Vào ngày 24/2/2022 Putin đã lệnh tổng tấn công Ukraina. Các thành phố lớn như Kiev, Kharkov, Odessa đều bị bắn tên lửa, tên lửa hành trình. Các lực lượng không quân Nga đánh bom, trực thăng bắn các cơ sở phòng không của Ukraina.
Vào ngày 25/2/2022 quân Nga đã tiến sâu vào Ukraina, chiếm nhà máy điện nguyên tử Chernobyl. Ngoài đó bao vây và pháo kích nhiều phố lớn. Tuy nhiên sau ngày đầu bị sốc, quân Ukraina đã nhanh chóng tỉnh giấc. Nhiều máy bay, trực thăng, xe tăng, thiết giáp của Nga bị hạ. Quân Nga không thành công chiếm được bất kỳ thành phố chiến lược nào. Đảo Rắn, sân bay Hostomel đều bị quân Ukraina tái chiếm.
Vào ngày 26/2/2022 quân Nga bao vây Kiev nhưng không tiến vào được thành phố vì phòng thủ rất chặt. Gián điệp Nga dột nhập Kiev không thành công ám sát tổng thống Ukraina. Nhiều binh sĩ Nga bị bắt cho thấy độ tuổi còn rất trẻ 18-20. Các thành phố khác cũng bị pháo kích. Một toà nhà chung cư tại trung tâm Kiev bị trúng tên lửa. Nga đã bị loại khỏi SWIFT thanh toán quốc tế. Roman Abramovics đã trao Chelsea cho quỹ từ thiện.
Vào ngày 27/2/2022 Quân Nga dường như không thành công tiến thêm bước nào. Ngoại ô Kharkov quân Nga bị phục kích tổn thất rất lớn, một vài nhóm quân lọt vào thành phố, giao tranh rất quyết liệt. Nhiều nơi trên thế giới biểu tình chống Nga. Putin cũng nói "bóng gió" về việc sử dụng vũ khí nguyên tử và rằng Mỹ đã từng ném 2 quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản để kết thúc chiến tranh thì Nga cũng có quyền làm như vậy.
Vào ngày 28/2/2022 các bên Nga và Ukraina có cuộc đàm phán tại biên giới Belarus, tuy nhiên chưa có kết quả. Đồng tiền rúp mất giá 40%, 315 tỷ USD của ngân hàng trung ương Nga bị đóng băng.
Vào ngày 1/3/2022 phát hiện thực phẩm của quân Nga hết hạn tới cả 7 năm. Quảng trường tự do Kharkov và tháp truyền hình ở Kiev bị tấn công tên lửa. Thị trường cổ phiếu Nga giảm 80-90% so với lúc trước chiến tranh.
Vào ngày 2/3/2022 Kiev và Kharkov tiếp tục bị bao vây. Putin mệt mỏi, tức giận và tâm lý có vấn đề theo tình báo. Phương Tây tăng cường trừng phạt Nga và hỗ trợ Ukraina.
Vào ngày 3/3/2022 thiếu tướng Nga tư lệnh Sư đoàn Dù số 7 Andrei Sukhovetsky tử trận. Quân Nga chiếm được Kherson. Các hãng làm ăn lớn Phương Tây đều đồng loạt rút khỏi Nga.
Vào ngày 4/3/2022 có 163 nhà đoạt giải Nobel lên án Nga, các hãng lớn tiếp tục rút khỏi Nga như Microsoft, Ikea... Nga tiiếp tục vây hãm nhiều thành phố Ukraina.
Khánh An dịch
(VNTB) - Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin: Nga đang cố tình nhắm vào các trung tâm dân cư đông đúc khi chiến dịch quân sự của họ vấp phải sức kháng cự quyết liệt của Ukraine.
Tác giả: Alan Cullison, Isabel Coles and Matthew Luxmoore
Cuộc tấn công của Nga vào Ukraine đã khiến hơn 10 triệu người phải rời bỏ nhà cửa và quy mô thảm họa nhân đạo không có dấu hiệu giảm bớt khi Moscow tăng cường bắn tên lửa và pháo kích.
“Cuộc chiến ở Ukraine tàn khốc đến mức 10 triệu người đã phải chạy trốn - tị nạn trong nước hoặc ở nước ngoài”, Đặc phái viên Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn Filippo Grandi cho biết hôm 20/3. Điều đó có nghĩa là gần một phần tư dân số Ukarine trước chiến tranh đã phải tứ tán khắp nơi.
Theo số liệu mới nhất Liên Hiệp Quốc, khoảng 3,4 triệu người đã rời Ukraine kể từ khi Nga bắt đầu động binh vào ngày 24/2, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em đến Ba Lan; số người tị nạn có thể lên đến 4 triệu. Những ngày gần đây, dòng người di tản đã giảm bớt nhưng mỗi ngày vẫn có hơn 50.000 người tị nạn.
Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin hôm 20/3 cho biết quân đội Nga đã cố tình nhắm vào các trung tâm dân cư vì chiến dịch của Tổng thống Putin đã bị khựng lại trước sức mạnh phòng thủ và phản công hiệu quả của Ukraine.
Ông Austin nói với kênh CBS News: “Ông ta không thể đạt được các mục đích chóng vánh như ý muốn. Ông ta đối mặt với một kết cục thê thảm khi đẩy quân của mình vào một cỗ máy băm gỗ”. It’s had the effect of him moving his forces into a wood chipper.
Bộ Quốc phòng Nga hôm 20/3 đã buộc các lực lượng bảo vệ Mariupol chậm nhất sáng 21/3 phải đầu hàng, đồng thời cho phép di tản dân thường ra khỏi thành phố đang bị bao vây và là nơi có nhiều thường dân thương vong nhất trong cuộc chiến.
“Chúng tôi kêu gọi tất cả các đơn vị thuộc lực lượng vũ trang Ukraine, các tiểu đoàn bảo vệ lãnh thổ và lính đánh thuê nước ngoài ngừng hoạt động quân sự và hạ vũ khí”, ông Mikhail Mizintsev, Tư lệnh Trung tâm Kiểm soát Quốc phòng của Bộ Quốc phòng Nga, cho biết - theo hãng tin Interfax.
Ông Mizintsev nói rằng Kyiv phải đáp lại lời đề nghị của Nga trước 5 giờ sáng ngày 21/3 theo giờ Moscow. Theo RIA Novosti, hãng thông tấn nhà nước chính thức của Nga, Mizintsev gọi quan chức thành phố Mariupol là “những tên cướp đáng ghét”, đồng thời tuyên bố họ có một “lựa chọn lịch sử” là chấp nhận đề nghị của Nga.
“Nếu không thì bị ra tòa án binh chỉ là một phần nhỏ so với những gì mấy người xứng đáng nhận được”, ông ta nói thêm với hãng tin RIA Novosti.
Đường phố ở thủ đô Kyiv vắng tanh. Một số quan chức thành phố cho rằng hơn một nửa cư dân đã di tản, mặc dù không thể xác định được con số chính xác là bao nhiêu.
Thay vì người và xe cộ, lúc này trên đường phố toàn là những khối bê tông, ụ đất và bẫy xe tăng được làm từ các thanh thép cầu trục hàn lại với nhau nhằm cản trở cuộc tấn công sắp tới của Nga.
Công việc nhặt rác trong thành phố vẫn hoạt động, nhưng những chiếc xe nát bét vẫn là hình ảnh phổ biến khắp thành phố hoang vắng này. Chẳng có ai dọn dẹp đống đồng nát như thế sau khi có tai nạn.
Cho đến nay, Bộ Quốc phòng Nga không có dấu hiệu dừng lại ngay cả khi quân đội Nga bị tổn thất nặng nề. Hôm 20/3, Nga cho biết họ đã bắn một số vũ khí tầm xa vào các mục tiêu ở Ukraine, tấn công một căn cứ quân sự ở vùng Zhytomyr nơi được cho là có máy bay chiến đấu nước ngoài, và không kích một số lượng lớn các cơ sở quân sự bằng trực thăng.
Hôm 20/3, thống đốc thành phố Sevastopol trên bán đảo Crimea cho biết Tư lệnh Phó Hạm đội Biển Đen của Nga đã thiệt mạng trong cuộc tấn công vào Mariupol. Đây là người mới nhất trong số các sĩ quan cao cấp Nga thiệt mạng trong cuộc xâm lược UKraine.
Trong cùng ngày 20/3, Tổng thống Volodymyr Zelensky quả quyết quân đội Ukraine đang gây tổn thất nặng nề cho quân đội Nga, đồng thời thừa nhận: “Chúng tôi nhận thức rõ ràng rằng Nga có nguồn nhân lực vô hạn với rất nhiều thiết bị, tên lửa và bom”.
Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden sẽ tới châu Âu trong tuần này để tham dự các cuộc họp với đồng minh và đối tác trong khối NATO, nhóm G-7 và các quốc gia châu Âu. Dự kiến sẽ họ thảo luận về các nỗ lực ngăn chặn, cứu trợ nhân đạo và chiến dịch trừng phạt Nga.
Nhà Trắng hôm 20/3 xác nhận ông Biden sẽ không đến thăm Ukraine, một ngày sau khi cựu Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko mời Biden như một biểu hiện của tình đoàn kết.
Trong khi đó, Đức Giáo hoàng Phanxicô đã lên tiếng lên án “hành động xâm lược bạo lực chống lại Ukraine… một cuộc tàn sát vô nghĩa, nơi các hành động tàn khốc và tàn bạo tái diễn hằng ngày”, đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế chấm dứt “cuộc chiến tranh ghê tởm này”.
Phát biểu từ cửa sổ nhìn ra Quảng trường Thánh Peter sau khi đọc lời cầu nguyện buổi trưa theo thông lệ, Đức Giáo hoàng không gọi Nga là kẻ xâm lược trong cuộc chiến tranh này, nhưng nhấn mạnh hậu quả khủng khiếp mà cuộc xâm lược gây ra cho người dân Ukraine.
Đức Giáo hoàng nói: “Tuần này tên lửa và bom đã dội xuống đầu thường dân, người già, trẻ em và các thai phụ. Nhiều bậc ông bà, người bệnh và người nghèo, phải chia lìa gia đình họ, nhiều trẻ em và những người yếu ớt chịu chết dưới những trận mưa bom”.
Ở Mariupol, nơi diễn ra các vụ giao tranh trên đường phố, tình hình nhân đạo đã trở nên tồi tệ hơn. Giới chức Ukraine cho biết Nga dã ném bom vào một trường nghệ thuật nơi có khoảng 400 người đang trú ẩn, chôn vùi hết thảy dưới đống đổ nát. Không biết được họ sống chết thế nào.
Sự việc xảy ra sau khi một nhà hát ở Mariupol bị đánh bom vài ngày trước. Tính đến ngày 18/3, nhân viên cứu hộ đã cứu được 130 người khỏi đống đổ nát, trong khi 1.300 người vẫn bị mắc kẹt trong tầng hầm nhà hát - một viên chức địa phương cho biết.
Hội đồng thành phố Mariupol hôm 20/3 cho biết khoảng 4.000 dân thường trong thành phố đã thiệt mạng kể từ khi phía Nga bắt đầu tấn công. Hội đồng cũng cáo buộc quân Nga đã cưỡng bức một số cư dân của thành phố sơ tán sang Nga và lãnh thổ Donetsk và Luhansk là các khu vực ly khai thân Nga ở miền đông Ukraine.
“Người dân bị cưỡng ép di chuyển vào lãnh thổ Nga và bị thu giữ hộ chiếu Ukraine, và họ được cấp những thứ giấy tờ không có giá trị pháp lý cũng như không được chấp nhận trong thế giới văn minh” - hội đồng tuyên bố trên Telegram hôm 20/3.
Về phần mình, Nga chưa bình luận gì về thông tin cáo buộc dân cư rời khỏi Mariupol.
Mariupol là một mục tiêu chiến lược của Moscow khi Nga cố mở một hành lang trên bộ đến khu vực Crimea do Nga sáp nhập và thay đổi động lực trong cuộc xâm lược kéo dài 3 tuần lễ. Trong nhiều tuần bị bắn phá và tấn công, người dân Ukraine cho biết họ đã cầm chân các lực lượng Nga ở vùng ngoại ô Mariupol, nhưng điều đó đã thay đổi hôm 19/3 - các quan chức Ukraine cho biết.
Chiếm được Mariupol sẽ là một chiến thắng đối với Nga, trong khi cho đến nay Nga vẫn chưa đánh chiếm được bất kỳ thành phố lớn nào của Ukraine kể từ khi bắt đầu xâm lược.
Cựu tướng Hoa Kỳ David Petraeus phát biểu trên đài CNN: “Mariupol vẫn chưa thất thủ. Thành phố này đã hết thức ăn, nhiên liệu, nước trừ lòng dũng khí. Họ vẫn đang kiên trì chiến đấu. Đây là nơi đầu tiên người Nga phải thực hiện cuộc giao tranh đô thị không hề “dễ nuốt”, họ di chuyển từ tòa nhà này sang tòa nhà kia. Họ không được phép bỏ sót bất cứ một gian phòng nào. Và rồi, họ nhận ra rằng lối đánh này cần rất nhiều lính, và lại còn làm cạn kiệt nguồn quân dự bị và lực lượng hiện có”.
Cư dân Mariupol đang cân nhắc thiệt hơn việc ở lại thành phố dưới cơn mưa bom đạn nhắm vào những người đang bỏ chạy khắp các đường phố và qua các chiến tuyến.
Anh Dima Shvets đã rời Mariupol hồi tuần trước cùng với vợ và đứa con gái 7 tuổi. Shvets kể anh đã phải cạo tuyết trên xe hơi cho tan chảy để lấy nước uống và sử dụng xe đẩy hàng trong siêu thị để chở xác chết đến những huyệt mộ được đào vội vàng.
Shvets cho biết không thể đếm xuể số lượng trạm kiểm soát của Nga mà gia đình anh đã đi qua trên đường từ Mariupol đến Berdyansk, dọc theo bờ biển Azov ở phía tây. Đoạn đường này thường chạy xe mất có 40 phút, nay đã kéo dài thành 15 giờ. Lính Nga bắt những ông cởi bỏ áo sơ mi và kiểm tra cơ thể của họ để tìm hình xăm nhằm có thể xác định họ là Quốc xã - anh nói.
Cô Masha, 37 tuổi, đã chạy trốn cùng chồng, con gái và con mèo vài ngày trước sau nhiều tuần lễ trú ẩn dưới tầng hầm ở Mariupol. Tại một nơi trú ẩn ở thành phố Dnipro, cô nhận được điện thoại của anh trai vẫn còn ở Mariupol. Cô giục anh trốn thoát, bất chấp nguy cơ bị bắn hoặc đạn pháo.
“Thà mất đôi chân còn hơn mất mạng” - cô nói với anh trai.
Phó Thủ tướng Ukraine Iryna Vereshchuk hôm 20/3 xác nhận Nga và Ukraine đã đồng ý thiết lập một hành lang nhân đạo để sơ tán cư dân khỏi Mariupol và gửi hàng viện trợ. Theo bà, đây là một trong bảy hành lang nhân đạo đã được nhất trí trong ngày này. Những hành lang đó đã có lúc không thể vận hành sau khi bị bắn phá.
Tổng thống Ukraine Zelensky cho biết hơn 4.000 cư dân Mariupol đã tìm cách thoát thân ra ngoài qua một hành lang như vậy hôm 19/3.
Trong khi đó, ông Zelensky hôm 20/3 đã đình chỉ các hoạt động của 11 đảng phái chính trị có quan hệ với Nga mà các quan chức Ukraine từ lâu tin rằng họ đóng vai trò bình phong cho Điện Kremlin. Moscow tìm cách cài đặt các nhà lãnh đạo thân Nga tại các khu vực mà họ đã chinh phục kể từ khi bắt đầu cuộc xâm lược.
Theo các quan chức Ukraine, thủ lĩnh của một trong các đảng phái, ông Viktor Medvedchuk, đã trốn khỏi nơi bị quản thúc tại gia ở Kyiv mấy ngày sau khi Nga bắt đầu kéo quân xâm lược hồi tháng trước.
Ông Vyacheslav Volodin, chủ tịch Hạ viện Nga, lên án động thái này và cho rằng hành động của ông Zelensky là một sai lầm gây chia rẽ đất nước.
Trong khi đó, ông Oleksandr Kamyshin, người đứng đầu công ty đường sắt nhà nước Ukraine, nói với một kênh truyền hình rằng tuyến đường sắt nối Ukraine và Belarus đã bị cắt đứt. Ông Kamyshin từ chối nói thêm về việc tuyến đường này bị cắt như thế nào, nhưng ông cảm ơn các hãng đường sắt Belarus “vì những gì họ đã làm”.
Nga đã sử dụng Belarus để làm bàn đạp cho cuộc tấn công vào Ukraine.
Cũng hôm 20/3, Tổng thống Zelensky đã có bài phát biểu trước các nhà lập pháp Israel, trong đó ông chỉ trích Israel từ chối gửi viện trợ quân sự và miệt thị các nỗ lực hòa giải của Israel.
Israel có quan hệ chặt chẽ với cả Kyiv và Moscow và đã cố gắng duy trì quan điểm trung lập bằng vai trò trung gian hòa giải. Thủ tướng Israel Naftali Bennett đã nhiều lần trao đổi với lãnh đạo Nga và Ukraine, đồng thời đã đến Moscow và Berlin để hòa giải
Là một người Do Thái ông Zelensky nói: “Tôi muốn nói rằng thái độ thờ ơ giết chết người. Anh có hòa giải các quốc gia, nhưng không hoà giải được cái thiện với cái ác”.
Chính phủ Israel vẫn phản đối Nga xâm lược Ukraine nhưng chỉ có thể cung cấp viện trợ nhân đạo. Israel đã cho lập một bệnh viện dã chiến ở Ukraine.
Nguồn: WSJ
Giá dầu tăng hơn 3USD/thùng trong phiên giao dịch ngày thứ Hai, giá dầu Brent tăng vượt mức 111USD/thùng khi mà Liên minh châu Âu (EU) cân nhắc tiếp bước Mỹ trong việc cấm nhập khẩu dầu từ Nga, ngoài ra cuối tuần qua, một số cơ sở sản xuất dầu tại Saudi Arabia chịu ảnh hưởng nghiêm trọng.
Việt Nam không tránh khỏi những hệ quả từ chiến tranh Ukraina. Ngoài tác động trước mắt, như giá xăng dầu và nhiều mặt hàng thiết yếu tăng mạnh, thị trường chứng khoán bị xáo trộn trong những ngày đầu Nga tấn công Ukraina, Việt Nam sẽ phải tìm cách đối phó với những hệ quả lâu dài do phương Tây và nhiều nước trên thế giới áp dụng trừng phạt Matxcơva và do chuỗi cung ứng toàn cầu bị đứt gãy.
Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để Việt Nam thúc đẩy xuất khẩu, mở rộng thị trường và đối tác thương mại.
***
Tác động trực tiếp không nhiều bằng hệ quả gián tiếp
Giới chuyên gia Việt Nam cho rằng cuộc khủng hoảng tại Ukraina, cũng như việc Nga bị phương Tây trừng phạt, “tác động trực tiếp đến tổng thể kinh tế Việt Nam không nhiều” do thương mại hai chiều của Việt Nam với Nga chỉ chiếm khoảng 1% và với Ukraina chỉ chiếm khoảng 0,1% trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 17/03/2022, ông Jean-Philippe Eglinger, một nhà quan sát Pháp, giảng viên trường Inalco về kinh tế Việt Nam và doanh nghiệp ở Việt Nam, giải thích thêm :
“Kim ngạch thương mại song phương giữa Việt Nam và Nga năm 2021 đạt 5,5 tỷ đô la Mỹ, tăng 13,8% so với năm 2020, trong đó xuất khẩu đạt 3,2 tỉ đô la, tăng 13,2% và nhập khẩu đạt 2,3 tỷ đô la, tăng 14,9%. Đối với thị trường Ukraina, năm 2021, kim ngạch thương mại giữa hai nước đạt 720,5 triệu đô la tăng 50,6% so với năm 2020, trong đó xuất khẩu từ Việt Nam đạt 334,6 triệu đô la, tăng 21%, nhập khẩu từ Ukraina đạt 375,8 triệu đô la, tăng 94,2%.
Những con số này khá khiêm tốn so với tổng số kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam là hơn 650 tỷ đô la Mỹ. Nhưng vì Nga đã ra khỏi hệ thống thanh toán quốc tế Swift, nếu Việt Nam không có khả năng tìm cách thanh toán khác không cần dùng đến đô la Mỹ thì Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp của xung đột này”.
Hiện có bẩy ngân hàng lớn của Nga bị loại khỏi hệ thống thanh toán quốc tế Swift (1). Một số biện pháp thanh toán khác, như bằng nhân dân tệ thông qua hệ thống CIPS của Trung Quốc, được nêu lên nhưng lại bất tiện, khá tốn kém, mất thời gian, theo giải thích trên đài France Culture ngày 01/03 của kinh tế gia Sylvie Matelly, trợ lý giám đốc Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến lược Pháp (IRIS) :
“Hệ thống Swift thuận lợi cho tất cả các giao dịch thông thường, ví dụ cho các doanh nghiệp xuất khẩu sang Nga hay các doanh nghiệp Nga muốn trao đổi với phần còn lại của thế giới. Khi người ta chặn hệ thống này thì kể cả các hợp đồng lớn hay các doanh nghiệp lớn đến những doanh nghiệp vừa và nhỏ hoặc tiểu thương xuất khẩu hàng hóa… sẽ gặp rất nhiều khó khăn để lách được hệ thống thông tin này”.
Tác động thứ hai là giá của nhiều sản phẩm tăng chóng mặt do chuỗi sản xuất và phân phối bị đứt gãy. Xăng dầu là mặt hàng đầu tiên có thể thấy tác động rõ nét nhất, không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Dù giá dầu tăng giúp Việt Nam thu thêm hơn 57% từ dầu thô vào ngân sách trong hai tháng đầu năm 2022 nhưng ngược lại, Việt Nam cũng phải mua xăng dầu với giá cao hơn do nguồn cung trong nước chỉ đáp ứng khoảng 70-80% nhu cầu.
Ngoài ra, Nga và Ukraina là hai nhà xuất khẩu lúa mỳ lớn thứ nhất và thứ tư thế giới. Nga còn là nhà cung cấp lớn nhiều hàng hóa chiến lược, như dầu khí, kim loại, phân bón, than… Đây cũng là những mặt hàng mà Việt Nam nhập khẩu chủ yếu từ Nga và Ukraina. Ông Jean-Philippe Eglinger giải thích tiếp :
“Về tác động gián tiếp, tôi nghĩ rằng Việt Nam sẽ chịu nhập khẩu lạm phát vì Việt Nam nhập khẩu từ Nga một số nguyên liệu và sản phẩm, như ga, xăng, phân bón, sắt, thép, chất dẻo, vân vân. Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp và cộng đồng người Việt đang đầu tư làm ăn ở Nga, Ukraina và các nước Đông Âu có thể chịu những thiệt hại nhất định, như khó khăn trong thanh toán ngoại hối, tăng phí chuyển tiền, thiếu hụt ngoại hối, áp lực giảm giá của đồng rúp, tăng lạm phát ở Nga”.
Cụ thể, theo trang Vietnam+ ngày 02/03, tập đoàn TH (chuyên về sản phẩm sữa sạch) nằm trong số các doanh nghiệp lớn Việt Nam đầu tư vào Nga. Về các dự án dầu khí có Liên doanh RusVietPetro, một trong những dự án đầu tư ở nước ngoài thành công nhất của PetroVietnam. Tương tự, Việt Nam sẽ gặp khó khăn trong việc xuất khẩu sang thị trường Nga nhiều mặt hàng (dù thị phần rất nhỏ trong tổng số kim ngạch thương mại của Việt Nam) như điện thoại di động (chiếm 1.230 triệu đô la Mỹ trong năm 2021), sản phẩm dệt may (480 triệu) và thiết bị điện tử (640 triệu), theo thống kê của trang Diễn đàn Doanh nghiệp ngày 03/03.
Nga cũng có nhiều dự án đầu tư trực tiếp vào Việt Nam, chủ yếu trong lĩnh vực dầu khí (chiếm khoảng 85% tổng sản lượng khai thác dầu và khí của Việt Nam) và điện. Ví dụ, dự án nhiệt điện Long Phú 1 do Power Machines (PM) của Nga làm tổng thầu bị chậm kế hoạch hai năm do công ty PM bị liệt vào danh sách cấm vận của Hoa Kỳ. Tiếp theo là dự án điện gió ngoài khơi Vĩnh Phong với liên doanh Zarubezhneft JSC Nga và DEME Concessions của Bỉ, đã kí biên bản ghi nhớ từ tháng 04/2021. Các biện pháp trừng phạt sẽ ảnh hưởng đến các dự án đầu tư của Nga tại Việt Nam, nhưng đến mức độ nào ? Theo ông Jean-Philippe Eglinger, “trong bối cảnh hiện nay, rất khó phân tích và dự báo” :
“Kể từ khi Hiệp định Thương mại Tự do giữa Việt Nam và Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU, bao gồm các nước Liên bang Nga, Cộng hòa Belarus, Cộng hòa Kazakhstan, Cộng hòa Armenia và Cộng hòa Kyrgyzstan được ký kết ngày 29/05/2015) có hiệu lực, tăng trưởng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Nga đạt trung bình khoảng 30%/năm. Vào năm 2020-2021, thương mại song phương vẫn tăng trưởng hơn 8% so với cùng kỳ 2019, đạt 4,85 tỷ đô la. Nga chiếm vị trí thứ 25 trên tổng số 140 quốc gia và vùng lãnh thổ có vốn đầu tư trực tiếp vào Việt Nam với 150 dự án. Nhưng như đã nói thì hiện nay, trong bối cảnh hơi phức tạp, tôi không có khả năng dự kiến tương lai và về các dự án này sẽ ra sao”.
***
Đa dạng hóa thị trường và đối tác thương mại
Trong thời gian gần đây, các nhà phân tích không còn đơn thuần nói tới rủi ro lạm phát khi nói đến tác động của cuộc xung đột Nga-Ukraina mà nhắc đến khái niệm “lạm phát kèm suy thoái” (stagflation), nói một cách khác là lạm phát kèm sụt giảm tăng trưởng GDP. Trang VnEconomy ngày 07/03 nêu bốn giải pháp được giới chuyên gia Việt Nam khuyến cáo để ứng phó với khủng hoảng Nga-Ukraina : đa dạng hóa thị trường và nguồn cung ; đa dạng hóa đồng tiền thanh toán ; chủ động đàm phán với các đối tác về phương án vận chuyển hàng hóa, phương thức kinh doanh ; rà soát lại hợp đồng và hồ sơ pháp lý để bảo đảm chủ động trong trường hợp xảy ra tranh chấp.
Về việc đa dạng hóa đồng tiền và cách thanh toán, “Việt Nam và Nga đã thiết lập kênh thanh toán song phương” sau khi Matxcơva bị cấm vận vì sáp nhập bán đảo Crimée năm 2014. Tuy nhiên, theo tiến sĩ Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính Tiền tệ Quốc gia, kinh tế trưởng Ngân hàng BIDV, “kênh này thời gian qua chưa hoạt động mạnh mẽ thì nay phải làm quyết liệt hơn. Về thay đổi đồng tiền thanh toán, Ngân hàng Nhà nước cũng phải sớm vào cuộc để xem xét nếu cần”.
Còn theo nhà quan sát Jean-Philippe Eglinger, vấn đề mở rộng thị trường và đối tác thương mại đã được Việt Nam tích cực tiến hành trong những năm gần đây cũng giúp hạn chế tác động từ cuộc xung đột Nga-Ukraina :
“Hiện nay, độ mở của nền kinh tế thường được đo bằng kim ngạch xuất nhập khẩu chia cho quy mô GDP. Hiện tại, độ mở của nền kinh tế Việt Nam là hơn 200%, được các chuyên gia kinh tế đánh giá đây là độ mở rất lớn, chứng tỏ Việt Nam đã hội nhập sâu rộng với kinh tế thế giới.
Từ cách đây vài năm, kinh tế Việt Nam đã phát triển mạnh nhờ sự tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu. Ký kết hiệp định thương mại tự do đối với Việt Nam là một mục tiêu chiến lược. Đến năm 2022, Việt Nam đã ký kết hơn 15 Hiệp định Thương mại Tự do với hơn 53 quốc gia. Điều này sẽ góp phần giúp Việt Nam mở ra cơ hội tăng trưởng xuất khẩu, cân bằng cán cân thương mại, thu hút đầu tư và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, cũng như tránh được tình trạng phụ thuộc vào một số thị trường xuất khẩu nhất định.
Hơn nữa, việc đa dạng hóa các đối tác nước ngoài là quan trọng nhưng không nên quên việc phát triển thị trường nội địa với sản phẩm chất lượng cao tương đương với sản phẩm xuất khẩu”.
***
Việt Nam trong thế "khó xử" giữa Nga và Ukraina
Một tuần sau khi Nga tấn công Ukraina, ngày 01/03, đại sứ Việt Nam tại Nga Đặng Minh Khôi đã tiếp hai phó chủ tịch Hội đồng Liên bang Nga (Thượng Viện) để khẳng định mối quan hệ song phương chặt chẽ trong bối cảnh năm 2022 kỷ niệm 10 năm Đối tác Chiến lược Toàn diện và 72 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Ngày 03/03, tại Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, Việt Nam nằm trong số 35 nước bỏ phiếu trắng nghị quyết lên án Nga xâm lược Ukraina và yêu cầu Matxcơva rút hết lực lượng quân sự. Dù bị chỉ trích, nhưng phải nói đây là một bước tiến bộ từ phía Việt Nam : Không trực tiếp lên án Nga nhưng ngầm phản đối chiến tranh.
Giáo sư lịch sử đương đại Pierre Journoud, đại học Paul-Valéry Montpellier 3, giải thích với RFI Tiếng Việt về mối quan hệ lịch sử chặt chẽ giữa Việt Nam và Nga :
“Khi quan hệ giữa Trung Quốc và Liên Xô xấu đi, xấu đến mức người ta nói đến vụ ly hôn Xô-Trung, thì đã xảy ra vụ xung đột vũ trang ngắn nhưng đẫm máu vào năm 1969 trên sông Ussuri, một nhánh của sông Amur (Amyp theo tiếng Nga, Hắc Long Giang theo tên Trung Quốc). Sự kiện này đã dẫn đến một loạt quyết định xác định lại lập trường. Trung Quốc cuối cùng đã thiên về Hoa Kỳ. Việt Nam cảm thấy phần nào bị Trung Quốc phản bội vào lúc họ bị bom của tổng thống Nixon dội xuống năm 1972.
Hà Nội đã phát triển quan hệ đối tác gần như duy nhất với Liên Xô và các nước vệ tinh của Liên Xô lúc đó, trong đó có Đông Âu Cộng sản phụ thuộc vào Matxcơva. Cho nên hoàn toàn hiểu được sự gắn bó của người Việt với nước Nga khi người ta biết được phần lịch sử này vì Liên Xô vào thời kỳ đó là một đối tác bền vững, ủng hộ Việt Nam, trước tiên là trong cuộc chiến giành độc lập, sau đó là chiến tranh chống Mỹ và chống Trung Quốc”.
Vẫn theo giáo sư Pierre Journoud, hoàn toàn có thể hiểu được “tầm quan trọng đối với Việt Nam là không được hủy hoại mối quan hệ này trong tình hình hiện nay”. Ngoài ra, Việt Nam cũng có mối quan hệ tốt đẹp với Ukraina xuất phát từ lịch sử quan hệ khối Cộng sản ở Đông Âu. Điều này giải thích cho việc ngoại trưởng Việt Nam Bùi Thanh Sơn đã điện đàm với đồng nhiệm Nga Serguei Lavrov tối 15/03 và hôm sau với đồng nhiệm Ukraina Dmytro Kuleba “để trao đổi về tình hình xung đột ở Ukraina”. Giáo sư Pierre Journoud nhận định :
“Tôi nghĩ các cuộc điện đàm chỉ mang tính ngoại giao và chủ yếu là để “nói” với công luận trong nước. Tôi có cảm giác là người dân Việt Nam bị chia rẽ về chủ đề này. Dĩ nhiên là tôi không nắm rõ như một người Việt Nam, nhưng tôi theo dõi, nghe và đọc, và điều đáng quan tâm ở đây là ngay cả các bài báo cũng mâu thuẫn với nhau và càng cho thấy sự chia rẽ đó. Tôi không rõ đâu là xu hướng chính, có thể là phía ủng hộ Ukraina vì Việt Nam đã phải trải qua không biết bao cuộc ngoại xâm, trong đó có Pháp, Mỹ và Trung Quốc.
Ví dụ về Trung Quốc cũng đáng chú ý vì đó là cuộc xung đột gần đây nhất mà Việt Nam phải đối đầu. Vụ tấn công quân sự đó cũng được cho là sẽ ngắn, gây nhiều thiệt hại nhất cho Việt Nam và cuối cùng phần nào đó lại trở thành thất bại với Trung Quốc vì họ không ngờ phải đối đầu với sức kháng cự như vậy của người Việt vào năm 1979 và Trung Quốc đã chịu rất nhiều nhiều thiệt hại. Có rất nhiều bài báo so sánh hai cuộc xung đột, dĩ nhiên là rất khác nhau, bối cảnh cũng rất khác nhau, nhưng nhìn từ quan điểm đó, có nghĩa là một Nhà nước bị một nước lớn hơn xâm chiếm, thì có những yếu tố so sánh rất đáng quan tâm. Và cũng có thể những người ủng hộ Ukraina là những người đặt mình vào khả năng có thể trở thành nạn nhân của một vụ tấn công như từng xảy ra năm 1979, nhưng ví dụ cũng có thể xảy ra ở Biển Đông chống lại các lợi ích của Việt Nam.
Có thể thấy là chính phủ Việt Nam đang ở thế rất tế nhị. Chúng ta thấy rằng họ rất khó xử về cuộc xung đột này, tương tự với Bắc Kinh nhưng Trung Quốc có lời nói, sức mạnh lớn hơn nên có nhiều phạm vi hành động hơn. Việt Nam có mối quan hệ chặt chẽ với cả Nga và Ukraina nên chỉ có thể dùng đến lá bài đàm phán, đối thoại… Chúng ta chờ xem cuộc chiến có kéo dài không và có thể sẽ buộc Việt Nam phải có lập trường rõ ràng hơn. Nhưng hiện tại, Việt Nam giữ lập trường trung lập, thậm chí là trung gian hòa giải.
Việt Nam có nhiều kinh nghiệm đau thương về chiến tranh, được chúng tôi phân tích trong tác phẩm Un triangle à l’épreuve. La Chine, les Etats-Unis et l’Asie du Sud-Est depuis 1947 (tạm dịch : Một tam giác chiến lược qua thử thách. Trung Quốc, Hoa Kỳ và Đông Nam Á từ năm 1947) (2), nên Việt Nam có thể nói đến hòa bình, ngoại giao vì theo tôi, những kinh nghiệm ngoại giao và hòa bình đó sẽ là giá trị của Việt Nam”.
*****
(1) Bẩy ngân hàng Nga bị liệt trong danh sách có hiệu lực từ ngày 12/03 gồm VTB (ngân hàng lớn thứ hai của Nga), Bank Otkritie, Novikombank (đầu tư trong công nghiệp), Promsvyazbank, Rossiya Bank, Sovcombank và VEB (ngân hàng phát triển của chế độ). Ba ngân hàng Promsvyazbank, Rossiya Bank và VEB đã nằm trong danh sách những cá nhân và thực thể Nga bị đóng băng tài sản trong Liên Hiệp Châu Âu trong loạt trừng phạt đầu tiên của khối 27 trước đó một tuần.
(2) Pierre Journoud (giám đốc), Un triangle à l’épreuve depuis 1947. La Chine, les Etats-Unis et l’Asie du Sud-Est (tạm dịch : Một Tam giác chiến lược qua thử thách. Trung Quốc, Hoa Kỳ và Đông Nam Á từ năm 1947), NXB Presses universitaires de la Méditerranée, 2022.
Theo LHQ, có 925 thương vong dân sự trong cuộc chiến ở Ukraine cho đến nay.
Tổ chức này cho biết thêm, con số thực có thể cao hơn thế, Sky News đưa tin, theo một tuyên bố của Liên Hợp Quốc.
From 24 Feb—20 March, we recorded 2,421 civilian casualties in context of Russia’s armed attack against #Ukraine: 925 killed, incl 75 children; 1,496 injured, incl 99 children, mostly caused by shelling & airstrikes. Actual toll is much higher. Full update https://t.co/URFbgteCm2pic.twitter.com/ggtKC2zt30
— UNHumanRightsUkraine (@UNHumanRightsUA) March 21, 2022
UKRAINE VÀ NHỮNG HỆ QUẢ KHÔNG ĐỊNH TRƯỚC
Nguyễn Quang Dy
Đại dịch Corona chưa qua thì xung đột Ukraine đã ập tới như “tai họa kép”. Putin đã tung hàng trăm ngàn quân xâm lược Ukraine từ 24/2/2022, vi phạm luật quốc tế và đe dọa trật tự thế giới. Đó là một biến số (game changer) tạo ra bước ngoặt mới cho một thời kỳ xung đột giữa các nước lớn như trong thế kỷ 20. Sự kiện đó đang làm đảo lộn bàn cờ địa chính trị tại châu Âu, với những hệ quả không định trước (unintended consequences).
DIỄN BIẾN BẤT NGỜ
Một nguyên tắc cơ bản trong binh pháp là “biết mình biết người”. Putin đã mắc sai lầm lớn vì đánh giá quá thấp đối phương và đánh giá quá cao bản thân. Ông quá tự tin vào sức mạnh của mình vì thói ngạo mạn của người cầm quyền quá lâu trong thể chế độc tài, quen được người ta sùng bái. Putin tưởng rằng chỉ cần tập trung quân dọc biên giới là đủ làm Ukraine sụp đổ, và chiến dịch quân sự đặc biệt là “một cuộc dạo chơi” (pushover).
Putin đã ngạo mạn coi Zelensky chỉ là một danh hài chứ không phải là một chính khách. Vì vậy mà Putin và nhiều người đã bị bất ngờ khi Zelensky dũng cảm lãnh đạo Ukraine chống lại đội quân xâm lược hùng mạnh hơn của Nga, dù “bị bỏ rơi”. Zelensky đã truyền cảm hứng không chỉ cho hàng triệu người Ukraine kháng chiến, mà còn làm cho thế giới khâm phục, và làm cho các nước phương Tây phải tăng cường viện trợ cho Ukraine.
Putin cho rằng phương Tây đã suy đồi (decadence) và phân hóa (polarized). Angela Merkel nghỉ thì phương Tây như “con thuyền không lái” (rudderless). Trong khi Putin và Tập Cận Bình “song kiếm hợp bích”, thì lãnh đạo phương Tây “kém chất lượng và thiếu kinh nghiệm”. Joe Biden già yếu đi không vững; Boris Johnson đầu bủ tóc rối; Olaf Scholz mới nhậm chức; Emanuel Macron và Justin Trudeau còn trẻ người non dạ...
Lâu nay, Nga quen sử dụng nguồn cung cấp dầu khí cho các nước phương Tây như vũ khí kinh tế để bắt chẹt. Nay điều đó lại phản tác dụng vì phương Tây cấm vận dầu khí là nguồn thu lớn nhất của Nga. Trong khi Đức bất ngờ thay đổi chính sách, tăng gấp đôi ngân sách quốc phòng và viện trợ vũ khí cho Ukraine, thì các nước Thụy Sỹ, Thụy Điển, Phần Lan đã thay đổi lập trường trung lập để tham gia cấm vận, ủng hộ Ukraine chống Nga. .
Dù Putin có chiếm được hay san bằng Ukraine thì người Ukraine vẫn không chịu khuất phục, tiếp tục chiến đấu dù với một chính phủ lưu vong. Sự ngoan cường của Ukraine là một bất ngờ không chỉ với Putin mà với cả thế giới. Xâm lược Ukraine làm bộc lộ gót chân A-xin của Putin “bất cẩn và tầm thường” (reckless and mediocre), với tham vọng đi vào lịch sử như “Putin đại đế”, muốn phục hưng “nước Nga thần thánh” (Holy Russia).
Theo một khảo sát, Zelensky chỉ được 25% người Ukraine ủng hộ trước khi Nga Xâm lược. Nhưng nay ông được 91% người Ukraine ủng hộ vì đã dũng cảm không chịu khuất phục. Lòng dũng cảm của Zelensky không chỉ truyền cảm hứng cho người Ukraine mà còn làm thức tỉnh phương Tây. Putin đã tính toán nhầm vì Zelesky là một bất ngờ. Nhưng bất ngờ lớn nhất là phương Tây gắn kết hơn bao giờ hết trước đe dọa của Nga.
Trong 23 năm cầm quyền, Putin đã lãnh đạo nước Nga trỗi dậy từ đống tro tàn của Liên Xô cũ, trở thành một cường quốc quân sự, nhưng kinh tế vẫn còn yếu (GDP chỉ bẳng tỉnh Quảng Đông của Trung Quốc). Thay vì làm cho nước Nga “vĩ đại trở lại”, Putin đã xâm lược Ukrane và đang bị sa lầy. Ông đã xô đẩy nước Nga vĩ đại tới bờ vực, và biến mình thành kẻ tội đồ (parah). Nói cách khác, Putin đã “giúp phương Tây tái sinh” (rebirth).
Sau ba tuần, Ukraine đang làm đảo lộn bàn cờ. Một là trong khi Zelensky và người Ukraine dũng cảm chiến đấu làm thay đổi cục diện, thì Putin và Nga bộc lộ gót chân A-xin, đến nay vẫn chưa chiếm được Kiev. Hai là trong khi phương Tây liên kết chặt chẽ để viện trợ cho Ukraine và trừng phạt Nga, thì Putin và Tập Cận Bình đã bộc lộ giới hạn vì “đồng sàng dị mộng”. Ba là người Nga bắt đầu thức tỉnh để phản đối chiến tranh phi nghĩa.
BÀN CỜ ĐẢO LỘN
Kế hoạch “tốc chiến” (blitzkrieg) của Putin đã thất bại. Mặt trận quốc tế chống Nga mạnh hơn là người ta tưởng. Một số học giả có uy tín của Trung Quốc đã khuyến cáo Bắc Kinh cần chấm dứt ngay liên minh với Nga và chuyển sang hội nhập với bên thắng cuộc. Trung Quốc chỉ có một hay hai tuần là “cửa sổ cơ hội” nên phải hành động quyết đoán. Trung Quốc không thể để mình bị cột chặt vào Putin, mà cần phải tách ra càng nhanh càng tốt.
Putin đã tính sai khi xâm lược Ukraine. Biden kêu gọi Trung Quốc dùng ảnh hưởng lớn của mình để thuyết phục Putin, nhưng Bắc Kinh dùng kế hoãn binh để câu giờ. Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ là Tần Cương đã viết trên Washingpost Post (ngày 6/3): “Xung đột giữa Nga và Ukraine không tốt cho Trung Quốc. Nếu biết trước về cuộc khủng hoảng này thì chúng tôi đã cố sức ngăn nó lại. Chiến tranh và trừng phạt không đem lại hòa bình”.
Nhưng không thấy dấu hiệu nào chứng tỏ Trung Quốc nhất quán giữa lời nói và hành động. Bắc Kinh không gây sức ép với Putin để dừng cuộc chiến ở Ukraine. Có lẽ Tập Cận Bình khó đảo ngược được cam kết trong Tuyên bố Chung với Putin (ngày 4/2). Hoặc Tập không muốn làm gì để gây thêm rắc rối trước Đại hội Đảng lần thứ 20 vào cuối năm. Đến nay, lập trường của Bắc Kinh vẫn lấp lửng như ở ngã ba đường. (Testing the ‘limitless’: The friendship between China and Russia has boundaries, Economist, March 19, 2022).
Cuộc chiến ở Ukraine tuy chưa kết thúc, nhưng một số nhà nghiên cứu Trung Quốc cho rằng Trung Quốc là bên thắng cuộc trong cuộc chiến này. Sau các phản ứng lúng túng ban đầu trước cuộc xâm lăng của Nga, Trung Quốc đã bắt đầu điều chỉnh lập trường để bảo vệ mình khỏi những hệ quả xấu nhất về ngoại giao và kinh tế, để chờ cơ hội làm “ngư ông đắc lợi” khi tình hình rõ ràng hơn. Tuần trước, Tập Cận Bình đã trao đổi với lãnh đạo các nước tây Âu về một đề xuất mơ hồ còn để ngỏ về khả năng làm trung gian hòa giải.
Theo Richard Haass (Foreign Afrairs Editor), muốn thương lượng về một giải pháp cho cuộc chiến tranh ở Ukraine, “phải làm cho tình hình chín muồi”. Nói cách khác, phải nâng giá quân sự và kinh tế để tiếp tục chiến tranh lên thật cao, làm cho Putin thấy có lợi để dừng cuộc chiến. Điều đó sẽ khó nếu Putin cho đó là dấu hiệu của sự yếu đuối. Dù làn sóng chống chiến tranh trong nước Nga lên cao, vẫn khó tìm được người “đeo chuông vào cổ mèo”. (Putin’s war and China’s choice, Richard Haass, ASPI Strategist, 15 Mar 2022).
Theo Pew Research Center (2020) các nước đông Âu cũ đều muốn gia nhập NATO. Ví dụ, 53% người Czechs; 77% người Lithuania; 88% người Ba Lan; 53% người Ukraine (so với 23% không thuận). Nhưng phái “trọng Tây” (Westsplaining) thường coi nhẹ lịch sử và bối cảnh của các nước Đông Âu. Họ có xu hướng thừa nhận các lo ngại về an ninh của Nga, mà không quan tâm đến lo ngại về an ninh của các nước Đông Âu. (The American Pundits Who Can’t Resist “Westsplaining” Ukraine, New Republic, March 4, 2022).
Sau khi Nga công nhận độc lập của hai tỉnh Donbas li khai là Donetsk và Lugansk (ngày 21/2) việc đánh Ukraine chỉ còn là vấn đề thời gian, cũng giống như Crimea (năm 2014). Đáng chú ý là trong bài diễn văn dài gần một giờ (ngày 21/2), Putin một lần nữa nhấn mạnh “Đối với chúng ta, Ukraine không chỉ là một quốc gia láng giềng, mà còn là một phần không thể thiếu trong lịch sử, văn hóa và tinh thần”, và kết luận “Ukraine thực sự không bao giờ có truyền thống ổn định về tình trạng nhà nước thực sự”. Ba ngày sau Nga tấn công.
Năm 2014, khi Nga thôn tính Crimea thì Ukraine và phương Tây bất lực. Cựu Ngoại trưởng Henry Kissinger đã khuyến cáo ba bên ngồi lại để giải quyết vấn đề, trong đó cốt lõi là “Ukraine không được gia nhập NATO”, mà phải làm cầu nối giữa Nga và phương Tây, như vùng đệm trong cấu trúc an ninh châu Âu. Nhưng Ukraine và phương Tây cho rằng chủ thuyết “thực lực” (realism) của Kissinger từ thời chiến tranh lạnh đã lỗi thời, vì coi trọng Tây Âu mà không lắng nghe nguyện vọng của các nước Đông Âu là không thực tế.
PUTIN VÀ NƯỚC NGA
Theo giáo sư Francis Fukuyama (Stanford), “Nga đang tiến đến một thất bại hoàn toàn ở Ukraine”. Putin đã sai lầm nghiêm trọng vì đánh giá thấp ý chí chống xâm lược của người Ukraine. Fukuyama lạc quan về thất bại trước mắt của Nga, và kết cục lâu dài của lịch sử làm cho “tự do sống lại” và nhân loại thoát khỏi sự suy thoái của dân chủ. Tinh thần 1989 sẽ sống mãi, nhờ người Ukraine dũng cảm. (Could Putin lose? Here’s why the End of History author is optimistic, Greg Sargent, Washington Post, March 4, 2022).
Nhiều học giả cho rằng Putin muốn phục hưng đế quốc Nga chứ không phải Liên Xô, vì thần tượng của Putin là “Pier Đại đế”. Fukuyama khen Biden tập hợp được đồng minh để chống Putin, nhưng Naill Ferguson chê Biden ngốc khi để Nga biết Mỹ chỉ cấm vận về kinh tế. Hoặc Mỹ yêu cầu Ukraine chấp nhận trung lập, hoặc Mỹ viện trợ vũ khí cho Ukraine chống Nga, nhưng Biden đã không chọn phương án đó. (A Roundtable with Niall Ferguson, Walter Russell Mead and Francis Fukuyama, Common Sense, March 3, 2022).
Giáo sư Stephen Kotkin (Princeton) nói ông rất tôn trọng George Kennan và John Mearsheimer, nhưng không đồng ý với quan điểm của họ. “Không thể lý giải Ukraine bằng cách đổ lỗi cho phương Tây.” Việc mở rộng NATO không phải là nguyên nhân chính làm Nga xâm lược Ukraine. Nước Nga như chúng ta biết đã tồn tại từ lâu trước khi có NATO. “Thật sốc khi có quá nhiều thay đổi, nhưng họ vẫn lặp lại một quy trình mà không thể thoát khỏi”. (The Weakness of the Despot, David Remnick, New Yorker, March 11, 2022).
Giáo sư Robert Service (Oxford & Stanford) cho rằng Putin có thể thắng cuộc chiến nhưng sẽ thua về hòa bình, vì không khuất phục được Ukraine mà còn có thể bị lật đổ. Theo ông, Nga xâm lược Ukraine vì đã mắc sai lầm chiến lược khi Mỹ ký với Ukraine “đối tác chiến lược” (Charter on Strategic Partnership, 10/11/2021) để ủng hộ Ukraine vào NATO. Điều đó giúp Putin có cớ đánh Ukraine vì “giọt nước tràn li” (the last straw). (The Two Blunders That Caused the Ukraine War, Tunku Varadarajan, WSJ, March 4, 2022).
Lâu nay, giới tinh hoa Nga phải nghe theo Putin vì được hưởng lợi. Nhưng khi quyền lợi tập thể và cá nhân bị đe dọa, họ sẽ nhận ra rằng muốn bảo đảm lợi ích quốc gia và lợi ích tập thể thì họ phải loại bỏ Putin khỏi vị trí quyền lực (như trước đây đã loại bỏ Beria). Nhưng làm thế nào? Theo Robert Service, có hai cách: Một là đảo chính nội bộ (a palace coup). Hai là quần chúng nổi dậy (mass uprising). Cả hai cách đều khó vì Putin cảnh giác và khó đoán. Nhưng không loại trừ khả năng kết hợp cả hai cách nói trên để thay đổi bàn cờ.
Theo Tom Friedman (NYT), “hầu như mọi thất bại lớn của Nga đều dẫn đến thay đổi triệt để”. Trước tình thế bị sa lầy hiện nay, Putin hoặc phải “cắt lỗ” và chấp nhận tổn thất, hy vọng thoát khỏi các đòn trừng phạt của phương Tây, để phục hồi kinh tế, và duy trì quyền lực. Hoặc phải đương đầu với xung đột kéo dài với phương Tây, làm cho nước Nga dễ bị kiệt quệ và đổ vỡ. Putin có vẻ chọn cách thứ hai nên Friedman rất lo ngại. (Putin Has No Good Way Out and That Really Scares Me, Thomas Friedman, NYT, March 8, 2022).
Có một thứ còn tồi tệ hơn cả nước Nga hùng mạnh do Putin lãnh đạo. Đó là một nước Nga suy sụp, bị lăng nhục và hỗn loạn, có thể đổ vỡ hoặc sa vào một cuộc khủng hoảng lãnh đạo kéo dài, với các phe phái tranh giành quyền lực. Đó là một nước Nga có 6.000 đầu đạn hạt nhân, với các mỏ dầu khí tiềm tàng, và nhiều tội phạm mạng. Nói cách khác, nước Nga của Putin không “quá lớn để thất bại” nhưng đủ lớn để làm cho thế giới rung chuyển.
Putin đã đánh giá quá cao quân đội của ông, nhưng lại đánh giá quá thấp năng lực của người Ukraine, sẵn sàng chiến đấu tới cùng vì độc lập của mình và nguyện vọng hội nhập với phương Tây. Putin cũng đánh gía thấp Biden trong việc vận động được một liên minh về kinh tế và quân sự toàn cầu đủ mạnh để trừng phạt Nga và giúp người Ukrainian chiến đấu. Putin cũng đánh giá thấp năng lực của các doanh nghiệp và cá nhân trên thế giới có thể tham gia trừng phạt Nga về kinh tế, vượt xa những gì các chính phủ đề xuất hay yêu cầu họ.
Cuộc xâm lăng “dễ dàng và không tốn kém” mà Putin hình dung cùng sự “tiếp đón vui vẻ” của người Ukraine là “một giấc mơ” (total fantasies). Vấn đề lớn nhất với Putin ở Ukraine là ông ta sẽ từ chối “thất bại sớm và nhỏ”, để chịu một “thất bại lớn và muộn”. Nhưng đây là “cuộc chiến của Putin” mà ông không muốn thừa nhận thất bại, nên Putin có thể “vẫn tăng cường” (doubling down) cho đến khi bí cờ quá phải... bấm nút. Theo Tom Friedman, Putin là một tội đồ quốc tế, đã gây ra tội ác chiến tranh chưa từng thấy từ thời Hitler.
Stephen Kotkin không nghi ngờ việc Putin dọa dùng vũ khí hạt nhân là một lá bài để răn đe đối phương. Nhưng chúng ta không thể coi đó chỉ là hù dọa vì Putin có thể... bấm nút. Vấn đề không phải là Biden có mắc sai lầm hay không, mà làm thế nào để có thể xuống thang và thoát khỏi “vòng xoáy tối đa” mà hai bên cùng “đâm lao phải theo lao”. Càng leo thang trừng phạt và cấm vận thì càng dồn Putin vào góc tường không còn gì để mất. Vấn đề là Putin vẫn muốn leo thang, khi trong tay còn nhiều thứ có thể làm tổn thương loài người.
Kotkin cho rằng phương Tây cần xuống thang để thoát khỏi “vòng xoáy tối đa” và cần một chút may mắn, có thể ở Moscow, có thể ở Helsinki, chắc chắn ở Kiev. Để làm trung gian hòa giải, Phần Lan hiểu người Nga hơn ai hết. Ngoài ra còn Israel và Trung Quốc. Hiện nay, Tập Cận Bình có quan hệ cá nhân và là đồng minh của Putin, nhưng chưa biết điều đó kéo dài bao lâu, vì còn phụ thuộc vào phản ứng của phương Tây. Lá bài quan trọng nhất là Ukraine đang chiến đấu, cần được cung cấp vũ khí và cấm vận để thay đổi cuộc chơi.
Putin đem quân xâm lược một nước mà ông cho là “không có quyền tồn tại”, đã cho cộng đồng quốc tế thấy một lãnh đạo máu lạnh, sẵn sàng hủy diệt Ukraine. Nước Nga hôm nay không giống nước Nga trước ngày 24/2. Đây là “khởi đầu để chấm dứt sự nghiệp của Putin”. Các chế độ độc tài cá nhân thường trấn áp sự phản đối, và làm biểu tình chống chiến tranh lan ra 58 thành phố khắp nước Nga. Hàng vạn người Nga đã bị bắt. Hàng trăm ngàn người Nga, gồm giới trung lưu, đã “bỏ phiếu bằng chân” khi họ rời bỏ nước Nga.
Biểu tình chống chiến tranh sẽ kích hoạt làn sóng phản đối của giới tinh hoa. Nhiều người nổi tiếng đã ký tên vào tâm thư phản đối chiến tranh. Con gái bí thư báo chí của Putin đã phản đối chiến tranh trên tài khoản Instagram. Một phụ nữ dũng cảm đã xuất hiện trên kênh truyền hình nhà nước đang phát sóng với biểu ngữ chống chiến tranh. Các nhà tài phiệt thân Putin như Anatoly Chubais (trùm dầu khí) và Oleg Deripaska (tỷ phú) đã lên tiếng kêu gọi hòa bình và đàm phán. Qua thời gian, Putin sẽ bị suy yếu và dễ tổn thương.
Có thể nói Putin đã dẫn dắt nước Nga đi sai đường. Ông dễ mắc sai lầm về đối ngoại hơn các nhà độc tài khác, vì thường tập hợp quanh mình những người chỉ biết vâng lời. Đây là một bài học về “giới hạn quyền lực” và “ngạo mạn quyền lực” dẫn đến hệ quả khó lường. Tuy Putin có thể chưa bị đổ vào ngày mai hay ngày kia, nhưng khả năng cầm quyền của ông chắc chắn có nhiều rủi ro hơn là trước khi xâm lược Ukraine. (The Beginning of the End for Putin? Andrea Kendall-Taylor and Erica Frantz, Foreign Affairs, March 2, 2022).
Với dân số 146,24 triệu người (năm 2021), Nga là nền kinh tế lớn thứ sáu trên thế giới, nhưng GDP chỉ tương đương với GDP của tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc (1.710 tỷ USD năm 2020). Tuy Nga là siêu cường quân sự, với 6.000 đầu đạn hạt nhân, nhưng tiềm lực kinh tế của Nga ngày càng bị tụt hậu so với các nước lớn (như Mỹ, Trung Quốc, Nhật, và EU). Nếu không hiện đại hóa và đa dạng hóa nền kinh tế, kết hợp với phân cấp và dân chủ hóa thể chế, thì sớm muộn Nga cũng sẽ tiến tới một cuộc khủng hoảng mang tính sống còn.
TẬP CẬN BÌNH VÀ TRUNG QUỐC
Theo Tom Friedman (NYT), lúc này chỉ có một nước có thể làm Putin phải dừng cuộc chiến tàn bạo này. Đó không phải là Mỹ mà là Trung Quốc. Nếu lúc này Trung Quốc không giúp để dừng cuộc chiến của Putin thì một ngày nào đó, các biện pháp trừng phạt này sẽ được dùng để chống Trung Quốc nếu xâm chiếm Đài Loan. Nhưng các biện pháp trừng phạt này cũng có thể xô đẩy Putin làm những điều không tưởng với vũ khí hạt nhân, làm mất ổn định hoặc thậm chí hủy diệt nền móng thế giới mà tương lai Trung Quốc phải dựa vào đó. (The Cancellation of Mother Russia Is Underway, Thomas Friedman, NYT, March 6, 2022).
Theo giáo sư Minxin Pei (Claremont McKenna College), Bắc Kinh có lý do để tin rằng họ có điều kiện tốt hơn để theo đuổi chiến tranh lạnh Mỹ-Trung, làm đất nước có thêm quyền lực cứng. Nhưng cuộc chiến của Putin chống Ukraine đã làm đảo lộn quan niệm đó. Thay vì chia rẽ phương Tây, chiến tranh đã làm nước Mỹ và đồng minh gắn kết hơn. NATO dù bị Tổng thống Pháp coi là “chết não” (braindead) nay “đã hồi sinh” (reinvigorated). (China's long game has just gotten a lot harder, Minxin Pei, Nikkei, March 8, 2022).
Những biện pháp trừng phạt kinh tế và cấm vận chưa từng có (unprecedented) do phương Tây áp đặt chứng tỏ sức mạnh ghê gớm, mặc dù chưa dừng lại. Thay vì hưởng lợi do xung đột giữa Nga và phương Tây, Trung Quốc thấy mình đang thân Nga một cách nguy hiểm. (collateral damage). Tuyên bố đối tác chiến lược Trung-Nga “không giới hạn” làm phương Tây tức giận đòi Trung Quốc phải trả giá vì đã ủng hộ Nga xâm lược Ukraine.
Sự thù nghịch và tranh chấp quyết liệt giữa Nga và Mỹ hiện nay làm người ta khó hình dung trong số lãnh đạo cao nhất tại Bắc Kinh liệu ai biết cách tiếp cận mềm mỏng với phương Tây, và có thể thuyết phục Putin. Một phương án khác là Bắc Kinh duy trì đường lối hiện nay, tiếp tục ủng hộ Putin bất chấp hậu quả. Những biện pháp kinh tế làm tê liệt đối phương đang được phương Tây áp dụng để chống lại Nga và có thể Trung Quốc.
Lãnh đạo Trung Quốc lo lắng theo dõi sự khác biệt ngày càng lớn giữa Trung Quốc và Mỹ, làm cho Trung quốc yếu hơn chứ không mạnh hơn. Lãnh đạo Trung Quốc nhận ra vấn đề và đang cố gắng cân bằng quan hệ bất cập với Mỹ trong tương lại gần, nhưng không biết Trung Quốc có thể duy trì mối quan hệ nhạy cảm với Mỹ được bao lâu. Lúc này, kết cục chiến tranh ở Ukraine và sự sống còn về chính trị của Putin sẽ quyết định động hướng của Trung Quốc. Dù muốn hay không, tương lai của Trung Quốc gắn với số phận của Putin.
Tình báo phương Tây cho biết vào đầu tháng hai, Trung Quốc yêu cầu Nga muốn đánh Ukraine thì phải chờ đến sau Olympic mùa đông. Việc Nga chờ đến sau Olympic mới đánh chứng tỏ hai bên có sự phối hợp nào đó. Vì vậy, Nga đánh Ukraine đã làm cho Vương Nghị và các nhà ngoại giao Trung Quốc mất mặt. Chắc Putin không nói dối Tập, vì một khi để mất lòng tin thì khó lấy lại. Nhưng chính vì vậy mà lãnh đạo thường không nói rõ để còn có chỗ lùi. (Was China duped on Ukraine? Bilahari Kausikan, Nikkei Asia, March 5, 2022).
Các nhà ngoại giao cũng như các lãnh đạo thường không nói dối, nhưng cũng không nói sự thật. Có lẽ Tập tin rằng “chiến dịch quân sự đặc biệt” của Nga sẽ hạn chế “trong vùng xám” như Donbas (sau 2014), hoặc Putin có thể nói với Tập là Nga sẽ thắng nhanh, hoặc Putin cũng tin rằng Nga sẽ thắng nhanh mà không có hậu quả lớn. Lúc đầu Tập còn thuyết phục Putin thương lượng và không sơ tán 6.000 người Trung Quốc khỏi Ukraine.
Theo một quan chức ngoại giao Singapore, Vương Nghị nói với ngoại trưởng Ukraine rằng Trung Quốc rất quan tâm đến tổn thất của thường dân và kêu gọi hai bên tìm giải pháp thương lượng. Dù Trung Quốc biết Nga có ý đồ xâm lược, nhưng vẫn phải cảnh giác với quy mô và cường độ của cuộc chiến, và phản ứng của cộng đồng quốc tế. Nay Trung Quốc bị đẩy vào tình thế bất ổn, buộc phải “tránh tổn thất” (damage control).
Trung Quốc tỏ ra lo lắng về tình hình bất an của kinh tế toàn cầu do chiến tranh xảy ra tại châu Âu, với quy mô trừng phạt chưa từng có, ngay cả Thụy Sỹ cũng đã tham gia. Nga chỉ có thể trông vào Trung Quốc giúp, nhưng Putin đã tính sai vì Trung Quốc không thể theo Nga vào ngõ cụt chiến lược không có lối thoát. Trung Quốc và Nga mắc kẹt vào nhau vì cả hai đều không có đối tác nào khác có tầm vóc chiến lược. Nếu Nga bị lệ thuộc vào Trung Quốc thì có thể trở thành gánh nặng, chứ không phải là chỗ dựa cho Trung Quốc.
Nga đã yêu cầu Trung Quốc giúp đỡ về kinh tế và quân sự, tuy các quan chức Trung Quốc đã lên tiếng phủ nhận đó là “tin giả” (disinformation). Trong chiến lược của mình, Trung Quốc tin rằng Mỹ đã bị suy yếu bởi những cuộc phiêu lưu quân sự (như Afghanistan). Vì vậy, Tập đã liên minh với Putin ngay trước cuộc xâm lăng Ukraine. Nỗi lo sợ mà các chuyên gia đã nhấn mạnh không chỉ có leo thang chiến tranh, mà còn có rủi ro vì mất kiểm soát khi sự hiểu lầm và khiêu khích đi quá xa, làm cho mỗi bên đều phải phản ứng tối đa.
Tập Cận Bình là người có thể gây sức ép với Putin để thỏa hiệp, dù Tập đã ký tuyên bố chung cộng tác “không giới hạn” với Putin, và người Trung Quốc không có nhiều kinh nghiệm làm trung gian hòa giải. Nhưng điều quan trọng nhất là phải làm cho Bắc Kinh hiểu đây là thời điểm quyết định vận mệnh của Trung Quốc và quan hệ Mỹ-Trung. “Mỹ phải làm rõ cái giá chiến lược mà Trung Quốc phải trả cho việc liên kết với Nga lớn hơn nhiều so với lợi ích có được”. Đó là lý do Joe Biden đã điện đàm với Tập Cận Bình (ngày 18/3).
Các chuyên gia cho rằng cuộc chiến Ukraine đã đẩy rủi ro lên mức cao chưa từng thấy kể từ khủng hoảng tên lửa Cuba (1962), và về mặt nào đó có thể nguy hiểm hơn. Thật khó mà đoán được kết cục của một cuộc tấn công hạt nhân. Theo một báo cáo gần đây của trường Đại học Princeton đánh giá về vũ khí hạt nhân chiến lược như tên lửa vượt đại châu có thể kích hoạt đòn trả đũa (second strike), làm khoảng 34 triệu người thiệt mạng. (As Russia Digs In, What’s the Risk of Nuclear War? It’s Not Zero, NYT, March 16, 2022).
Theo một báo cáo của RAND, Nga có ít nhất 1.000 đầu đạn nhỏ “phi chiến lược”, dành cho các tên lửa siêu thanh để đánh phủ đầu các nước châu Âu, trước khi họ có thể phản ứng. Putin cho rằng xung đột với NATO về mặt nào đó “đã bắt đầu”. Học thuyết chiến tranh của Nga dựa trên giả thiết là phương Tây sẽ gây bất ổn về kinh tế và chính trị để khởi đầu xung đột. Khó khăn kinh tế và làn sóng chống chiến tranh là “cơn ác mộng” của Putin. Phương Tây can thiệp vào Ukraine sẽ kích hoạt Nga trả đũa, như một phép thử giới hạn.
CÒN NHIỀU ẨN SỐ VÀ BIẾN SỐ
Theo các nguồn tình báo, Bắc Kinh đã yêu cầu Nga đợi đến lúc kết thúc Thế vận hội Mùa đông hãy đánh Ukraine. Điều đó chứng tỏ Trung Quốc đã biết trước ở một mức độ nào đó kế hoạch chiến tranh của Putin, nhưng đã không làm gì để ngăn chặn. Tuy nhiên, có dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh tỏ ra bất ngờ khi Nga tấn công Ukraine với quy mô lớn trên ba mặt trận, và càng bất ngờ trước sự kháng cự quyết liệt của người Ukraine, làm quân Nga có nguy cơ sa lầy, trong khi phương Tây tăng cường viện trợ Ukraine và trừng phạt Nga.
Lệnh cấm vận của Mỹ và phương Tây bắt đầu có hiệu lực, làm cho các công ty lớn của Mỹ phải rút khỏi Nga: như Exxon, Equinor (năng lượng), Ford, Daimler, Mercedes-Benz, Renault (xe hơi), Airbus và Boeing (hàng không), Airbnb, Disney, H&M, Ikea, Nike, Calsberg, Budvar (tiêu dùng), Apple, Facebook, Google, Dell (công nghệ cao). Một số công ty lớn của Anh cũng rút khỏi Nga như Shell, BP (dầu khí). Các công ty lớn khác cũng đã rút ra từ trước (pre-emptively) vì những rủi ro mới về chính trị và thủ tục hoạt động ở Nga.
Triển vọng giải quyết xung đột bằng ngoại giao rất hạn chế, trong khi về cơ bản có hai kịch bản có thể xảy ra. Một là xung đột kéo dài, thậm chí sau khi quân Nga chiếm được Kiev và lập chính phủ thân Nga. Các lệnh trừng phạt của phương Tây tiếp tục gây bất lợi cho các doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu của nhiều nước. Hai là xung đột sẽ mở rộng giữa Nga và NATO, như kịch bản “cơn ác mộng” đối với toàn thế giới, có thể nhanh chóng leo thang thành “bên miệng hố chiến tranh” giữa Nga và các nước NATO có vũ khí hạt nhân.
Theo báo Đức Der Spiegel (10/03/2022) Nga đã sử dụng hơn 90% lực lượng khoảng 170.000 quân tại Ukraine. Các chuyên gia quân sự ngạc nhiên về sự yếu kém của quân đội Nga khi xử lý một số vấn đề đơn giản trong tác chiến, thậm chí rất kỳ lạ. Tại sao Nga không sử dụng chiến tranh điện tử, máy bay không người lái (drones) và không quân với các loại vũ khí dẫn đường chính xác? Chẳng lẽ Nga để dành lực lượng đó để sử dụng sau?
Trong kho vũ khí của Nga còn rất nhiều loại vũ khí hiện đại và thiết bị quân sự công nghệ cao, nhưng vẫn chưa được sử dụng, hoặc có sử dụng nhưng không nhiều. Nói cách khác, toàn bộ chiến dịch Ukraine dựa trên sự chủ quan về chiến tranh và những giả định phi thực tế của Putin. Có thể nói, đây là “cuộc chiến của Putin” chứ không phải của Nga. Nhưng không nên từ tình trạng đánh giá quá cao mà chuyển sang tình trạng đánh giá quá thấp khả năng quân sự của Nga, dựa trên kết quả hoạt động yếu kém trong thời gian vừa qua.
Theo các chuyên gia, có nhiều khả năng Ukraine sẽ thắng nhưng phải trả một cái giá rất đắt về tổn thất và đàm phán. Cuộc chiến tại Ukraine có sức tàn phá khủng khiếp đối với Ukraine và Nga về nhiều mặt. Rõ ràng cuộc chiến đó là do tính toán sai lầm khó tưởng tượng của Putin. Người Nga sẽ cảm thấy bị phản bội và vô cùng thất vọng về cuộc chiến này. Đương nhiên họ sẽ đổ lỗi cho Putin về tính toán sai lầm khủng khiếp tại Ukraine. Nếu có sự thay đổi lãnh đạo hay chế độ ở Nga thì đó là “khởi đầu của sự kết thúc đối với Putin”.
Tại Washington (17/3), Biden gọi Putin là “tội phạm chiến tranh” và tuyên bố tăng viện trợ cho Ukraine 800 triệu USD, sau khi Zelensky phát biểu trực tuyến trước Quốc Hội Mỹ, kêu gọi chính quyền Biden mạnh tay hơn với Nga. Trong khi Ukraine và Nga chuẩn bị đàm phán tiếp với các điều kiện bất cập, thì trên chiến trường Nga đã tổn thất lớn, phải đề nghị Trung Quốc viện trợ tài chính và quân sự. Dư luận cho rằng không lâu nữa Nga không thể tiếp tục cuộc chiến vì thiếu dự trữ, trong khi quân đội Ukraine bắt đầu phản công.
Trước đó (16/3), Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) đã phán quyết yêu cầu Nga phải dừng cuộc chiến và rút quân, với 13 phiếu thuận và 2 phiếu chống (Nga và Trung Quốc). Tuy phán quyết của tòa ICJ không dễ áp đặt, nhưng với Ukraine đó là thắng lợi quan trọng về pháp lý và ngoại giao. Cũng tương tự như vậy, Đại hội đồng LHQ (ngày 3/3) đã bỏ phiếu lên án Nga xâm lược, với 14 phiếu thuận, 5 phiếu chống, và 35 phiếu trắng (có Việt Nam).
Có hai nguyên nhân làm cho Putin liều lĩnh dám sử dụng vũ khí hạt nhân. Một là Putin không thể hiểu về thế giới mà chúng ta đang sống, sẵn sàng đặt cược tương lai toàn cầu. Hai là các biện pháp trừng phạt không nương tay khi triển khai trên phạm vị toàn cầu. Vận dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế toàn cầu có thể làm cho Bắc Kinh phải lắng nghe. Hy vọng lãnh đạo Trung Quốc sẽ cùng phương Tây thuyết phục Putin và không dám liều lĩnh đánh chiếm Đài Loan. Nếu Trung Quốc làm được điều đó, họ có thể làm lãnh đạo thế giới.
Phương Tây cấm vận làm Nga khó khăn và bí cờ, phải yêu cầu Trung Quốc viện trợ theo thỏa thuận hợp tác “không giới hạn”. Nếu Tập đáp ứng thì trên thực tế Trung Quốc sẽ đối đầu với Mỹ và NATO, chấm dứt một thời kỳ hợp tác kinh tế đã giúp Trung Quốc trỗi dậy trong bốn thập kỷ. Nếu Trung Quốc giúp Nga đối phó với cấm vận của phương Tây, Mỹ có thể cấm vận Trung Quốc như Jake Sullivan và Joe Biden đã cảnh báo. (Xi Jinping faces a fateful decision on Ukraine, Gideon Rachman, Financial Times, March 14 2022).
Theo chuyên gia kinh tế Paul Krugman, Nga là một “siêu cường dỏm” (Potempkin superpower) với sức mạnh kém hơn những gì người ta tưởng. Tuy Trung Quốc và Nga liên kết thành “vòng cung chuyên chế” (arc of autocracy), nhưng Trung Quốc không cứu được Nga. Một là Nga không thể đáp ứng nhu cầu của mình về phụ tùng máy bay và chip bán dẫn cao cấp. Hai là ngân hàng Trung Quốc không dám giao dịch với Nga. Ba là khoảng cách địa lý giữa Bắc Kinh và Mạc Tư Khoa quá xa (3.500 dặm) khó để phối hợp kịp thời. (Why China Can’t Beil Out Putin’s Economy, Paul Krugman, New York Times, March 7, 2022).
Trung Quốc có dự trữ ngoại tệ lớn nhất thế giới. Nay Trung Quốc hiểu rằng dự trữ ngoại tệ đó sẽ bị phương Tây phong tỏa lập tức, nếu Trung Quốc giúp Nga đối phó với lệnh cấm vận. Với Nga cũng như Trung Quốc, dự trữ ngoại tệ bị phong tỏa cũng tai hại như đường biển bị phong tỏa. Hiện nay, Trung Quốc chưa có cách nào khả thi để hóa giải vấn đề này. Tuy Trung Quốc mạnh hơn Nga một chục lần về tài chính, nhưng họ không chỉ đối diện với Mỹ, mà còn với nhiều nước khác như EU, UK, Japan, Canada, và Australia. Vì vậy, quyết định của Tập liên kết với Putin trong chiến dịch xâm lược Ukraine là một sai lầm to lớn.
Chính phủ Trung Quốc phải điều hòa giữa hai nguyên tắc “toàn vẹn lãnh thổ” và “lo ngại an ninh chính đáng”. Vì thỏa thuận hợp tác “không giới hạn” với Nga, Trung Quốc sẽ bị cô lập trên diễn đàn thế giới, nên phải chuyển từ lập trường “thân Nga” sang lập trường “trung lập”. Theo Bonnie Glaser (Marshall Fund) Trung Quốc phải nghiên cứu phản ứng của cộng đồng quốc tế, ghi nhận sự gắn kết giữa các đồng minh của Mỹ, đặc biệt là Đức điều chỉnh chính sách và các nước sẵn sàng tham gia trừng phạt Nga. (China faces a new uneasy balancing act on Russia and Ukraine, Keith Richburg, Washington Post, March 5, 2022).
Khi kinh tế Nga “gặp hoạn nạn”, Trung Quốc tự hỏi sự cô lập ngày càng tăng của Nga có ý nghĩa gì cho tương lai của mình, và họ “có thể lấy được gì từ đống lửa đó mà không bị bỏng”. Mối lo thứ nhất của Bắc Kinh là về lương thực. Mối lo thứ hai là làm sao tránh bị phương Tây trừng phạt hiệu quả như với Nga. Phải xem Mỹ sẽ dùng phương thức gì để chống Trung Quốc trong tương lai với quy mô lớn hơn. Trung Quốc phải tranh thủ thâu tóm năng lượng và lúa mì giá rẻ của Nga, trong khi các ngân hàng Trung Quốc vượt làn ranh đỏ. (Russia’s Isolation Spurs Rethink in China, James Palmer, Foreign Policy, March 9, 2022).
ĐÀI LOAN VÀ VIỆT NAM
Nhiều người lo ngại rằng nếu Putin thành công ở Ukraine thì Tập Cận Bình có thể thôn tính Đài Loan. Cựu Chủ tịch Hội Đồng Tham Mưu Trưởng Liên Quân Mỹ Mike Mullen đã tới thăm Đài Loan và hội đàm với Tổng Thống Thái Anh Văn (2/3). Ông Mullen nói: “Tôi có thể tái cam đoan với các bạn và người dân Đài Loan, cũng như các đồng minh và đối tác của chúng ta trong khu vực, rằng Mỹ vẫn đứng vững sau những cam kết của mình”. Ukraine là một bài học quý giá và đúng lúc cho Đài Loan để tự tin hơn đối phó với Trung Quốc.
Trong khi đó, Thủ tướng Nhật Fumio Kishida đã phát biểu sau cuộc họp trực tuyến của lãnh đạo các nước Bộ Tứ (QUAD): “Chúng tôi đồng thuận không cho phép các hành động đơn phương thay đổi hiện trạng bằng vũ lực ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”. Lập trường của các nước châu Á như Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan, Singapore là phải bảo vệ chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ của các nước, chống lại các hành vi xâm lược. Các phản ứng đó buộc Tập Cận Bình phải suy nghĩ lại trước khi hành động như Putin
ASEAN (trừ Singapore và Indonesia) không lên án Nga xâm lược và không tham gia các biện pháp cấm vận kinh tế chống Nga. Đó là chính sách “trung lập và không liên kết” của ASEAN. Dư luận cho rằng ASEAN không thể tiếp tục im lặng “đứng ngoài cuộc”, vì “lập trường trung lập” mà ASEAN theo đuổi lâu nay đã lỗi thời, khích lệ Trung Quốc thôn tính Đài Loan, và biến ASEAN thành “các nước ngoài lề”. Trong bối cảnh đó, Hội nghị Cấp cao đặc biệt Mỹ-ASEAN dự kiến họp tại Washington DC có thể bị hoãn vô thời hạn.
Sau mấy ngày đầu giữ im lặng, dường như chính phủ Việt Nam đã điều chỉnh lập trường. Các báo Việt Nam bắt đầu đưa tin chiến sự cả hai chiều, chứ không chỉ đưa tin có lợi cho Nga. Tại LHQ, đại sứ Đặng Hoàng Giang đã lên án những hành động “không phù hợp với những nguyên tắc của Liên Hiệp Quốc, đe dọa nghiêm trọng hòa bình quốc tế, cũng như an ninh và phát triển của các quốc gia và người dân”. Nhưng trong phiên họp ngày 2/3, khi LHQ thông qua nghị quyết yêu cầu Nga chấm dứt chiến tranh và rút quân khỏi Ukraine, Việt Nam và Lào đã bỏ phiếu trắng (trong 141 phiếu thuận, 35 phiếu trắng, 5 phiếu chống).
Việt Nam bỏ phiếu trắng tại LHQ làm nhiều người bất ngờ và thất vọng. Theo RFI (4/3/2022) tiến sỹ Lê Hồng Hiệp (ISEAS) cho rằng “có một chút gì đó không nhất quán trong lập trường của Việt Nam”. Thái độ thận trọng và dè dặt của Việt Nam trong vấn đề này bắt nguồn từ hai lý do chính. Một là do lịch sử trước đây Nga và Liên Xô cũ đã hỗ trợ Việt Nam rất nhiều. Hai là Nga cung cấp 80% vũ khí cho Việt Nam, và là đối tác dầu khí chủ yếu tại Biển Đông. Vì vậy, Việt Nam không muốn làm ảnh hưởng đến các quan hệ trên.
Lê Hồng Hiệp cho rằng trước mắt Việt Nam nên giữ chính sách bốn không, “Có lẽ lúc này Việt Nam chưa thật sự cần một đồng minh quân sự. Tuy có mối đe dọa đặc biệt trên Biển Đông, nhưng chưa đủ lớn để cần đồng minh”. Theo Lê Hồng Hiệp “Khủng hoảng này là dịp để Việt Nam xét lại quan hệ với Nga”, làm sao có thể quản lý tốt hơn các rủi ro trong mối quan hệ này. “Việt Nam phải tìm cách tăng cường đa dạng hóa các nguồn cung cấp vũ khí để làm sao có thể giảm phụ thuộc vào nguồn vũ khí và thiết bị quân sự của Nga”.
Thay lời kết
Năm Nhâm Dần, chắc Putin bị sao thái bạch chiếu nên gặp đại hạn. Từ đỉnh cao quyền lực, “Putin Đại đế” đã liều chơi canh bạc cuối tại Ukraine. Tuy còn quá sớm để khẳng định kết cục của cuộc chiến, nhưng đã có đủ dấu hiệu cho thấy có nguy cơ Putin sẽ bị thua cháy túi, có thể “mất cả chì lẫn chài”. Với gốc gác KGB, Putin đã quên mất bài học về “giới hạn quyền lực” (litmits of power) và “ngạo mạn quyền lực” (arrogance of power).
Tập Cận Bình cũng là “Hoàng đế” tham vọng, và “chuyên chế cá nhân” (personalist autocrat), nhưng là con cháu của Tào Tháo nên chơi cờ thận trọng hơn. Ưu tiên trước mắt của Tập là chống dịch đang bùng phát trở lại và chuẩn bị Đại hội Đảng lần thứ 20. Tham vọng lâu dài là vượt Mỹ làm bá chủ khu vực và thế giới. Với kết cục nhãn tiền tại Ukraine, chắc Tập chưa dám liều tại Đài Loan và Biển Đông. Đài Loan và Việt Nam nên cám ơn người Ukraine dũng cảm. Ukraine là “một hồi chuông cảnh tỉnh và bài học cho thế kỷ 21”.
Bộ Ngoại giao Nga ngày 21/3 nói đã triệu Đại sứ Mỹ John Sullivan đến để nói là những bình luận của Tổng thống Joe Biden về Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đẩy các quan hệ song phương đến bờ sụp đổ.
Tổng thống Biden nói trong tuần trước là ông Putin là một “tội phạm chiến tranh” vì đã gởi hàng chục ngàn binh sĩ vào Ukraine.
“Những tuyên bố như vậy từ tổng thống Mỹ, không xứng đáng là một chính khách cao cấp, đặt các quan hệ Nga-Mỹ trên bờ gián đoạn,” bộ nói trong một tuyên bố.
Trước đó Điện Kremlin mô tả bình luận là “nhục mạ cá nhân” chống ông Putin.
Bộ cũng nói với ông Sullivan là những hành động thủ nghịch chống Nga sẽ nhận được “những đáp ứng quyết liệt và mạnh mẽ.”
Nga đã gởi hàng chục ngàn quân vào Ukraine ngày 24/2 mà Nga gọi là một “chiến dịch quân sự đặc biệt” để làm sụt giảm khả năng quân sự của nước láng giềng Ukraine ở phía nam và loại trừ những người mà Nga gọi là các phần tử theo chủ nghĩa dân tộc nguy hiểm.
Các lực lượng Ukraine đã kháng cự mạnh mẽ chống lực lượng Nga; và phương Tây áp đặt những chế tài sâu rộng lên Moscow trong một nỗ lực buộc Nga rút quân.
Trong khi đó Ngũ Giác Đài ngày 21/3 cáo buộc các lực lượng Nga phạm tội ác chiến tranh tại Ukraine và nói sẽ giúp thu thập bằng chứng về những tội phạm này, vào lúc cáo buộc Điện Kremlin tiến hành những cuộc tấn công không phân biệt trong khuôn khổ của một chiến lược cố ý trong cuộc xung đột.
“Chúng tôi chắc chắn thấy được rõ ràng là các lực lượng Nga đã phạm các tội ác chiến tranh và chúng tôi đang giúp thu thập chứng cứ về việc này,” phát ngôn viên Ngũ Giác Đài John Kirby nói trong một cuộc họp báo.
Cũng vào ngày 21/3, môt tòa án ở Moscow gán công ty Meta là một “tổ chức cực đoan”, giữ nguyên một vụ kiện của các công tố viên nhà nước Nga cấm các hoạt động của Meta trên lãnh thổ Nga.
Nhưng tòa án nói quyết định này không áp dụng cho dịch vụ tin nhắn WhatsApp, thay vào đó chú trọng đến Instagram và Facebook, vốn đã bị cấm.
Meta không trả lời ngay yêu cầu bình luận, nhưng luật sư của công ty nói tại tòa án sáng sớm ngày 21/3 là công ty không chấp nhận những hành động cực đoan và chống lại bệnh sợ Nga.
Nga cấm Facebook vì hạn chế tiếp cận truyền thông Nga trong khi Instagram bị chặn sau khi Meta nói sẽ cho phép người dùng truyền thông xã hội tại Ukraine được đưa lên những thông điệp thúc đẩy bạo động chống ông Vladimir Putin và binh sĩ mà Moscow gởi vào Ukraine trong tháng trước.
Kể từ đó Meta thu hẹp những hướng dẫn cấm kêu gọi giết chết một nguyên thủ quốc gia, và nói những hướng dẫn của họ không bao giờ giải thích như là cho phép bạo động chống Nga một cách tổng quát.
HOMEL, Belarus (NV) – Các bác sĩ tại một bệnh viện ở Belarus cho hay thi thể của hơn 2,500 lính Nga tử trận đã được bí mật vận chuyển từ chiến trường về Belarus để che giấu con số thương vong thực sự ở Ukraine, theo The Telegraph hôm Chủ Nhật, 20 Tháng Ba.
Người dân địa phương ở Homel, khu vực Đông Nam Belarus, cách Kiev chưa đầy 150 dặm về phía Bắc, cũng kể rằng họ thấy khu bệnh viện đầy thương binh “bị biến dạng khủng khiếp,” sau khi Nga lẳng lặng đưa các binh lính qua biên giới.
Theo một bác sĩ ở Homel tiết lộ với Radio Free Europe, vào ngày 13 Tháng Ba, hơn 2,500 thi thể đã được vận chuyển bằng xe lửa hoặc máy bay, song Telegraph không thể xác nhận con số chính xác.
Một bác sĩ khác ở thị trấn 100,000 dân Mazyr, nói thêm rằng việc di chuyển các thi hài luôn tiến hành một cách lặng lẽ trong đêm tối.
“Trước đó, các thi thể được vận chuyển bằng xe cứu thương và chất lên các chuyến tàu lửa của Nga. Sau khi có người quay video và đăng lên mạng Internet, họ chuyển sang hành động vào ban đêm để tránh thu hút sự chú ý,” bác sĩ nói.
Việc xác định con số thương vong chính xác trong cuộc chiến vẫn còn nhiều khó khăn do hai bên đều đưa ra ước tính khác nhau.
Ngày 2 Tháng Ba, Nga cho hay gần 500 binh lính Nga đã thiệt mạng và 1,597 người bị thương nhưng không tiếp tục cập nhật sau đó. Trong khi đó, tình báo Mỹ tuyên bố 7,000 người đã chết, còn Ukraine khẳng định 14,000 người Nga đã mất mạng trong cuộc chiến.
Vùng Homel của Belarus có thể cung cấp một số manh mối về số người chết.
Trước cuộc xâm lược ngày 24 Tháng Hai, hàng chục ngàn quân Nga được bố trí ở Belarus, gần biên giới phía Bắc của Ukraine. Giờ đây, người dân địa phương ở Homel kể rằng họ thấy một lượng lớn thi thể chứa trong những “bao tải đen”, khiến nhà xác duy nhất của Mazyr bị quá tải vào ngày 3 Tháng Ba.
“Có rất nhiều người chết. Hầu hết là những chàng trai rất trẻ sinh năm 1998-2002,” một nhà tranh đấu nhân quyền ở Mazyr nói với The Telegraph vào tuần trước. (V.Giang)
Các cá nhân Việt Nam tiếp tục quyên góp hàng trăm triệu đồng gửi đến Đại sứ quán Ukraine ở Hà Nội để giúp người dân nước này đang bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến tranh xâm lược của Nga.
Cùng lúc, trường đại học VinUni của tỷ phú Phạm Nhật Vượng – người khởi nghiệp ở Ukraine – loan báo mở ra các chương trình ngắn hạn tài trợ cho sinh viên và học giả Ukraine sang Việt Nam học tập, nghiên cứu.
Tiến sĩ toán Nguyễn Ngọc Chu và nữ doanh nhân Lê Hoài Anh, hai người có nhiều ảnh hưởng trên Facebook với tổng cộng gần 1,4 triệu người theo dõi, cho biết hôm 22/3 rằng nỗ lực chung của họ kêu gọi quyên góp cho Ukraine đã nhận được gần 563 triệu đồng từ nhiều người có lòng hảo tâm.
Ông Chu và bà Anh cho biết họ vừa chuyển đợt 1 gồm 500 triệu đồng cho Đại sứ quán Ukraine ở Hà Nội. “Đại biện Lâm thời Đại sứ quán Ukraine tại Việt Nam Nataliya Zhynkina nhờ tôi chuyển đến tất cả các bạn lời cảm ơn chân thành, sâu sắc”, tiến sĩ Chu cho hay trên trang Facebook cá nhân.
Theo quan sát của VOA, hai Facebooker có nhiều ảnh hưởng này đã phát ra lời kêu gọi từ hôm 17/3, nói rằng “Chiến tranh là thảm họa” và bày tỏ hy vọng người dân Việt Nam, vốn từng trải qua 30 năm chiến tranh khốc liệt, sẽ “thấu hiểu, đồng cảm” và “chia sẻ” với nhân dân Ukraine đang chịu đựng đau thương, mất mát do cuộc chiến tranh xâm lược của Nga gây ra.
Trong thông điệp kêu gọi đóng góp, hai ông bà cũng “cầu mong hòa bình đến sớm với nhân dân Ukraine”.
Cũng hôm 22/3, võ sư-nhà báo Đoàn Bảo Châu, người cũng có nhiều ảnh hưởng trên mạng xã hội với hơn 142.000 người theo dõi, cho biết ông mới giao thêm 102 triệu đồng của nhiều người Việt có lòng hảo tâm cho Đại sứ quán Ukraine.
Như VOA đã đưa tin, cách đây 2 tuần, ông Châu và ông Nghiêm Sỹ Cường, một công dân Hà Nội, trong hai hoạt động riêng rẽ, đã chuyển đến Đại sứ quán Ukraine số tiền tổng cộng là 560 triệu đồng để giúp đỡ người dân Ukraine.
Trong một diễn biến khác, theo tìm hiểu của VOA, trường đại học VinUni thuộc tập đoàn Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng vừa loan báo họ mở ra chương trình tài trợ cho sinh viên và học giả Ukraine đến Việt Nam học tập, nghiên cứu.
Không nhắc đến cuộc chiến tranh xâm lược của Nga đến nay đã kéo dài xấp xỉ 1 tháng ở Ukraine, trường VinUni nói trong thông điệp chào mừng đặc biệt đến các sinh viên và giáo viên Ukraine rằng “Việc học tập của các bạn đã bị gián đoạn, song chúng tôi tin các bạn sẽ bền gan và tiếp tục con đường học vấn”.
“Chúng tôi gửi đến các bạn lời chào nồng nhiệt nhất, tình đoàn kết và những lời chúc tốt đẹp”, vẫn theo thông điệp của VinUni.
Trang web riêng của VinUni về chương trình tài trợ này cho hay trường sẽ tài trợ cho nhiều sinh viên Ukraine đến Hà Nội để học trong 3 tháng, nhận các tín chỉ. Toàn bộ chi phí gồm vé máy bay khứ hồi, phí visa, học phí, bảo hiểm y tế và sinh hoạt phí đều sẽ do VinUni đài thọ.
Trường đại học thuộc tập đoàn của tỷ phú Phạm Nhật Vượng cũng thông báo sẽ tài trợ cho một số giáo viên, học giả Ukraine sang làm việc tại trường với tư cách là học giả thỉnh giảng. Các chi phí cũng được đài thọ tương tự như chương trình dành cho sinh viên. Ngoài ra, các học giả thỉnh giảng có thể được xem xét nhận trợ cấp để mang theo người thân trực tiếp, tức vợ chồng, con cái.
Chương trình tài trợ của VinUni được đưa ra trong khi bản thân tỷ phú Phạm Nhật Vượng chưa có bất cứ ngôn gì về cuộc chiến ở Ukraine. Ông Vượng là người từng sinh sống nhiều năm và khởi nghiệp thành công ở Ukraine trong giai đoạn những năm 1980-1990, trước khi hồi hương và trở thành người giàu nhất Việt Nam.
Trong khi nhiều người Việt quyên góp, trợ giúp nạn nhân chiến tranh Ukraine với tư cách cá nhân, chính phủ Việt Nam chưa thông báo khoản viện trợ hoặc hoạt động cứu trợ chính thức nào, ngoại trừ một phát biểu của Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam với người đồng cấp Ukraine khi hai ông điện đàm hôm 17/3 rằng Hà Nội “ủng hộ nỗ lực cứu trợ của quốc tế cho người dân Ukraine”.
Các lãnh đạo Ukraine hôm 22/3 cáo buộc quân Nga bắn vào người biểu tình không vũ trang ở thành phố Kherson bị chiếm đóng, với các video dường như cho thấy người dân chạy trốn lựu đạn và tiếng súng liên tục.
“Những kẻ chiếm đóng đã bắn vào những người dân xuống đường một cách hòa bình, không có vũ khí, để phản đối. Vì tự do – tự do của chúng ta,” Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky lên án.
Một loạt các video đăng trên mạng xã hội và ứng dụng nhắn tin Telegram cho thấy người dân tập trung tại Quảng trường Tự do’ ở Kherson để phản đối Nga chiếm giữ thành phố.
Hàng chục đàn ông và phụ nữ quốc kỳ xanh vàng của Ukraine hô vang ‘Về đi’ và ‘Vinh quang cho Ukraine’ trước khi lựu đạn gây choáng khiến họ bỏ chạy trong hoảng loạn.
Binh sĩ Nga được nhìn thấy bắn nhiều loạt đạn lên không trung và không có bằng chứng ngay lập tức cho thấy súng của họ nhắm trực tiếp vào dân thường.
Tuy nhiên, video cũng cho thấy một nhóm người đang chữa trị cho một người đàn ông lớn tuổi bị choáng váng và chảy máu, trước khi đưa ông đi.
Ông Yuriy Sobolevsky, một quan chức địa phương, cho biết chân của người đàn ông này ‘bị thương nặng’ và ông ‘mất rất nhiều máu’.
Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba đã đăng một đoạn video về vụ việc lên Twitter.
“Tại Kherson, những tội phạm chiến tranh Nga đã nổ súng vào những người không vũ trang biểu tình ôn hòa chống lại những kẻ xâm lược,” ông Kuleba nói.
“Đây là bộ mặt xấu xí của nước Nga, một nỗi ô nhục đối với nhân loại. Chúng ta phải ngăn chặn Nga! Trừng phạt họ, cô lập họ, buộc tội phạm chiến tranh phải chịu trách nhiệm,” ông nói.
Kherson, thành phố có gần 300.000 dân trước chiến tranh, là thành phố lớn đầu tiên của Ukraine rơi vào tay quân Nga, khi Moscow chiếm nó trong tuần đầu tiên xâm lược.
Người dân Kherson đã tổ chức các cuộc biểu tình thường xuyên chống lại sự chiếm đóng của quân Nga, lời thách thức trực tiếp tuyên bố của Nga rằng họ đã giải phóng thành phố.
Truyền thông địa phương đã nhiều lần đưa tin rằng quân Nga đã bắn vào người biểu tình.
Ông Sobolevsky thề rằng các cuộc biểu tình sẽ tiếp tục. “Bất chấp tất cả, những người biểu tình đã không giải tán! Và ngày mai họ sẽ tập hợp trở lại!” ông nói.
Thực lực hai bên quá chênh lệch. Đối với Ukraina, không thất trận đã là chiến thắng, còn với Nga, không thắng nổi coi như đã bại trận. Thế nên có hai khả năng : leo thang hoặc đàm phán, tìm ra một lối thoát danh dự.
Bên cạnh những vấn đề nội bộ như cuộc bầu cử tổng thống Pháp, vật giá gia tăng, khó khăn của các tập đoàn lớn hoặc việc cải cách giáo hội La Mã, tình hình Ukraina đặc biệt là thường dân bị vây hãm ở Mariupol là mối quan tâm chính của các báo Pháp hôm nay.
Mariupol bị tấn công dữ dội nhưng không đầu hàng, hỏa tiễn siêu thanh chỉ nhằm đe dọa
Phóng sự của đặc phái viên Le Monde mô tả Sau khi oanh kích dữ dội suốt hai tuần lễ, xe tăng Nga tấn công vào Mariupol. Theo những cư dân đã chạy thoát được, có ít nhất 2.500 người đã thiệt mạng. Mỗi ngày các khu dân cư phải chịu đựng 50 đến 100 quả bom, chưa kể đại bác và rốc-kết. Nước uống gần như cạn, ngoài trời âm 8 °C, những người cứu hộ là mục tiêu bị quân Nga nhắm bắn. Khi một căn nhà bị sập, không còn ai để giải cứu những người sống sót. Xác chết nhiều khi chỉ được quấn sơ sài rồi phải để mặc, nằm chất chồng trên tuyết. Công ty mai táng không còn hoạt động sau khi trụ sở bị thả bom, một hố chôn tập thể được đào trước tòa thị chính và ngoài ra còn nhiều hố khác ở khắp nơi.
Libération trong bài « Mariupol, thất bại chậm chạp của một thành phố biểu tượng » nhận xét tuy thất thủ là không thể tránh, nhưng chiến lược nã pháo, dội bom ổ ạt không buộc được thành phố phải đầu hàng. Quân xâm lược đành phải tham gia những trận đánh trên đường phố, rất tốn thời gian và thiệt mất nhiều lính tráng. Trả lời Libération, phó thủ tướng Iryna Verechtchouk khẳng định Putin muốn trả thù vì dân chúng Mariupol đã chống cự mãnh liệt hồi năm 2014 khiến giấc mơ nối liền với Crimée không thành.
Về loại hỏa tiễn siêu thanh Kinjal lần đầu tiên được Nga đưa vào sử dụng, Le Figaro cho rằng chủ yếu nhằm đe dọa phương Tây, vì có thể mang đầu đạn quy ước lẫn nguyên tử. Nhưng đây cũng là bằng chứng cho thấy giai đoạn đầu cùa cuộc tấn công đã thất bại, và Vladimir Putin còn phải tận dụng thêm những nguồn lực dự trữ khác. Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) dự báo cuộc chiến đang trong giai đoạn sa lầy, nên Nga oanh kích thường dân nhằm bẻ gãy ý chí chiến đấu của họ. Les Echos dẫn lời bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin cho rằng hỏa tiễn siêu thanh cũng không thể thay đổi được tình hình.
Một mình Zelensky có sức mạnh bằng nhiều sư đoàn
Trong bài "Tìm kiếm một thỏa hiệp danh dự", nhà bình luận Dominique Moisi trên Les Echos cho rằng đây là cách duy nhất để tránh một cuộc chiến tranh kéo dài.
Trong suốt 105 ngày, từ 30/11/1939 đến 13/03/1940, Phần Lan đã đương đầu với Liên Xô, một quốc gia lớn hơn 66 lần và có dân số đông hơn gấp 47 lần. Ukraina ngày nay có sẽ giống như Phần Lan ngày xưa ? Tất nhiên khoảng cách không đến nỗi như thế, và Ukraina không cô đơn trước Putin như Phần Lan trước Stalin. Nhưng không như Matxcơva hy vọng, sau gần ba tuần lễ tấn công, Ukraina vẫn đứng vững. Khu vực chiếm đóng của quân Nga lan rộng như một khối ung thư, nhưng phải đối mặt với một kháng thể mạnh mẽ về quân sự và tình cảm.
Được Volodymyr Zelensky truyền cảm hứng, như dân Anh thời 1940 với Winston Churchill, người dân Ukraina tuy gánh chịu thương đau nhưng trụ vững. Trước khi Nga xâm lăng, tỉ lệ ủng hộ tổng thống Zelensky là 23 % nhưng nay lên đến 90 %. Putin đã trao cho ông vai trò tốt nhất, khiến ông trở thành biểu tượng cho kháng chiến và đoàn kết quốc gia của Ukraina. Một mình Volodymyr Zelensky có sức mạnh bằng nhiều sư đoàn hợp lại.
Thế mạnh của Ukraina là quyết tâm, ưu thế của Nga là hỏa lực, nhưng rõ ràng mọi chuyện không như Putin mong muốn. Cùng với thời gian, cụm từ chiến dịch đặc biệt ngày càng khó biện minh : rõ ràng đây là một cuộc chiến tranh. Số lính Nga tử trận được cho là 7.000, gần bằng phân nửa số quân nhân thiệt mạng trong 10 năm chiếm đóng Afghanistan (15.000), cũng không thể lý giải.
Một lối thoát danh dự cho cả đôi bên
Các vũ khí cung cấp cho Ukraina gây thiệt hại to lớn cho quân đội Nga, và trừng phạt của phương Tây khiến kinh tế Nga lao đao. Nếu tình trạng này kéo dài, Nga sẽ thụt lùi về công nghệ và chẳng bao giờ có thể bù đắp nổi. Kèm theo đó là sự ra đi của những người yêu tự do - các nhà phân tích ước tính khoảng 200.000 người. Tuy không đáng kể so với dân số Nga, nhưng đó là những tinh hoa mà nếu không có họ, tương lai đất nước trở nên bất định. Nước Nga không chỉ là cường quốc nghèo và bị cô lập, mà còn là cường quốc tụt hậu.
Trong khi chờ đợi, Ukraina khiến Nga sa lầy. Đối với Ukraina, không thất trận đã là chiến thắng, còn đối với Nga, không thắng được coi như đã bại trận. Thế nên có hai kịch bản : leo thang hoặc đàm phán. Theo tác giả, một thỏa hiệp danh dự là việc làm rõ ra nguyên trạng trước cuộc xâm lăng. Độc lập, chủ quyền của Ukraina được tái khẳng định, và là nước trung lập vũ trang theo mô hình Thụy Sĩ, nhưng trong khuôn khổ tiến trình gia nhập Liên Hiệp Châu Âu (EU), và tránh làm mất mặt Putin. Một ngày nào đó, ông ta sẽ phải trả lời trước lịch sử, công lý quốc tế và chính dân Nga, tuy nhiên cần đề ra cho Putin những điều kiện có thể chấp nhận được.
Ukraina, đã giành thắng lợi tinh thần, chấp nhận mất Crimée và miền đông Donbass, đó là những vùng đất mà Kiev không còn kiểm soát được. Còn Nga, quay lại với lý trí, nhìn nhận không thể chiếm được miền nam Ukraina mà chỉ giới hạn ở Crimée, có nghĩa là Ukraina tiếp tục có được lối vào Hắc Hải, kiểm soát Odessa, Mariupol. Thỏa hiệp này có thể phi thực tế đối với một số người - Putin sẽ không bao giờ chấp nhận ; và bất công, phi đạo đức đối với số khác - tại sao lại đền bồi cho kẻ tấn công ? Nhưng kéo dài chiến tranh càng tệ hại hơn : oanh kích thường dân trở thành chuyện bình thường, chưa kể đến nguy cơ leo thang, thậm chí sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Giải pháp này cũng khiến Bắc Kinh khó thể hỗ trợ Matxcơva như hiện nay. Ủng hộ đồng minh độc tài chống thế giới dân chủ là một chuyện, tự cô lập bên cạnh một Nhà nước bị ruồng bỏ đã từ chối lối thoát danh dự, lại là chuyện khác. Về phía EU, Ukraina đã từ bỏ ý định tham gia NATO, và những người Ukraina anh hùng có quyền gia nhập liên minh các giá trị châu Âu. Nhưng còn bao nhiêu sinh mạng nữa sẽ phải hy sinh vô ích, trước khi Putin nhận ra thất bại ? Churchill nói : « Con người chỉ trở nên biết điều khi không còn giải pháp nào khác ».
Thế lưỡng nan của Tập Cận Bình
Cũng liên quan đến cuộc xâm lược Ukraina, chuyên gia Valérie Niquet phân tích trên Libération "Tập Cận Bình đứng trước nguyên tắc thực tế". Ủng hộ hay bỏ rơi Putin ? Trung Quốc khám phá rằng phương Tây không yếu ớt như vẫn tưởng.
Từ khi lên ngôi năm 2012, Tập Cận Bình vẫn đưa vũ lực ra dọa dẫm, khoe khoang sức mạnh của quân đội Trung Quốc sẵn sàng chiến đấu. Ở trong nước, thành công của chiến lược zero Covid được đề cao. Cũng như Putin, ông Tập dường như tách rời khỏi thực tại, tin tưởng vào sự vượt trội của chế độ Trung Quốc và khúc khải hoàn ca của một trật tự thế giới mới, mà ông đã cùng phô trương với tổng thống Nga trong dịp khai mạc Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh.
Sự tàn bạo của cuộc chiến ở Ukraina và cái giá mà quân Nga phải trả - dù có kinh nghiệm hơn hẳn so với quân đội Trung Quốc, vốn chưa hề chiến đấu từ sau thất bại trước Việt Nam năm 1979 - khiến Bắc Kinh tỉnh dậy khỏi giấc mơ đẹp. Bên cạnh việc giương oai diễu võ với Đài Loan, vấn đề bây giờ là phải thực tế. Quân đội Nga có thể chiếm được Ukraina, nhưng sẽ sa lầy. Về phía các nước dân chủ, không dùng cách đe dọa, lăng nhục như các chiến binh sói Bắc Kinh, nhưng đã chứng tỏ khả năng đoàn kết và trả đũa.
Trung Quốc đứng trước một chọn lựa khó khăn. Bỏ rơi Vladimir Putin, áp dụng một số trừng phạt thì có thể lấy điểm với phương Tây, và mặc cả với Hoa Kỳ để thủ lợi. Nhưng sau chiến tranh Ukraina, Washington có chịu ngồi yên nếu Bắc Kinh gây hấn với Đài Loan hay không ? Nếu bỏ mặc Putin mà ông ta vẫn nắm quyền, thì một nước Nga dù bị cô lập, suy tàn vẫn có thể nguy hiểm cho Trung Quốc. Ngược lại, đứng cạnh kẻ xâm lăng hay hỗ trợ trực tiếp cho Nga, Bắc Kinh có nguy cơ bị trừng phạt.
Liên minh với Putin, quyền lực Tập Cận Bình có cơ sứt mẻ trong đảng
Trong khi đó Trung Quốc vô cùng cần đến thị trường và chuyển giao công nghệ của các nước lớn châu Âu, của Hoa Kỳ và Nhật Bản. Hình ảnh Trung Quốc trên trường quốc tế đã xấu đi rẩt nhiều, liên minh « vững như bàn thạch » với Matxcơva không giúp cải thiện được chút nào, nhất là ngay cả các nước đang phát triển vẫn dồn phiếu cho Bắc Kinh tại Liên Hiệp Quốc lại ồ ạt bỏ phiếu chống chiến tranh Ukraina hoặc vắng mặt.
Bản thân Tập Cận Bình trước hạn chế của zero Covid, tăng trưởng giảm, trước đại hội đảng sắp tới có thể phải trả giá cho chọn lựa chiến lược đứng bên Matxcơva. Phe ít hiếu chiến trong đảng có thể nhân đó hạn chế quyền lực của ông Tập. Cuối cùng, sự kháng cự dũng mãnh của người dân Ukraina đã tạo phấn khích nơi Đài Loan, để chuẩn bị tốt hơn về quân sự nhằm đối phó với sự xâm lược của Trung Quốc. Nếu tại vùng đồng bằng Ukraina mà Nga đã gặp khó khăn, thì quân Trung Quốc phải vượt qua một eo biển trên 130 kilomet dưới hỏa lực của đối thủ, để đổ bộ vào một hòn đảo địa hình đồi dốc và đầy thù địch.
Qua vụ xâm lăng Ukraina, Tập Cận Bình phát hiện điều mà những người thân cận đã giấu, như với Putin : các nước dân chủ không yếu đuối và tê liệt như họ tưởng. Sức mạnh kinh tế của phương Tây khiến những trừng phạt gây đau đớn, và các dân tộc bị xâm lăng biết vùng dậy. Toàn bộ những huênh hoang về quyền lực của Tập Cận Bình có nguy cơ sụp đổ.
Dùng vũ khí kinh tế để đối đầu
Nhà kinh tế Jean Pisani-Ferry trên Le Monde cho rằng « Cần phải siết chặt trừng phạt Nga ». Theo ông, châu Âu có phương tiện để đẩy lùi kẻ xâm lăng, thông qua trả đũa kinh tế.
Tuy có vẻ khiêu khích, nhưng bộ trưởng Kinh Tế Pháp Bruno Le Maire đã nói đúng về một « cuộc chiến tổng lực về kinh tế và tài chính » chống lại Nga. Nếu buộc được Putin lùi bước, có nghĩa là giữa bành trướng lãnh thổ và thịnh vượng, phải chọn lựa. Cựu cố vấn kinh tế Jason Furman của Barack Obama đã ví von, đối với kinh tế thế giới, Nga chỉ là « một trạm xăng lớn », và lệ thuộc bên ngoài về công nghệ, tài chính, thiết bị, hàng tiêu dùng. Trừng phạt khiến Nga bị thiệt hại nhiều hơn phương Tây.
Hoa Kỳ và châu Âu vừa tận dụng thế hầu như độc quyền về ngoại tệ dự trữ, kiểm soát cơ sở hạ tầng tài chính quốc tế (mà SWIFT chỉ là một nhân tố) và sự ưu việt về công nghệ. Năm 2019, hai nhà chính trị học par Henry Farrell và Abraham Newman đã đưa ra lý thuyết « weaponized interdependence » (« coi sự lệ thuộc lẫn nhau là vũ khí »). Tuy nhiên đây mới chỉ là hiệp đầu, châu Âu vẫn cần dầu khí của Nga, mỗi ngày Matxcơva thu vào gần 1 tỉ đô la. Đồng rúp sau khi sụt giá mạnh đã ngoi lên được đôi chút. Thế nên cần phải siết chặt thêm sợi dây thòng lọng. Các nhà kinh tế Eric Charney, Christian Gollier và Thomas Philippon đề nghị giảm nhập khẩu khí đốt, đa dạng hóa nguồn cung, cải cách hệ thống, áp đặt thuế quan tăng dần lên khí đốt Nga để kích thích tìm các nhà cung cấp khác. Với những ưu thế sẵn có, phương Tây nên mạnh dạn đối đầu.
Chỉ giải ngân tiền bán dầu khí khi Nga rút quân ?
Trả lời phỏng vấn Les Echos và ba tờ báo châu Âu khác, ông Yuriy Vitrenko, tổng giám đốc công ty khí đốt Ukraina Naftogaz cũng nhấn mạnh, châu Âu nên cắt đứt nguồn lợi dầu khí của Putin. Ông Vitrenko cho biết nguồn thu từ trung chuyển khí đốt Nga trước đây là 3 tỉ đô la/năm, giờ chỉ còn 1,4 tỉ đô la nhưng nếu EU ngưng mua nhiên liệu của Nga, Ukraina sẵn sàng để mất nguồn thu này. Nếu không thể bỏ qua nguồn cung từ Matxcơva, ông đề nghị chi trả vào các tài khoản phong tỏa, Nga chỉ nhận được tiền một khi rút quân khỏi Ukraina. Dầu lửa có thể ngưng vận chuyển, nhưng khí đốt thì bán không được chỉ có cách đốt bỏ, nên hy vọng đây là một giải pháp.
Đặc biệt không thể không nhắc đến sự can đảm của đội ngũ Naftogaz trong thời chiến : nhiều nam nhân viên đã ra tiền tuyến, nữ nhân viên đi tị nạn, nhưng với số người còn lại, sản lượng khí đốt cung cấp cho dân chỉ giảm có 8%. Tại Kherson, một nhà máy nhiệt điện bị quân Nga tấn công ngày từ những ngày đầu, hạ sát hai nhân viên nhưng ê-kíp vẫn ở lại vận hành. Không có họ, nhiều người dân có thể đã chết rét vì lúc đó trời rất lạnh.
Sự mù quáng của châu Âu
Le Monde với bài viết công phu chiếm hai trang báo khổ lớn tỏ ý tiếc là châu Âu đã làm ngơ trước những cảnh báo liên tục của Washington về nguy cơ Ukraina bị Nga tiến đánh – nhất là Pháp và Đức luôn tin tưởng vào chính sách hòa hoãn với Putin.
Ngay trong hội nghị thượng đỉnh G20 tại Roma ngày 30 đến 31/10/2021, Joe Biden đã chia sẻ thông tin tình báo liên quan với Pháp, Anh, Đức, Ý. Ngày 02/11, đích thân giám đốc CIA William Burns bay sang Matxcơva để cảnh cáo điện Kremlin. Song song với hoạt động ngoại giao, 2.600 hỏa tiễn chống tăng Javelin và trên 600 hỏa tiễn phòng không đã được Mỹ chuyển cho Ukraina trong năm 2021. Và từ tháng Giêng 2022, chính quyền Mỹ lao vào chiến dịch truyền thông dồn dập nhằm lay chuyển các đối tác châu Âu, công bố những tin tình báo thu thập được. Ngày 02/02, Lầu Năm Góc gởi 3.000 quân sang Đông Âu và đặt 8.500 quân nhân khác trong tình trạng báo động. Các nước cộng sản cũ như Rumani, Ba Lan hoan nghênh, nhưng Paris và Berlin không hề tin chiến tranh sẽ xảy ra. Lo đối phó với quân thánh chiến Hồi giáo và hồ sơ Ấn Độ-Thái Bình Dương, châu Âu bỏ quên Crimée và Ukraina, Vladimir Putin được đón tiếp như thượng khách. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã ngỡ sắp xếp được một cuộc họp giữa Joe Biden và Vladimir Putin, nhưng ngày 21/02/2022 Matxcơva công nhận hai « nước cộng hòa » Donetsk, Louhansk, ông Macron chỉ được báo trước một tiếng đồg hồ. Ảo tưởng đối thoại với Putin được duy trì trong suốt hai thập niên, và chỉ sụp đổ vào những giờ phút cuối cùng, trước khi đoàn xe tăng Nga rầm rộ tiến vào lãnh thổ Ukraina.
NHỮNG ĐIỀU CHƯA BIẾT VỀ TỶ PHÚ VƯỢNG KHI KHỞI NGHIỆP Ở UKRAINE :
“Nhắc đến cái tên "Phạm Nhật Vương", chắc có lẽ ai cũng biết đó là vị tỷ phú giàu nhất Việt Nam quốc tịch Ukraine, Chủ tịch Tập đoàn Vingroup, doanh nghiệp có mặt khắp mọi miền trên cả nước.
Ông Phạm Nhật Vượng (sinh năm 1968) hiện là Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vingroup. Năm 1993, sau khi tốt nghiệp Đại học Mỏ địa chất tại Nga, ông Vượng khởi nghiệp tại Ukraina bằng việc kinh doanh nhà hàng.
Còn bà Phạm Thu Hương (sinh năm 1969) hiện là Phó chủ tịch thường trực của Tập đoàn Vingroup. Bà Phạm Thu Hương tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Quốc gia Kiev (Ukraine) với bằng thạc sĩ Luật quốc tế và là người đã đồng hành với ông Phạm Nhật Vượng từ những ngày đầu khởi nghiệp tại Ukraine.
Sau khi tốt nghiệp đại học, ông Phạm Nhật Vượng đã cưới bà Phạm Thu Hương. Với số vốn ít ỏi này, 2 vợ chồng ông đã mở nhà hàng tại khu nhà ăn cũ của nhà máy xe tăng Malyshev trên đại lộ Geroev Stalingrada. Với đồ ăn ngon và hợp túi tiền, nhà hàng nhanh chóng được người dân cũng như khách của thành phố Kharkov biết đến.
Khi nhà hàng đang trên đà phát triển, ông Phạm Nhật Vượng lại thấy một cơ hội lớn từ việc kinh doanh thực phẩm chế biến nên đã đề nghị với vợ sang nhượng lại nhà hàng để mở một nhà máy sản xuất mặt hàng này.
Tin tưởng vào khả năng kinh doanh của chồng, bà Hương đã đồng ý. Dù nhà hàng đã được sang lại nhưng chi phí để mở nhà máy vẫn còn thiếu rất nhiều, hai vợ chồng đã phải vay mượn để mở công ty Technocom chuyên sản xuất mỳ gói. Mì gói của ông được người dân Ukraine yêu thích và đón nhận nhờ nguyên liệu tươi ngon và giá thành phải chăng. Với tiền đề này, ông phát triển rộng hơn sang sản xuất súp đóng hộp, chế biến bột khoai tây. Thương hiệu mì Mivina của ông chiếm vị trí số 1 trên thị trường thức ăn nhanh vì nó thu hút 97% thị phần tại Ukraina.
Đến tháng 2 năm 2010, Neslte mua lại Technocom chi nhánh ở Ukraina và vợ chồng bà tập trung toàn bộ nguồn lực vào việc kinh doanh ở Việt Nam.”
Quân đội mạnh thứ hai trên thế giới?
Thực tế: chỉ là những kẻ cướp bóc cửa hàng xăng. Quân đội Nga không có hy vọng chiến thắng ở Ukraine. Đói, bị bỏ rơi và mất tinh thần. Người Nga mong đợi người Ukraine sẽ chào đón họ bằng hoa, thay vào đó họ được đáp lại bằng một quyết tâm sắt đá.
Second strongest army in the world? The reality: marauders looting a gas station store. The Russian army has no hope of winning in Ukraine. Hungry, abandoned and demoralized. The Russians expected Ukrainians to greet them with flowers, instead they were met with an iron resolve. pic.twitter.com/0i63D8OzON
Trẻ em Ukraine ngủ trên sàn Nhà ga Trung tâm. 9 giờ sáng trên Warsaw Central. Ba Lan hiện đang tiếp nhận hơn hai triệu người tị nạn.
Ukrainian children sleeping on the Central Station floor. We have just been granted permission to get into one of the top floor wings. This is what 9am looks like on #Warsaw Central. Poland is now hosting over two million refugees. | @N1info@N1infoZG@N1infoBG@N1infoSA#Ukrainepic.twitter.com/ChO0Hsbajk
Nhà phân tích quân sự của CNN, Thiếu tướng James "Spider" Marks nhấn mạnh sự thiếu chỉ huy và kiểm soát trong các lực lượng vũ trang Nga ở Ukraine.
"It defies logic."
CNN military analyst Maj. Gen. James "Spider" Marks weighs in on the apparent lack of command and control within the Russian armed forces in Ukraine. pic.twitter.com/E2YK5nT1Bi
SỨC MẠNH CỦA ÂM NHẠC: Các nghệ sĩ tại nhà hát Metropolitan Opera của New York đã tổ chức một buổi hòa nhạc vì Ukraine, ủng hộ người dân Ukraina.
POWER OF MUSIC: Performers at New York’s Metropolitan Opera put on a concert for Ukraine — singing the country’s national anthem as a show of support for its people. pic.twitter.com/x9dJlKnrdE
PUTIN CÓ THỂ BỊ LẬT ĐỔ HAY KHÔNG?
22/03/2022, lúc 1:52
Có khả năng Putin sẽ sớm bị lật đổ? Có cách nào để chấm dứt chiến tranh? Thiệt hại của Nga ra sao? Liệu cuộc chiến của Putin có thất bại? Chuyên gia mật vụ Nga Andrei Soldatov và chuyên gia quân sự Carlo Masala trả lời phỏng vấn của Torben Schröder trực tiếp trên đài truyền hình quốc gia Đức - ZDF.
°
Có khả năng Putin sẽ bị lật đổ?
Soldatov: Hiện tại, Putin vẫn ngồi tương đối vững chắc trên yên ngựa. Chính bản thân tổng thống Nga từng là nhân viên mật vụ, ông ta phán đoán được nguy cơ.
Trong bộ máy hành chính và các cơ quan an ninh, mọi người đều đang đổ lỗi cho Putin về những gì đang xảy ra. Những hậu quả nghiêm trọng của các biện pháp trừng phạt đối với công dân và giới tinh hoa được thảo luận thường xuyên. Nhưng đó không phải là những bước thực sự dẫn đến một cuộc đảo chính. Các cơ quan mật vụ đang bảo vệ Putin một cách chặt chẽ. Thậm chí, họ không tin tưởng lẫn nhau. Đây là một thực trạng không thể tạo ra một phong trào lật đổ được Putin. Đặc biệt là sự trừng phạt tàn ác của tổng thống đã tạo một bầu không khí sợ hãi cho các thành viên của phe đối lập.
°
Putin đã có kế hoạch gì ở Ukraine?
Soldatov: Tổng thống Nga đã dự tính một cuộc chiến chớp nhoáng. Kế hoạch này chỉ được tính toán trong một giới hạn cụ thể là: phá hủy cơ sở hạ tầng của Ukraine, thuyết phục tổng thống Zelenskyj từ chức và thay đổi chính phủ.
Bởi vì Putin chưa bao giờ công nhận nước láng giềng là một quốc gia độc lập, ông ta đã tin chắc rằng nó sẽ sụp đổ trong vòng vài giờ sau cuộc xâm lược, như một ngôi nhà được xếp bằng những lá bài. Khi đó, sẽ không ai dám làm trái ý ông ta. Một hậu quả của đánh giá sai lầm này đã dẫn đến bỏ sót việc tổ chức lực lượng hậu cần, cho một cuộc hành quân lâu dài.
Masala: Ví dụ về việc thiếu bếp dã chiến. Binh lính đói khát và đào ngũ. Ngoài ra, Putin đã tin vào sự ủng hộ của một phần người dân Ukraine.
°
Mức độ leo thang tiếp theo có thể là gì?
Soldatov: Thật đáng buồn, Vladimir Putin luôn được biết đến là một người vượt qua mọi cuộc khủng hoảng bằng cách đẩy cho nó lên cao hơn. Tôi sợ rằng, ông ta sẽ leo thang chiến tranh một lần nữa.
Ông ta có đủ khả năng đó. Putin có thể nhờ chính quyền Cộng hòa Moldova hỗ trợ, tấn công các tàu chiến của NATO ở Biển Đen, hoặc kêu gọi người dân nói tiếng Nga ở các nước vùng Baltic.
“Vẫn còn rất, rất nhiều giai đoạn trước khi vũ khí hạt nhân có thể được sử dụng”.
°
Có lối thoát nào cho Putin?
Soldatov: Bất kể Putin ký kết thỏa thuận nào với Ukraine, các lệnh trừng phạt sẽ tiếp tục kéo dài vô thời hạn. Danh tiếng nước Nga đã bị hủy hoại từ lâu. Hàng loạt các chuyên gia, đặc biệt là từ lĩnh vực IT, sẽ rời khỏi đất nước và chỉ có một số công ty quay trở lại.
Masala: Vấn đề sẽ được quyết định vào tuần tới, liệu một cuộc “chiến tranh chiến hào” (Trench warfare) có xảy ra hay không. Trong thế bế tắc, chiến tranh thường trở nên tàn khốc và tàn ác hơn.
°
Putin có dự tính gì ở Ukraine?
Malasa: Một mục tiêu chiến lược có thể là chinh phục Odessa và từ đó gây thiệt hại lớn cho hoạt động ngoại thương của Ukraine. Nối được cây cầu đất liền tới Crimea là một thành công chiến lược. Nếu không chiếm được thành phố cảng Mariupol, họ có thể lên kế hoạch san bằng thành phố thành bình địa. Sẽ dùng phương án khủng bố nhằm vào dân thường. Nếu thành phố bị phá hủy và dân chúng bỏ chạy hết, quân đội Ukraine không còn lý do gì để bảo vệ thành phố.
Putin không có đủ quân để bao vây Kiev. Ở đây cũng vậy, mục tiêu của ông ta là khiến người dân phải kinh hoảng bỏ chạy. Nếu nhiều người rời khỏi đất nước, điều này sẽ làm suy yếu tinh thần của người Ukraine và - đó là phép tính - nó cũng làm suy yếu tinh thần của các nước nhận người tị nạn. Putin không muốn sát nhập toàn bộ Ukraine, cho nên ông ta không cần nương tay.
°
Còn về những thiệt hại của Nga?
Masala: Thiệt hại của Nga là “cao bất thường”. Một báo cáo bị rò rỉ từ Bộ Quốc phòng Nga nói về 10.000 binh sĩ Nga đã ngã xuống. Con số đó đã nhiều hơn số binh sĩ Liên Xô bị mất ở Afghanistan.
Theo chuyên gia quân sự, những chiếc túi đựng thi thể được đưa sang Belarus để việc thiệt hại không gây xôn xao dư luận ở Nga.
Việc cung cấp vũ khí cho Ukraine đã có ý nghĩa quyết định, nó cản trở Nga việc làm chủ không phận. Ngoài ra, Hoa Kỳ đang hỗ trợ cho Ukraine thông tin dọ thám rất sát sao, cũng có những cố vấn chiến thuật lớn từ một số nước NATO. Tất cả những điều này đang làm giảm sút triển vọng sớm giành chiến thắng của Nga.
°
Điều gì xảy ra nếu Belarus can thiệp?
Masala: Điều đó chắc chắn sẽ không mang tính quyết định đối với cuộc chiến. Có thể, Belarus sẽ tấn công vào miền tây Ukraine và cố gắng khép lại vòng vây xung quanh Kyiv. Tin đồn này đã có từ đầu cuộc chiến. Nhưng ở Belarus dường như không có sự đồng thuận về vấn đề này.
THUỶ HƯƠNG
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. Vì một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hãy ghé thăm chúng tôi, hãy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
