Cha mẹ và con cái vốn dĩ nên là những người yêu thương và thấu hiểu nhau nhất. Thế nhưng, trong không ít gia đình hiện nay, mối quan hệ ấy lại dần trở nên căng thẳng, xa cách.
Cha mẹ thường đau lòng nghĩ rằng: “Bao nhiêu công sức nuôi con khôn lớn, cuối cùng lại nhận về sự oán giận.” Nhưng họ không nhận ra rằng, chính cách hành xử của mình đã vô tình biến những đứa con từng yêu thương trở thành người xa lánh, thậm chí là “kẻ thù” trong cảm xúc.
Một người bạn của tôi là ví dụ điển hình. Cô lớn lên trong một gia đình nghiêm khắc đến mức khắc nghiệt. Từ nhỏ, chỉ cần điểm kiểm tra không cao, cô sẽ bị bố mẹ đánh. Mọi ý kiến phản đối đều bị xem là “cãi lời”, và cái tát thường là hình phạt quen thuộc. Dù luôn đứng đầu lớp, cô vẫn sống trong nỗi sợ hãi, chẳng bao giờ dám ngẩng đầu khi đến trường vì trên người thường đầy vết thương, mùa hè cũng phải mặc áo dài tay để che đi. Bạn bè lén gọi cô là “mọt sách”, mà không ai biết nỗi khổ phía sau.
Đến kỳ thi đại học, cô từ bỏ cơ hội vào một trường danh tiếng và chọn học ở nơi xa nhất để thoát khỏi gia đình. Sau khi đi làm, cô gần như cắt đứt liên lạc với cha mẹ. “Nhà là nơi chứa đầy ký ức đau buồn nhất trong đời tôi,” cô nói.
Theo Tiến sĩ Thomas Gordon, hiện tượng con cái xa lánh, thậm chí từ chối cha mẹ, được gọi là “trẻ em đuổi cha mẹ”. Và thực tế, những đứa trẻ lớn lên trong bốn kiểu gia đình độc hại dưới đây là nhóm dễ rơi vào tình trạng đó nhất.
Một gia đình thiên vị: Khi tình yêu không công bằng trở thành nguồn gốc của oán giận
Người dẫn chương trình Echo sinh ra trong một gia đình trọng nam khinh nữ. Ngay từ nhỏ, cô đã chứng kiến cha mẹ luôn ưu ái con trai, trong khi các chị em gái bị xem nhẹ. Năm 14 tuổi, người chị thứ hai của cô không chịu nổi sự thiên vị ấy và quyết định bỏ nhà ra đi.
Nhà tâm lý học Alfred Adler từng nói: “Trong một gia đình, nếu có đứa trẻ được yêu thương quá mức còn đứa khác bị bỏ quên, thì cả hai đều dễ hình thành những nhận thức sai lệch về bản thân và cuộc sống.”
Trẻ nhỏ bắt đầu nhận thức rõ ràng từ khi khoảng hai tuổi. Khi thấy cha mẹ dành tình yêu cho anh chị em nhiều hơn, chúng sẽ tự so sánh và cảm thấy tổn thương. Sự thiên vị giống như một căn bệnh âm ỉ, dần dần bào mòn sợi dây gắn kết giữa cha mẹ và con cái, khiến lòng trẻ chất chứa oán giận và xa cách.
Tình yêu và sự tôn trọng cần được chia sẻ công bằng, bất kể con cái có giỏi giang hay bình thường. Sự công bằng là nền tảng của hòa thuận trong gia đình, còn thiên vị lại là mầm mống của rạn nứt.
Thích kiểm soát con cái: Khi tình yêu trở thành cái cớ để ràng buộc
Vương Mạnh (bút danh), người từng đạt điểm cao nhất môn Khoa học trong kỳ thi đại học và hiện là nghiên cứu sinh tại Mỹ, đã cắt đứt liên lạc với cha mẹ sau khi ra nước ngoài. Lý do là vì suốt thời niên thiếu, anh luôn bị cha mẹ quản lý chặt chẽ – từ việc học, ăn mặc, kết bạn đến chọn ngành nghề. Sau nhiều năm bị tước đoạt quyền tự quyết, anh chọn cách im lặng và rời xa gia đình.
Nhiều bậc cha mẹ cho rằng mình làm vậy vì yêu con, muốn bảo vệ con khỏi sai lầm. Thế nhưng, tình yêu đi kèm kiểm soát lại có thể bóp nghẹt con trẻ, khiến chúng khát khao tự do đến mức phải rời bỏ cha mẹ.
Con cái không phải là phần mở rộng của cha mẹ. Chúng có suy nghĩ, cảm xúc và ước mơ riêng – cần được phép lựa chọn, sai lầm và trưởng thành theo cách của mình. Cha mẹ chỉ thật sự yêu con khi biết lùi lại, tôn trọng cá tính, khuyến khích con khám phá và trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình.
Tình yêu đích thực đôi khi là biết buông tay – để con được tự do bay trên bầu trời của riêng nó. Và nếu có vấp ngã, đó vẫn là bước đi quý giá trên hành trình trưởng thành.
Nhiều cha mẹ tin rằng việc so sánh con với người khác sẽ giúp con có thêm động lực để cố gắng. Thế nhưng, thực tế lại hoàn toàn ngược lại – sự so sánh khiến trẻ cảm thấy mình kém cỏi, không được yêu thương, dần hình thành tâm lý tự ti và tổn thương sâu sắc. Khi những vết thương ấy tích tụ đủ lâu, con không chỉ ghét bản thân mà còn sinh lòng oán giận cha mẹ.
Mỗi đứa trẻ đều có nhịp phát triển riêng, giống như mỗi bông hoa nở vào thời điểm khác nhau. Việc người khác nở sớm hay rực rỡ hơn không có nghĩa con bạn kém giá trị. Điều quan trọng là cha mẹ biết trân trọng điểm mạnh, khích lệ sự tiến bộ và đồng hành cùng con trên hành trình trưởng thành của chính mình.
Không tôn trọng quyền riêng tư của con: Khi cha mẹ vô tình phá vỡ cây cầu niềm tin
Lòng tự trọng của trẻ được hình thành dần theo năm tháng. Nếu quyền riêng tư của con bị xâm phạm liên tục – bị đọc trộm nhật ký, kiểm tra điện thoại, hoặc bị đem chuyện cá nhân ra bàn tán – trẻ sẽ cảm thấy bị phản bội, mất niềm tin và dễ trở nên nổi loạn hoặc thu mình.
Điều quan trọng nhất mà cha mẹ cần học là tôn trọng sự riêng tư của con. Hãy để con có không gian của riêng mình, đừng xem trộm đồ dùng cá nhân, và luôn gõ cửa trước khi bước vào phòng. Đừng biến những điều riêng tư của con thành câu chuyện đùa với người khác – đó là hành động khiến con cảm thấy bị xúc phạm hơn bất cứ điều gì.
Tôn trọng và tin tưởng là nền tảng của một mối quan hệ cha mẹ – con cái lành mạnh. Khi cha mẹ yêu thương đúng cách, đặt sự tôn trọng và thấu hiểu lên hàng đầu, gia đình sẽ trở thành nơi để con tìm về, chứ không phải nơi khiến con muốn rời xa.
Bởi chỉ có tình yêu thương bình đẳng, sự tự do vừa đủ, những lời khích lệ chân thành và sự tôn trọng lẫn nhau, mới có thể biến mái ấm thành chốn an yên – nơi con cái cảm thấy được yêu, được hiểu và được là chính mình.
VietBF@sưu tập
