Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều năm theo đuổi giải Nobel Ḥa b́nh, phần thưởng ông tin là “xứng đáng hơn ai hết”. Hành tŕnh đó kéo dài suốt hai nhiệm kỳ, gắn liền với loạt tuyên bố ḥa giải và cả những tranh căi về cách ông kiến tạo ḥa b́nh.
Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều lần tuyên bố ông có công chấm dứt một số xung đột. Phát biểu trước Đại hội đồng Liên Hợp Quốc , ông khẳng định “mọi người đều công nhận tôi nên nhận giải Nobel Ḥa b́nh”.
Ngày 18/8 vừa qua, gặp mặt Tổng thống Ukraine và các lănh đạo châu Âu ở Nhà Trắng, ông nói "đă chấm dứt 6 cuộc chiến".
“Nếu xem xét 6 thỏa thuận tôi đă giải quyết dứt điểm trong năm nay, tất cả khi đó đều đang giao tranh. Tôi không thúc đẩy lệnh ngừng bắn (ám chỉ giải pháp mang tính tạm thời)”, ông nói.
Chỉ một ngày sau, trước mặt phóng viên, ông nhấn mạnh đă “kết thúc 7 cuộc xung đột”.
Mong muốn nhận giải Nobel Ḥa b́nh của ông Trump không bộc phát những ngày gần đây mà có từ nhiều năm trước.
2019
Hồi tháng 2/2019, ông Trump tuyên bố Thủ tướng Nhật Bản lúc bấy giờ Shinzo Abe đă đề cử ông cho giải Nobel Ḥa b́nh sau Hội nghị thượng đỉnh Mỹ - Triều năm 2018.
Phát biểu tại Nhà Trắng, ông Trump kể ông Abe đă trao ḿnh “bản sao đẹp nhất của bức thư gửi tới những người trao tặng thứ gọi là giải Nobel”.
Ông Trump đă cảm ơn ông Abe, cho rằng "nhiều người khác cũng nghĩ vậy. Tôi có lẽ không bao giờ được trao giải. Nhưng không sao cả”.
Vị tổng thống tiếp tục nhắc đến người tiền nhiệm Barack Obama, người giành Nobel Ḥa b́nh vào năm 2009. “Họ trao nó cho Obama. Ông ấy thậm chí c̣n chả biết ḿnh nhận được nhờ cái ǵ. Ông ấy chỉ ở đó khoảng 15 giây và đă có ngay giải Nobel. C̣n tôi chắc chẳng bao giờ có được”, ông Trump nói.
Ông Obama được trao Nobel Ḥa b́nh chỉ sau 9 tháng nhậm chức tổng thống Mỹ “v́ những nỗ lực phi thường củng cố ngoại giao quốc tế và hợp tác giữa các dân tộc”.
Trong bài phát biểu nhận giải, vị chính trị gia thừa nhận những tranh căi xung quanh quyết định của Ủy ban Nobel: “So với một số nhân vật vĩ đại trong lịch sử, những thành tựu của tôi c̣n rất nhỏ bé”.
Cuối năm 2019, trước cuộc gặp với Thủ tướng Pakistan Imran Khan, ông Trump nói bản thân "sẽ nhận được giải Nobel v́ đă làm rất nhiều thứ, nếu họ trao giải một cách công bằng, nhưng họ không làm vậy".
2020
Vào tháng 1/2020, tổng thống Mỹ phàn nàn người nhận giải lẽ ra là ông thay v́ Thủ tướng Ethiopia Abiy Ahmed Ali. Thủ tướng Ethiopia đă kư kết "Tuyên bố chung về ḥa b́nh và hữu nghị" với Eritrea, mở ra chương mới b́nh thường hóa quan hệ giữa hai nước láng giềng này sau 20 năm thù địch.
"Tôi đă thực hiện thỏa thuận, tôi đă cứu một quốc gia và tôi vừa nghe tin người đứng đầu quốc gia đó được trao giải Nobel Hoà b́nh v́ đă cứu đất nước", ông Trump nói với đám đông tại buổi mít tinh ở bang Ohio hôm 9/1/2020.
Trên thực tế, UAE và Saudi Arabia mới là hai nước trung gian đóng góp quan trọng cho thỏa thuận ḥa b́nh trên.
2024
Tại một buổi vận động khác trước thềm chiến thắng vào năm 2024, ông Trump tuyên bố trước đám đông ở Detroit: "Nếu tôi được gọi là Obama, tôi có thể nhận được giải Nobel chỉ trong 10 giây".
2025
Hai năm sau khi trở lại Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump bước vào cao trào của “chiến dịch Nobel”. Nhà Trắng công bố danh sách 7 xung đột toàn cầu mà ông tuyên bố đă chấm dứt hoặc ḥa giải thành công, từ vùng Caucasus đến Nam Á và châu Phi.
Đáng chú ư nhất là thỏa thuận giữa Armenia và Azerbaijan, hai quốc gia đối đầu suốt 40 năm v́ vùng Nagorno-Karabakh. Thỏa thuận được kư tại Nhà Trắng hôm 8/8, với sự chứng kiến trực tiếp của Tổng thống Trump. Lănh đạo hai nước đều gửi đề cử ông cho giải Nobel Ḥa b́nh.
“Đây là thành tựu thực sự. Mỹ làm trung gian trong một cuộc xung đột mà ảnh hưởng Nga đang suy giảm và ông Trump tận dụng đúng thời điểm”, tiến sĩ Theo Zenou, Hội Henry Jackson, Anh, nhận định.
Sau thành công ở Caucasus, ông Trump tiếp tục tự nhận đă giúp Thái Lan và Campuchia ngừng giao tranh dọc biên giới. Ông dọa hủy đàm phán thuế quan nếu hai nước không kư lệnh ngừng bắn. Dù thỏa thuận đạt được nhanh chóng, các chuyên gia gọi đây là “ḥa b́nh tạm thời dưới sức ép thương mại”, không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ. Ông được Thủ tướng Campuchia Hun Manet đề cử giải Nobel Ḥa b́nh.
Tại châu Phi, ông Trump đứng ra làm trung gian cho Rwanda và Cộng ḥa Dân chủ Congo sau nhiều tháng xung đột quanh khu vực khai khoáng. Nhưng nhóm phiến quân M23, tác nhân chính, không tham gia kư kết, khiến thỏa thuận “thiếu giá trị thực tế”.
Ở Trung Đông , ông Trump tuyên bố “chấm dứt cuộc chiến 12 ngày giữa Israel và Iran ” sau khi Mỹ ném bom 3 cơ sở hạt nhân của Tehran. Giới quan sát đánh giá đây chỉ là một “lệnh ngừng bắn cưỡng ép” hơn là ḥa b́nh bền vững.
Cũng trong năm 2025, ông liên tục nhắc tới Hiệp định Abraham như “minh chứng lâu dài” cho năng lực ngoại giao của ḿnh, trong khi tuyên bố sẽ “mang Saudi Arabia vào bàn kư kết tiếp theo”.
“Nếu họ trao giải công bằng, tôi đă có nó rồi. Tôi đă kết thúc 7 cuộc chiến, không một viên đạn nào của Mỹ rơi vào đó”, ông Trump nói trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng tháng 2/2025.
Hồi tháng 2, trong cuộc gặp với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng, ông Trump lặp lại tuyên bố sẽ không bao giờ được trao giải Nobel Ḥa b́nh.
"Tôi xứng đáng được trao giải thưởng này, nhưng họ sẽ không bao giờ trao nó cho tôi", ông chủ Nhà Trắng nói.
Đến tháng 8, đội ngũ Nhà Trắng liên tục kêu gọi trao giải Nobel cho ông Trump. Thư kư báo chí Karoline Leavitt đề cập đến chủ đề này trong một số cuộc họp báo, gọi ông Trump là “Tổng thống Ḥa b́nh”.
Mới nhất, ngày 8/10, ông Trump thông báo Israel và Hamas đă đạt được thỏa thuận về giai đoạn đầu tiên của kế hoạch ḥa b́nh ở Gaza. Ông nhấn mạnh đây là một ngày trọng đại cho thế giới Arab và Hồi giáo, Israel và mọi quốc gia lân cận cũng như nước Mỹ.
Ông có thể sẽ trực tiếp đến Ai Cập đồng thời cũng cảm ơn các nhà trung gian ḥa giải từ Qatar, Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ đă cùng với Mỹ biến sự kiện lịch sử và chưa có tiền lệ này trở thành hiện thực.
Quy tŕnh t́m ra người đạt giải
Mọi cá nhân đều có thể được đề cử cho giải Nobel Ḥa b́nh. Tuy nhiên, trang web của giải Nobel nhấn mạnh “không thẩm định đề cử, nên cá nhân được đề cử không được chứng thực, vinh danh chính thức hay liên quan tới giải Nobel Ḥa b́nh và các tổ chức liên quan”.
Chỉ những người đáp ứng các tiêu chí nhất định mới có quyền đề cử, bao gồm nguyên thủ quốc gia, thành viên chính phủ, người từng đoạt giải Nobel và giáo sư đại học.
Ủy ban Nobel - hội đồng gồm 5 chuyên gia do Quốc hội Na Uy (cơ quan lập pháp tối cao) bổ nhiệm - sẽ lập danh sách rút gọn các ứng cử viên. Các ứng cử viên này được xem xét kỹ lưỡng thêm bởi đội ngũ bên ngoài. Đội ngũ gồm các cố vấn thường trực của ủy ban, chuyên gia từ Na Uy và quốc tế trong những lĩnh vực liên quan.
Sau khi chia sẻ thông tin với ủy ban, quyết định cuối cùng sẽ được thống nhất và người chiến thắng được công bố vào tháng 10 hàng năm.
Năm 2025 có 338 ứng viên, gồm 244 cá nhân và tổ chức.
