cùng. Đă nói người Việt rất mê sử dụng từ tiếng Anh trong giao tiếp hàng ngày.
Đă nói nguyên nhân có thể là tính sính ngoại, là áp lực văn hóa, là khả năng học hỏi, là sở thích “just for fun”. Đă nói những điều đó nhưng tôi chưa trả lời câu hỏi làm nền cho vấn đề được nêu ra – Đó là việc tốt hay xấu? Có lẽ tôi không nên trả lời. Tôi có cái nh́n phiến diện. Tôi thấy rất vui khi các trẻ em Nhật chào tôi bằng “Konichiwa” và thấy rất ức chế khi các trẻ em Việt Nam chào tôi bằng “Hello”. Tôi càng ức chế hơn khi thấy phụ huynh dạy con ḿnh chào người Tây bằng “Hello”. Tôi chưa nh́n sâu vào cảm giác ức chế đó.
Tôi sợ sẽ thấy một sự phân biệt, dù ngây thơ hoặc thân thiện nhưng vẫn là sự phân biệt không hay. “Với người da trắng như ông kia th́ con nói hello, c̣n với người da vàng như bố th́ con phải nói chào bác, con hiểu chưa?” V́ sao phải dạy con làm thế? Ư các cháu sẽ hiểu là người Tây ở Việt Nam không cần ḥa nhập – người Việt Nam ở Việt Nam sẵn sàng ḥa nhập với văn hóa Tây. Quư khách hay tự ti? Tôi biết nhiều người nước ngoài giữ quan điểm là người Việt sử dụng tiếng Anh trong ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày nhanh và nhiều như bây giờ là điều tốt, giúp cho Việt Nam ḥa nhập với thế giới, chứng tỏ rằng người Việt nhanh nhẹn và cởi mở. Có lẽ họ nói đúng và tôi chỉ là một ông già bị kẹt trong cơ thể người trẻ.
vnn
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
