Từ các tàu ngầm nội địa đến hành trình vượt đại dương, Iran đang gửi thông điệp mạnh mẽ về vị thế mới trên bản đồ địa chính trị toàn cầu.
Dù chịu trừng phạt, Iran vẫn âm thầm phát triển hạm đội tàu ngầm và căn cứ ven biển mạnh mẽ, sẵn sàng đối đầu trong cuộc chiến bất đối xứng. Trong ảnh: Tàu khu trục Sahand của Iran.
Trong bối cảnh căng thẳng khu vực không ngừng gia tăng và những cuộc đối đầu với Israel cũng các lực lượng phương Tây, câu hỏi về năng lực hải quân của Iran ngày càng được chú ý. Theo trang tin châu Âu euronews.com ngày 23/6, mặc dù thường được xem là một cường quốc lục địa, nhưng Iran đã và đang nỗ lực xây dựng một cơ cấu hải quân nhiều lớp, nhằm tăng cường ảnh hưởng ở Vịnh Ba Tư, Ấn Độ Dương và xa hơn nữa.
Hải quân Iran được đánh giá cao trong số các hạm đội hàng đầu thế giới. Bất chấp những hạn chế về công nghệ và các lệnh trừng phạt quốc tế, Iran đã phát triển một lực lượng hải quân chuyên biệt, tập trung vào chiến tranh bất đối xứng và công nghệ nội địa. Theo báo cáo năm 2024 của Global Firepower, hải quân Iran xếp thứ 37 trong số 145 lực lượng hải quân trên toàn thế giới, cho thấy đây là một lực lượng hạng trung có năng lực, đủ mạnh để khẳng định sự hiện diện trong khu vực.
Hải quân chính quy Iran (IRIN): Lực lượng nòng cốt và đa dạng
IRIN là lực lượng chính thức chịu trách nhiệm vận hành hạm đội hải quân thường trực của Iran. Với hơn 18.500 nhân sự và hơn 100 tàu, bao gồm cả tàu nổi và tàu ngầm, IRIN có nhiệm vụ bảo vệ vùng biển lãnh hải, các tuyến đường vận chuyển quan trọng và ngăn chặn mọi hành vi xâm phạm chủ quyền của Iran. Các hoạt động của IRIN trải dài trên cả Vịnh Ba Tư và Biển Caspi. Đặc điểm nổi bật của hạm đội IRIN là sự đa dạng đáng kể, bao gồm:
Tàu khu trục hiện đại: Các tàu như Zulfiqar, Sahand và Zagros đang dần được đưa vào biên chế, được thiết kế để phóng tên lửa chính xác và thực hiện nhiệm vụ tình báo. Khinh hạm: Các khinh hạm lớp Alphand và Moj đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động hải quân tầm trung. Tàu tấn công đổ bộ và tàu hộ tống: Được sử dụng để vận chuyển quân và thực hiện các cuộc tấn công nhanh.
Tàu ngầm: Hệ thống vũ khí dưới biển sâu và đầy tiềm năng. Có lẽ thành phần đáng chú ý nhất của hạm đội Iran là lực lượng tàu ngầm, với số lượng dao động từ 19 đến 27 tàu. Mặc dù Iran chưa sở hữu tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân – một mục tiêu mà họ đã theo đuổi từ năm 2018 nhưng bị cản trở bởi công nghệ và lệnh trừng phạt quốc tế – nhưng nước nyaf đã phát triển một đội tàu lặn với nhiều khả năng khác nhau:
Lớp Tareq (Kilo): Ba tàu ngầm diesel-điện do Nga sản xuất, mỗi tàu dài 74 mét, có khả năng phóng tên lửa hành trình hoặc rải ngư lôi. Dù đã cũ, chúng vẫn được sử dụng cho các nhiệm vụ chiến lược.
Lớp Fateh: Tàu ngầm sản xuất trong nước, đưa vào hoạt động năm 2019, được trang bị ống phóng ngư lôi và tên lửa, chủ yếu hoạt động ở vùng ven biển.
Lớp Ghadir: Đây là lực lượng tàu ngầm mini với số lượng lên tới 23 tàu, nổi bật với khả năng cơ động ở vùng biển nông và được sử dụng cho các hoạt động đặc biệt, tấn công bất ngờ.
Lớp Nahang: Chỉ có một tàu ngầm loại này, chuyên dùng để vận chuyển lực lượng đặc biệt.
Iran đang nỗ lực cải thiện khả năng của các tàu ngầm này bằng cách lắp đặt hệ thống đẩy không cần không khí (AIP), giúp tăng thời gian hoạt động dưới biển và mở rộng phạm vi hoạt động.
Triển khai chiến lược: Mạng lưới căn cứ hải quân rộng khắp
Các căn cứ hải quân của Iran trải rộng trên hai khu vực địa lý chiến lược: Biển Caspi ở phía Bắc và Vịnh Ba Tư cùng Vịnh Oman ở phía Nam. Mỗi căn cứ đóng một vai trò khác nhau, từ sản xuất tàu đến hỗ trợ hậu cần và hoạt động chiến đấu:
Căn cứ Bandar Abbas: Trung tâm triển khai hải quân lớn nhất, là trụ sở của Bộ tư lệnh Hải quân và trung tâm sản xuất tàu của Iran. Căn cứ Jask: Điểm phòng thủ đầu tiên tại Vịnh Oman, có vị trí neo đậu tiên tiến và bảo vệ lợi ích kinh tế.
Căn cứ Chabahar: Căn cứ duy nhất nhìn ra Ấn Độ Dương, là cửa ngõ chiến lược của Iran vào Trung Á. Căn cứ Bandar-e Anzali: Trung tâm sản xuất tàu ngầm và bảo vệ các cơ sở dầu mỏ ở miền Bắc Iran.
Căn cứ Kharg: Nơi đồn trú cho các cơ sở dầu mỏ lớn ở Vịnh Ba Tư. Căn cứ Imam Ali (Chabahar): Nơi tiến hành các cuộc tuần tra trinh sát và tấn công ở Vịnh Oman và Vịnh Arab.
Ngoài các căn cứ chính, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) còn có các căn cứ riêng như Sirik (gần Eo biển Hormuz) và Abu Musa (một trong những hòn đảo đang tranh chấp với UAE), cùng với Tamb al-Sughra và Tamb al-Kubra. Đặc biệt, Abu Musa được trang bị hệ thống phòng thủ tên lửa và công sự ngầm, tăng cường khả năng phòng thủ trong khu vực nhạy cảm này.
Hải quân IRGCN: Lực lượng chiến đấu bất đối xứng
Khác với hạm đội chính quy, Hải quân IRGCN tập trung vào chiến tranh bất đối xứng, sử dụng các chiến thuật như sử dụng tàu tên lửa tốc độ cao, rải ngư lôi và tấn công chớp nhoáng. Lực lượng này không có tàu lớn hoặc tàu ngầm, nhưng đặc trưng bởi tốc độ và khả năng cơ động cao, khiến họ trở thành một thách thức đối với bất kỳ sự hiện diện hải quân thù địch nào. IRGCN sở hữu các loại thuyền như Houdong, Peykaap II, MK13 và các đơn vị đặc biệt thực hiện các hoạt động tình báo và tấn công.
Vào tháng 8/2024, lực lượng hải quân Iran đã tiếp nhận 2.640 hệ thống tên lửa và thiết bị bay không người lái, bao gồm cả tên lửa hành trình không thể theo dõi bằng radar. Họ cũng đã tiến hành các cuộc thử nghiệm phóng tên lửa hành trình thành công từ một tàu ngầm nhỏ, cho thấy khả năng tấn công ngày càng phát triển.
Trước đó vào tháng 1/2023, một nhóm hải quân Iran, bao gồm tàu khu trục Dana và tàu hỗ trợ Makran, đã hoàn thành một hành trình kéo dài hơn tám tháng, đi được 63.000 km và lần đầu tiên đến Eo biển Magellan. Đây là một thông điệp rõ ràng cho thấy tham vọng của Iran trong việc mở rộng phạm vi hoạt động ra vùng biển quốc tế.
Tóm lại, mặc dù hải quân Iran không thể cạnh tranh với các cường quốc hải quân hàng đầu thế giới, nhưng họ đã xây dựng một lực lượng chuyên biệt và đa dạng. Với sự kết hợp giữa tàu ngầm tiên tiến, mạng lưới căn cứ chiến lược và chiến thuật chiến tranh bất đối xứng, Iran đang khẳng định vai trò là một cường quốc hải quân khu vực, có khả năng bảo vệ lợi ích của mình trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động.
VietBF@ sưu tập
