Zootopia 2, Wicked và cú “hồi sinh” của phòng vé Mỹ
Giữa một năm điện ảnh khá chật vật, Hollywood vừa được “bơm máu” trở lại nhờ hai cái tên nghe rất… dễ thương: “Zootopia 2” của Walt Disney Animation và “Wicked: For Good” – bản chuyển thể nhạc kịch Broadway của Universal. Bộ đôi này tạo thành cú đúp hoàn hảo cho dịp Lễ Tạ Ơn, kéo khán giả ồ ạt trở lại rạp sau một tháng 10 tệ hại.
“Zootopia 2” khởi chiếu từ thứ Tư và bước vào kỳ mở màn 5 ngày Lễ Tạ Ơn với doanh thu ước tính 156 triệu USD, trở thành cú mở màn Lễ Tạ Ơn lớn thứ nhì lịch sử, chỉ chịu thua “Moana 2” với 225 triệu USD năm 2024. Riêng 3 ngày cuối tuần, phim thu 96,8 triệu USD, vượt hẳn phần đầu năm 2016 (khoảng 75 triệu USD). Trên bình diện toàn cầu, phần phim về thành phố thú vật này đã gom được khoảng 556 triệu USD, trong đó có 400 triệu USD từ thị trường quốc tế.
Trong khi đó, “Wicked: For Good” – xuất phát trước một tuần – mở màn tới 150 triệu USD, rồi tiếp tục bỏ túi 62,8 triệu USD từ thứ Sáu đến Chủ nhật, nâng tổng doanh thu nội địa lên 270,4 triệu USD chỉ sau hai tuần. Tính cả quốc tế, bộ phim đã đạt khoảng 393,25 triệu USD. Hai bộ phim tưởng như cạnh tranh nhưng thực tế lại bổ trợ cho nhau: cùng nhãn PG, hướng vào đối tượng gia đình, lại ra mắt cách nhau một tuần nên không “dẫm chân” mà còn kéo khán giả đi rạp liên tiếp. Chỉ trong 5 ngày, “Zootopia 2” + “Wicked: For Good” đã đem về 249 triệu USD tại thị trường Mỹ, đúng mẫu “lịch chiếu được tính toán hoàn hảo” như các nhà phân tích nhận xét.
Phần còn lại của bảng xếp hạng trầm lắng hơn hẳn: “Now You See Me: Now You Don’t” của Lionsgate đứng thứ 3 với khoảng 7 triệu USD cuối tuần; tiếp theo là “Predator: Badlands” (4,8 triệu USD) và “The Running Man” (3,7 triệu USD). A24 tung ra rom-com “Eternity” nhưng chỉ mang về vẻn vẹn 5,2 triệu USD trong cả 5 ngày lễ, giành vị trí thứ 6 – thêm một bằng chứng cho thấy thể loại hài tình cảm ở rạp đã không còn thời hoàng kim: nếu năm 2009 có tới 20 rom-com phát hành rộng rãi thì nay mỗi năm chỉ còn khoảng 3–4 tựa.
Ở vị trí thứ 8 là “Hamnet” của Focus Features, thu 1,35 triệu USD nhưng lại được giới phê bình đánh giá là “mồi ngon Oscar” với câu chuyện hư cấu quanh cảm hứng để Shakespeare viết “Hamlet”. Dù con số doanh thu nghe khá khiêm tốn, đây lại là dạng phim “sống dài” nhờ lời khen và mùa giải thưởng.
Tính chung cả năm, phòng vé nội địa đang nhích lên khoảng 1,24% so với cùng kỳ và Hollywood đặt mục tiêu 9 tỷ USD doanh thu tại Mỹ. Để chạm cột mốc này, các rạp cần thêm khoảng 1,2 tỷ USD nữa trong những tuần cuối, và rất nhiều hy vọng đang dồn lên “Avatar: Fire and Ash” của Disney ra mắt ngày 19/12. Nếu thành công, năm 2025 của Hollywood sẽ khép lại không quá tệ như nỗi lo hồi đầu năm.
Gấu bông biết chat, robot chạy quanh nhà: đồ chơi AI và mặt tối sau vẻ dễ thương
Trong khi cả nhà dắt nhau ra rạp xem phim, những đứa trẻ ngoài kia lại chuẩn bị nhận những món quà Giáng sinh… biết nói. Không còn là Teddy Ruxpin thời cassette, thế hệ đồ chơi AI bây giờ được nối WiFi, gắn micro, loa, thậm chí camera, rồi kết nối trực tiếp với các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như GPT-4o để trả lời trẻ em theo thời gian thực.
Những cái tên như Grok plushie của Curio, robot Miko, gấu kể chuyện Poe, Robot Mini của Little Learners hay thú cưng robot Loona (KEYi Technology) đang được quảng cáo như “bạn chơi biết lắng nghe và trò chuyện 24/7”. Ở Trung Quốc, theo một báo cáo của MIT Technology Review, có tới 1.500 công ty nhảy vào thị trường đồ chơi AI, và sản phẩm của họ giờ đã tràn sang Mỹ. Ngay cả Mattel – “cha đẻ” của Barbie – cũng đã tuyên bố hợp tác với OpenAI từ tháng 6.
Nhưng đằng sau những cuộc trò chuyện ngọt ngào ấy là cả một vùng xám về an toàn và đạo đức. Một chú gấu mang khăn quàng có tên Kumma của hãng FoloToy (Singapore), dùng trực tiếp mô hình GPT-4o, đã khiến giới bảo vệ người tiêu dùng tá hỏa: trong các thử nghiệm, gấu không chỉ hướng dẫn trẻ tìm những đồ vật nguy hiểm trong nhà, mà còn trượt vào những đoạn hội thoại có nội dung gợi dục. Báo cáo của PIRG (nhóm vận động vì quyền lợi người tiêu dùng ở Mỹ) đã khiến OpenAI đình chỉ FoloToy vì vi phạm chính sách “không được khai thác, đe dọa hay tình dục hóa người dưới 18 tuổi”. FoloToy vội vàng rút sản phẩm, tuyên bố “kiểm toán an toàn nội bộ”, rồi… mới đây lại thông báo đưa Kumma trở lại sau khi “tăng cường module bảo vệ”.
Vấn đề cốt lõi, theo các chuyên gia, là mức độ “tự do” của mô hình AI bên trong món đồ chơi. Một số sản phẩm sử dụng nguyên mô hình LLM giống như chatbot người lớn, chỉ thêm một lớp kiểm duyệt sơ sài nên rất dễ bị “dụ” nói bậy nếu bị hỏi tới hỏi lui. Một số khác dùng mô hình lai: AI tạo nội dung nhưng bị giới hạn bởi danh sách chủ đề cố định và bộ lọc từ khóa. Ngay cả những món được quảng cáo là an toàn như Grok plushie, trong một số trường hợp bị “gài” câu hỏi liên tục, vẫn có thể gợi ý những vật dụng không an toàn trong nhà.
Ngoài nỗi lo về nội dung, còn một nỗi lo khác âm thầm hơn: dữ liệu riêng tư của trẻ. Đồ chơi AI có thể ghi nhận tên, giọng nói, khuôn mặt, thậm chí vị trí và thói quen trò chuyện của trẻ. Nếu nhà sản xuất không bảo mật tốt, hoặc đem dữ liệu đi bán, thì những mẩu chuyện “bạn gấu ơi, hôm nay con buồn lắm…” không còn là bí mật trong căn phòng nhỏ, mà có thể trôi dạt trên các máy chủ ở đâu đó. Một chuyên gia trong ngành gọi những món đồ chơi này là “sói đội lốt cừu”: bên ngoài là thú bông đáng yêu, bên trong là cả cỗ máy thu thập dữ liệu.
Dĩ nhiên, không phải mọi thứ đều đen tối. Nếu được thiết kế tử tế, đồ chơi AI có thể giúp trẻ học ngôn ngữ, tăng khả năng giao tiếp, kích thích trí tò mò – ví dụ trò chuyện về tàu hỏa, lá cây, hay kể lại câu chuyện theo phong cách nhân vật Gollum. Một số sản phẩm như Miko 3 còn có app dành cho phụ huynh: khóa tạm thời, xem lại transcript những gì con nói với robot, cài đặt giới hạn nội dung theo độ tuổi. Vấn đề là thị trường đang bùng nổ quá nhanh, trong khi luật chơi, chuẩn an toàn và giám sát vẫn chạy theo phía sau. Và ở giữa là những đứa trẻ, trở thành người dùng “thử nghiệm” cho một cuộc cách mạng đồ chơi mà người lớn vẫn chưa thật sự nắm hết hậu quả.
Cha mẹ, con cái và câu hỏi: cho tiền bây giờ hay để lại sau khi mất?
Không chỉ trẻ em được “nâng cấp” đồ chơi, người lớn cũng đang đứng trước những quyết định rất con người: có nên rút ví giúp con cháu ngay bây giờ, hay chờ đến lúc mình qua đời để lại tài sản qua di chúc. Nhiều cha mẹ, ông bà sang Mỹ – hoặc sống lâu năm ở đó – nhìn con cháu vật lộn với tiền nhà, học phí, nợ thẻ tín dụng mà trong lòng giằng xé. Một mặt muốn giúp, mặt khác sợ mình… hết tiền lúc về già.
Các chuyên gia tài chính gợi ý bắt đầu bằng câu hỏi đơn giản mà khó trả lời: “Mình có đủ khả năng giúp không?”. Không chỉ là số tiền trong tài khoản hôm nay, mà là dòng tiền dài hạn: thu nhập, chi tiêu, lạm phát, khả năng phải trả cho viện dưỡng lão hay chi phí y tế bất ngờ. Nếu câu trả lời là “không chắc”, hoàn toàn có thể thẳng thắn với con: “Ba mẹ rất muốn, nhưng bây giờ không thể giúp được nhiều. Nếu cho thì chỉ là món quà một lần, đừng xem là thường xuyên.” Việc đặt kỳ vọng ngay từ đầu sẽ tránh được nỗi thất vọng và hiểu lầm về sau.
Câu hỏi thứ hai là “Nếu giúp một đứa, những đứa còn lại thì sao?”. Hiếm gia đình nào có các con đều cùng hoàn cảnh. Có đứa làm ăn tốt, có đứa đang kẹt nợ hay bệnh tật. Nếu mục tiêu là công bằng, cha mẹ có thể điều chỉnh trong… di chúc. Ví dụ, hiện tại cho một người con 50.000 USD để mua nhà, thì văn bản thừa kế có thể ghi rõ hai người còn lại sẽ được “bù” thêm 50.000 USD từ di sản sau này. Nhưng mọi chuyện sẽ nhẹ nhàng hơn rất nhiều nếu các con được giải thích rõ ràng: ai được gì, vì sao, và đâu là tinh thần chung – giúp nhau chứ không ganh tỵ.
Câu hỏi thứ ba mang màu triết lý: “Cho bây giờ hay để lại lúc mình không còn nữa?”. Nếu tài chính vững, việc cho sớm có ba lợi ích rõ rệt. Một là, tiền giúp con đúng lúc – lúc chúng cần mua căn nhà đầu tiên, lo học phí cho con mình, hoặc thoát khỏi một khoản nợ đang bóp cổ – sẽ có ý nghĩa hơn rất nhiều so với một khoản thừa kế nhận khi chúng đã 60–70 tuổi. Hai là, đây là cơ hội để người cho gửi gắm giá trị sống của mình. Có ông bố lập quỹ 529 cho cháu với lời nhắn: “Ông muốn các con, các cháu đi học đến nơi đến chốn, đó là điều đã đổi đời ông”. Đồng tiền, khi được gắn với một câu chuyện và tấm lòng, sẽ không chỉ là con số. Ba là, với những gia đình khá giả, việc tặng bớt tài sản lúc còn sống giúp giảm quy mô tài sản chịu thuế thừa kế về sau – tuy điều này chỉ thực sự đáng kể với những gia tài rất lớn, đang tiến gần ngưỡng chịu thuế liên bang và tiểu bang.
Câu hỏi thứ tư là khó nhất: “Có nên cứu con khỏi một tình huống tệ hại do chính nó gây ra?”. Một đứa con tiêu xài vô tội vạ, nghiện bài bạc, nợ nần chồng chất… nếu cứ rót tiền vô điều kiện, rất có thể cha mẹ chỉ tiếp tay cho thói quen xấu. Lúc đó, “cứu” một lần lại mở đường cho lần sau. Ngược lại, nếu con gặp nạn vì những thứ nằm ngoài tầm kiểm soát – bệnh tật, tai nạn, tàn tật – thì sự hỗ trợ lại mang ý nghĩa khác, không chỉ là tiền mà còn là tình. Một giải pháp dung hòa là “giúp chi phí, không đưa tiền mặt”: cha mẹ trả trực tiếp viện phí, tiền thuê nhà, tiền học cho cháu, thay vì gửi một cục tiền để rồi không biết nó sẽ đi đâu.
Những cách cho tiền khôn ngoan để khỏi “đứt tay vì thương con”
Luật thuế Mỹ cũng cho cha mẹ một số “công cụ” để giúp con cháu mà vẫn giữ được phần nào kiểm soát. Phổ biến nhất là quà tặng thường niên: mỗi năm, một người có thể tặng tối đa 19.000 USD cho mỗi người nhận (con, cháu, người thân…) mà không phải nộp thuế hay đụng vào hạn mức miễn thuế trọn đời. Hai vợ chồng có thể “ghép đôi” để cho 38.000 USD/năm cho một người con. Tiền này dựa trên nguyên tắc: cho là… cho luôn. Cha mẹ không thể ràng buộc quá chi ly về cách sử dụng, trừ khi kèm theo những thỏa thuận mềm bằng lời nói và niềm tin.
Một cách khác là trả thẳng chi phí giáo dục hoặc y tế cho con cháu. Nếu cha mẹ chuyển tiền trực tiếp cho trường đại học hoặc bệnh viện – thay vì đưa cho đứa con để nó tự đi đóng – thì số tiền đó không được tính là “quà tặng” theo luật thuế, nghĩa là không giới hạn. Đây là cách vừa giúp con, vừa tránh chuyện tiền bị “rẽ ngang” sang mua xe, mua đồ chơi hay trả nợ lung tung.
Với những gia đình có hoàn cảnh phức tạp hơn – con cái lỡ sa vào cuộc hôn nhân rủi ro, bị chủ nợ truy sát, hoặc mắc bệnh khiến không thể tự quản lý tiền – cha mẹ có thể cân nhắc lập trust (quỹ tín thác). Trust cho phép ghi rất rõ: tiền trong đó chỉ được dùng cho những mục đích nào, rút ra bao nhiêu mỗi năm, ai là người quản lý (trustee). Nhiều trust được thiết kế để không bao giờ “xả” hết tiền cho con, mà chỉ chi dần suốt đời, bảo vệ tài sản khỏi tay bạn đời tồi tệ, chủ nợ hoặc chính những quyết định bốc đồng của đứa con.
Cuối cùng, dù là chọn cách cho sớm, cho muộn, cho nhiều hay ít, điều quan trọng nhất vẫn là sự trung thực và bình tĩnh của bậc cha mẹ: biết rõ mình có bao nhiêu, chấp nhận giới hạn của mình, không hy sinh hết tương lai tuổi già để đổi lấy vài năm “cứu” những đứa con chưa sẵn sàng tự cứu, và dám ngồi xuống nói chuyện thẳng thắn về tiền – thứ mà cả gia đình nào cũng cần, nhưng ít gia đình dám nói cho hết lời.
