Cuộc họp khẩn ở Nhà Trắng giữa tâm băo Venezuela
Chiều thứ Hai, khi mặt trời vừa khuất sau mái ṿm Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump và nhóm an ninh quốc gia cấp cao lặng lẽ bước vào một cuộc họp kín. Trên bàn là bản đồ vùng Caribe, là những báo cáo mật về Venezuela, và là cái bóng nặng nề của một quyết định gây chấn động: một con tàu nghi buôn ma túy bị tấn công hai lần, với cú đánh thứ hai nhắm vào những người sống sót trên mặt nước. Tham dự cuộc họp là Bộ trưởng Quốc pḥng Pete Hegseth, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, Đại tướng Dan Caine, Ngoại trưởng Marco Rubio, cùng Chánh văn pḥng Susie Wiles và Phó chánh văn pḥng Stephen Miller. Phát ngôn viên Nhà Trắng Karoline Leavitt nói gọn: tổng thống “họp với đội an ninh quốc gia về vấn đề này và nhiều hồ sơ khác”, và đó là “trách nhiệm của ông để bảo đảm ḥa b́nh trên toàn thế giới”. Nhưng bên ngoài cánh cửa đóng kín, Washington đang sôi lên với một câu hỏi khác: đâu là giới hạn của sức mạnh quân sự Mỹ khi quốc gia này chưa hề tuyên chiến với Venezuela?
“Operation Southern Spear” và bóng dáng một cuộc chiến không tuyên bố
Trong những tháng gần đây, Lầu Năm Góc tăng tốc một chiến dịch mang tên “Operation Southern Spear”, đưa hơn một tá chiến hạm và khoảng 15.000 binh sĩ tới vùng Caribe. Trên giấy tờ, đây là chiến dịch “chống buôn ma túy”, nhằm vào các tàu thuyền bị cáo buộc chở hàng cấm cho các mạng lưới gắn với chế độ Nicolás Maduro. Nhưng trên thực tế, đó là sự phô trương sức mạnh quân sự sát sườn Venezuela: các đ̣n không kích, tàu tuần tra vũ trang, và một thông điệp lạnh lùng gửi tới Caracas rằng Washington sẵn sàng đi xa hơn trong cuộc đối đầu. Vấn đề là, nước Mỹ không ở trong t́nh trạng chiến tranh chính thức với Venezuela. V́ vậy, mỗi quả tên lửa phóng đi, mỗi con tàu bị đánh ch́m đều đẩy câu chuyện ra khỏi phạm vi “chống tội phạm” và tiến gần vùng xám của luật pháp quốc tế, nơi ranh giới giữa “tự vệ” và “tội ác chiến tranh” trở nên mờ nḥe.
Cú đánh thứ hai: khi cáo buộc “tội ác chiến tranh” vang lên ở Thượng viện
Ng̣i nổ chính trị bùng lên từ một vụ tấn công hồi tháng 9 trên biển Caribe. Theo các tường tŕnh ṛ rỉ, sau cú đánh đầu tiên vào một tàu nghi chở ma túy, vẫn c̣n người sống sót trên mặt nước. Không lâu sau, một cú đánh thứ hai được cho là đă được thực hiện, giết nốt những người c̣n sống. Hơn 80 người đă thiệt mạng trong chuỗi chiến dịch, nhưng chính cú đánh thứ hai này khiến nhiều nghị sĩ rùng ḿnh. Thượng nghị sĩ Angus King, thành viên Ủy ban Quân vụ Thượng viện, nói thẳng: nếu cáo buộc đó là đúng – nghĩa là có lệnh tấn công lần nữa chỉ để tiêu diệt những người sống sót trên biển – th́ “luật đă rất rơ ràng: đó là một tội ác chiến tranh lạnh lùng, cũng là một vụ giết người”. Trong bối cảnh đó, chiến dịch “Southern Spear” bỗng biến thành một bài kiểm tra ranh giới đạo đức: nước Mỹ đang “tiêu diệt mối đe dọa” hay đă đi quá xa thành “bắn vào người trôi dạt trên mặt biển”?
Đô đốc Bradley, Bộ trưởng Hegseth và cú điện thoại từ Pḥng Bầu Dục
Trước áp lực ngày càng dâng cao, phát ngôn viên Karoline Leavitt bất ngờ công khai tên người đă ra lệnh đợt tấn công tiếp theo: Đô đốc Frank M. “Mitch” Bradley, Tư lệnh Bộ chỉ huy Tác chiến Đặc biệt Hoa Kỳ. Bà khẳng định Bradley hành động “hoàn toàn trong thẩm quyền”, sau khi được Bộ trưởng Quốc pḥng Hegseth ủy quyền thực hiện các “kinetic strikes” ngày 2/9. Theo Nhà Trắng, mệnh lệnh là phải bảo đảm con tàu bị phá hủy hoàn toàn và “mối đe dọa đối với Hoa Kỳ bị loại bỏ”, cuộc tấn công diễn ra ở vùng biển quốc tế và “phù hợp luật xung đột vũ trang”. Hegseth lên mạng X ca ngợi Bradley là “anh hùng Mỹ”, khẳng định ông “hoàn toàn ủng hộ” quyết định tác chiến. Thế nhưng, Tổng thống Trump lại phát đi một tín hiệu khác. Trên chuyến bay Air Force One, ông nói với báo chí rằng bản thân “không muốn có cú đánh thứ hai”, thậm chí nghi ngờ chuyện đó đă diễn ra và cho rằng Hegseth “c̣n không biết người ta đang nói về chuyện ǵ”. Ông hứa “sẽ xem xét lại”, tạo ra cảm giác rằng Bộ trưởng Quốc pḥng và Đô đốc Bradley đang đứng một ḿnh trên tuyến đầu hứng băo chính trị, trong khi Tổng tư lệnh giữ khoảng cách an toàn.
Quốc hội đ̣i xem video không cắt dựng, truy trách nhiệm “từ trên xuống dưới”
Nhà Trắng khẳng định đă tổ chức 13 cuộc họp kín lưỡng đảng để thông báo về các cuộc tấn công, cho phép nghị sĩ xem tài liệu mật, kể cả ư kiến pháp lư của Văn pḥng Cố vấn Pháp lư Bộ Tư pháp. Nhưng dường như chừng đó là chưa đủ. Thượng nghị sĩ Mark Warner, nhân vật hàng đầu của Đảng Dân chủ trong Ủy ban T́nh báo, cho biết ông và Chủ tịch Ủy ban – Thượng nghị sĩ Tom Cotton – đang vào cuộc. Warner muốn có một cuộc trao đổi trực tiếp với Đô đốc Bradley và yêu cầu Nhà Trắng công bố bản video không biên tập của vụ tấn công, để trả lời câu hỏi then chốt: vào khoảnh khắc tên lửa thứ hai bay đi, những người bị nhắm vào c̣n là “chiến binh trên tàu” hay đă là những nạn nhân không c̣n khả năng chiến đấu trên mặt nước. Thượng nghị sĩ Angus King tuyên bố Quốc hội sẽ phỏng vấn “những người ở cả hai đầu chuỗi chỉ huy”, từ những người trực tiếp bấm nút khai hỏa cho tới những quan chức ngồi trong các pḥng họp có gắn cờ và huy hiệu. Câu hỏi được đặt ra rất rơ: Bộ trưởng Hegseth đă ra những mệnh lệnh ǵ, và chúng đă được diễn giải thế nào trên chiến trường?
Siết ṿng vây Venezuela: trên biển, trên bộ và trên bầu trời
Trong khi hàng loạt câu hỏi pháp lư và đạo đức c̣n treo lơ lửng, Nhà Trắng không có dấu hiệu nào cho thấy sẽ giảm tốc. Tổng thống Trump tuyên bố Mỹ sẽ sớm chặn ḍng ma túy Venezuela “cả trên bộ lẫn trên biển”. Cuối tuần, ông đăng một thông điệp cảnh báo các hăng hàng không, phi công và mạng lưới tội phạm tránh xa không phận Venezuela, rồi lại nhẹ nhàng bảo báo giới “đừng đọc quá nhiều” vào lời cảnh báo đó. Song song, chính quyền đă chính thức liệt kê Tổng thống Nicolás Maduro và các đồng minh thân cận vào danh sách một tổ chức khủng bố nước ngoài. Động thái này không chỉ mang ư nghĩa biểu tượng; nó mở rộng đáng kể “hộp công cụ” pháp lư để Washington có thể hoạt động quân sự sâu hơn bên trong lănh thổ Venezuela, dưới danh nghĩa chống khủng bố. Vùng Caribe v́ thế không chỉ là chiến trường giữa hải quân và các tàu bí mật, mà dần trở thành mặt trận của một cuộc đối đầu chính trị, quân sự và pháp lư có nguy cơ vượt khỏi tầm kiểm soát.
Lệnh ân xá gây tranh căi và thông điệp “hai mặt” về ma túy
Giữa lúc Nhà Trắng nói không ngừng về quyết tâm “ngăn ma túy tới biên giới Mỹ”, một động thái khác của Tổng thống Trump lại khiến nhiều người nhíu mày: ông tuyên bố sẽ ân xá cho cựu Tổng thống Honduras Juan Orlando Hernández, người từng bị kết án tội buôn ma túy trong một vụ án đ́nh đám ở Mỹ. Dân biểu Cộng ḥa Maria Salazar thẳng thắn cho rằng đây là một “thông điệp lẫn lộn”, khi Washington vừa tăng áp lực lên Maduro, vừa xóa án cho một nhân vật từng là biểu tượng của tham nhũng và ma túy ở Trung Mỹ. Phát ngôn viên Karoline Leavitt phản bác, cho rằng bản án với Hernández là sản phẩm của “sự lạm dụng truy tố” dưới thời chính quyền tiền nhiệm, và rằng Tổng thống Trump vừa cứng rắn với ma túy, vừa có trách nhiệm “sửa lại những sai lầm” của một Bộ Tư pháp bị chính trị hóa. Nhưng trong mắt nhiều người, bức tranh không đơn giản như vậy. Một bên là bom rơi trên những con tàu bị nghi chở ma túy, một bên là chữ kư ân xá dành cho một cựu tổng thống dính líu đến chính thứ hàng cấm đó. Câu hỏi về chuẩn mực, về luật pháp, về đạo đức và cả về sự nhất quán trong chính sách v́ thế càng thêm nhức nhối.
Giữa luật pháp và quyền lực: bài test mới cho nước Mỹ
Câu chuyện Venezuela và cú đánh thứ hai trên biển Caribe không chỉ là một ḍng tin thời sự. Nó là bài kiểm tra cho cách nước Mỹ sử dụng sức mạnh quân sự của ḿnh trong kỷ nguyên mới: khi những chiến dịch “chống ma túy”, “chống khủng bố” và “bảo vệ an ninh quốc gia” dễ dàng trượt khỏi đường ray, trở thành một cuộc chiến không tuyên bố. Nếu Quốc hội không buộc được Nhà Trắng giải tŕnh minh bạch, nếu những câu hỏi về chuỗi chỉ huy và tính hợp pháp bị vùi lấp sau những lời ca ngợi “anh hùng” và “tự vệ”, th́ vệt mờ giữa chiến tranh chính nghĩa và tội ác chiến tranh sẽ càng khó xóa. C̣n với chính quyền Trump, đây cũng là bài test về khả năng vừa phô diễn sức mạnh, vừa tôn trọng luật lệ do chính nước Mỹ góp phần đặt ra. Bởi đôi khi, lịch sử không được viết bằng những bản tuyên bố hùng hồn trong pḥng họp, mà bằng khoảnh khắc rất cụ thể: một cú nhấn nút phóng tên lửa lần thứ hai, nhắm vào những h́nh nhân đang trôi dạt giữa vùng biển Caribe tối đen.
