Nhiều thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa nhận định Trump đã có hành động xứng đáng bị luận tội, nhưng lại phải thừa nhận ảnh hưởng của ông vẫn rất lớn và ông có nhiều công lao với nước Mỹ.
Nhiều thành viên đảng Cộng hòa tuyên bố Tổng thống Donald Trump xứng đáng bị luận tội vì phát biểu của mình dẫn đến vụ bạo loạn Đồi Capitol hôm 6/1. Nhưng để ít nhất 17 thượng nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ nỗ lực luận tội Trump của đảng Dân chủ trong phiên tòa tại Thượng viện là vấn đề hoàn toàn khác.
"Tất cả mọi người đều sẵn sàng cho kết thúc này. Nhưng còn đó câu hỏi mở về việc sẽ có bao nhiêu người bỏ phiếu luận tội ông ấy sau khi Trump đã rời nhiệm sở", một đảng viên Cộng hòa giấu tên am hiểu vấn đề cho biết, khẳng định các thành viên Cộng hòa tại Thượng viện chưa hoàn toàn "quay lưng" với Trump.
Tổng thống Trump phát biểu tại một cuộc biểu tình phản đối xác nhận kết quả bầu cử tại thủ đô Washington DC ngày 6/1. Ảnh: Reuters.
Một số nguồn tin đảng Cộng hòa ngày 14/1 cho biết nhiều thành viên trong đảng đang đối mặt với nỗi giằng xé trước câu hỏi liệu Trump có nên bị cấm tiếp tục chạy đua vào Nhà Trắng hay không sau khi rời nhiệm sở hay không.
Theo hai nguồn tin, sự ủng hộ đối với Tổng thống Trump đang sụt giảm trong đảng Cộng hòa, đặc biệt là sau cuộc bạo loạn Đồi Capitol hồi tuần trước khiến 5 người thiệt mạng. Ông chủ Nhà Trắng bị cáo buộc kích động những người ủng hộ mình xông vào tòa nhà quốc hội gây náo loạn.
Nhưng ngay cả sau khi rời Nhà Trắng, Trump gần như chắc chắn vẫn sẽ duy trì được ảnh hưởng đáng kể đối với đảng Cộng hòa, điều mà các nghị sĩ trong đảng buộc phải thừa nhận.
Các đảng viên Cộng hòa hiện chia thành nhiều phe. Một số người, như thượng nghị sĩ Tom Cotton, phản đối việc tổ chức phiên tòa luận tội Trump tại Thượng viện vì theo ông, việc kết tội một tổng thống sau khi đã rời nhiệm sở không được quy định rõ ràng trong hiến pháp.
"Tôi nghi ngờ về việc chúng ta sẽ có thể tổ chức một phiên tòa xét xử cựu tổng thống, như trong trường hợp chuẩn bị tiến hành", thượng nghị sĩ Cộng hòa Kevin Cramer nói với CNN hôm 14/1.
Số khác, như thượng nghị sĩ Tim Scott, cho rằng quá trình luận tội sẽ chỉ khiến nước Mỹ "thêm thù ghét và chia rẽ sâu sắc".
Tuy nhiên, vài đảng viên Cộng hòa lại cho rằng mục tiêu quan trọng hơn khi tổ chức phiên tòa luận tội là tạo ra một tiền lệ nhằm khẳng định quốc hội sẽ không chấp nhận bất kỳ tổng thống tương lai nào đi theo con đường của Trump.
"Tôi tin Tổng thống đã có hành vi xứng đáng bị luận tội", thượng nghị sĩ Cộng hòa Lisa Murkowski phát biểu trên kênh truyền hình KTUU hôm 13/1. "Tôi nghĩ đây là một trong những hành động hợp lý nhất mà chúng ta nên làm và tôi nghĩ nó hoàn toàn phù hợp".
Mitch McConnell, lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện, trong các cuộc thảo luận riêng với đồng nghiệp cho hay ông chưa quyết định về việc luận tội Tổng thống Trump và sẽ cởi mở lắng nghe các tranh luận do phe Dân chủ đưa ra trong phiên xét xử.
Ông muốn bầu không khí sôi sục hiện tại nguội đi trước khi đưa ra quan điểm mà theo giới chuyên gia là có khả năng xoay chuyển lá phiếu của phe Cộng hòa tại Thượng viện và quyết định liệu Tổng thống Trump có bị luận tội hay không.
Các đảng viên Dân chủ tại Hạ viện, trong nỗ lực thuyết phục ít nhất 17 nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ luận tội Tổng thống Trump, đang tích cực thảo luận về các kịch bản sẽ xảy ra. Một trong những câu hỏi mà họ cố gắng trả lời là liệu có nên đưa nhân chứng bên ngoài vào, như Tổng thư ký Georgia Brad Raffensperger, người từng được Trump yêu cầu "tìm" những lá phiếu cần để ông lật ngược kết quả bầu cử ở bang này.
Lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell tại tòa nhà quốc hội Mỹ ở Washington hôm 8/12/2020. Ảnh: AFP.
"Liệu Thượng viện có thẩm quyền hiến định tổ chức phiên tòa luận tội một tổng thống đã mãn nhiệm hay không vẫn là điều tranh cãi", thượng nghị sĩ Cộng hòa Pat Toomey, nhấn mạnh. "Nếu Thượng viện mở phiên tòa, một lần nữa tôi sẽ hoàn thành trách nhiệm của mình trong việc xem xét các lập luận từ đại diện của Hạ viện và luật sư của Tổng thống Trump".
Thượng viện Mỹ chưa từng tổ chức phiên tòa nào luận tội cựu tổng thống, và các đồng minh của Trump cho rằng Thượng viện không có thẩm quyền hiến định tổ chức một phiên xét xử như vậy một khi ông đã rời nhiệm sở.
"Hiến pháp đặc biệt nêu rõ tổng thống sẽ phải rời ghế sau khi bị luận tội, không đề cập đến cựu tổng thống", Alan Dershowitz, thành viên nhóm pháp lý của Trump trong cuộc chiến luận tội đầu tiên, cho hay. "Quốc hội không có quyền luận tội hay xét xử một công dân bình thường".
Nhưng nhiều học giả về hiến pháp nói rằng điều này không đúng. Theo giáo sư luật Đại học Texas Stephen Vladeck, quốc hội từng luận tội và xét xử một bộ trưởng chiến tranh hồi năm 1876 sau khi ông đã từ chức. Thượng viện đã kết luận họ có quyền xét xử các cựu quan chức.
Vladeck lưu ý hiến pháp quy định rằng ngoài bãi nhiệm quan chức, Thượng viện còn có thể cấm người đó đảm nhiệm chức vụ chính quyền trong tương lai. "Đây chính là chìa khóa bởi nó cho thấy Thượng viện có hai quyết định phải đưa ra trong các trường hợp luận tội: Thứ nhất, họ phải quyết định có nên cách chức một quan chức hay không. Sau đó, họ cần quyết định người này có nên bị truất quyền nắm giữ bất kỳ vị trí nào trong chính quyền liên bang tương lai hay không", ông viết.
McConnell, trong tuyên bố về phiên tòa luận tội Trump, không nói rằng ông nghĩ phiên tòa vi hiến hay ông sẽ thực hiện những nỗ lực nhằm chặn nó lại. Tuy nhiên, các đảng viên Cộng hòa, bao gồm cả McConnell, cuối cùng có thể bác bỏ những điều khoản luận tội với luận điểm Trump là cựu tổng thống nên không thể bị xem xét bãi nhiệm.
Trong một bản ghi nhớ mà CNN có được về lịch trình tiến hành luận tội, McConnell không đặt câu hỏi về việc liệu phiên tòa có nên diễn ra hay không. Tuy nhiên, ông đưa ra một câu hỏi chưa có câu trả lời rõ ràng: Liệu Chánh án Tòa án Tối cao John Roberts có nắm vai trò chủ tọa như lần luận tội Trump đầu tiên hay không?
"Khi một tổng thống đương nhiệm bị Thượng viện xét xử, Hiến pháp yêu cầu Chánh án Tòa án Tối cao phải làm chủ tọa phiên tòa. Quy tắc Luận tội Thượng viện yêu cầu Thượng viện mời Chánh án tham dự và chủ tọa phiên tòa", McConnell viết. "Theo quy định, lời mời đó sẽ được đưa ra vào ngày 19/1. Tuy nhiên, liệu Chánh án có chủ trì phiên tòa sau khi Tổng thống Trump thôi giữ chức vào ngày 20/1 hay không thì chưa rõ".
Sự ủng hộ của đảng Cộng hòa dành cho Tổng thống Trump đang xói mòn. Tuy nhiên, những người ủng hộ Trump vẫn là một lực lượng có sức ảnh hưởng trong các cuộc bầu cử sơ bộ của đảng, ngay cả khi ông rời nhiệm sở. Các thượng nghị sĩ Cộng hòa cảm thấy Trump nên bị luận tội nhưng vẫn muốn tái tranh cử trong tương lai có thể gặp thách thức từ chính nền tảng ủng hộ Trump này, giới quan sát đánh giá.
Vậy nên, hiện tại, rất nhiều đảng viên Cộng hòa chọn cách im lặng khi được hỏi về quyết định của mình trong phiên tòa luận tội Tổng thống.
"Tôi nghĩ chúng ta cần chờ đợi và xem xét các chứng cứ", thượng nghị sĩ Richard Shelby nói. "Với tư cách một bồi thẩm viên, tôi sẽ cân nhắc kỹ lưỡng các bằng chứng được đưa ra".
*VietBF@sưu tập
