Làm thế nào để biết mình dị ứng vaccine Covid-19?

[florida80]

Phó giáo sư, tiến sĩ Hoàng Thị Lâm, Trưởng bộ môn Dị ứng Miễn dịch lâm sàng, Đại học Y Hà Nội, cho biết không phải ai cũng bị dị ứng vaccine, chỉ những người cơ địa dị ứng mới có nguy cơ dị ứng vaccine.

Ví dụ, bản thân hoặc thành viên trong gia đình mắc các bệnh dị ứng như dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn, dị ứng vaccine, hen phế quản, viêm mũi dị ứng...

Hiện, tỷ lệ dị ứng vaccine và phản vệ do vaccine rất thấp. Tuy nhiên, khi nước ta đang trong chiến dịch tiêm chủng đại trà vaccine Covid-19, mối quan tâm đến các phản ứng sau tiêm, đặc biệt là dị ứng, nhiều hơn.

Vaccine cũng giống như các thuốc khác, đều có khả năng gây dị ứng và bất kỳ thành phần nào của vacine cũng có thể đóng vai trò là một dị nguyên (gây dị ứng). Dị ứng vaccine có thể là dị ứng type nhanh xảy ra trong vòng vài phút hoặc vài giờ với các biểu hiện như mày đay, phù quincke (sưng nề đột ngột), khó thở, phản vệ...

Dị ứng hoặc dị ứng type chậm (qua trung gian IgE hoặc không) xảy ra sau vài giờ đến vài ngày, thậm chí là vài tuần sau khi dùng vaccine. Trong đó cấp tính và nguy hiểm nhất vẫn là phản ứng phản vệ, đặc biệt là sốc phản vệ, có nguy cơ đe dọa tính mạng.

Khoảng 80% trường hợp phản vệ do vaccine xảy ra trong vòng 30 phút đầu sau tiêm. Các triệu chứng có thể có là mày đay mẩn ngứa, ban đỏ, hoa mắt chóng mặt, mệt mỏi, xuất hiện nhanh sau tiêm vaccine. Sau đó các triệu chứng tiếp tục tiến triển như khó thở, choáng váng, ngất suy hô hấp, trụy tim mạch... Nếu không cấp cứu kịp thời người bệnh có thể tử vong.

Thành phần gây dị ứng trong vaccine rất đa dạng, tùy từng loại vaccine. Đó có thể là do gelatin (có trong vaccine sởi, rubela, thủy đậu...), protein trứng (vaccine sốt vàng, sởi, rubella, vaccine dại ...), protein sữa (bạch hầu, ho gà, uốn ván....).

Một số chất bảo quản trong vaccine như thimerosal, aluminum, và phenoxyethanol cũng có thể gây dị ứng. PEG và Polysorbate là hai thành phần có trong vaccine Covid-19 cũng được liệt kê là các dị nguyên tiềm năng.

Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh:Giang Huy.
Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh:Giang Huy.

Hiện nay, có nhiều hướng dẫn cách tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine ở những người cơ địa dị ứng. Điều quan trọng nhất vẫn là thăm khám lâm sàng. Một số hướng dẫn đề nghị test để nhận biết nguy cơ dị ứng vaccine, tuy nhiên cách này đang gây nhiều ý kiến trái chiều. Bộ Y tế cũng không khuyến cáo test dị ứng trước khi tiêm vaccine.

Theo quan điểm của tiến sĩ Lâm: "Người cơ địa dị ứng có thể test, còn trường hợp không thuộc cơ địa dị ứng không khuyến cáo test dị ứng vaccine Covid-19".

Một số phòng xét nghiệm có thể xác định được mức kháng thể dị ứng với vaccine, thông thường là kháng thể IgE đặc hiệu với vaccine hoặc thành phần vaccine. Test da cũng là phương pháp được sử dụng. Tuy nhiên test da cũng có thể gây phản ứng phản vệ, nên chỉ được thực hiện tại các đơn vị có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa hoặc có chứng chỉ về việc thực hiện test này.

Ngoài ra, còn có xét nghiệm IgE đặc hiệu với dị nguyên (vaccine) như protein trứng, protein sữa, gelatin, latex và nấm mốc hoặc kháng sinh (thành phần của vaccine).

Trong một số trường hợp đặc biệt, các bác sĩ sẽ sử dụng test kích thích để chẩn đoán người bệnh có dị ứng với vaccine hay không. Tuy nhiên, đây là thủ thuật có tính nguy hiểm cao, chỉ nên tiến hành tại các cơ sở y tế có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa dị ứng.



Tiến sĩ Lâm đánh giá, với các phương pháp tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine, người có cơ địa dị ứng có thể thêm cơ hội yên tâm tiêm vaccine, giúp tăng thêm số lượng cá nhân tiêm vaccine, góp phần nhanh chóng tạo nên miễn dịch cộng đồng, đẩy lùi đại dịch.

Chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 toàn dân tại Việt Nam bắt đầu hôm 10/7, kéo dài đến tháng 4/2022. Mục tiêu là tiêm miễn phí hàng năm cho nhân dân để đạt được sự miễn dịch cộng đồng trên toàn quốc. Chiến lược tiêm chủng là "tiêm đến đâu an toàn đến đấy", đảm bảo an toàn cho người được tiêm, hạn chế đến mức thấp nhất trường hợp phản vệ.

Giúp Bệnh Nhân Suyễn Dễ Thở
15/07/2000
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô
Suyễn là bệnh viêm khí quản kinh niên.
Năm 1998, có hơn 17 triệu người bị suyễn tại Hoa Kỳ (AD Garrett, Pharmacy Times, March 2000). Mỗi năm khoảng 5 ngàn người chết vì suyễn (National Institutes of Health, 1997). Số người chết vì suyễn tại Hoa Kỳ tăng gấp đôi, kể từ năm 1979 tới 1995. Nguyên nhân chính sinh ra suyễn một phần do: môi trường ô nhiễm tăng trưởng, quá nhiều bụi phấn hoa, thiếu điều hoà không khí trong nhà, không kiểm soát gia súc kỹ lưỡng, và thuốc dùng không đúng cách.
Cơ nguyên bệnh suyễn:
Như đã nói ở trên: suyễn là bệnh viêm khí quản kinh niên, gây ra khó thở, khò khè, ngực cứng ngắc, và ho. Phần lớn lên cơn ban đêm hay sáng sớm. Nếu không chữa kịp thời, suyễn làm nghẹt đường hô hấp vĩnh viễn, không trở lại bình thường. Đó cũng là một phần vì do mô keo (collagen) sinh sản nhiều. Phần khác, do biểu mô (epithelial) xưng lên. Bởi vậy, nguyên tắc căn bản chữa suyễn là chữa viêm khí quản.

Cách chữa suyễn:
- Có 2 loại thuốc chữa suyễn: Một là làm cơn suyễn hạ tức thời. Hai là giảm suyễn lâu dài. Dùng thuốc giảm suyễn tức thời giúp chặn cơn suyễn. Còn phòng ngừa mỗi ngày là để bảo vệ phổi, và để khỏi lên cơn xuyễn bất thình lình. Thực ra, phương pháp chữa suyễn rất phức tạp, tùy theo trường hợp cấp tính hay kinh niên.

Cách chữa cấp tính chia làm bốn giai đoạn:
. từ loại bệnh rất nặng,
. tới trung bình
. hay bệnh nhẹ nhưng kéo dài giai dẳng,
. bệnh nhẹ nhưng xuyễn sẩy ra thất thường, tùy theo triệu chứng thay đổi, tùy theo thời gian dài ngắn.
. Cách chữa cũng thay đổi tùy theo từng trường hợp, từng trẻ em.

Thuốc dùng có nhiều loại, thay đổi theo nặng nhẹ. Thí dụ thuốc bơm chống viêm cuống phổi (inhaled corticosteroid hay cromolyn, neocromil), thuốc uống làm nở cuống phổi lâu dài (long-acting bronchodilator: long-acting inhaled beta-2-agonist hay theophylline, Zirfirlufast hay Zileuton), thuốc uống ỏcorticosteroid õ (SL Chase, Pharmacy Times, September 1999). Thuốc cần toa, cần bác sĩ theo rõi.

Mục đích chữa suyễn kinh niên là giúp:
- bệnh nhân sinh hoạt bình thường, kể cả vấn đề tập luyện thể dục.
- Giữ cho phổi hoạt động tốt hơn.
- Phòng ngừa những triệu chứng như ho, khó thở, đêm hay ngày. Nhưng cần nhất tránh tập thể dục qúa mạnh để khỏi lên cơn suyễn.
- Đề phòng không cho cơn suyễn dễ trở lại.
- Dùng thuốc liều lượng vừa phải, ít công phạt.

Hỏi bác sĩ gia đình cách dùng ống thổi (Flowmeter) để tự kiểm soát sức thở. Dùng thuốc và điều chỉnh thuốc cho phù hợp.

Hỏi bác sĩ cách dùng ống bơm thuốc (Metered dose Inhalers) cho an toàn và đúng: từ lúc mở ống thuốc, lúc thở nhẹ ra, lúc bơm thuốc vào miệng, tay bấm ống thuốc, lúc hít vào bằng miệng, lúc ngưng thở từ 4 tới 10 giây, lúc thở ra nhè nhẹ bằng mũi, và lúc chờ sau 30 giây sẽ bơm lần thứ hai.

- Phòng ngừa suyễn cho an toàn:
. cần thuốc phòng ngừa suyễn để khỏi bị ho, khò khè, bị cứng lồng ngực (2-3 lần mt tuần lễ).
. Tránh nửa đêm thức giấc vì suyễn.
. Chặn suyễn nếu sắp lên cơn.
. Hoặc, mỗi ngày, bệnh nhân phải dùng thuốc giảm cơn suyễn tức thời.
. Nên gặp bác sĩ thường xuyên để theo rõi. Đôi khi cần đổi thuốc.
. Luôn luôn mang theo thuốc trong người khi ra khỏi nhà.
. Phải biết những triệu chứng sắp lên cơn suyễn, như: ho, khò khè, cứng lồng ngực, nửa đêm thức giấc, để kịp thời dùng thuốc.
- Nếu cần phải vào nhà thương cấp cứu ngay: nhất là khi bơm thuốc, dùng thuốc giảm suyễn cấp tốc nhưng không thuyên giảm. Cũng cần tới phòng cấp cứu ngay nếu: khó thở, hơi thở nhanh, không đi được và không nói nên lời, môi và móng tay tím bầm, nhịp tim và mạch dồn dập.
- Xin nhắc lại: phải đi nhà thương cấp cứu ngay, đừng để quá trể.
- Nên tham khảo bác sĩ gia đình để hiểu tường tận. Cần biết trong trường hợp nào bệnh nhân phải vào nhà thương khẩn cấp. (American Family Physician, April 15, 2000).

Nhưng, quan trọng nhất là để ý đến môi trường, nơi mình đang sống, và tránh nguyên nhân sinh ra xuyễn:
- Tránh ô nhiễm, thí dụ: không ra ngoài gặp lúc ngày có nhiều ô nhiễm và đóng kín cửa sổ, dùng máy điều hòa không khí.
- Tránh bụi phấn hoa: nên ở trong nhà khi mùa hoa nở.
- Giảm bụi do mọt “mites” gây ra:
. Không trải thảm trong phòng ngủ, và nếu có thể, không dùng thảm trong nhà.
. Bỏ màn cửa, mành mành.
. Dùng vải nylon đặc biệt bao gối, nệm.
. Bỏ đồ chơi ra khỏi phòng ngủ. Hút bụi đồ chơi thường xuyên. Đôi khi để đồ chơi trong máy lạnh ỏfreezersõ để giết bọ ỏmitesõ!
. Mỗi tuần, rửa giường ngủ bằng nước nóng.
. Khi hút bụi nhớ dùng đồ che mồm, mũi.
. Giữ nhà cửa khô ráo, tránh ẩm ướt.
- Tránh nấm, mốc mọc trong nhà: Không dùng máy hơi nước làm ẩm trong nhà. Mỗi tuần, thay đổi đồ lọc không khí. Dùng thuốc (bleach solution) khử mốc trong nhà tắm.
- Trừ dán: giết dán thường xuyên và để đồ ăn ra xa để dán khỏi bò vào.
- Và sau hết, tránh nuôi gia súc trong nhà, và nhất là không ngủ chung với chó, mèo.

(Ghi chú: bài này viết với mục đích giúp nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D, FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-391

Bây Giờ Là Mùa Của Dị Ưùng Mũi

Tại Hoa Kỳ, mỗi năm có 25 tới 30 triệu người bị dị ứng mũi. Dị ứng mũi dễ lẫn lộn với bệnh cảm. Lý do là bởi vì:
. bệnh cảm khá thông thường, người lớn bị cảm 3-4 lần mỗi năm.
. ngày nay, bác sĩ gia đình chữa cảm nhiều hơn trước kia, vì bệnh nhân HMO đi khám bệnh dễ dàng hơn.
. Tuy nhiên, bệnh cảm chỉ làm cho khó chịu chút đỉnh. Nhưng dị ứng phải coi chừng hơn vì có thể gây ra viêm xoang, viêm tai, mất khứu giác, và ho liên miên (MS Lagnese et al. Hospital Medicine: June 1999).
Nguyên nhân dị ứng mũi:
Có rất nhiều chất bạch đản sinh dị ứng mũi, kích thước từ 2 tới 15 microns, gió thổi bay vào mũi, tai, mắt. Những bụi phấn hoa bự hơn chui xâu vào bộ máy hô hấp.
Khi bạch đản từ bụi phấn hoa từ ngoài vào cơ thể, gặp chất IgE trên mặt tế bào (mast cell), sinh ra nhiều chất trung gian (histamine, prostaglandin D2, cysteinyl leukotrienes, và tryptase.). Histamine là một trong những chất trung gian, kích thích đầu giây thần kinh ở mũi, mắt, họng, làm ngứa ngáy, hắt xì. Chất trung gian làm máu dồn tới mũi nhiều hơn, hạch hoạt động nhiều hơn, làm chảy nước mũi và nghẹt mũi nhiều hơn. Chất trung gian cũng làm viêm mũi và viêm xoang, kéo dài hết tuần lễ này qua tháng khác. Màng mũi hay màng xoang dầy thêm, làm nghẹt mũi, sinh ra bướu (polyp)trong xoang.
Triệu chứng:
. Dị ứng mắt như: ngứa ngáy, chảy nước mắt, sưng mắt, đỏ mắt.
. Dị ứng mũi: mất khứu giác, ngứa mũi, sưng và nghẹt mũi. Nước mũi trong vắt, chảy ròng ròng. Hắt xì hơi. Thịt dư (turbinates) trong lỗ mũi xưng lên, trắng bệch. Khi nước mũi có mủ, làm nhiễm trùng.
. Những triệu chứng khác như: ho, giảm vị giác, nhức đầu, viêm tai, viêm xoang, đau cổ họng, khan tiếng. Nứơc mũi nhỏ xuống cổ họng lúc nằm ngủ, làm ho đêm.
. Đôi khi phổi khò khè, có xuyễn.
Thử nghiệm:
. Thử nghiệm ngoài da, chích thuốc dưới da, kiếm kháng thể IgE để định bệnh dị ứng.
. Những phương pháp khác để định bệnh như: thử máu, thử nghiệm RAST, nhưng không chính xác lắm.
. Kiếm bạch cầu eosinophiles trong nước mũi, cũng dùng để định bệnh dị ứng, nhưng trong thực tế, không thực hiện được dễ dàng.
. Nếu nghi ngờ xuyễn, dùng phương pháp đo sức thở (spirometry),đo hoạt động của phổi.
Định bệnh và kiếm nguyên nhân:
. Cần phân biệt dị ứng mũi theo mùa (seasonal rhinitis) với dị ứng mũi theo năm (perennial rhinitis). Dị ứng theo mùa thường do bụi phấn hoa từ cỏ, cây, cỏ dại, sinh sản theo mùa. Dị ứng theo năm, phần lớn do súc vật (chó, mèo), bụi mọt trong nhà (house dust mites), con dán và nấm mốc.
. Cần phân biệt cảm với dị ứng mũi. Cảm lạnh có triệu chứng cấp tính, nóng, nhức mình mẩy, đau khớp xương, hết trong vài ngày. Ngược lại, dị ứng mũi làm ngứa mũi, thịt dư mũi lớn, trắng bệch, còn làm ngứa mắt, xưng mắt, kéo dài lâu hơn.

. Viêm mũi kinh niên, rất thông thường (nonallergic rhinitis with eosinophilia syndrome), nguyên nhân không rõ lắm. Cũng có vài loại viêm mũi khác như: atrophic rhinitis (màng mũi mỏng). Viêm mũi vì nở mạch máu (vasomotor rhinitis), do thời tiết thay đổi, nóng lạnh, khói thuốc lá, mùi chất hóa học dùng trong bếp, nhà tắm, cầu tiêu, hay mùi dầu thơm, nước hoa. Viêm mũi vì thuốc (rhinitis medicamentosa: dùng thuốc bơm quá lố) cũng sinh ra viêm mũi kinh niên.
Điều trị bằng thuốc:
. Thuốc uống chống Histamines, thuộc thế hệ thứ nhất như: Triprolidine, Chlorpheniramine, Diphenhyramine, Brompheniramine, Promethazine, v...v... Thuốc thế hệ thứ hai như Loratadine, Fexofenadine, Astemizole, Cetirizine. Thuốc bơm mũi: Azelastine. Thuốc nhỏ mắt: Levocabastine.
. Thuốc giảm nghẹt mũi: pseudoephedrine, Phenylephrine. Catecholamines.
. Thuốc Corticosteroids, bơm mũi: Beclomethasone, Budesonide, Flunisolide, Fluticasone, Mometasone, Triamcinolone.
. Thuốc chống viêm: Cromolyn (mũi), thuốc nhỏ mắt, hít thở.
. Thuốc chống Leukotriene (MS Lagnese, Hospital Medicine, June 1999). Dùng thuốc cần toa bác sĩ.
Miễn nhiễm trị liệu (immunotherapy): chích thuốc, dùng miễn nhiễm trị liệu:
. trong trừơng hợp dị ứng kinh niên kéo dài cả năm,
. dùng thuốc trị bệnh mà lai rai không hết,
. hoặc bệnh nhân bị thêm viêm tai, viêm xoang hay xuyễn (GS Rachelefsky, The Female Patient, May 2000).
Vài lời khuyên bệnh nhân:
Căn bản việc chữa chạy dị ứng là tránh những nguyên nhân gây ra bệnh, tùy theo từng mùa hay xuốt cả năm.
- Trường hợp dị ứng theo mùa:
. Nếu phải làm vườn, cắt cỏ, bệnh nhân phải đeo mặt nạ tránh bụi.
. Chờ buổi chiều hãy ra làm vườn, vì buổi sáng còn đầy bụi phấn hoa trong không khí.
. Nếu thích ra ngoài thì phải chờ sau khi mưa xong, ít bụi phấn hoa.
. Đóng kín cửa sổ. Nên dùng máy điều hòa không khí.
. Tối gội đầu để rửa bụi phấn hoa khỏi bám vào đầu.
. Đeo kính dâm để tránh bụi vào mắt.
Trường hợp dị ứng suốt năm:
. Không nuôi chó mèo trong nhà.
. Tránh bụi. Đeo mặt nạ.
. Lau chùi nhà cửa thường xuyên.
. Dùng máy lọc bụi, hút bụi.
. Không dùng máy làm ẩm nhà, vì mọt (mites) sinh sản nhiều trong môi trường ẩm.
. Rửa giường bằng nước nóng để giết bọ mites.
. Phủ bàn ghế. Rửa áo gối thường xuyên.
. Nếu có thể được: dùng sàn gỗ, bỏ thảm.
. Dùng vải nylon che giường nệm, áo gối.
. Loại bỏ đồ chơi khỏi phòng ngủ. (MA Gupta, Pharmacy Times, May 2000).
(Ghi chú: bài này viết với mục đích giúp nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin liên lạc với bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com ; Điện thoại: (714) 547-3915.

Ác Mộng, Đêm Ngủ Hãi Hùng
01/07/2000
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô
Mộng mị khi ngủ chỉ là hiện tượng nhắc lại của hoạt động tâm trí. Khi ta ngủ, có 4 giai đoạn: giai đoạn 1 bắt đầu ngủ, giai đoạn 2 ngủ nhẹ, giai đoạn 3 và 4 ngủ thật say. Mộng mị có thể sẩy ra trong cả 4 giai đoạn khi ngủ.
Còn ác mộng là gì"
Là giấc mơ hãi hùng. Người bị ác mộng (nightmares) bất thình lình tỉnh giấc, sẽ nhớ lại rõ ràng giấc mơ vừa qua.
. Phái nữ bị ác mộng thường xuyên hơn phái nam.
. Khoảng 18 phần trăm trẻ em bị ác mộng. Nhiều nhất, tuổi từ 5 tới 12. Mỗi tuần lễ, cứ 4 trẻ em lại có một bị ác mộng.
. Và ác mộng thường sẩy ra khoảng 4 tới 6 giờ sáng.
. Sau cơn ác mộng, vì quá sợ, trẻ thức giấc và bò sang giường bố mẹ.
Trẻ kể cho cha mẹ nghe giấc mơ hãi hùng, và rồi sau đó trẻ sẽ không ngủ lại được (American Family Practice, April 2000).

Và người lớn cũng bị ác mộng:
. Đó là căng thẳng tâm lý tột độ sau những biến cố khiếp đảm (post-traumatic stress disorders, PTSD).Thí dụ điển hình là những lính Mỹ tại Việt Nam sau năm 1975, hay cựu chiến binh chiến tranh Ả Rập và Do Thái năm 1973. Nhưng, tâm lý căng thẳng vì biến cố khiếp đảm, càng ngày càng thấy nhiều trong xã hội chúng ta đang sống (L Culpepper, Hippocrates, June 2000).
. Ác mộng của người lớn cũng có thể do bệnh tâm trí (psychiatric illness), hay bệnh tâm lý, xuống tinh thần (depression). Có thể do bệnh xuyễn, khó thở ban đêm.
. Ác mộng cũng có thể tại thuốc dùng chữa bệnh tâm trí (antidepressants), thuốc chữa cao máu (centrally active hypertensives: beta-blockers, Rauwolfia alkaloids, Alpha agonists), thuốc trị bệnh Parkinson (Levodopa, Selegiline), hay vài thuốc khác như: Flutamide, Procarbazine, Barbiturates.
. Và sau nữa, người lớn có thể bị ác mộng sau khi uống rượu.

Đêm kinh hoàng (night terrors) là gì"
Nhiều trẻ bị những giấc mơ kinh hoàng. Đó là những đêm hết sức hãi hùng. Giấc mơ kinh hoàng thường xẩy ra trong lúc ngủ say, khoảng 1 tới 3 giờ sáng. Trẻ bất chợt thức giấc la hét om sòm. Trẻ bị toát mồ hôi, thở hổn hển. Con ngươi nở lớn. Lúc này trẻ còn ngái ngủ, nhưng mắt vẫn còn mở. Nếu bạn hỏi thì trẻ vẫn còn ú ớ, mê mẩn. Có thể trẻ không tỉnh ngủ hoàn toàn. Đôi khi không nhớ được giấc mơ kinh hoàng vừa qua.

Khi nào hết ác mộng" Hết đêm ngủ kinh hoàng"
Khi trẻ lớn tuổi, những cơn ác mộng và những đêm kinh hoàng từ từ sẽ giảm đi. Có nhiều trường hợp, khi tới tuổi giậy thì, sẽ hết hẳn. Tuy nhiên, có trường hợp lớn rồi vẫn còn ác mộng. Người lớn hay có ác mộng thường là những người giầu tưởng tượng, có óc sáng tạo.

Khi nào ác mộng hay những đêm ngủ kinh hoàng sẽ gây nguy hiểm"
Bình thường, trẻ em bị ác mộng hay la hét trong đêm. Không phải do những bệnh tật hay tâm trí lúc lâm nguy. Ác mộng thường xẩy ra khi trẻ bị cơ thể căng thẳng hay xúc động tột độ. Ác mộng có thể kéo dài 6 tháng sau khi bị xúc động hay tâm lý căng thẳng. Nhưng nếu ác mộng cứ liên tiếp xẩy ra thì có thể ảnh hưởng tới sinh hoạt hàng ngày của trẻ. Đêm ngủ mộng mị hãi hùng hay mộng du (sleepwalking) cần phải thận trọng hơn. Bạn nên hỏi ý kiến bác sĩ gia đình.

Cách chữa ác mộng:
Thường thường, bệnh gây trở ngại cho bố mẹ hay những người sống chung trong gia đình.
. Bởi vậy, chẩn định bệnh ác mộng, cũng như khuyên nhủ thân nhân, đều quan trọng như nhau.
. Cần phải bỏ những vật dụng nguy hiểm trong nhà hay lối đi. Đôi khi phải chặn những đường đi có thể gây tai nạn, nhất là trong trường hợp trẻ bị mộng du.
. Cần khuyến khích, nâng đỡ bệnh nhân thường xuyên, vì khi lớn tuổi trẻ sẽ dần dần hết bệnh.
. Dùng tâm lý trị liệu đôi khi giúp trẻ khỏi bệnh ngủ mê, giảm được ác mộng tới 70 phần trăm.
. Ít dùng thuốc trị bệnh ác mộng cho trẻ.
. Thuốc dùng chữa bệnh tâm lý sau những biến cố căng thẳng tột độ (PTSD), cần bác sĩ chuyên môn về tâm trí điều trị. (J.F. Pagel, American Family Practice, 61: 2037, 2000).

Nói tóm lại, ác mộng hay những đêm kinh hoàng của trẻ không phải do bệnh tật hay xúc động tâm lý. Ác mộng, hãi hùng có thể kéo dài tới 6 tháng. Nhưng dần dần trẻ sẽ quen. Nếu trẻ vẫn tiếp tục bị ác mông, sẽ ảnh hưởng không tốt tới giấc ngủ và sức khỏe. Nên tham khảo bác sĩ gia đình.

(Ghi chú: bài này viết với mục đích giúp nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).

Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.

Đau Khổ Vì Bệnh Nhức Nửa Đầu?
24/06/2000
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô
Những nhân vật nổi tiếng nhất trên thế giới hay những nghệ sĩ tài ba như: Vincent Van Gogh, Claude Monet, Julius Caesar, Napoleon, Elvis Presley v..v.. đều bị chứng nhức đầu một bên, bệnh nhức nửa đầu-migraine headaches (BL Elhaj, et al. Pharmacy Times, January 2000). Hiện nay, khoảng 15-20 phần trăm người sống tại Hoa Kỳ bị nhức nửa đầu (RS Kunkel, Patient Care, January 2000).
Người bị bệnh nhức nửa đầu thường có óc tưởng tượng cao, có nhiều sáng tạo.
Vậy, nhức nửa đầu là gì"
. Nhức đầu một bên, nhức nửa đầu, bị mạch máu dần dật một bên đầu, bị đau nhức một bên đầu.
. Đôi khi kéo theo ói mửa, khó chịu thêm vì ánh sáng, hay tiếng động.
. Nhức đầu có thể nhẹ, mà cũng có thể rất trầm trọng. Có thể bị trở đi trở lại.
. Nhức nửa đầu đôi khi có triệu chứng báo hiệu trước (khoảng 10 tới 20 phần trăm), đôi khi bất chợt sẩy ra, không báo trước.
. Những triệu chứng báo trước có thể thấy lóe ánh sáng trong mắt, nhìn thấy đường lằng quằng, có đốm đen trong mắt. Đôi khi thấy cảm giác bất thường như tê, kim chích ở môi hay ở tay. Đôi khi nói có vẻ như khó khăn. Bắp thịt yếu đi. Triệu chứng xuất hiện khoảng 20-30 phút trước khi bị lên cơn nhức đầu một bên.

Ai hay bị nhức nửa đầu"
. Có thể nói nhức nửa đầu là loại bệnh thông thường nhất trong tất cả mọi loại nhức đầu.
. Đàn bà bị nhức đầu một bên nhiều hơn đàn ông, gấp ba lần. Có khoảng 18 phần trăm đàn bà và 6 phần trăm đàn ông mắc bệnh.
. Có trường hợp nhức nửa đầu giảm đi khi có bầu (60-70 phần trăm), nhưng cũng có trường hợp nhức nửa đầu tăng lên khi có bầu (22 phần trăm)(S Diamond, ML Diamond, Consultant, May 2000).
. Tuổi tác thay đổi từ 15 tới 35, nhưng từ 35 tới 45 tuổi, người ta bị nhức đầu nhiều hơn.
. Trẻ em dưới 10 tuổi cũng bị nhức nửa đầu, khoảng 5 tới 10 phần trăm.
. Mỗi năm bệnh nhân đi khám bệnh vì nhức đầu một bên, lên tới 18 triệu lần. Tuy nhiên, khoảng 59 phần trăm phụ nữ và khoảng 70 phần trăm nam giới không biết mình đang bị bệnh nhức đầu loại này.
. Những người nghèo thường bị nhức nửa đầu, nhiều hơn người giầu.
. Những nguyên nhân khác gây bệnh nhức nửa đầu, có thể do đồ ăn uống, đời sống căng thẳng, hay ảnh hưởng bởi những môi trường xung quanh.
. Loại nhức nửa đầu, khi trầm trọng, còn làm trục trặc đời sống của bệnh nhân trong xã hội, chậm phát triển tình trạng tài chánh cá nhân, nghĩa là đã nghèo lại nghèo hơn!

Nguyên nhân nhức nửa đầu:
Khá phức tạp và chưa biết được rõ ràng.
. Có thể liên quan tới mạch máu, thần kinh, sinh-hoá học và kích thích tố. Trong quá khứ, người ta tưởng nguyên nhân nhức nửa đầu là do cơ thể tổng hợp hay sản xuất những hoá chất ảnh hưởng tới mạch máu (vasoactive amines), như: norepinephrine, epinephrine, prostaglandins, serotonin. Đó là những hóa chất làm co dãn mạch máu, kích thích thần kinh cảm xúc, và làm nhức đầu.
. Nhưng ngày nay, nguyên nhân gây nhức đầu một bên phức tạp hơn nhiều. Mặc dầu vẫn chưa phủ nhận hẳn lý thuyết cũ, mạch máu co dãn, nhưng lý thuyết mới cho là có sự tương phản giữa mạch máu não và giây thần kinh chia ba (trigeminal nerve). Có liên hệ tới hóa chất neurotransmitter 5-hydroxytriptamine, 5-HT, serotonin. Chính tại chất serotonin lúc thấp, lúc cao đã gây ra bệnh nhức nửa đầu.


. Kích thích tố sinh dục phụ nữ, lúc lên hay xuống, cũng có thể làm nhức đầu một bên. Nhất là lúc có đường kinh, khi có bầu, hay lúc uống thuốc ngừa thai. Khi phụ nữ lớn tuổi, sắp tắt kinh, chứng nhức nửa đầu sẽ từ từ giảm đi.
Cách chữa:
- Dùng thuốc chữa nhức nửa đầu tương đối phức tạp, cần sự hướng dẫn của bác sĩ. Lần đầu tiên, năm 1883, người Đức dùng Cafergot để trị nhức nửa đầu. Nhưng ngày nay có rất nhiều thuốc dùng để phòng ngừa (Beta-Adrenergic Blocking Agents, Tricyclic Antidepressants, Valproate, Methysergide), hay giảm triệu chứng nhức nửa đầu (Simple Analgesics, Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs, Combination Products). Cũng dùng để trị bệnh nhức nửa đầu: từ loại thuốc thông thường, tới những loại thuốc rất mới, rất hiệu nghiệm (Serotonin Agonists: sumatriptan, zolmitriptan, naratriptan, rizatriptan; Ergot derivatives: Ergotamine Tartrate, Dihydroergotamine, Butorphanol). Có hai thuốc bơm mũi, hiệu quả tốt (Sumatriptan và Dihydroergotamine), dành cho những người ghét uống thuốc (CD Logemann, LM Rankin, Am Fam Physician 61: 180, 2000). Tuy nhiên, dù trong trường hợp nào, cũng vẫn cần bác sĩ theo rõi thường xuyên, chẩn định thuốc men cho an toàn.
- Trong trường hợp nhẹ, nếu chưa dùng thuốc: cần phải chỉ dẫn bệnh nhân chữa nhức nửa đầu. Mọi người trong gia đình bệnh nhân cũng phải được hướng dẫn để giúp đỡ bệnh nhân chống bệnh.
. Thí dụ giúp bệnh nhân hiểu những nguyên nhân, những hóa chất hay đồ ăn sinh ra nhức nửa đầu.
. Những phương pháp tập luyện (biofeedback techniques) giúp bệnh nhân kiểm soát hệ thống thần kinh (autonomic nervous system).
. Tập luyện giúp thoải mái, giảm căng thẳng.
. Khuyến khích chương trình khi ngủ, khi nghỉ ngơi, ăn uống, tập thể dục.
. Và bỏ hút thuốc lá.

Sau đây là danh sách những nguyên nhân có thể sinh ra chứng nhức nửa đầu:
. đồ ăn, thức uống như: rượu, caffeine, chocolate, trái cam, trái chanh, những chất nêm đồ ăn như bột ngọt, hóa chất giữ cho đồ ăn lâu hư, đồ ăn có chất tyramine, nhất là loại phó-mát để lâu.
. tránh những cảm xúc như: nóng giận, buồn chán, xuống tinh thần, bấn loạn, căng thẳng.
. ăn uống thất thường.
. mệt mỏi quá độ, ngủ quá độ.
. ánh sáng nhấp nháy.
. kích thích tố phụ nữ thay đổi, lúc có đường kinh hay có bầu.
. một vài thuốc men như thuốc đau bao tử cimetadine, thuốc ghiền cocaine, kích thích tố estrogens, thuốc xuyễn theophylline, thuốc chữa cao huyết áp Nifedipine, thuốc nitroglycerin làm nở mạch máu tim khi bị cơn đau tim (heart attacks), thuốc chữa cao máu reserpine.
. đôi khi ngay cả mùi nước hoa, khói, mùi sơn, hay một số chất dung dịch hóa học (solvents), cũng gây chứng nhức đầu một bên.
. hút thuốc lá, khói thuốc lá.
. tập thể dục quá mức.
. và sau hết, thời tiết thay đổi, leo núi lên cao quá, cũng có thể gây bệnh nhức nửa đầu. (SL Chase, Pharmacy Times, April, 2000).

(Ghi chú: bài này viết với mục đích giúp nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình.)

Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.

Bệnh Dị Ưng Vì Đồ An

Trong một đời người, mỗi chúng ta ăn khỏang 2 tới 3 tấn đồ ăn (dưới thể đồ khô). Chúng ta ăn hàng trăm thức ăn khác nhau, chứa không biết bao nhiêu phân tử. Bộ máy tiêu hóa chọn lựa đồ ăn cho chúng ta, giúp tăng trưởng tế bào. Hơn nữa, bộ máy tiêu hóa còn chọn lựa đồ ăn, giúp chúng ta chống đỡ, bảo vệ cơ thể.
Vậy mà cơ thể chúng ta vẫn bị nhầm lẫn trong vấn đề miễn nhiễm.
Sự nhầm lẫn đó chính là bệnh dị ứng do đồ ăn gây ra. Có khoảng 20 tới 25 phần trăm người sống tại Hoa Kỳ bị dị ứng vì đồ ăn. Và mỗi năm có khoảng 100 tới 125 người bị chết vì dị ứng do đồ ăn. Ấy là chưa kể có rất nhiều người đã may mắn biết trước, tự mình tránh được một số đồ ăn nghi ngờ sinh ra dị ứng. Có bệnh nhân đã tránh được phản ứng nguy hiểm vì dị ứng do đồ ăn, thoát chết vì tự mình đã chích epinephrine kịp thời.
Nguyên nhân dị ứng do đồ ăn ra sao"
. Glycoproteins trong lòng trắng trứng là nguyên nhân chính sinh ra dị ứng.
. Glycoproteins trong sữa, hay trong đậu phọng, cũng là nguyên nhân của dị ứng.
. Nói chung thì trong đồ ăn, cứ 20 tới 30 glycoproteins lại có vài glycoproteins có thể gây bệnh dị ứng.
. Dị ứng liên hệ tới IgE sinh ra triệu chứng nặng, thí dụ ảnh hưởng bộ máy tiêu hóa làm ói mửa; ảnh hưởng miệng và cổ họng làm sưng, ngứa môi miệng; ảnh hưởng da làm nổi mề đay, sưng ngứa; ảnh hưởng bộ máy hô hấp làm khí quản bóp nghẹt (bronchospasm), khó thở; gây phản ứng nguy hiểm tới tính mạng, (phản vệ: anaphylaxis).
. Dị ứng liên hệ IgE, lẫn lộn, cũng ảnh hưởng tới bộ máy tiêu hóa, sinh ra viêm dị ứng ruột và bao tử (allergic eosinophilic gastroenteritis), dị ứng da (atopic dermatitis), và làm xuyễn.
. Dị ứng không liên hệ tới IgE, cũng sinh ra bệnh ruột (Enterocolitis), bệnh da (Dermatitis Herpetiformis), bệnh phổi ( Pulmonary Hemosiderosis)(HA Sampson, Hospital Practice, May 2000).
Triệu chứng dị ứng do đồ ăn:
Thông thường nhất là nổi mề đay ngoài da. Đôi khi nổi mẩn đỏ hay sinh ra bệnh ngoài da (eczema). Đôi khi có triệu chứng tiêu hóa, thí dụ con nít bị ói mửa sau khi uống sữa. Những triệu chứng khác như: ỉa chảy, trong phân có máu, đầy bụng, viêm ống thực quản, viêm bao tử, ợ, ói đau bụng, ăn không tiêu. Con nít tới 2 tuổi bị dị ứng vì đồ ăn, rất thường xuyên.
Dị ứng miệng môi bị sưng, ngứa. Lưỡi cũng bị sưng. Nhất là sau khi ăn trái táo hay củ cà-rốt.

Dị ứng chậm sinh ra đau nhức khớp xương, đau bắp thịt, mệt mỏi, viêm lỗ tai.(Harrisonõs Principles of Internal Medicine, Thirteenth Edition).
Chữa dị ứng do đồ ăn:
. Trước hết, chúng ta nên biết đồ ăn nào sẽ làm dị ứng. Thường thường, nổi mề đay chữa bằng thuốc antihistamines, thuốc chống histamines, để trị ngứa. Đôi khi dùng tổng hợp vài thuốc antihistamines, sẽ tốt hơn. Đôi khi dùng H1 blockers, loại thuốc mới không buồn ngủ, cũng giúp ích chống ngứa vì dị ứng.
. Trường hợp hiểm nghèo sinh ra phản ứng nguy hiểm, phản vệ (anaphylaxis), làm nghẹt cổ họng, thở không được. Đôi khi gây xuyễn, thở khò khè, trở đi trở lại nhiều lần. Phần lớn do đồ ăn như đậu phọng, cá, tôm, hạt quả (nuts). Trong trường hợp nếu tự biết mình bị phản ứng nguy hiểm, phản vệ (anaphylaxis), có thể chết người thì tốt hơn lúc nào cũng nên mang theo trong người cây viết epinephrine, để tự chữa kịp thời, cấp cứu. Nên hỏi bác sĩ gia đình cách xử dụng cho đúng.
. Vài phương pháp điều trị dị ứng đặc biệt trong tương lai như miễn nhiễm trị liệu (immunotherapy), hay chống IgE trị liệu (anti-IgE therapy), đều đang còn trong vòng thử nghiệm.
. Nếu bị nổi mề đay kinh niên thì cũng phải tìm hiểu đồ ăn nào" hay chất gì" sinh dị ứng, để kịp thời tránh né.
Sau đây là những đồ ăn có thể sinh ra dị ứng:
. Đồ biển, nhất là cá, cua, tôm, tôm hùm.
. Thịt heo, như hotdog, bacon, ham.
. hột gà.
. đồ gia vị như dấm, catsup, cà chua, mustard, ớt, v..v..
. trái cây tươi như trái berries, trái dâu, chuối, chanh, cam, hay trái cây để trong hộp.
. những loại đậu như uốn ván, đậu phọng, đậu nành.
. các loại hạt quả (nuts).
. chocolate hay nước uống cola.
. nước uống pha mầu như Kool-Aid, nước hơi sodas, v...v...
. sữa.
. kẹo gum.
. quế.
. tất cả mọi loại rượu, kể cả la-de.
. nước tonic (quinine).(John Noble, Primary Care Medicine)
. và nhất là nước mắm, mắm nêm, v...v... đồ ăn đặc biệt của người Việt chúng ta.
Nói tóm lại, nếu bị dị ứng vì đồ ăn thì phải coi chừng khi bước vào những nơi như chợ búa, quán ăn, hay ngay cả nhà bếp. Nhiều bệnh nhân còn không dám ăn cơm tiệm. Cách hay nhất là: nếu bị dị ứng vì loại đồ ăn gì, thì phải tránh đồ ăn đó.
(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915

Cao Huyết Ap: Bệnh Thầm Lặng, Chết Người

Cao huyết áp hay cao máu là bệnh kinh niên, thông thường nhất ở nước này. Cứ 4 người lại có một người bị cao máu. Hay, ít ra có 50 triệu người sống tại Hoa Kỳ bị bệnh cao máu (Contemporary Internal Medicine). Khoảng 32 phần trăm bệnh nhân không hề biết mình đang bị cao huyết áp. Mà dù có biết mình bị cao máu, cũng chỉ có 27 phần trăm bệnh nhân để ý kiểm soát bệnh của mình một cách đàng hoàng. Nếu không chịu theo rõi chăm sóc, có thể sinh ra nhiều biến chứng nguy hiểm như: hư thận, suy tim, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, bán thân bất toại, hư mắt, và chết.
Cao huyết áp là bệnh giết người thầm lặng. Nhiều khi bệnh nhân không biết mình bị cao máu, vì không thấy có triệu chứng. Còn khi đã thấy nhức đầu, chóng mặt, lúc đó huyết áp có thể đã lên khá cao. Bởi vậy, thỉnh thoảng nên đo mạch máu là điều rất tốt.

Tìm hiểu bệnh cao huyết áp:
Bình thường, tim bơm máu vào mạch máu đưa máu đi khắp nơi, nuôi cơ thể, và gây áp xuất chống vào thành mạch máu. Khi chúng ta đo máu là đo áp xuất lúc tim bơm máu và lúc tim nghỉ. Như vậy, có 2 con số để đo áp xuất máu: số thứ nhất đo áp xuất lúc tim bơm máu (systolic blood pressure), bình thường khoảng 100 và không quá 130, tuỳ theo tuổi tác. Số thứ hai đo áp xuất lúc tim nghỉ, sửa soạn nhận máu để tim bơm tiếp theo (diastolic blood pressure), bình thường khoảng 70 và không quá 80. Thí dụ áp xuất huyết trung bình là 110/70. Khi huyếp áp lên cao quá, trên 135/85 hay 140/90 là cao máu.

Vì sao bị cao máu "
Mạch máu thay đổi tùy theo tuổi tác và ảnh hưởng lối sống hàng ngày. Mạch máu nhỏ lại vì thành mạch máu bị nhiều chất cholesterol hay mỡ đọng lại. Dần dần, thời gian qua đi, áp xuất máu tăng lên: vì mạch máu nhỏ lại. Lý do là bởi thớ thịt xung quanh thành mạch máu dầy ra, thành mạch máu cứng lại, giảm đàn hồi, không cung ứng được khi áp xuất thay đổi. Tim sẽ phải làm việc mạnh hơn để đẩy máu vào mạch máu, sẽ làm cao huyết áp.

Nguyên nhân bệnh cao máu :
Khó tìm ra nguyên nhân. Bệnh thận ít khi làm cho cao máu. Lối sống hàng ngày hay di truyền sinh ra cao máu. Bệnh nhân dễ bị cao máu, thường là bởi vì:
. họ hàng bà con, có người bị cao máu hay bệnh tim mạch.
. bệnh nhân đã lớn tuổi.
. mập, ít tập thể dục, thích ăn mặn, uống nhiều rượu, tinh thần thường xuyên bị căng thẳng.
. Hút thuốc lá và ăn nhiều dầu mỡ-cholesterol mặc dầu không ảnh hưởng trực tiếp tới bệnh cao máu, nhưng gây nhiều nguy cơ biến chứng bệnh tim mạch.

Những biến chứng nguy hiểm của bệnh cao máu , như :
. Cơn đau tim (heart attacks): khi thành mạch máu thiếu đàn hồi, và tích tụ nhiều mỡ-cholesterol. Máu đưa đến bắp thịt tim sẽ bị nghẽn, bị thiếu dưỡng khí, sẽ làm hư hại bắp thịt tim, và sinh ra bệnh nhồi máu cơ tim.


. Suy tim (congestive heart failure): Khi tim phải gắng bơm máu mạnh hơn, nhưng ngược lại nếu mạch máu tim lại bị nghẽn nhỏ lại, tim sẽ không còn làm việc có hiệu quả. Máu sẽ bị ngưng trệ trong tĩnh mạch nhiều hơn và kết quả là nước sẽ đọng trong phổi, dưới chân, và nhiều mô khác, làm sưng, phù thũng.
. Tai biến mạch máu não: do máu nghẹt thành cục hay do từng mảnh mỡ làm tắc nghẽn động mạch, không đưa máu lên não được. Đôi khi áp xuất lên cao quá, làm bể mạch máu trong đầu.
. Mù mắt: là do vi-ti động mạch trong võng mô bị bể, hay bị nghẹt, không đưa được dưỡng khí vào mắt.
. Suy thận (kidney failure) là do biến chứng của bệnh cao huyết áp, giảm máu tới thận. Thận có thể làm co mạch máu, làm huyết áp cao hơn, và do đó làm thận suy, không lọc được chất bã trong máu. Tất cả những biến chứng kể trên đều có thể tránh được, làm giảm bớt hư hại nhiều bộ phận của cơ thể. Cao huyết áp cần phải được khám phá sớm và chữa trị sớm.
Thuốc trị cao máu :
Uống thuốc cao máu phải có toa, và cần bác sĩ theo rõi. Những thuốc thường dùng là:
. Thuốc lợi tiểu (diuretics).
. Beta blockers.
. Angiotensin-converting enzyme inhibitors. Angiotensin II receptor antagonists.
. Calcium channel antagonists.
. Alpha-antagonists.(Pharmac y Times, February 2000).

Vài lời khuyên cho bệnh cao máu :
. Chưã cao huyết áp tất nhiên là phải uống thuốc đều đặn, mỗi ngày.
. Cần phải thay đổi lối sống hàng ngày để cho huyết áp xuống thấp, để giảm nguy cơ biến chứng bệnh tim mạch.
. Cần giảm cân lượng: nếu bị mập. Giảm khoảng 10 lbs sẽ giúp hạ huyết áp rất tốt.
. Cữ uống rượu: Uống nhiều rượu sẽ làm máu lên cao, và làm quen thuốc cao máu.
. Tập thể dục: năng hoạt động, đi bộ lẹ mỗi ngày, từ 30 tới 45 phút. Tập thể dục thường xuyên sẽ hạ huyết áp, giảm cân lượng, và giảm nguy cơ biến chứng bệnh tim mạch.
. Cữ ăn mặn.
. Uống thêm chất vôi-calcium và muối potassium.
. Ngưng hút thuốc lá: Vì hút thuốc làm cứng thành mạch máu, gây nguy cơ bệnh tim mạch. Sau mỗi điếu thuốc, mạch máu có thể sẽ tăng lên. Tốt hơn là nên bỏ hút thuốc.
. Và việc quan trọng nhất là tự mình đo mạch máu mỗi ngày. Khi thấy máu lên cao hơn hay bằng 135/85, có thể là áp xuất máu đang lên cao. Tự đo máu lấy, bệnh nhân có thể biết lúc nào áp xuất máu lên bất chợt. Khi thấy nhức đầu hay chóng mặt, nên đo máu ngay để coi máu có lên hay không" Nếu huyết áp lên cao thất thường, nên hỏi ý kiến bác sĩ gia đình.

(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).

Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.

Vì Sao Trẻ Đái Dầm?
03/06/2000
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô
Đái dầm là bệnh khá thông thường của trẻ em. Khoảng 15-20 phần trăm trẻ em tới 5 tuổi mắc phải bệnh đái dầm.
Đái dầm là gì" và trẻ em nào hay đái dầm"
Khi đến tuổi mà không thể kiểm soát được lúc đi tiểu là bị bệnh đái dầm.
. Thí dụ con gái tới 5 tuổi hay con trai tới 6 tuổi, thường là phải tự kiểm soát được đường tiểu.
. Khoảng 15 tới 20 phần trăm trẻ tới 5 tuổi đái dầm liên miên, không bao giờ khô ráo, là bệnh đái dầm loại 1 (primary nocturnal enuresis).
. Khoảng 3 tới 8 phần trăm trẻ em từ 5 tới 12 tuổi, có lúc đã không đái dầm được 6 tháng, rồi lại đái dầm trở lại, là bệnh đái dầm loại 2 (secondary nocturnal enuresis).
. Có tới 2-5 phần trăm trẻ em vị thành niên vẫn còn đái dầm. (SR Kimmel, Family Practice Recertification, March 15, 2000).

Bệnh đái dầm có tính cách di truyền:
Nếu bố hay mẹ thủa nhỏ đái dầm thì 40 phần trăm con cái cũng sẽ bị bệnh đái dầm. Nếu cả bố lẫn mẹ thủa nhỏ bị bệnh đái dầm thì có tới 70-75 phần trăm con cái sẽ bị bệnh đái dầm.

Nguyên nhân đái dầm:
Chưa biết được rõ ràng. Tuy nhiên, kiểm soát tiểu tiện tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố, thí dụ như:
. khả năng phát triển bọng đái không tốt, hay bọng đái nhỏ quá.
. không kiểm soát được bắp thịt ống dẫn tiểu.
. không kiểm soát được bắp thịt bàng quang.
. Chậm phát triển hệ thống thần kinh cũng có thể sinh ra đái dầm.

Khi bọng đái đã đầy nước tiểu, mà bệnh nhân vẫn chưa muốn thức giấc, sẽ đái dầm. Phụ huynh thường than phiền rằng con cái ngủ say quá, đái dầm. Nhưng sự thực đái dầm không phải liên quan tới giấc ngủ. Mặc dầu, trẻ em lớn tuổi thức giấc kip thời hơn để đi tiểu, sẽ đỡ bị đái dầm hơn.

Trẻ em bị những chứng bệnh sau đây có thể hay đái dầm:
. Bị tâm lý căng thẳng.
. Ngáy lớn (apnea) vì bị bệnh hạch (adenoids) hay bị cục thịt dư lớn trong cổ họng (tonsillar hypertrophy).
. Đi tiểu thường xuyên, bị buốt đường tiểu (nhiễm trùng đường tiểu).
. Đi tiểu són. Con gái thường ngồi đè lên chân hay chân ngồi bắt chéo để chặn đường tiểu. Còn con trai thì lấy tay bụm lại (vì bọng đái không bình thường hay vì bắp thịt yếu không điều khiển được bọng đái).
. Đi tiểu nhiều, mất cân lượng (bị bệnh tiểu đường, hay bệnh thận).
. Đường tiểu yếu, đêm ngày đều đái són (bị nghẹt đường tiểu), v...v…

Đái dầm ảnh hưởng tới tâm tính trẻ em:
Trẻ bị bệnh tâm lý ít khi đái dầm. Nhưng ngược lại, đái dầm gây nhiều vấn đề tâm lý cho trẻ. Thí dụ như phụ huynh than rằng con cái đái dầm gây phiền hà cho mọi người. Hoặc người trong gia đình đổ lỗi qua lại vì con cái đái dầm. Đôi khi phụ huynh còn trừng phạt con em vì tội đái dầm.
Lớn hơn 10 tuổi mà còn bị đái dầm, trẻ em thường bị chứng bệnh tâm lý, thí dụ: trẻ không lưu tâm, không chú ý, bị căng thẳng, buồn rầu, không thích chơi với những trẻ khác. Tâm tính trẻ bất bình thường, khó chịu, vì cảm thấy tự mình không kiểm soát được chính mình.

Chữa trị bệnh đái dầm:
. Những thuốc chữa đái dầm gồm có:
- Oxybutynin chloride (Ditropan).
- Imipramine HCL (Tofranil).
- Desmopressin acetate (DDAVP).

Thuốc chữa đái dầm phức tạp, tùy theo những trường hợp khác nhau, cần có toa, cần có bác sĩ theo rõi.

Những phương pháp chữa đái dầm khác:
. Tùy theo môi trường xung quanh:
Thường thì trước khi đưa con đi bác sĩ khám bệnh, bố mẹ đã thử nhiều phương pháp khác nhau, tìm cách giảm bệnh đái dầm.
- Thí dụ như hạn chế không cho con uống nhiều nước trước khi đi ngủ.
- Hay, đánh thức con dậy đi tiểu, trước khi bố mẹ đi ngủ.
- Đôi khi bố mẹ còn hạn chế không cho con ăn uống vài thứ như chocolate, sữa, nước cam, hay những loại dễ làm đi tiểu như nước trà, coca cola (G. Lackgren et al. Acta Paediatr. 88: 679, 1999).
- Khi trẻ đã đến tuổi đi học thì nên trải miếng plastic trên giường, tốt hơn là bắt trẻ mặc tã.
- Nên để đèn đêm gần chỗ đi tiểu, để trẻ không ngại ngùng trở dậy đi tiểu.

. Khuyến khích trẻ.
Nên giúp đỡ trẻ qua những lúc khó khăn, đừng trừng phạt trẻ. Không nên đổ lỗi cho trẻ, mà ngược lại nên giúp trẻ hiểu biết, có trách nhiệm, để trẻ có thể làm được những gì cần phải tự làm. Thí dụ trẻ có thể giúp bố mẹ lau rửa giường nệm hay tự tắm rửa. Nếu trẻ cố gắng thức giấc, tự đi tiểu hay đêm nào không bị đái dầm, thì nên khuyến khích như cho trẻ đồ chơi hay dẫn trẻ đi coi hát, chiếu bóng. Phương pháp này giúp trẻ khỏi hẳn đái dầm, lên tới 25 phần trăm. Phương pháp cũng giúp trẻ thêm tiến bộ tự kiểm soát được đái dầm, khoảng 75 phần trăm (HG Ruston, J. Pediatr. 114: 691, 1989).

. Tập luyện bọng đái:
Nhất là trong trường hợp bọng đái quá nhỏ. Tập luyện bằng cách lúc đang đi tiểu, tự ngưng lại, kéo dài đường tiểu. Cũng có thể uống nhiều nứơc lúc ban ngày.

. Dụng cụ báo động lúc đái dầm:
Có lẽ đây là phương pháp hiệu quả nhất để chữa bệnh đái dầm. Dụng cụ nối với đồng hồ báo thức gài vào trong quần xà lỏn của trẻ. Khi đái dầm, nước tiểu trong quần có độ ẩm báo hiệu, đồng hồ reo vang, đánh thức trẻ dậy đi tiểu. Thường thì phải cần tới 3 tuần lễ mới thấy hiệu nghiệm. Nếu trẻ vẫn chưa thực hiện được thì cũng không nên rầy la.

. Đôi khi có thể dùng phương pháp tổng hợp: vừa dùng thuốc, vừa dùng đồng hồ báo thức, cũng có kết quả tốt.

. Sau hết, trong trường hợp trẻ đi cắm trại, hay ngủ chơi nhà bạn thì nên mang theo tã (mặc dầu, thường không nên dùng tã ở nhà), hoặc đôi khi dùng thuốc DDAVP, rất tốt, nhưng cần bác sĩ chỉ dẫn.

(Ghi chú: bài này viết với mục đích nâng cao kiến thức, không dùng để tự trị liệu. Nếu bạn có thắc mắc về tình trạng sức khỏe hay thuốc men, xin hỏi bác sĩ gia đình).
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Điện thoại: (714) 547-3915.

Sức Khỏe Thẩm Mỹ: Nghề Nails và Mùa Cảm Cúm

Mùa cảm cúm đã đến, kèm theo những cơn gió chướng, nóng và lạnh, khiến nhiều người vướng bịnh.

Ngành thẩm mỹ chúng ta tiếp xúc với khách hàng hằng ngày, có thể bị lây bịnh từ khách, hay khách truyền bịnh qua người khách khác cùng chung môi trường làm việc rất dễ dàng.

Sự lan truyền bịnh có thể bắt nguồn từ những cái ách xì, ho không che miệng, qua làn da bị trầy, mụn mủ… không khí chuyên chở vi trùng xâm nhập vào cơ thể từ mũi, miệng, và cả đôi mắt nữa. Nghề dưỡng da còn có thể lây lan vi trùng qua nách và háng là những chỗ làm wax đặc biệt.

Vi trùng có thể lây lan trực tiếp từ người qua người, hay gián tiếp qua đồ vật bị sờ mó bởi người bịnh.

Để ngăn ngừa sự lan truyền bịnh, có nhiều biện pháp làm việc thích ứng, hạp vệ sinh và an toàn cho mọi người.

Nếu người khách vào tiệm thẩm mỹ, có những dấu hiệu bịnh như ho, gải ngứa trên da, sưng lở da…dù có cho biết chỉ là chứng “allergy” thông thường, cũng không nên làm việc mà nên khéo léo bằng tất cả kinh nghiệm làm việc của bạn, yêu cầu khách đi bác sĩ trước khi làm đẹp. Nếu người khách yêu cầu làm đẹp ở những chỗ khác trên thân thể ngoại trừ vùng bị sưng lở, cũng không nên làm, vì vi trùng có thể lan truyền trên bề mặt của da rất dễ dàng qua những đụng chạm.

Là thẩm mỹ viên, chúng ta đặt tầm quan trọng trong việc rửa tay trước và sau khi làm đẹp cho khách, đây cũng là yêu cầu của Hội Đồng Thẩm Mỹ tiểu bang California trong vấn đề vệ sinh và an toàn. Ngoài thị trường có bán nước thuốc diệt trùng dùng để rửa tay khô (antibacterial cleanser), bạn nên chú ý những loại thuốc rửa tay nầy chỉ dùng mỗi 4 tới 6 tiếng đồng hồ. Nếu bạn dùng quá thường xuyên, chất thuốc nầy sẽ lấy đi hầu hết chất dầu tự nhiên có trên da. Chất dầu tự nhiên nầy chính là màng bọc bên ngoài da, để che chở bảo vệ cho làn da không bị xâm nhập bởi vi trùng, đồng thời giúp cho làn da mềm mại, nên không dễ bị trầy trụa do những va chạm hay thời tiết làm khô da, nứt nẻ, dễ nhiễm trùng.


Kiểm chứng cho biết những người dùng quá nhiều loại xà bông diệt trùng nầy, làn da dễ bị nhiễm trùng hơn những người rửa tay thường xuyên bằng xà bông thường.

Nên nhớ sau khi rửa tay, xài chút kem dưỡng da ngay lập tức để giữ lại chất dầu tự nhiên của da và giúp da mềm mại. Mang bao tay khi làm việc là biện pháp an toàn thứ hai, sau chuyện rửa tay thường xuyên.

Khu vực trang điểm là nơi dễ lan truyền bịnh nhất. Vài biện pháp an toàn cần thiết và đúng luật vệ sinh của Hội Đồng Thẩm Mỹ, thẩm mỹ viên làm theo:
+Cây viết chì viền mắt, viền môi phải chuốt trước, và sau khi xài cho một người khách để bỏ đi tất cả những gì dính lại từ người khách.

-Thuốc nhuộm lông mi (mascara) hay loại chì vẽ bằng nước (liquid) dùng loại có thể liệng bỏ ngay sau khi xài, không bao giờ nhúng vô túp thuốc nhuộm và chải trực tiếp lên lông mi người khách.

-Phấn bột hay son môi phải lấy ra khỏi thỏi, hũ, hộp… để lên một miếng giấy sạch và dùng cho khách, phấn dư phải bỏ không được để trở vô hộp vì vậy nên lấy vừa đủ xài.

-Làm sáp (wax) phải dùng cây spatula lấy sáp, và phải liệng bỏ sau khi xài cho mỗi người khách.

-Không bao giờ lấy vật liệu thẳng từ hũ, hộp, chai lọ mà thoa ngay vào da người khách.

Những sự cẩn thận khi làm việc để bảo vệ sức khỏe của người thợ thẩm mỹ cũng như khách hàng trong mùa cảm cúm sẽ trợ giúp thêm phần chuyên nghiệp của bạn, khiến người khách muốn làm đẹp trọng nễ bạn nhiều hơn.

Chúc bạn thành công.

Chuyển Từ Thở Sang Nuốt


1-Họng được cấu tạo như thế nào?

Cuống họng là một ống cơ bắp lót bằng một màng nhờn, chiều dài khoảng 2.7 phân và kéo dài từ phía sau của mũi tới thực quản.Nó cấu tạo một phần của hai bộ phận khác nhau là hô hấp và tiêu hóa.Không khí và thực phẩm đi qua đó và chúng ta rất ngạc nhiên là sự cộng sinh này xẩy ra êm ả. Họng chia ra làm ba vùng. Phần trên cùng là mũi hầu, bắt đầu từ xoang mũi. Từ đây không khí và các chất tiết từ mũi và các xoang bắt đầu chẩy ra. Phần giữa là họng miệng, rộng nhất của họng. Chính nơi đây, ngay ở dưới vòm miệng, là đường dẫn không khí hợp với hệ thống chuyên trở thực phẩm. Ở phần thấp nhất của họng là hầu thanh quản với các đường hô hấp và tiêu hóa. Vì chúng gặp nhau, có người cho rằng thực phẩm và nước thường thường đi nhầm đường nhiều hơn. Các ống dẫn không khí, bắt dầu từ phiá sau của họng,uốn cong về đằng trước. Ở đó nó trở thành thanh quản với các dây thanh âm.Thanh quản mở vào khí quản rồi lên phổi.Song hành với ống dẫn thực phẩm và ngay đằng sau là thực quản và cuối cùng là bao tử.

2-Cái gì ngăn thực phẩm vào khí quản?

Họng có đường dẫn không khí-khí quản- và thực phẩm- thực quản. Nếu cả hai cùng mở khi quý vị nuốt, không khí có thể vào bao tử và thực phẩm vào phổi.May mắn thay là khí quản khép lại trong khi nuốt. Bộ phận của cơ chế an toàn đó là tiểu thiệt và nó làm việc mỗi khi quý vị nuốt.Tới lúc quan trọng, tiểu thiệt, một mẩu nhỏ giống như sụn, làm việc như một cái vung cùng với thanh quản.Thanh quản nhô lên về đằng trước đề đóng khí quản. Các cử động phối hợp đó phân chia thực phẩm lỏng và đặc. Rồi sau mỗi lần nuốt, tiểu thiệt lại di động lên, khí quản trở lại vị trí cũ, và làn không khí sinh tử tới thanh quản và khí quản lại tiếp tục. Đôi khi quý vị có thể “nuốt sai”, và một vật cứng nào đó rơi vào đường không khí và chặn nó. Bình thường, một cơn ho đánh bật vật lạ ra ngoài và lại mở ống không khí. Nhưng nếu ho không công hiệu, chỉ có sự cấp cứu mới có thể ngăn nạn nhân khỏi bị nghẹt thở và chết.

3-Tại sao cái banh miệng lại làm quý vị nghẹt thở hoặc nôn ọe?

Nôn ọe khan có thể là một điều khó chịu nhưng nó cũng cứu đời sống của quý vị bằng cách ngăn không để quý vị vô tình nuốt một vật lạ khiến bị nghẹt thở.Quý vị không thể ngưng được khi nôn ọe vì đó là một phản ứng tự chủ. Nó gây ra khi một vật lạ tấn công một vài đoạn cuối của dây thần kinh nằm trong vùng lạnh tạo ra giới hạn giữa miệng và phần giữa của họng. Cái que thăm bằng gỗ của bác sĩ chỉ là vật lạ. Khi đụng vào các dây thần kinh này, nó gây ra một phản ứng để thường thường tống vật sắp bị nuốt để trở lại phía trước của miệng để được nhổ ra.Tất nhiên phản ứng sẽ không cần thiết trong khi bác sĩ khám họng. Nhưng sự xuất hiện của nó ít nhất cho quý vị hay rằng đáp ứng sinh tử đó hoạt động đúng.


cuon-hong-con-nguoi-rv2
Cuống họng của con người . Nguồn https://commons.wikimedia.org/

4-Cái nắp nhỏ ở đằng sau cổ họng dùng để làm gì?

Lưỡi gà là miếng thịt đó, gọi là mô bào tiếp nối, và màng nhờn nhủ xuống từ cạnh của vòm miệng mềm.Đó là phần mà lúc thường chuyển động lên khi quý vị nói “a”.Nếu nó chuyển động sang một phía, bác sĩ biết có gì bất thường. Lưỡi gà đúng là bô phận bật lên và giúp khép lại các lối đi của mũi khi quý vị nuốt.Nhưng nhiệm vụ đó được coi như không quan trọng, vì nhiều người không có lưỡi gà vẫn không than phiền thức ăn ra ngoài bằng lỗ mũi.Các nhà hoạt họa truyện tranh miêu tả cục thịt dư rung lên khi hát và hét, nhưng thực ra cấu trúc này không liên quan gì tới tiếng nói.

5-Chuyện gì xẩy ra nếu quý vị có một cục ở họng?

Một điều rõ ràng là cảm giác khó chịu của một tảng nào đó ở họng ít khi gây ra do u bướu hoặc bất cứ vật nào khác. Trong tất cả các trường hợp, đó chỉ là dấu hiệu của lo âu. Cảm giác này bắt nguồn từ một rối loạn ở dây thần kinh số chín và ở cơ bắp kiểm soát thực quản. Các rối loạn này đôi khi co thắt lại lúc quý vị bực mình.Đây chỉ là những triệu chứng tạm bợ có nhiều liên hệ với các hoàn cảnh gây căng thẳng và cần thời gian để giải quyết vấn đề. Tuy nhiên trong những trường hợp hiếm, miếng đó vẫn còn và người này phải tới bác sĩ được khám bệnh. Đôi khi một nhỏ giọt ở đằng sau lỗ mũi hoặc quá nhiều chất chua ở bao tử cũng gây ra các triệu chứng này.

6-Im lặng vì e thẹn nghĩa là gì?

Mặc dù thành ngữ im lặng vì thẹn thường thường chỉ được dùng như một nhóm chữ để gây ra xúc động mạnh, nhưng đó cũng là sự thật.Lưỡi của một em bé ít cử động hơn lưỡi người lớn.Đó là vì lớp màng nhờn gọi là cái hãm fraenum nó cột phần dưới của lưỡi vào phía đáy của miệng gần hết chiều dài của lưỡi, nhờ đó đầu lưỡi được tự do. Trong năm đầu của em bé, đầu lưỡi lớn lên rất mau và cái hãm “cột” dần dần phần nhỏ của lưỡi.Tuy nhiên trong các trường hợp rất hiếm, cái hãm còn bị hạn chế và đứa bé gặp khó khăn để nói và ăn.Bác sĩ bèn khuyên nên cắt bớt phần sau của nếp gấp và như vậy lưỡi được tự do di động.

7-Nghẹt thở có tránh được không?

Ăn và uống nhiều không đi đôi với nhau; những lượng lớn của rượu có thể làm tê liệt việc nuốt, làm cho thực phẩm rơi vào khí quản thay vì thực quản.Tuy nhiên đa số các trường hợp nghẹt thở xẩy ra chỉ vì quý vị “nuốt sai”như người ta thường nói.Phát ngôn hoặc cười to với đầy miệng thức ăn và ăn miếng lớn là những điều nên tránh. Một số nhỏ nạn nhân của nghẹt thở có thể đã bị khó khăn nuốt mà không biết cho tới khi họ thở hổn hển để sống.Rối loạn này có thể gây ra do bất thưởng của cuống họng hoặc các tật khác từ khi mới sinh.Hay có thể vấn đề xẩy ra sau này vì u bướu, rối loạn cơ bắp hoặc thần kinh.Nếu quý vị bị nghẹt thở thường xuyên thì nên cho bác sĩ hay./.

Tương Quan Thầy Thuốc, Bệnh Nhân



Tuổi dù cao, mà không bệnh hoạn, thì sức khỏe tương đối vẫn còn khả quan.

Tuy nhiên cơ thể về già, cũng như cái máy xe hơi chạy trên trăm ngàn dặm, có những bất thường, chẳng giống ai. Ta mất đi một số khả năng thích ứng với ngoại cảnh và bệnh tật, nên đã đau thì thường trầm trọng hơn và kéo dài lâu hơn. Dấu hiệu bệnh không giống như ở người trẻ. Chẳng hạn khi sưng phổi thì ta hay than phiền mệt mỏi, yếu sức toàn thân, rối loạn tâm thần, còn người trẻ thì có triệu chứng rõ ràng như ho, nóng sốt.

Phản ứng của ta với bệnh tật cũng khác. Nhiều người có bệnh mà không nói ra vì tính tình chịu đựng, đôi khi nghĩ là dù có khai với bác sĩ, ông ta lại bảo tại già nó vậy, hoặc e ngại bác sĩ sẽ thực hiện nhiều thử nghiệm, lấy máu, phiền phức, đau đớn.

Một số người cao tuổi có nhiều bệnh, uống nhiều thuốc khác nhau do nhiều bác sĩ cho toa. Họ cũng thường đi khám bác sĩ nhiều hơn người ở các tuổi khác. Những phức tạp, khác với bình thường đó đặt ra vấn đề tương quan giữa thầy thuốc và bệnh nhân, sao cho đôi bên đều thỏa mãn trong tình nghĩa phúc chủ, lộc thầy.

Sự đào tạo bác sĩ

Với bệnh nhân, thầy thuốc là người sẽ định bệnh, làm giảm sự đau đớn, cho biết diễn tiến bệnh, phục hồi khả năng đã mất, và phương cách ngừa bệnh tái phát. Người bệnh, khi đã lựa được thầy thuốc thích hợp, thì đặt mọi tin tưởng vào thầy thuốc, và mối tương quan sẽ tốt đẹp. Để lựa một lương y, ta cần biết về thành tích chuyên môn cũng như đức độ của họ.

Ngày nay, bác sĩ đều được đào tạo theo tiêu chuẩn quốc tế với 4 năm dự bị, 4 năm y khoa rồi từ 3 tới 5 năm chuyên khoa để được coi như tinh thông y nghiệp.

Người bác sĩ đầu tiên mà ta tiếp xúc mỗi khi đau ốm là thầy thuốc riêng của mỗi gia đình. Vị này có thể là chuyên ngành y khoa gia đình, nội khoa, nhi khoa, phụ khoa hay giải phẫu tổng quát. Họ đươc huấn luyện để khám và trị căn bản, rồi sau đó nếu cần sẽ gửi đi chuyên khoa riêng biệt. Họ còn giúp ta phòng ngừa bệnh tật, như chích ngừa, làm thử nghiệm tìm ung thư tử cung, nhiếp hộ tuyến, thử máu kiểm soát lượng cholesterol, đường trong máu. Những tiểu giải phẫu như khâu vết thương, mổ một mụn nhọt cũng được họ thực hiện ngay tại phòng mạch. Họ cũng chữa các bệnh thông thường về ngũ quan.

Với kiến thức tổng quát rộng, họ sẽ là người phối hợp việc trị bệnh của ta với các bác sĩ chuyên khoa từng bộ phận, giải quyết những ý kiến khác nhau về cách điều trị. Thường thường, họ rất dè dặt, cẩn thận trong việc trị bệnh.

Các bác sĩ chuyên môn riêng biệt đều được huấn luyện thêm vài năm về bệnh của một bộ phận cơ thể. Có bác sĩ chuyên về ngoài da, dị ứng, đường ruột, tim mạch, tiết niệu, xương khớp… Họ thường phải qua một kỳ thi để được chính thức công nhận và giới thiệu tước vị chuyên môn.

Ngoài kiến thức rộng, cập nhật hóa về bệnh, họ còn sử dụng các kỹ thuật khám phá, truy tầm nguyên nhân bệnh tân kỳ hơn, cần khéo tay, kinh nghiệm hơn, như kỹ thuật thông tim, cắt một nhúm tế bào ở thận, ở phổi, ở gan, nhìn vào ống phổi, ruột non, ruột già, hay khâu vết thương nhỏ trên võng mạc. Ta cần các bác sĩ này khi có một bệnh hiếm hay biến chứng mà bác sĩ gia đình ngần ngại giải quyết, hoặc sau thời gian điều trị, bệnh không thuyên giảm, hoặc ta cần những thử nghiệm ngoài phạm vi của bác sĩ gia đình.

Chúng ta đừng e dè khi gợi ý xin tham khảo chuyên môn vì bác sĩ gia đình thường rất vui vẻ giới thiệu, hơn nữa họ cũng không muốn bị liên lụy pháp lý nếu có chuyện gì xảy ra cho người bệnh.

Từ vài thập niên vừa qua, đã có một số bác sĩ chuyên về lão khoa, hoặc qua vài năm huấn luyện chính thức, hoặc do kinh nghiệm điều trị người già. Số bác sĩ này vẫn còn rất ít, nên thường được sử dụng trong việc săn sóc người cao niên yếu đuối với một nhóm chuyên viên về lão bệnh như người làm công tác xã hội, y tá, dinh dưỡng viên, chuyên viên phục hồi, dược sĩ…để đánh giá khả năng sinh hoạt, tình trạng sức khỏe của người già yếu đuối, đề nghị một chương trình săn sóc, điều trị hầu mang lại một số chức năng cho quý vị này.

Lựa chọn bác sĩ

Nói đến đức độ, thì người ta lại nghĩ đến câu “lương y như từ mẫu”. Người mẹ hiền đức ngọt ngào, nhẹ nhàng với con, nhưng không quá nuông chiều, hiểu con, sẵn sàng cho con, chỉ dậy cho con từ đường đi nước bước, sao cho con trở nên người. Một lương y cũng cần có một vài đức tính của người mẹ hiền, vì khi đau ốm, ta trở nên bất lực và phụ thuộc, như đứa trẻ thơ.

1- Kinh nghiệm

Kinh nghiệm thâu lượm qua sự việc đã gặp, đã làm. Một bác sĩ tốt gặp trường hợp bệnh mới, phải tham khảo sách báo, đồng nghiệp, suy nghĩ lung trước khi định bệnh, rồi ra đơn thuốc. Gặp bệnh đó vài lần, trở thành có kinh nghiệm, lần sau thấy là chẩn đoán, điều trị tức thì. Cũng như một bác sĩ giải phẫu giàu kinh nghiệm, một mình trên bàn mổ, có thể thay đổi chiêu thức đường dao để hoàn thành trường hợp mổ khó khăn.

Tuổi tác không phải là bảo chứng của kinh nghiệm, vì người thầy thuốc gìa vẫn có thể phạm cùng một lỗi lầm nhiều lần. Vì thế, khi có bệnh khó, ta nên đến bác sĩ được biết có kinh nghiệm về bệnh đó, ta sẽ được săn sóc đúng thầy đúng thuốc.

2- Danh tiếng

Nổi tiếng có thể hoặc xấu hoặc tốt. Nổi danh về y nghiệp, về y đạo, về giao tế nhân sự. Nổi danh do nhận xét của bệnh nhân, của đồng nghiệp, của nhân viên hợp tác.

Có những nhận xét công bằng, thì lại cũng có nhận xét thiên lệch, vì những lý do khác nhau. Nhưng nhận xét nào được nhiều người nhắc đi nhắc lại thì chắc là đáng tin cậy hơn.

3- Sẵn sàng phục vụ

Bệnh đến bất thường, kêu bác sĩ gia đình, chỉ thấy tiếng máy trả lời bác sĩ đi nghỉ hè, xin liên lạc với bác sĩ trực phòng cấp cứu nhà thương, thì thực là quá thất vọng.

Bác sĩ đông khách, muốn xin hẹn phải đợi cả tháng, thì cũng rất bất tiện. Đâu còn cứu bệnh như cứu hỏa.

Thành ra, khi lựa các bác sĩ, nên hỏi rõ vài chi tiết như: chẳng may đau ban đêm, tôi sẽ phải liên lạc với ai; bác sĩ nào trong nhóm sẽ trực khi có khẩn cấp; khi nhập viện, bác sĩ có vào coi bệnh tôi mỗi ngày; khi cần khám giữa kỳ hẹn, tôi có được gặp bác sĩ hay người khác.

Thường thường một nhóm nhỏ bác sĩ hợp tác với nhau, họ thay phiên trực thì ta dễ có cơ hội gặp bác sĩ gia đình hay bác sĩ quen khi có khẩn cấp, nhờ đó nhu cầu trị bệnh được thỏa mãn dễ dàng.

4- Tác phong

Như một từ mẫu, bác sĩ thường được bệnh nhân hy vọng là sẽ đối xử với mình chu đáo, hiều biết, chịu đựng. Thầy thuốc tốt sẵn sàng dành thêm chút thì giờ giải thích rõ bệnh trạng, diễn tiến, biến chứng, phương cách trị liệu, đề phòng tái phát bằng ngôn ngữ dễ hiểu. Bệnh nhân sẽ thỏa mãn hơn nếu được bác sĩ yêu cầu góp ý kiến vào việc trị bệnh.

Bác sĩ cũng đối xử không quá nghiêm khắc, lạnh nhạt, kiêu kỳ, coi nhẹ nhân vị bệnh nhân. Khi bệnh nhân không vui lòng với thầy thuốc thì họ đi kiếm bác sĩ khác, đổi bảo hiểm, lơ là với chỉ dẫn của bác sĩ. Nhiều lúc bệnh nhân già ta cũng dễ dàng chấp nhận sự bẳn tính của ngời thầy thuốc cao tuổi nhưng tận tâm và có khả năng.

Bổn phận bệnh nhân

Đã có những đòi hỏi của bệnh nhân với thầy thuốc, thì ngược lại thầy thuốc cũng có vài yêu cầu mà ta cần đáp ứng, vì sau khi đã lựa chọn được vị bác sĩ vừa ý, ta đã trở nên thân chủ của họ. Là người bệnh, người hưởng thụ chăm sóc y tế, ta có những trách nhiệm phải thực hiện để việc đi khám bác sĩ mang lại kết quả tốt đẹp.

1. Đã có hẹn, thì giữ hẹn, tới sớm một chút để có thì giờ ngồi nghỉ, coi lại những điều cần khai với bác sĩ. Nếu không giữ được hẹn, nên thông báo trước 24 giờ để bệnh nhân khác có thể được thay thế vào hẹn của mình.

2. Viết sẵn chi tiết bệnh với triệu chứng, tập trung vào điểm chính yếu, những thắc mắc muốn hỏi. Nếu có thể, ghi những bệnh quan trọng mà người thân trong gia đình đã, đang có.

3. Mang tất cả các dược phẩm đang uống để bác sĩ coi, tránh trường hợp cho thuốc giống nhau. Có thân nhân đi cùng cũng tốt vì người này nhắc ta câu hỏi bị quên, hay nhắc lại cho ta lời chỉ dẫn của bác sĩ.

4. Trình bày chính xác, rõ ràng về bệnh trạng của mình. Thí dụ đau, thì đau ở đâu, từ bao giờ, đau như thế nào, làm gì để bớt đau.

Đặt câu hỏi cho tới khi hiều rõ bệnh trạng, cũng như trả lời câu hỏi đầy đủ.

Yêu cầu bác sĩ giải thích theo ngôn từ bình dân,dễ hiểu, dễ nhớ.

Sự hài lòng với săn sóc y tế tùy thuộc phần lớn vào hiệu quả sự thông cảm, đối thoại giữa thầy thuốc và bệnh nhân.

5. Về nhà, dùng thuốc, ăn uống, nghỉ ngơi đúng theo chỉ dẫn. Liên lạc với bác sĩ ngay khi có triệu chứng bất thường hay có tác dụng không muốn của dược phẩm.

6. Giữ đúng hẹn để được theo dõi kết quả việc trị liệu.

Trên đây là tương quan điều trị khoa học, giữa người có bệnh với người làm bớt bệnh.

Gần đây, khía cạnh tôn giáo trong tương quan này đã được nêu lên. Một cuộc nghiên cứu phối hợp của nhiều trung tâm y học có uy tín ở Mỹ đã đi đến kết luận là: tôn giáo có nhiều tác dụng tích cực vào sức khỏe của người cao tuổi, nhất là về sức khỏe tâm thần; và thầy thuôc nên thảo luận về tôn giáo với bệnh nhân, đôi khi cùng cầu nguyện, khi được yêu cầu.

Người cao tuổi thường tin tưởng vào tôn giáo hay đi lễ. Có người cho thân xác của mình là của Thượng đế, mọi lạm dụng (như ghiền rượu, thuốc), hay lơ là chăm sóc là ngược lại với giáo lý, đức tin, cho nên đi trị bệnh là làm bổn phận đối với Thượng Đế. Cũng có người quá tin lại nghĩ bệnh là do sự trừng phạt của Thượng Đế vì những tôi lỗi đã phạm, nên chịu đựng sự trừng phạt mà không đi chữa trị, hoặc chờ khi được tha thứ thì hết bệnh.

Vì tính cách quan trọng của tôn giáo với người cao tuổi, nên đã có đề nghị trong chương trình đào tạo bác sĩ bao gồm phần nói đến ảnh hưởng đó trong việc trị liệu,và nhấn mạnh tới tương quan giữa tôn giáo và sức khỏe.

Mối tương quan thầy thuốc và bệnh nhân ở các quốc gia kỹ nghệ cao ngày nay chịu nhiều chi phối bởi các nhóm tài phiệt, thương mại. Thầy thuốc bị giới hạn trong việc trị bệnh, người bệnh bị hạn chế quyền được chăm sóc y tế. Lương y trở thành người cung cấp dịch vụ, thân chủ là giới thụ hưởng. Mối giao hảo trở nên lỏng lẻo, sòng phẳng, đôi khi căng thẳng vì sơ hở là đôi bên đáo tụng đình, làm giàu cho nhóm người nhiều mưu mẹo pháp lý.

Nhưng, để sinh tồn, đôi bên vẫn phải giữ tương quan tốt với nhau, để một bênh hưởng lợi nhuận kinh tế, một bên có sức khỏe bình an.

Ngõ hầu cùng mong được an hưởng tuổi vàng.

Vài Dược Thảo Thường Dùng
27/03/2020
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức
BS Nguyen Y Duc
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức


Hiện nay, phong trào dùng cây cỏ thiên nhiên với mục đích chữa bệnh đang gia tăng trong dân chúng. Có người dùng theo lời giới thiệu cuả bạn bè. Có người vì bệnh không chữa được bằng tây y, đã đi tìm thầy thuốc cổ truyền.

Nhưng cỏ cây dù thiên nhiên, có loại an toàn, công hiệu, cũng có loại không có công dụng gì, đôi khi nguy hiểm vì tác dụng phụ. Nên nếu đã dùng, thì ta cần biết qua về thảo chất, về dược tính của cỏ cây đó.

Trong bài này, dựa vào các tài liệu đáng tin cậy, chúng tôi xin trình bầy đặc tính mấy món dược thảo đang rất phổ thông, mà có thể một số quý vị đang dùng.

Như NGUYỄN TRÃI đã ghi tếu như sau:

Việc phòng dịch chốt ở sân bay.
Khi nhập cảnh phải đo thân nhiệt.
Như nước Đại Việt ta từ trước.
Vốn đã phòng dịch bấy lâu.
Cách ly phòng ốc đã chia.
Khẩu vị Hàn, ta cũng khác.
Từ bún, phở bao đời xây nền ẩm thực.
Cùng kim chi, bánh gạo mỗi bên hùng cứ một phương.
Tuy mặn nhạt mỗi món khác nhau.
Nếu đem so nước tôi chẳng kém.

1-Ginkgo Biloba

Việt Nam ta goị là cây gỗ Bạch Quả,cao to tới 30 thước, lá hình cái quạt, hạt giống như quả trứng. Hạt và lá được dùng làm thuốc. Cây Ginkgo đã mọc ở Trung Hoa từ hàng trăm triệu năm, nhập cảnh Âu châu năm 1730, vào Hoa Kỳ năm 1784. Hiện nay, cây được trồng nhiều ở miền Đông Nam nước Pháp, ở Trung Hoa, Đại Hàn, Nhật Bản, Hoa Kỳ.

Hạt Gingo đã được người Trung Hoa dùng để trị bệnh từ năm 2800 trước Thiên Chúa. Từ hơn 20 năm nay, lá Ginkgo rất thông dụng trên thị trường dược thảo và đã có nhiều cuộc nghiên cứu khoa học về công dụng trị bệnh, nhất là ở nước Đức.

Ginkgo chứa nhiều dược chất có tác dụng làm dãn động mạch, khiến cho máu lưu thông dễ dàng, được dùng trị các trường hợp giảm tuần hoàn ở não bộ, ở tai, rối loạn tuần hoàn ngoại vi.

Nhiều thử nghiệm đã xác nhận công dụng trị liệu cuả Bạch Quả trong chứng sa sút trí tuệ, bệnh Alzheimer, nâng cao khả năng nhận thức, trí nhớ và giao tế trong đời sống hàng ngày.

Ginkgo làm giảm chứng đau bắp chân khi đi bộ lâu do tuần hoàn ngoại vi kém. Bạch quả hiện cũng đang được thử nghiệm để trị sự rối loạn tình dục gây ra do vài loại thuốc trị trầm cảm.

Trong các chứng nhức đầu, ù tai, chóng mặt, đổi tính, cáu gắt, ngủ gật, u buồn của tuổi già, Ginkgo cũng có công hiệu.

Ginkgo còn được coi như một chất chống oxy hoá (anti-oxidant ), được dùng để trì hoãn sự hóa già.

Bên Nhật, người ta còn dùng Ginkgo để trị bệnh ung thư, bệnh hư giác mạc, bệnh thiếu chú ý (Attention Deficit Disorder ) của người lớn.

Hiện nay, hình thức Ginkgo thường dùng là chất chiết ( G.B.extract) rút ra từ lá khô, do công ty Willmar Schwabe, Đức quốc, sản xuất đầu tiên và phổ biến trên thị trường.

Phân lượng dùng là 40-80mg, ba lần trong ngày, và dùng liên tục trong 4-6 tuần lễ.

Tác dụng phụ thường nhẹ xẩy ra trong mấy ngày đầu khi mới dùng thuốc, gồm có buồn nôn, ói mửa, tiêu chẩy, chóng mặt, nhức đầu.

Không nên dùng Bạch Quả khi đang uống thuốc chống đông máu như Warfarin, Aspirin.

2-St John Wort

Tên khoa học là Hypericum perforatum, thường được biết qua tên St John Wort vì loại cây này nở hoa mầu vàng rất đẹp vào ngày kỷ niệm sinh nhật Thánh St John the Baptist, 24 tháng Sáu mỗi năm.

Cây có nguồn gốc ở Âu Châu từ thời kỳ trung cổ, nay được trồng khắp nơi trên thế giới. Vào thời Trung cổ, SJW đã được dùng để trừ ma quỷ, làm trong sạch không khí, khiến được mùa ngũ cốc khi đốt trên ngọn lửa vào đêm trước lễ St John. Dân chúng cũng tin là nằm ngủ trên một cành SJW trước ngày sinh nhật Ông Thánh này thì sẽ được bình an suốt năm.

Từ nhiều thế kỷ trước, nó được coi như có thể chữa được bệnh u sầu, nhiễm độc tiểu tiện, trừ vi trùng, mau lành vết thương ngoài da.

SJW được Hippocrates, Dioscorides giới thiệu, rồi bị rơi vào lãng quên cho đến vài chục năm mới đây, một loại trà từ cây này được tung ra thị trường quảng cáo là trị được trầm cảm, lo âu.

Đại học Duke được Viện Quốc Gia Bệnh Tâm Thần trợ cấp trên 4 triệu đồng để thực hiện dự án 3 năm nghiên cứu sự an toàn và công hiệu cuả SJW trong việc trị bệnh u sầu.

Tại Âu Châu,nhất là bên Đức, SJW được các bác sĩ biên toa cho bệnh nhân 7 lần nhiều hơn thuốc Prozac; được mệnh danh là Prozac Thiên Nhiên và được xếp hạng có công dụng trung bình, giữa hai loại âu dược trị trầm cảm chính hiện có.

Ở Hoa Kỳ SJW hiện rất được nhiều ngưòi dùng để chữa trầm cảm, vì được coi là an toàn, công hiệu, rẻ tiền, và không cần toa bác sĩ.

Mới đây, SJW được các chuyên viên về bệnh AIDS cuả Viện Ung Thư Quốc Gia Hoa Kỳ để tâm nghiên cứu vì một dược chất của cây này có tác dụng vào một vài loại siêu vi trùng, trong đó HIV.

Phân lượng thường dùng là 300mg, 3 lần mỗi ngày, trong 8-10 tuần lễ.

Tác dụng phụ của nó ít hơn tác dụng phụ cuả một vài âu dược trị trầm cảm, như ngứa, mệt mỏi, lên kí, nhức đầu, đau bụng nhất là mẫn cảm cuả da ( cháy da) khi đi ra ngoài nắng. Ở thú vật, SJW có tác dụng vào tử cung, nên khi có thai, ta cần cẩn thận khi dùng thuốc này.


Chưa có bằng chứng tác dụng tương quan giữa SJW với các âu dược khác, tuy nhiên nếu đang uống âu dược trị trầm cảm thì nên cho bác sĩ hay khi dùng dược thảo St John.

3-Saw Palmetto

Trong tương lai gần đây, Saw palmetto có hy vọng là dược thảo đầu tiên được chứng nhận là có công dụng trị một bệnh đặc biệt.

Cơ quan Thực Phẩm và Dược Phẩm Hoa Kỳ dang cứu xét đơn xin xác nhận giá trị cuả SJW để trị trầm cảm, Ginkgo Biloba để trị rối loạn trí tuệ và Saw Palmetto, trị sưng nhiếp hộ tuyến.

Đây là một loại cây cọ cao từ 1 tới 3 thước, lá rộng tới gần một thước, mọc trên bãi cát từ miền Nam Carolina tới Florida, Texas. Vào mùa xuân, cây nở rộ hoa mầu trắng, trái của nó bắt đầu chín mọng từ mùa Hạ sang mùa Thu.

Thổ dân lục địa Mỹ Châu đã dùng trái cây cọ này để ăn và trị vài chứng rối loạn tiểu tiện đàn ông từ năm 1700. Trong nửa đầu của thế này, nó còn được dùng cho tới năm 1950 thì bị loại ra khỏi danh sách của National Formulary Hoa Kỳ, trong khi đó thì ở Âu châu nó vẫn còn rất phổ thông.

Trái Saw Palmetto có tác dụng ức chế nam kích thích tố testosterone, giảm sưng và viêm của tế bào và được dùng nhiều ở Âu châu để trị chứng phì đại lành tính nhiếp hộ tuyến. Tại Đức, cơ quan y tế đã chấp thuận cho bán một dược phẩm tinh chế hoà tan trong mỡ của cây cọ này.

Tập san y học của Hiệp Hội Y Sĩ Hoa Kỳ, số tháng 9/98, lần đầu tiên đã để ý và nêu ra nhiều cuộc nghiên cứu trên khắp thế giới về công dụng của Saw Palmetto trong việc trị sưng nhiếp hộ tuyến. Phí tổn mỗi ngày cho dược thảo này từ 25 tới 50 mỹ kim, trong khi âu dược thì tốn tới 200 mỹ kim.

Theo Physicians Desk Reference for Herbal Medecines, Saw Palmetto được dùng trong giai đoạn đầu của phì đại nhiếp hộ tuyến lành.

Tác dụng phụ rất ít như vài rối loạn về tiêu hoá (ói mửa, đau bụng nhẹ).

Mồi ngày uống từ 1 tới 2 gờ ram.

Một điểm quan trọng là, nhiều người vì dùng thuốc này mà không đi khám bác sĩ để xác định tính lành- dữ của sưng nhiếp hộ tuyến, tới khi khám phá ra thì ung thư bộ phận này đã đi tới giai đoạn bất khả trị.

4- Ephedra

Họ Ephedra, ta gọi là Ma Hoàng, gồm có nhiều loại, mọc ở Châu Âu, Trung Hoa, và đã được dùng làm thuốc chữa bệnh ở Trung Hoa từ trên 5000 năm.

Dược chất chính của Ma Hoàng là chất Ephedrine đã được nhà hoá học Nhật Bản N. Nagai phân tích từ năm 1887. Đến năm 1924, giáo sư K.K. Chen ở Đại học Bắc Kinh công bố đặc tính trị liệu cuả Ephedrine trong các bệnh suyễn, nghẹt mũi, kích thích thần kinh. Ephedrine làm thư dãn ống phổi, khiến không khí lưu thông dễ dàng, đồng thời làm tăng huyết áp, tăng nhịp tim.

Ở Việt Nam, Ma Hoàng được nhập cảng từ Trung Hoa và được dùng để trị các bệnh như ngoại cảm phong hàn, ho hen.

Hiện nay, ở Mỹ, thuốc có chất Ephedrine được quảng cáo có công dụng trong việc làm giảm kí, mà nhà sản xuất gọi là herbal phen-phen, thay thế cho âu dược Pondimin, Redux hiện đã bị cấm bán vì nhiều tác dụng phụ nguy hiểm.

Vì có tính kích thích thần kinh, làm sảng khoái, nên nhiều tay nghiền cần sa, ma túy cũng dùng Ephedra để yêu đời hơn. Một số lực sĩ đã lạm dụng thuốc này để có bắp thịt nở nang.

Ephedra có nhiều tác dụng phụ như làm mất ngủ, nhức đầu, nóng nẩy, cao huyết áp, sạn thận, kinh phong, rối loạn nhịp tim, kích yhích não và tim, đôi khi đưa tới tử vong. Do đó, cơ quan FDA Hoa Kỳ rất quan tâm tới dược thảo này và vào năm 2004, đã không cho các sản phẩm có chất này được lưu dùng.

5- Họ Aloe

Nhiều gia đình ta ở trong bếp đôi khi thấy có trồng một chậu nhỏ cây Aloe, vừa làm cảnh vừa dùng lá nó để đắp lên vết phỏng da xẩy ra trong khi nấu nướng.

Loại cây này có nguồn gốc ở Đông Nam Châu Phi, đã có tài liệu ghi nhận công dụng trị bệnh từ năm 1750 TTC.

Người dân Ai Cập dùng trị da nhiễm trùng từ 550 TTC.

Danh Mục Dược Khoa Hoa Kỳ năm 1820 đã ghi công dụng của Aloe vera và từ năm 1920 đã được trồng để dùng trong dược phòng.

Từ lá Aloe, người ta lấy ra được một chất gel để dùng ngoài da và chất nước vắt để giúp nhuận tràng, chữa lở bao tử. Gel Aloe làm vết thương mau lành bằng cách làm co vết thương và tăng tiết chất collagen, nên được dùng khi bị phỏng da, chầy da. Mới đây nó cũng được dùng để trị bệnh vẩy nến da (Psoriasis) và làm tăng cường tính miễn nhiễm cuả cơ thể.

Trên thị trường, gel Aloe được giới thiệu như có công hiệu làm mềm da, sạch da, chống ngứa, diệt trùng, làm da tăng trưởng mau, đôi khi trị cả da dị ứng với lá thường xuân (poison ivy).

Bên Nhật, Aloe còn được dùng để trị bệnh ung thư do khả năng chống viêm và chặn tăng trưởng tế bào ung thư.

Kết quả nghiên cứu tại University of Maryland cho thấy Aloe có thể diệt siêu vi trùng bệnh mụn giộp ( herpes ) và vài loại trùng bệnh cúm, trong khi đó , thử nghiệm tại University of Missouri cho thấy Aloe gel có thể dùng để ngừa thụ thai.

Aloe kích thích tuỵ tạng bài tiết Insulin, nên đang có nghiên cứu dùng Aloe để trị bệnh tiểu đường.

Kết luận

Kỹ nghệ bào chế dược thảo ở khắp nơi trên thế giới hiện giờ đang rất phát triển để đáp ứng nhu cầu của người dân. Các nhà sản xuất cũng đang tranh đấu để dược thảo của họ sớm được đối xử công bằng như âu dược chứ không phải chỉ là thực phẩm phụ như hiện nay.

Triển vọng đó chắc cũng không còn quá xa, vì ngay tại Mỹ, Quốc Hội cũng như Hiệp Hội Y Sĩ Hoa Kỳ đã quan tâm tới vấn đề dược thảo và các phương pháp trị liệu không chính thống mỗi ngày một phổ thông này.

Bình Thản Trong Tỉnh Thức (Be simple and easy, just rest in awareness)
21/03/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM chuyển ngữ




Tác phẩm: Living this life fully- Stories and teachings of Munindra
Tác giả Mirka Knaster –

Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh, DVM chuyển ngữ

https://thuvienhoasen.org/a10180/bin...rong-tinh-thuc




http://revdannyfisher.files.wordpres...ront.jpg?w=500


Theo Thiền sư Munindra (1915- 2003), tỉnh thức không phải là điều huyền bí nhưng đó là một một trạng thái bình thường mà chúng ta ai cững có thể thực hiện được bất cứ lúc nào hết.

Nên hành thiền trong mọi hoàn cảnh và cho mọi sự việc: lúc ăn, lúc uống, lúc thay quần áo, lúc thấy, lúc nghe, lúc ngửi, lúc nếm, lúc sờ mó, lúc suy nghĩ…

Bất cứ việc gì chúng ta làm thì nên làm trong chánh niệm (mindfully), sinh động (dynamically), trọn vẹn (totality) và hoàn tất (completness, thoroughness).
Đó là thiền.

Không phải chỉ có suy nghĩ mà thôi, nhưng đó còn là nhận thức từng khoảnh khắc, từng giây phút một mà không để tâm bám víu vào (not clinging), không kết tội, không phán xét,không đánh giá (not evaluating), không so sánh, và không lựa chọn.


Thiền định không phải chỉ có ngồi mà thôi. Đó là một lối sống cần được gắn liền vào suốt cuộc đời của chúng ta.
Thiền định được xem như một lối giáo dục về cách nhìn, cách nghe, cách ngửi, cách ăn, cách uống và cách đi đứng trong tỉnh thức hoàn toàn.

Khai mở chánh niệm (mindfulness) là yếu tố quan trọng nhất trong tiến trình dẫn đến giác ngộ. (process of awakening).

Tâm ý và chánh niệm

Bản chất của tâm ý là không có màu sắc. Khi đượm màu sắc, đó là “tham ý” (greedy mind). Khi sân hận bùng ra ngay trong giây phút, đó là “tâm ý nóng giận” (angry mind).

Nếu không có chánh niệm (sati,mindfulness), tâm ý sẽ bị chi phối bởi sự nóng giận,cáu kỉnh. Sân hận, tạo ra độc tố và làm ô nhiễm tâm ý. Nhưng tâm ý không phải là nóng giận, nóng giận không phải là tâm ý. Tâm ý không phải là tham (greed), tham không phải là tâm ý.

Tâm ý không mang bản chất thương hay ghét, thích hay không thích. Tâm ý (mind) có nghĩa là “khả năng hiểu biết” (knowing faculty), “khả năng tri nhận” (cognizing faculty)

Chánh niệm là một việc khác: tỉnh giác (alertness), tỉnh thức (awareness), nhớ lại (remembering), chuyên tâm (heedfullness). Nó có nghĩa là không quên, chỉ cần tỉnh thức, chánh niệm những việc gì đang xảy ra. Khi chúng ta phải đi trên cầu tre chật hẹp để qua sông, chúng ta phải thận trọng từng bước một. Nếu quên đi, có thể mình sẽ bị rơi xuống nước. Lúc không có chánh niệm chúng ta sẽ bị thương hoặc bỏ mạng.

Vậy, thực tế cho biết chánh niệm là sự không quên những gì đang thật sự xảy ra ngay trong giây phút hiên tại, trong tư tưởng, trong ý nghĩ, trong lời nói và cả trong hành động.

Thiền sư Munindra nói rằng mặc dù tâm ý lúc nào cũng có đó, nó vẫn hoạt động, nhưng không phải lúc nào chánh niệm cũng vẫn hiện diện bên ta.

“Rất nhiều lúc bạn cảm thấy tâm ý còn đó, ở ngay bên bạn, nhưng bạn không ở bên tâm ý. Tâm ý đang ở tận đâu đâu vì bạn đang bận lo nghĩ đến chuyện gì khác chẳng hạn như trong lúc đang ăn, đang nhai một cách máy móc, không cần suy nghĩ, không có chánh niệm (unmindfully).

Chỉ có một cách duy nhất để hướng dẫn mọi hành động đó là cần phải có tỉnh thức trong từng giây phút một (with moment to moment awareness)”.

Có nhiều cách hành thiền chánh niệm

Thiền sư Murindra cho rằng có nhiều cách hành thiền chánh niệm vipassana (inside meditation, nội quán). Tất cả đều là phương tiện. Khi đã hiểu được cách hành thiền của một môn phái rồi thì thiền giả có thể tiếp nhận dễ dàng phép hành thiền của các môn phái khác.

Bất kỳ theo cách của một môn phái nào đi nữa thì cũng đều có ích lợi hết, và nên ghi nhớ rằng mình phải giữ cho tâm rộng mở vì không có gì để bám víu cả.

Khi tâm ý đã đạt đến trạng thái tỉnh lặng rồi thì năng lực sẽ được phục hồi trở lại. Lúc đó hành thiền không cần phải cố gắng lắm, không gò bó lắm. Nó trở nên hài hòa cho cả cơ thể.

Khi chúng ta đã hiểu rõ tiến trình của thiền quán rồi thì nó trở nên rất dơn giản.

Lúc chưa hiểu rõ, thì thiền có vẻ vô cùng khó khăn vì chúng ta chưa được huấn luyện để chỉ chấp nhận việc đang xuất hiện ra trong hiện tại màkhông bám víu, không kết tội, không phán xét.Khi chúng ta hiểu được Pháp (Dharma) rồi, thì thiền trở thành một việc rất bình thuờng-nó là một lối sống.

Khi một người đã đạt được mức chánh niệm rồi thì một thời gian sau đó thiền trở nên tự động, không đòi hỏi một sự cố gắng nào cả cũng như không có tranh chấp với cơ thể.

Lợi ích của chánh niệm

Chúng ta dễ thành công trong mọi sinh hoạt nếu mình làm trong chánh niệm.

Không những chỉ có ích lợi về mức độ tâm linh (spiritual) mà thôi, nhưng chánh niệm cũng còn có ích lợi cả về mặt thể chất (physical level)nữa.

Đây là một tiến trình thanh lọc (purification).Khi tâm ý được tinh khiết, nhiều bệnh tật thuộc tâm thể (psychophysical diseases) sẽ khỏi đi một cách tự nhiên.

Chúng ta hiểu được các cơn tức giận, hận thù, ganh tức của chính mình- tất cả các tâm sở bất thiện (unwholesome factors) xuất hiện trong tâm ý nhưng chúng ta không hiểu tại saorất nhiều căn bệnh về tâm thể tích tụ một cách vô thức (unconsciously) hoặc do phản xạ từ cảm xúc(reflex action emotionally), có thể được kềm hãm lại, nhưng không thể xem là được loại bỏ hoàn toàn.

Thiền sư Munindra được hỏi có khi nào ngài nóng giận không? Ngài trả lời làđôi khi có.Nhưng khi nóng giận, cáu kỉnh đến thì đều có dấu hiệu báo trước hết. Đó là cảm xúc khó chịu. Khi có dấu hiệu, chúng ta đừng nên để nó thoát ra ngoài miệng bằng lời nói hay bằng hành động. Hảy để nóđi qua.Hảy nhìn nó, nhận diện nóbằng chánh niệm,và thầm nhủ tong tâm: “nóng giận, nóng giận, nóng giận”.

Khi chúng ta tiếp cận và nhận ra được chúng, chúng ta sẽ cảm thấy bớt đi được một số bệnh tật về thể chất và về tinh thần. Chúng ta được dễ chịu, và yêu đời hơn.

Khi chúng ta để tâm đến chúng, chúng ta thấy chúng không có bản chất tỉnh (not static): Đó là một tiến trình, sau đó thì chúng biến đi, nhưng đừng mong đợi chúng đến hay chúng đi. Nếu mong đợi, chúng ta vướng mắc của mong đợi (expecting mind).

Không bám víu, không kết tội, không hy vọng. Bất cứ việc gì xảy đến cho mình thì hảy nhận nó như thế trong hiện tại, ngay trong giây phút đó, không khen, không ghét. Nếu thương thì mình nuôi dưỡng nó bằng tâm tham (greed), nếu ghét nó thì nuôi dưỡng bằng tâm sân hận (hatred). Cả hai cách đều làm cho tâm bị mất quân bình(unbalanced), không lành mạnh (unhealthy), không tốt (unsound).

Vật thể (object) tự nó không tốt cũng không xấu. Chính tâm ý mình gán cho nó một màu sắc-nói nó tốt hay xấu. Chúng ta bị ảnh hưởng bởi lý lẽ đó và có phản ứng. Hảy nhẹ nhàn, bình thản trước mọi sự việc khi nó xảy đến.Giữ cho tâm ý được quân bình. Chúng ta đang noi theo con đường Trung đạo (middle path). Hảy hoàn toàn tỉnh giác (fully alert)

Những cảm giác khó chịu, cảm giác xấu rất nổi bật trong ta.Ngược lại khi mình có được cảm giác tốt, dễ chịu thì mình hay ít quan tâm đến chúng. Mình không thích cảm giác khó chịu, bực bội nên kết tội chúng.

Chúng ta cần đào xâu trong cảm giác xấu. Chúng ta cần phải hiểu chúng là gì.

Cần phải có sự cân bằng giữa tâm và trí, giữa cảm xúc (emotion) và tri thức (intellect), giữa đức tin (faith) và sự khôn ngoan (wisdom). Vậy làm sao thực hiện? Chỉ có sati, hay chánh niệm mới đem lại trạng thái quân bình, sự cân bằng cho cả hai.

Quá cố gắng làm cho chúng ta bồn chồn (restless), quá nhiều tập trung tư tưởng (samadhi, concentration) làm cho chúng ta buồn ngủ. Làm thể nào để biết cần bao nhiêu sức cố gắng, cần bao nhiêu samadhi mới đủ? Đó là nhiệm vụ của chánh niệm.

Khi có chánh niệm, sẽ có được sự quân bình giữa tâm và trí.

Kết luận

Nếu chúng ta biết sống giây phút hiện tại trong chánh niệm và với tâm trong sạch (thí dụ trong đức hạnh, (virtue hay sila) thì giây phút sắp tới sẽ viên mãng và có được một tương lai tốt đẹp.

Con đưòng Trung đạo sẽ đưa ta về hướng giải thoát, hoàn toàn ra ngoài vòng sanh tử./.

This is the direct path for the purification of beings, for the surmounting of sorrow and lamentation, for the disappearance of pain and grief,for the attainment of the true way, for the realization of nibbana- namely, the foundation of mindfulness. -THE BUDDHA, MN 10.2

Giải thích thêm:Trung Đạo hay Bát Chánh Đạo:

“ Con đường dẫn tới giải thoát khổ đau được gọi là Trung Đạo vì nó tránh hai cực đoan, đó là hưởng thụ lạc thú vật chất và ép xác khổ hạnh.

Chỉ khi nào thân thể được thoải mái với những tiện nghi hợp lý mà không hưởng thụ những lạc thú vật chất một cách quá đáng, thì tâm trí mới có sự trong sáng và khỏe mạnh để hành thiền và chứng ngộ chân lý.

Pháp tu Trung Đạo là siêng năng vun bồi đức hạnh, hành thiền, và đạt đến trí tuệ, là những pháp tu được giải thích chi tiết trong Bát Chánh Đạo, đó là tám điều chánh đưa đến an lạc và giác ngộ: bao gồm: Chánh ngữ, Chánh nghiệp và Chánh mạng là trau dồi đức hạnh. Đối với Phật tử tại gia thì cố gắng giữ năm giới: 1/ Không giết người hay các loài sinh linh khác; 2/ Không cố ý lấy tiền bạc và tài sản của người khác; 3/ Không tà dâm; 4/ Không nói dối, nói lời độc ác, nói lời thêu dệt và nói lời hai lưỡi; 5/ Không uống rượu hay các chất ma túy, là những thứ làm suy yếu sự chánh niệm và ý thức về đạo đức. Chánh tinh tấn, Chánh niệm và Chánh định, là nói đến việc hành thiền vốn có tính cách thanh lọc tâm trí qua chứng nghiệm trạng thái an tĩnh nội tâm và hành thiền còn có tích cách tăng cường cho tâm trí thông hiểu ý nghĩa của đời sống. Chánh Kiến và Chánh Tư Duy là sự hiển lộ của Phật trí, chấm dứt mọi khổ đau, chuyển hóa bản thân và đạt được sự an lạc bất biến cùng với từ bi vô lượng.”

(Nguyên tác Anh Ngữ: Venerable Ajahn Brahmavamso
Việt dịch:Tỳ Kheo Thích Nguyên Tạng)

Tỉnh thức

“…Tỉnh thức là thực hiện hành động với đầy đủ ý thức, ngay cả trong lúc thở, đi, đứng, nằm, ngồi, v.v. Mục đích của sự chú tâm là kiểm soát và làm lắng dịu tâm. Đây là một trong những điểm trọng yếu của thiền tập trong Phật giáo, bao gồm việc tu tập tỉnh thức thân, khẩu và ý để hoàn toàn tỉnh thức về việc mình làm và cái mình muốn. Chánh niệm là phần thứ bảy trong tám phần của Bát Thánh Đạo. Nhờ chánh niệm mà hành giả có thể hiểu được thực tính của vạn hữu…”

(Tổ Đình Minh Đăng Quang
PHẬT HỌC TỪ ĐIỂN - BUDDHIST DICTIONARY)

PHẬT TỬ ĐỐI TRỊ DỊCH BỆNH-cư sĩ Nguyên Giác

https://thuvienhoasen.org/a33456/pha...-tri-dich-benh

Người Phật tử trước dịch bệnh Covid-19-Ngọc Diệp thực hiện

Cảm Thấy Khỏe Hoặc Yếu


*1-Khỏe Mạnh là thế nào?

Đôi khi chỉ một chữ giản dị ta có thể định nghĩa theo nhiều cách khác nhau.

Quý vị có thể dùng cách định nghĩa của World Health Organisation như: “Sức khỏe là trạng thái của cơ thể với sự toàn vẹn về thể chất, tâm thần và toàn hảo về xã hội chứ không phải chỉ không có bệnh và tật nguyền”.

Một cách khác để định nghĩa sức khỏe bằng cách dùng những chữ đo được như quý vị thấy mình khỏe mạnh khi thân nhiệt, huyết áp và các chỉ số khác đều bình thường.Nhưng các con số này cũng thay đổi tùy theo tình trạng sinh học của từng người: Cái gì có thể bình thường với người khác nhưng với quý vị thì chúng lại không bình thường.

Đối với nhiều lý thuyết gia về y học, định nghĩa hợp lý nhất đều có tính cách tương đối. Với họ, sức khỏe đối với một quản thủ thư viện làm việc yên lặng hàng ngày trong khi đó sức khỏe lại có ý nghĩa khác đối với một công nhân kiến trúc.Nói một cách khác, để được khỏe, quý vị không cần theo một tiêu chuẩn nào.Quý vị chỉ cần làm tất các nhu cầu của một ngày.

**Chuyện gì sẽ xẩy ra nếu cơ chế kiểm soát cơ thể của quý vị không làm việc nữa?

Đôi khi triệu chứng của bệnh rất rõ rệt: thân nhiệt lên cao, mửa, ngất sỉu- chắc chắn là cơ thể của quý vị phản ứng lại với vài khẩn cấp. Trong các hoàn cảnh khác, bệnh không rõ rệt lắm. Bác sĩ của quý vị có thể sẽ yêu cầu làm một số thử nghiệm để xem có gì bất thường. Thí dụ:mức độ đường trong nước tiểu quá cao đôi khi có thể là dấu hiệu của bệnh tiểu đường. Nói một cách tổng quát, tình trạng sinh lý học bị rối loạn khi quý vị bị bệnh.

Một vài cơ chế kiểm soát không hoàn toàn tốt ở trẻ mới sinh vì các cháu mới thoát ra từ một môi trường được bảo vệ quá chu đáo cho nên không cần chăm sóc kỹ.Cơ chế bảo vệ sẽ bắt đầu nhưng trong khi đó giảm nhiệt độ ở trong phòng có thể làm giảm thân nhiệt của bé một cách đáng kể. Lạnh cũng rất nguy hiểm đối với người cao tuổi.

***3-Bệnh Tưởng là gì?

Ban đầu, các bác sĩ tương lai có thể tạm thời bị bệnh tưởng, một sự quá lo lắng về sức khỏe của mình mặc dù là mình vẫn bình thường. Lần đầu nghe thấy nói về một bệnh nguy hiểm, sinh viên y khoa cho rằng họ có thể bị bệnh đó và họ có thể tưởng tượng đã tìm ra các dấu hiệu của bệnh.Nhiều người biết chi tiết về một bệnh cũng có thời gian bị bệnh này.

Nhưng trường hợp hiểm nghèo của bệnh tưởng, được định nghĩa như một ám ảnh với các dấu hiệu về cơ thể và các bệnh với nhiều than phiền về thể chất, là một phản ứng thần kinh về những lo âu hoặc khó khăn. Khi có ám ảnh về sức khỏe mà bắt đầu quên các thú vui khác thì điều khôn ngoan là kiếm lời khuyên của nhà chuyên môn.

Nhưng cần phải phân biệt bệnh tưởng với sự quan tâm bình thường. Đó là điều tự nhiên và có ích để thấy các dấu hiệu của chính mình và cho bác sĩ hay. Ngoại trừ khi quý vị mắc bệnh tưởng, sau khi khám bệnh mà vẫn khỏe mạnh quý vị sẽ yên lòng.Nhưng người có bệnh tưởng ít khi chấp nhận lời an ủi. Họ tin là bác sĩ đã bỏ qua một bệnh trầm trọng nào đó hoặc đã đánh lừa họ để tránh sự thực đau lòng. Một đôi khi người có bệnh tưởng có lòng tin ở bác sĩ một thời gian ngắn. Sau đó họ tin là bệnh lại xuất hiện đôi khi tập trung vào các sợ hãi bị bệnh và nhiều khi vào một bệnh mới.

****4-Rối loạn thần kinh tâm trí psychosomatic là có thực hoặc chỉ do trí tưởng tượng?

Nguồn gốc Hy Lạp của chữ psyche và soma là tâm trí và cơ thể và rối loạn thần kinh tâm trí là bệnh trong đó tâm trí có ảnh hưởng lên cơ thể. Một cách chính xác hơn, đó chính là một cơn đau về thể chất thực gây ra do một phần hoặc toàn phần bởi một cảm xúc mất ý thức bất tỉnh hoặc các yếu tố tâm lý khác.Các bác sĩ cũng chưa hoàn toàn biết là làm sao mà cảm xúc lại có thể gây ra tổn hại cho một bộ phận cơ thể, nhưng đó là chuyện có thật. Không giống như trong bệnh tưởng, trong đó bệnh là do tưởng tượng, một người bị bệnh tâm thần cơ thể là có bị bệnh thật. Thường thường bệnh tâm thần cơ thể có thể chữa khỏi bằng cách điều chỉnh các vấn đề tâm lý đã gây ra bệnh.Đó là chỗ nứt trên da hay niêm mạc lót đường tiêu hóa, nhức đầu và hồi hộp hoặc đôi khi các bệnh như ung thư…

*****5- Hội chứng Munchausen là gì?

Nếu quý vị giống như nhiều người, họ sợ tới bệnh viện và thích khỏe mạnh hơn là ốm. Nhưng những người khác thích tới bệnh viện, thích hỏi ý kiến bác sĩ với nhiều lý do không đáng nói. Bác sĩ thần kinh tâm trí gọi đó là hội chứng Munchausen hoặc bệnh giả tạo.Giả tạo là giả mạo và người với hội chứng Munchausen là giả vờ và nói dối.

Người mắc hội chứng Munchausen là những người giả vờ ốm đau để được chăm sóc y tế. Họ thường làm cho mình mắc những triệu chứng kinh khủng bằng cách tự gây thương tích hoặc tự tiêm chất độc vào cơ thể để liên tục đến bệnh viện chữa trị. Điều họ muốn là tìm kiếm sự chú ý và chăm sóc.

Người thường giả vờ ốm đau, đến các cơ sở y tế khác nhau, các bác sĩ khác nhau để được chăm sóc. Họ thích gây sự chú ý bằng cách tự gây thương tích cho bản thân.

Coi hồ sơ y tế của bệnh nhân sẽ có dấu hiệu thường xuyên đi khám bệnh, bỏ ra rất nhiều chi phí cho xét nghiệm, kiểm tra, điều trị mặc dù bản thân không có bệnh. Bệnh nhân thường được điều trị tâm thần lâu dài.

Cholesterol là gì?



Đây là một loại chất béo chỉ thấy trong thức ăn gốc động vật mà thôi.

Trong máu, 80% cholesterol do gan sản xuất, phần còn lại do thực phẩm mang vào.

Ở người có sức khỏe tốt, gan tự điều tiết việc tổng hợp cholesterol để giữ hàm lượng chất nầy trong máu ở mức độ bình thường.

Nhưng một lượng chất béo bão hòa quá cao sẽ kích thích gan sản xuất thêm nhiều cholesterol. Dầu dừa, nước cốt dừa và dầu cọ (cũng là một loại dầu nhiệt đới) đều có tỉ lệ chất béo bão hòa thật cao, hãy cẩn thận.

Cholesterol rất cần trong việc tổng hợp hormons (estrogen, androgen, progesterone, cortisone…), tạo lập màng tế bào thần kinh, và sản xuất muối mật để tiêu hóa.

Trong máu ¾ cholesterol được một loại lipoprotein có tỉ trọng thấp chuyên chở (low density lipoprotein). Người ta gọi chúng là cholesterol xấu hay LDL. Phần cholesterol còn lại do một loại lipoprotein có tỉ trọng cao (high density lipoprotein) chuyên chở nên được xem như cholesterol tốt hay HDL.

Một tỉ lệ cholesterol xấu quá cao có khuynh hướng tích tụ thành những mảnh mỡ đóng trong thành mạch máu, nhất là mạch vành (coronary artery) nuôi tim.Theo thời gian , mạch sẽ trở nên xơ cứng (atherosclerosis), khẩu kính mạch trở nên nhỏ hẹp hoặc bị tắt nghẽn, lưu thông máu bị cản trở, gián đoạn gây nên triệu chứng đau thắt ngực (angine de poitrine, angor), nhồi máu cơ tim (infarctus du myocarde, myocardial infarction, heart attack) hoặc tai biến mạch máu não ( AVC, Stroke ) nếu xảy ra trong đầu.

Nhiệm vụ của cholesterol tốt là chuyên chở cholesterol xấu dư thừa từ mạch máu trở về gan. Các nhà chuyên môn khuyến cáo chúng ta nên giữ hàm lượng:

- Total cholesterol trong máu dưới mức 200mg/dL hay dưới 5.2mmol/L

- HDL (cholesterol tốt) phải trên 35mg/dL hay trên 0.9mmol/L

- LDL (cholesterol xấu) phải thấp hơn 3.4mmol/L

- Tỉ lệ Total cholesterol / HDL phải bằng hoặc thấp hơn 5 / 1 mới tốt.

- Triglycerides phải thấp hơn 2.3 mmol / L hay dưới 200mg/dL

Chúng ta cần giới hạn số cholesterol ăn vào trong ngày ở mức độ thấp hơn 300 mg.

Cholesterol có nhiều trong thịt,mỡ, sữa nguyên chất (loại 3.25% chất béo), crème, bơ, fromage, lòng đỏ hột gà, đồ lòng như gan, thận, óc, đồ biển vv…



Triglyceride là gì?

Đây cũng là một loại chất béo khác, một phần do thức ăn đem vào, và một phần khác do cơ thể tổng hợp trong tiến trình chuyển hóa năng lượng. Trong máu, Triglyceride được một loại protein có tỉ trọng thật thấp chuyển vận, gọi là very low density lipoprotein hay VLDL.

Nhiệm vụ của Triglyceride là giúp tế bào tạo năng lượng, phần dư thừa sẽ được tích trử dưới dạng mỡ. Cũng như chất béo bão hòa, Triglyceride là chất béo xấu.

Hàm lượng triglyceride cao có thể làm tăng nguy cơ nghẽn mạch.

Bánh kẹo ngọt và rượu đều đóng một vai trò quan trọng trong việc làm tăng chất Triglyceride trong máu lên.



Tập thể dục thường xuyên sẽ làm giảm Triglyceride và đồng thời cũng làm hạ cholesterol xấu (LDL) xuống và làm tăng cholesterol tốt (HDL) lên.



Trans fat là gì?



Kỹ nghệ làm bánh kẹo và margarine thường áp dụng phương pháp hydro hóa (hydrogenation) bằng cách cho thêm hydrogen vào dầu thực vật để chuyển chúng từ thể lỏng sang thể bán lỏng hay thể rắn chắc.Quá trình sản xuất nầy sẽ làm nẩy sinh ra một loại acid béo rất xấu, đó là Trans fat. Mục đích của hydrogenation là để giúp sản phẩm được khô ráo, tươi tốt, không bời rời, dễ hấp dẫn người tiêu thụ và đồng thời cũng có thời gian tồn trử (shelf life) lâu dài. Khi các bạn nhìn trên nhãn hiệu có đề shortening hoặc made from hydrogenated hay partially hydrogenated vegetable oil thì chắc chắn là có cả khối Trans fat trong đó rồi.

Cũng như chất béo bão hòa, Trans fat làm tăng cholesterol xấu, giảm cholesterol tốt và có khuynh hướng gây bệnh nghẽn mạch.

Muốn tính số lượng Trans fat trong sản phẩm,thì hãy xem nhãn hiệu étiquette.



Trans fat = Total fat - (saturated + polyunsaturated + monounsaturated fat)

Theo quy định mới về nhãn hiệu dinh dưỡng (Nutrition facts) của Hoa kỳ và Canada, kể từ năm 2006 nhà sản xuất bắt buộc phải cho ghi rõ số Trans fat trên nhãn hiệu của tất cả những sản phẩm bán ra.

Được miễn áp dụng điều lệ nầy nếu món hàng có tổng số chất béo (total fat) thấp hơn 0.5 gr cho mỗi phần chuẩn hay xuất ăn (per serving, par portion).

Nói chung, tất cả sản phẩm sản xuất theo lối công nghiệp, bán ở các tiệm hoặc nhà hàng đều có chứa Trans fat: bánh ngọt, cookies, chocolat, patisserie, bánh biscuit, mì gói, bánh mì croissant, chip, bánh donut, muffins, bánh trung thu , bánh pâté chaud bánh cracker , peanut butter, khoai Tây chiên French fries,các loại margarine cứng, được làm từ hydrogenated vegetable oil và thậm chí những thỏi cớm ngọt (bars tendres, chewy granola bars) mà quảng cáo nói là rất bổ dưỡng cũng có chứa Trans fat trong đó.



Một số lượng nhỏ Trans fat cũng có thể thấy hiện diện một cách tự nhiên trong một ít thức ăn gốc động vật như bơ, các sản phẩm làm từ sữa, fromage, thịt bò và thịt cừu .



Bệnh nhà giàu hay bệnh nhà nghèo?



Ngày nay, hiện tượng béo phì, bệnh tim mạch, cao máu, tiểu đường và một vài loại cancer là những tai họa thật sự trong xã hội Bắc Mỹ và cũng của Việt Nam nữa.

Người ta thường gọi đó là bệnh của nhà giàu, nhưng riêng người gõ thì không nghĩ như vậy. Dù nghèo hay giàu, dù ở VN hay ở bên Tây, bên Mỹ, bên Tàu, dù ăn chay hay ăn mặn, dù ốm hay mập, nếu xài quá nhiều dầu mỡ thì nguy cơ bệnh tật vẫn giống y như nhau hết.

Tuy vậy, chất béo cũng rất cần thiết cho trẻ em đang lớn, nhất là lúc các cháu được 1-2 tuổi. Chúng cần thật nhiều chất béo để tăng trưởng và để phát triển tốt.

Châm Cứu Và Các Vấn Đề Rắc Rối


Bác Sĩ Nguyễn Ý Đức

Vào cuối năm 1960, nước Cộng Hòa Nhân DânTrung Quốc lập bang giao với Hoa Kỳ sau hơn hai mươi năm không nhìn mặt nhau. Số là sau một thời gian giá lạnh thì cuộc thăm viếng của Tổng Thống Hoa Kỳ Richard Nixon vào năm 1972 đã làm thay đổi tình hình giữa hai nước và trên thế giới. Điểm này đã tạo ra những chú tâm của phía Tây phương tới tất cả những gì Trung Quốc làm kể cả các kỹ thuật về Châm Cứu mà trong thời Chủ Tịch Mao có đến gần một triệu người đang hành nghề.

Những phái đoàn tiếp sau cuộc viếng thăm của Tổng Thống Nixon cho hay các cuộc giải phẫu và chữa bệnh với những kim làm bằng bạc, hoặc thép không rỉ của các châm cứu gia đưa vào hơn ba trăm “huyệt” của bệnh nhân.Theo các vị này thì mũi kim có mục đích đưa vào hoặc lấy ra khỏi cơ thể những cảm giác đau khiến con người dễ chịu hơn.

Châm cứu và kỹ thuật Nhật Bản dùng ngón tay thay vì với kim đã từ lâu xa lạ với y khoa và dân chúng Tây phương. Nhưng kể từ nay châm cứu và các kỹ thuật chữa bệnh Đông phương đều được nghiên cứu rộng rãi hơn.

Xem xét kỹ những điều đã nêu ra.

Những điều kỳ lạ nhất do châm cứu nêu ra vào thập niên 1970 đều bị gạt bỏ hết. Chẳng hạn như những trường hợp nhiễm trùng nặng: gẫy xương; ung thư; các bệnh tim; bệnh cử động thần kinh và teo thịt. Họ cũng thừa nhận rằng một số bệnh nhân như các em còn nhỏ hoặc những người thật già hoặc suy yếu đều không chữa bằng kim được nhưng có thể dùng sức ép của ngón tay hoặc bằng những cách khác.

Tuy nhiên vẫn có một danh sách thật dài về tâm lý hoặc thể chất mà những người ủng hộ châm cứu nêu ra như lo sợ và trầm cảm hoặc đau khớp hoặc trĩ hậu môn. Vào năm 1973, cơ quan Royal Society of Medicine ở Anh quốc công bố một danh sách gồm 642 trường hợp chữa bằng châm cứu.Nghiên cứu này cho hay có 37 phần trăm bệnh nhân đều cho là có kết quả tốt hoặc trung bình còn các trường hợp khác lại nói rằng châm cứu chẳng giúp gì cả.

Tỷ lệ cao nhất nói là chữa khỏi đều là thiên đầu thống, suyễn và đau bụng khi có kinh. Những người nói là kết quả không ra gì gồm có đau bụng khi có kinh nguyệt, lở cuống bao tử và ăn khó tiêu, các trường hợp tâm trí, liệt dương hoặc lạnh cảm. Chín phần mười những người bị đau bắp thịt, bốn trên năm người bị sốt và ba trong bốn người bị viêm khớp xương đủ loại đều nói là chỉ có vài công hiệu mà thôi.

Kết quả của các nghiên cứu này hoặc tương tự chứng minh rất ít kết quả theo y học tây phương. Tuy vậy, số các bác sĩ coi châm cứu là phụ cho y khoa chính thống ngày một gia tăng, đến nỗi bên Mỹ năm 1980 có khoảng vài trăm bác sĩ và ở các nước Tây phương có đến mấy ngàn người làm thêm châm cứu. Tại các nước như Ấn Độ, Tích Lan và Nga Sô Viết số châm cứu gia đóng vai trò quan trọng trong y học theo lối Tây phương .

Các nghiên cứu Tây phương về châm cứu tập trung nhiều vào khả năng giảm đau và vào một số các khả năng khác. Thí dụ kẹp vào rái tai để chữa ghiền chất nicotine và những loại ghiền khác.

Châm cứu công hiệu như thế nào?

Người Trung Hoa khi xưa tin tưởng châm cứu dựa trên nguyên tắc là năng lượng “khí” được luân lưu khắp cơ thể, giữa các bộ phận sinh tử, dọc theo một số đường mà họ gọi là “kinh”. Ở những điểm châm cứu, nơi mà đường kinh gần mặt da hơn cả , nhà châm cứu khéo tay có thể duy trì hoặc tái lập đường kinh đi để lấy lại sự thăng bằng. Nhưng cho đến ngày nay chưa có bằng chứng nào về đường “kinh” là có thật.

Theo các nhà khoa học tây phương, châm cứu chỉ là một sự ru ngủ hoặc gợi ý và một số yếu tố hình như đã chứng minh điều đó.Một phần ba các nhà châm cứu cũng thừa nhận điều này là đúng. Hơn nữa sự thành công của châm cứu ở Trung Quốc cao hơn là ở các quốc gia Tây phương là vì người Trung Quốc tin tưởng vào châm cứu.

Để chống lại các luận cứ kể trên, những người ủng hộ châm cứu thường nói rằng môn chữa bệnh này được dùng thành công ở súc vật. Họ cũng nói thêm rằng ở Trung Quốc, châm cứu là một phần của dinh dưỡng, vận động cơ thể và các hoạt động khác, tất cả đều có mục đích là làm thăng bằng sự âm và dương, là những điều không đúng đối với Tây phương.

Một lý thuyết đặc biệt kết nối giữa châm cứu với sự giảm đau đã xuất hiện giữa năm 1960, mấy năm sau khi nổi lên phong trào ưa thích đến vấn đề này. Trong lý thuyết “gate control” của các nhà nghiên cứu Ronald Melzack và Patrick Wall, kích thích bằng châm cứu có thể chặn cảm giác đau nơi tủy sống. Nhưng lại không giải thích được trường hợp đau lâu năm như trong bệnh viêm khớp kinh niên.

Ngoài ra, quan sát kỹ các điểm châm cứu cho hay nhiều điểm nằm ở chỗ mà dây thần kinh ló ra ngoài da hoặc một sợi dây thần kinh chạy vào bắp thịt đó. Cuối cùng , 71% các điểm châm cứu tương ứng với các điểm gây bệnh trên da mà một số bệnh trở nên mềm hơn là trong nhiều bệnh khác, chẳng hạn thấy đau ở vai vì đau ở gan.

Vào thập niên 1970, trong khi nghiên cứu về hệ thần kinh trung ương, các khoa học gia đã đưa ra một giả thuyết về châm cứu. Họ tìm thấy rằng các loại dược phẩm như morphine và heroin đã tác dụng lên các “điểm nhận” của não bộ hoặc tủy sống. Họ lý luận rằng các điểm tiếp nhận sẽ không có ngoại trừ cơ thể sản xuất ra các chất tương tự, giảm đau ở người bệnh và tăng những cảm giác dễ chịu đối với người khỏe mạnh. Năm 1973, chất này gọi là endorphins đã được các nhà khoa học phân tích.

Chất endorphins được coi như có trách nhiệm về trì hoãn cơn đau ở những ai bị chấn thương nặng, kể cả người bị đau vì thể thao. Một số tác giả gợi ý rằng châm cứu và những kỹ thuật tương tự hoàn thành công dụng của mình bằng cách nhả ra chất endorphins và các chất hóa học khác. Sự liên hệ có thể chưa chứng minh hết nhưng các nghiên cứu vẫn tiếp tục bởi vì nó an toàn và không gây nghiền khi muốn bớt đau.

Ngày Nào Cũng Giống Ngày Nào
17/12/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh dvm và Ds Nguyễn Ngọc Lan
Nguyen thuong chanh 01



Trong đời sống của mọi người, đến một lúc nào đó chúng ta cũng phải ngưng làm việc để nghỉ hưu.

Ai cũng vậy, làm việc đến một tuổi nào đó thì cần nên nghỉ. Tuy luật không bắt buộc mình phải nghỉ nhưng thông thường thì thiên hạ nghỉ khi họ được 65 tuổi. Đây là tuổi được xem là già, và được luật pháp cho lãnh tiền cao niên pension du Canada hay old age pension. Tuy không nhiều nhưng có vẫn còn hơn không.

Đây là một giai đoạn mới vô cùng quan trọng trong cuộc đời của mỗi người.

Hai vợ chồng người gõ cũng đã gác kiếm từ quan từ 7-8 năm nay rồi.



Nguyen thuong chanh 02

2008-retraite

Tôi đã nghỉ hưu - Giả từ căng thẳng, chào đón hưu liễm.

“I'm retired - Goodbye tension, hello pension

Nguyen thuong chanh 032009- về hưu lảnh tiền già



***



Nguyen thuong chanh 04

Ngồi buồn gõ phím sướng lăn tăn (Photo NTC, May 2013)



“Già vô sự ấy là tiên”



“Sang đến cái xứ tư bản bị bóc lột hết mức, lê cái thân làm cu ly tới tuổi 65, cái tuổi được cấp carte d’or: nó chính thức được luật pháp xác nhận được quyền nghỉ ngơi, được nhà nước cung cấp một khoản tiền để đủ sống cho có tư cách, không ai dám lên án là mình ăn bám xã hội nữa.

Ai thì không biết chứ kẻ viết bài này, từ khi về hưu sao mà nó sung sướng thế. Này nhé muốn ngủ lúc nào thì ngủ, muốn thức lúc nào thì thức. Đêm bỗng nhiên giật mình thức dậy không ngủ tiếp được nữa, thì giở quyển sách ra xem, thích đọc gì xem nấy, đọc đến khi nào nhíp mắt lại thì khò, chả lo mai đi làm trễ, ông chủ nhăn mặt, chú cai phàn nàn. Đời không gì sướng hơn có hai chữ tự do: không bị ai sai bảo, không đụng chạm với các bạn đồng nghiệp, không phải làm những việc mình không thích mà vì miếng cơm manh áo vẫn buộc phải cày. Không thích thì không làm, đừng nể vì do bạn bè lôi kéo mà vô các tổ chức chính trị, tôn giáo hay vô vị lợi... vô thì dễ ra thì khó, ra thì mất hết tình nghĩa, mất hết bạn bè, mà có bạn lúc già là vô cùng quan trọng, không có nó cuộc đời vô vị lắm.” (Ngưng trích Thái Việt-Hưởng tuổi già)

http://www.trieuthanhweeklymagazine....ngtuoigia.html



Nguyen thuong chanh 05

Đồng vợ đổng chồng….



Tuy có chuẩn bị tinh thần nhưng cũng vẫn bị shock



Ai cũng vậy, làm việc đến một tuổi nào đó thì cần phải nghỉ hưu.

luật không bắt buộc mình phải nghỉ nhưng thông thường thì thiên hạ nghỉ khi họ được 65 tuổi để nghỉ ngơi và để lãnh tiền già (pension du Canada hay old age pension).

Đây là nói trường hợp những người làm việc cho các công ty hay xí nghiệp lớn, làm việc cho chánh phủ hay công chức v.v.

Còn trường hợp tự mình làm chủ thì muốn nghỉ lúc nào thì tự do mình quyết định.

Trước ngày nghỉ hưu 5-6 năm, cơ quan mình làm việc có gởi mình đi học một khóa gọi là chuẩn bị hưu trí préretraite.

Khóa học kéo dài trong 3 ngày hết sức chán phèo và buồn ngủ. Họ dạy mình làm sao tổ chức cuộc sống cho thích hợp, kế hoạch chi thu tiền bạc ra sao, giữ gìn sức khoẻ như thế nào và đặc biệt nhất là vấn đề 24/24 phải ở bên cạnh...bà xếp thì hãy liệu hồn!

Điện cao thế có thể xẹt bất tử không cần báo trước. Ai sao mình không biết chớ riêng mình thấy cũng hơi lo lo...Xin các bạn đừng cười tui. Vã lại đã sống với nhau hơn ba bốn chục năm, mình cũng đã trở nên..ít nhiều miễn nhiễm rồi.

Mặc dù đã có chuẩn bị tư tưởng từ nhiều năm trước nhưng khi bắt đầu ngưng làm việc thật sự, bỏ lại sau lưng tất cả các thói quen cũ để bước vào một nề nếp sinh hoạt hoàn toàn mới, thì mấy tháng đầu vợ chồng người gõ cũng phải chịu nhiều xáo trộn về tinh thần lẫn vật chất.

Phải cần một thời gian đôi ba tháng mới quen và thích ứng được vào với hoàn cảnh mới!



Nhiều thay đổi trong cuộc sống



Thời gian nghỉ hưu thường tạo ra nhiều sự thay đổi trong đời sống.

Đó có thể là sự thay đổi chỗ ở và phải hòa mình vào một khung cảnh mới, bởi lý do nầy nên hưu viên phải chịu mất đi một số bạn bè và những mối giao tiếp xã hội của mình từ xưa nay…Và họ cần phải có một thời gian để tìm hiểu và thích ứng vào nếp sinh hoạt mới.

Không ít người nghỉ hưu bán nhà để dọn đến những nơi gần con cái.

Có người chọn giải pháp mua condo để ở cho đỡ phải dọn dẹp, và khỏi lo săn sóc nhà cửa cũng như để tiện bề đi du lịch trong thời gian dài.

Có người nhảy ra làm từ thiện hay làm thiện nguyện.



Đi du lịch



Đi du lịch xa là cái mode thường thấy nhất trong mấy năm đầu khi vừa mới nghỉ hưu.

Theo nhiều cụ kinh nghiệm, thì mấy năm đầu lúc vừa mới nghỉ thì thiên hạ có khuynh hướng đi du lịch ào ào.

Từ 75 tuổi trở đi thì họ bắt đầu thấm đòn, sức khỏe yếu đi, thường hay mệt mỏi bất tử, nên sự hăng say du lịch của buổi đầu cũng dần dần giảm theo năm tháng.

Các tours du lịch xa có guide hướng dẫn rất được giới cao niên ưa chuộng vì tiện lợi và khỏe trí.

Bạn bè chí thân hay tâm đầu ý hợp thường hay rủ nhau đi chung cho vui.

Hầu như không ít bà con mình, đặt ưu tiên chuyện về Việt Nam trong chương trình du lịch của họ, cũng có người có ý định quay về chốn xưa ở cho đến ngày cuối đời…

Kế đó là qua Mỹ hoặc qua các nước Âu Châu, trước là đi chơi và sau là ghé thăm bà con hay bạn bè luôn thể.

Có người thì đi tours Trung Quốc, đi hành hương Ấn Độ, v.v.

Người thì đi tours nghỉ mát tại các resort ở Mexico, Cuba, Dominican Republic hay các đảo thuộc vùng Caribbean, v.v… Thường bãi biển ở những vùng nầy rất là lý tưởng, sạch sẽ và có một màu trong như sữa xanh ngút ngàn giống như một bức tranh vĩ đại rất ư là đẹp…

Giá cả có khác nhau và cũng tùy theo mùa. Trung bình, nguyên trọn gói, bao vé máy bay khứ hồi từ Montréal, ăn ở một tuần trong hotel 4 sao của resort lối 1300- 1500$.

Mùa low season, giá có thể còn rẻ đi hơn nhiều.

Có người đi theo tours du thuyền cruise trong một tuần lễ tại vùng biển Caribbean. Ghé qua các đảo như Saint Martin, Sainte Croix, Saint Kitts, Virgin Islands, Grenada…

Có người đi tours vùng Nam Mỹ, Panama hoặc tours vùng Hawaii, tours Alaska xem gấu trắng...

Các tours du thuyền vùng Caribbean, tàu chạy ban đêm cho tới sáng thì cập bến vào một đảo và du khách có thể lên bờ dạo chơi hay đi đây đó và trở lại tàu trước hoàng hôn.

Mấy lúc gần đây du lịch Dubai nằm về phía đông nam của United Arab Emirates (UAE) vùng Trung Đông cũng được một số hưu viên chiếu cố.



Tours du thuyền: lối 80% du khách là người cao tuổi



Có người đi theo các tours du thuyền lâu nhiều tuần bên Âu Châu, Á Châu hay Trung Đông. Mục đích để thăm viếng được nhiều xứ.

Du thuyền Princess Cruises ghé qua nhiều nước như Thái Lan, Singapore, Sài-gòn Nam Việt Nam, Hong Kong hay Pusan Nam Hàn, v.v.

Tours du thuyền có thể được xem là sang trọng và thích hợp cho lớp tuổi già.

Nhưng có một sự thật là đi đâu lâu ngày lâu tháng, khi trở về tới nhà mình thì vẫn cảm thấy khỏe cách gì đâu…Được nằm ngủ trên cái giường của mình thì không có gì sung sướng và hạnh phúc cho bằng!


Nguyen thuong chanh 06

Giây phút tuyệt vời…quên hết phiền muộn



Dân nghỉ hưu thường hay đi đâu?



Sáng sáng, dân nghỉ hưu thường hay đến mấy cái thương xá hay mấy tiệm cà phê bình dân ngồi chùm nhum với nhau đấu láo và ngó ông đi qua bà đi lại.

Các bà thì thích đi ngắm nghía vẻ đẹp như xem thời trang, xem nghệ thuật, cây cảnh, vân vân.

Có bà lại thích đi tà tà hoặc đi vòng vòng trong thương xá để...rửa con mắt và cũng là một cách để thư giãn (relaxation).

Ông nào có muốn chở vợ thì nên chọn giải pháp ngồi chờ ở phía ngoài cho nó khỏe và cũng tiện để ngó cô đi qua bà đi lại luôn thể, tiện mọi bề cho cả bà lẫn ông!

Some studies have led to a conclusion that shopping is one of the ways to combat depression. A woman tends to get so engrossed in shopping, that she can shop for hours together without eating or getting tired.
Thankfully most of the shopping malls have a coffee shop, where men can enjoy sipping their espresso while women enjoy a stress free experience! Happy shopping ladies!!!



Hẹn nhau ra quán cà phê tâm sự là giải pháp hay nhứt, thích hợp của đám đàn ông. Tha hồ tán dóc, ăn tục nói phét, tha hồ dòm ngó mà khỏi sợ mấy bà bắt lỗi sửa lưng cụt hứng.

Tại Quận Cam/Westminster, thương xá Phước Lộc Thọ được xem là nơi hẹn hò, tụ họp của các đồng hương cao niên.



Nguyen thuong chanh 07

N T CHÁNH CALI 2007



Các bà thường có thú đi la cà, đi tà tà, đi vòng vòng trong thưong xá. Hết tiệm nầy, đến tiệm khác, để rửa mắt windowshopping mà thôi. Vô tiệm, lấy cái nầy, rờ cái kia, ướm lên người, đeo vào cổ, lại xem kiếng, ẹo qua ẹo lại, rồi bỏ món hàng trở lại chỗ cũ cũng thấy sướng rồi.

Rửa mắt là một cá thú của phụ nữ bất luận tuổi tác nhưng không phải là kiểu của bọn nình ông.

Khoa học nói rằng shopping là một cái thú của đàn bà để giúp họ giảm đi stress. Vậy chúng ta nên thông cảm cho mấy bà.

Các ông thì lại ưa thích hẹn hò nhau để tán gẫu ở những quán cà-phê, quán phở, v.v.

Có ông bạo hơn cũng như văn minh hơn, muốn tự thưởng mình sau bao năm dài đăng đẳng làm việc vất vả, bằng những chuyến du lịch về Việt Nam trước thăm mồ mả ông bà, sau là nếu có thể giúp người-em-gái-nhỏ nào đó thoát cảnh nghèo đói để đổi đời mà cả hai đều có lợi, vân vân và vân vân. Nội cái được người-em-gái-nhỏ gọi mình bằng anh xưng em ngọt xớt như mía lùi, thấy sướng tê cả người, được trẻ ra ít nhất cũng 30 tuổi rồi.

Ai mà hổng ham thì thề đi!



Nghe nói với số tiền trợ cấp hưu pension hay tiền già 1000$ một tháng bên nầy, nhưng về bển thì tha hồ mà ăn chơi phè phỡn, dư sức…qua cầu gió bay!



Dân nghỉ hưu thường hay…làm gì?





Nguyen thuong chanh 08

Nguyen thuong chanh 09



Phần đông đa số người già nghỉ hưu rất rảnh rỗi.

Tập thể dục thể thao như chạy bộ jogging, đi bộ; tập tài chi dưỡng sinh, khí công, aerobic; đánh cờ tướng hay chơi golf, đánh tennis, đánh ping-pong, vân vân.

Việc giữ hộ cháu nhỏ trong vòng đôi ba ngày cũng là một niềm vui cho các bậc ông bà.

Một số cụ lo xa, quan tâm đến việc tu hành cũng như việc thiền định để tìm sự an lạc cho tinh thần cũng như để chuẩn bị cho kiếp sau, vân vân.

Cũng có người thì cảm thấy quá nhàn rỗi...Không biết làm gì trong ngày, hết đứng thì ngồi, ra vô, đi tới đi lui, ngó trước ngó sau, hết ngồi rồi nằm.

Vào phòng nghiền ngẫm internet, chốc chốc lại check email.

Xong ra salon mở ti-vi.

Đọc báo thì đọc hết tờ nọ tới tờ kia, lướt qua tin xe cán chó, đến các mục quảng cáo bán nhà, sang nhà hàng, sang tiệm nails…Kế đến là mục gỡ rối tơ lòng, riêng mục tìm bạn bốn phương thấy nhiều phụ nữ đầy đủ công dung ngôn hạnh mà sao số lại cô đơn hẫm hiu vậy cà, thấy tội quá!

Rồi làm luôn tất cả các tin vui lẫn tin buồn, cáo phó lẫn phân ưu, rồi không biết chừng nào tới phiên…mình đây?

Đôi khi lấy phone gọi đầu nầy đầu nọ, nói toàn chuyện tầm xàm bá láp, chuyện tào lao cho đỡ buồn. Đôi khi đem chuyện người khác, người vắng mặt ra nói, ra hỏi khiến thêm mích lòng, dễ mất tình bè bạn như chơi.

Tình trạng nầy mà kéo dài dám sẽ khiến nhiều cụ dễ bị rơi vào sự buồn chán hay trầm cảm lắm!



Gặp lại bạn bè



Bạn bè lâu ngày gặp lại vợ chồng tác giả thì thường hay hỏi những câu đại loại như sau:



- Lúc rày nghỉ có khỏe không? Khỏe chớ!

- Lúc này nghỉ rồi làm gì? Không có làm gì hết, nghỉ mà!

- Có đi đâu chơi không? Có khi đi, có khi không!

- Có đi về Việt Nam chưa? Dzà, chưa có tính lúc nầy!

- Có đi làm thiện nguyện không? Dạ có, làm từ lâu rồi, giữ cháu đó!

- Có làm công việc gì khác không? Có chớ, nhiều việc không tên, nhớ hổng hết!

- Nghỉ ở nhà có chán không? Đâu còn thì giờ dư đâu mà chán!

- Nghỉ ở nhà có thường bị bả đì không? Anh sao tui vậy mà!

- Nghỉ ở nhà, ổng thường làm cái gì? Dzà thưa lúc nào? sáng hay tối? cũng giống như mấy ông khác thôi!

- Sao cũng còn trẻ (?) hoặc job thơm (?) mà nghỉ chi cho uổng vậy! Thôi đi, bộ xỏ ngọt người ta hả!

Bao nhiêu câu hỏi trên cũng đủ nói lên tâm trạng lo lắng chung của mọi người trước viễn tượng về hưu.

Mỗi người mỗi hoàn cảnh khác nhau, không ai giống ai hết.

Có người phải nghỉ hưu vì hãng đóng cửa, vì bị mất việc, vì vấn đề sức khoẻ hay cũng vì hoàn cảnh bắt buộc, vân vân và vân vân.

Tóm lại, những điểm lo lắng chung của mọi người mà tác giả nhận thấy quan trọng chính là ở ba điểm như sau:

1/ quan hệ giữa vợ chồng

2/ sức khỏe

3/ tiền bạc

Giai đoạn “tang chế” sau khi nghỉ làm



Ai cũng phải trải qua một giai đoạn buồn chán vì phải thay đổi nếp sinh hoạt thường ngày từ mấy chục năm nay lúc còn đi làm. Thời gian nầy dài hay ngắn tùy theo người.

Các nhà tâm-lý-học gọi đây là giai đoạn “tang chế” (période de deuil), nghĩa là hưu-viên cảm thấy mất mát một cái-gì-đó mà mình hằng quen thuộc trong đời sống.

Trong thời gian nầy, họ rất dễ bị rơi vào tình trạng trầm cảm.

Nếu tình trạng nầy kéo dài thì cần phải đi tham khảo ý kiến của bác sĩ.



Tại sao có người sợ nghỉ hưu?

- Có người đã đủ tuổi về hưu nhưng không muốn nghỉ vì còn quá yêu...công việc hay ghiền việc (workaholic)!

- Có người muốn nghỉ hưu nhưng phải ráng cày vì họ còn phải nuôi con ăn học thêm một vài năm nữa!

- Có người vẫn còn duy trì sự làm việc, nhưng chỉ làm bán thời gian (part time) hoặc chỉ làm một hay hai ngày trong tuần!

- Có người đã nghỉ hưu, nhưng sau đó trở vô xin làm việc lại!

Ngoài ra, cũng còn nhiều lý do phức tạp khác…

“Tui sợ ở nhà hoài sanh bệnh” hoặc

“Tui cũng muốn nghỉ lắm nhưng sợ ở nhà không có gì làm, chán lắm”

Đây là những câu tâm tình mà người gõ thường hay nghe các bạn đàn ông nói.

Phải chăng đó là những lý do thật sự?

Nhưng cũng không hiểu tại sao dân chúng lại phản đối dữ dội khi chính phủ sở tại muốn kéo dài tuổi làm việc ra thêm nữa, thí dụ như bên Pháp?

Còn ở Canada, chấp nhận cho nghỉ hưu hiện nay là 65 tuổi, nhưng sẽ tăng lên 67 tuổi trong vài năm tới.

Báo Tây có nêu những lý do tại sao một số người vẫn còn muốn tiếp tục đi làm mặc dù họ đã tới tuổi cần hưu trí rồi, trong đó có hai lý do chính là:

- ông anh sợ phải ở nhà thường xuyên với bà chị (?)

- kinh tế, tài chánh khó khăn nên cần phải đi làm thêm để kiếm thêm chút đỉnh cho bả vui (?).

Có bạn thì thành thật hơn: “tui ngại ở nhà vì phải chạm mặt thường xuyên với bà xã quá. Sợ gây lộn tối ngày, sợ chiến tranh lạnh quá”.

Vấn đề nầy là một sự thật mà ai cũng phải đành chịu thôi. Chạy đâu cho khỏi!

Nhưng gần đây báo chí Mỹ có nêu một…tin mừng. Không biết có nên tin hay không?

Tin mừng cho những cặp vợ chồng khắc khẩu: “Cãi nhau sống lâu”

Cãi nhau thường xuyên để xả bớt xú bắp rất tốt cho sức khỏe tâm thần và sẽ sống rất lâu để mà cãi với nhau cho tới ngày xuống lỗ (?) Hi hi hi!

Spouses who fight live longer!

In the current study, the authors suggest a combination of factors to explain the higher mortality for couples who don't express their anger. These include "mutual anger suppression, poor communication (of feelings and issues) and poor problem-solving with medical consequences," they write in the January issue of the Journal of Family Communication.

http://www.livescience.com/4814-spou...ve-longer.html



Trong các khóa học coaching “chuẩn bị nghỉ hưu” (pre-retirement courses) cho nhân viên nhà nước hoặc cho các công ty, các thuyết trình viên là các nhà tâm-lý-học thường nêu cái vấn nạn nầy lên để chúng ta đừng ngạc nhiên lúc phải ở nhà thường trực với người hôn-phối của mình.

Ai cũng vậy cả! Chạy đâu cho thoát!

Nhưng nếu suy nghĩ cho tận cùng, thì còn đôi bạn cũng vẫn còn thấy mình may mắn và hạnh phúc hơn rất nhiều, đúng không các lão ông lão bà?





Cái gì cũng cần phải có sự chuẩn bị hết (rất quang trọng!)

Theo ý riêng của tác giả, thì cần phải chuẩn bị tư tưởng trước khi nghỉ hưu:

+ cái gì cũng phải có ngày chấm dứt, để bước sang một giai đoạn khác trong cuộc đời;

+ phải ý thức là mình già rồi, cần phải nghỉ ngơi để đi đây đi đó khi còn đầy đủ sức khỏe;

+ bệnh hoạn có thể đến với mình bất cứ lúc nào;

+ nghỉ hưu để vui sống với chồng, với vợ mình mà hình như từ mấy chục năm nay mình không có thể sống cho nhau một cách trọn vẹn được vì sự ràng buộc về sinh kế, về con cái, vân vân;

+ nghỉ hưu để có thể có nhiều thời gian hơn bên cạnh các cháu nội ngoại và để nhìn thấy chúng lớn lên;

+ nghỉ hưu để có thể mỗi sáng tĩnh lặng, bên cạnh tách cà phê nóng, cùng nhau thảnh thơi nghe tiếng chim hót líu lo sau nhà hay cùng ngắm bình minh ló dạng hay nhìn những giọt sương đêm còn lấp lánh đọng trên các tàn cây ngoài mái hiên nhà, hoặc cùng thưởng thức mặt trời toả đủ màu sắc trước khi lặn vào mỗi chiều hoàng hôn, vân vân và vân vân;

+ muốn cho sự nghỉ hưu được tốt đẹp, không nhiều sóng gió thì chúng ta cần phải tạo cho mình một lịch trình sinh hoạt đều đặn, để nó trở thành một nếp quen thuộc (routine) trong cuộc sống và mình phải tuân hành theo bằng mọi giá;

+ đừng bao giờ để bị rơi vào tình trạng quá rảnh rỗi vì sẽ dễ bị đưa đến sự buồn chán;

+ cuối cùng là phải tạo cho mình có một thời khóa biểu...bận rộn (busy).

Mỗi người mỗi cách mỗi kiểu!



*Thơ con cóc

Chiều chiều về tới cổng nhà,

Nhà tôi trông ngóng từ nhà ngó ra.

Nghỉ hưu lẩn quẩn quanh nhà,

Quanh đi ngó lại, chỉ tôi và bà.

(Nguyễn Thượng Chánh

Châm Cứu Và Các Vấn Đề Rắc Rối
25/12/2020
Bác sĩ Nguyễn Ý Đức
BS Nguyen Y Duc

Bác Sĩ Nguyễn Ý Đức

Vào cuối năm 1960, nước Cộng Hòa Nhân DânTrung Quốc lập bang giao với Hoa Kỳ sau hơn hai mươi năm không nhìn mặt nhau. Số là sau một thời gian giá lạnh thì cuộc thăm viếng của Tổng Thống Hoa Kỳ Richard Nixon vào năm 1972 đã làm thay đổi tình hình giữa hai nước và trên thế giới. Điểm này đã tạo ra những chú tâm của phía Tây phương tới tất cả những gì Trung Quốc làm kể cả các kỹ thuật về Châm Cứu mà trong thời Chủ Tịch Mao có đến gần một triệu người đang hành nghề.

Những phái đoàn tiếp sau cuộc viếng thăm của Tổng Thống Nixon cho hay các cuộc giải phẫu và chữa bệnh với những kim làm bằng bạc, hoặc thép không rỉ của các châm cứu gia đưa vào hơn ba trăm “huyệt” của bệnh nhân.Theo các vị này thì mũi kim có mục đích đưa vào hoặc lấy ra khỏi cơ thể những cảm giác đau khiến con người dễ chịu hơn.

Châm cứu và kỹ thuật Nhật Bản dùng ngón tay thay vì với kim đã từ lâu xa lạ với y khoa và dân chúng Tây phương. Nhưng kể từ nay châm cứu và các kỹ thuật chữa bệnh Đông phương đều được nghiên cứu rộng rãi hơn.

Xem xét kỹ những điều đã nêu ra.

Những điều kỳ lạ nhất do châm cứu nêu ra vào thập niên 1970 đều bị gạt bỏ hết. Chẳng hạn như những trường hợp nhiễm trùng nặng: gẫy xương; ung thư; các bệnh tim; bệnh cử động thần kinh và teo thịt. Họ cũng thừa nhận rằng một số bệnh nhân như các em còn nhỏ hoặc những người thật già hoặc suy yếu đều không chữa bằng kim được nhưng có thể dùng sức ép của ngón tay hoặc bằng những cách khác.

Tuy nhiên vẫn có một danh sách thật dài về tâm lý hoặc thể chất mà những người ủng hộ châm cứu nêu ra như lo sợ và trầm cảm hoặc đau khớp hoặc trĩ hậu môn. Vào năm 1973, cơ quan Royal Society of Medicine ở Anh quốc công bố một danh sách gồm 642 trường hợp chữa bằng châm cứu.Nghiên cứu này cho hay có 37 phần trăm bệnh nhân đều cho là có kết quả tốt hoặc trung bình còn các trường hợp khác lại nói rằng châm cứu chẳng giúp gì cả.

Tỷ lệ cao nhất nói là chữa khỏi đều là thiên đầu thống, suyễn và đau bụng khi có kinh. Những người nói là kết quả không ra gì gồm có đau bụng khi có kinh nguyệt, lở cuống bao tử và ăn khó tiêu, các trường hợp tâm trí, liệt dương hoặc lạnh cảm. Chín phần mười những người bị đau bắp thịt, bốn trên năm người bị sốt và ba trong bốn người bị viêm khớp xương đủ loại đều nói là chỉ có vài công hiệu mà thôi.

Kết quả của các nghiên cứu này hoặc tương tự chứng minh rất ít kết quả theo y học tây phương. Tuy vậy, số các bác sĩ coi châm cứu là phụ cho y khoa chính thống ngày một gia tăng, đến nỗi bên Mỹ năm 1980 có khoảng vài trăm bác sĩ và ở các nước Tây phương có đến mấy ngàn người làm thêm châm cứu. Tại các nước như Ấn Độ, Tích Lan và Nga Sô Viết số châm cứu gia đóng vai trò quan trọng trong y học theo lối Tây phương .

Các nghiên cứu Tây phương về châm cứu tập trung nhiều vào khả năng giảm đau và vào một số các khả năng khác. Thí dụ kẹp vào rái tai để chữa ghiền chất nicotine và những loại ghiền khác.

Châm cứu công hiệu như thế nào?

Người Trung Hoa khi xưa tin tưởng châm cứu dựa trên nguyên tắc là năng lượng “khí” được luân lưu khắp cơ thể, giữa các bộ phận sinh tử, dọc theo một số đường mà họ gọi là “kinh”. Ở những điểm châm cứu, nơi mà đường kinh gần mặt da hơn cả , nhà châm cứu khéo tay có thể duy trì hoặc tái lập đường kinh đi để lấy lại sự thăng bằng. Nhưng cho đến ngày nay chưa có bằng chứng nào về đường “kinh” là có thật.

Theo các nhà khoa học tây phương, châm cứu chỉ là một sự ru ngủ hoặc gợi ý và một số yếu tố hình như đã chứng minh điều đó.Một phần ba các nhà châm cứu cũng thừa nhận điều này là đúng. Hơn nữa sự thành công của châm cứu ở Trung Quốc cao hơn là ở các quốc gia Tây phương là vì người Trung Quốc tin tưởng vào châm cứu.

Để chống lại các luận cứ kể trên, những người ủng hộ châm cứu thường nói rằng môn chữa bệnh này được dùng thành công ở súc vật. Họ cũng nói thêm rằng ở Trung Quốc, châm cứu là một phần của dinh dưỡng, vận động cơ thể và các hoạt động khác, tất cả đều có mục đích là làm thăng bằng sự âm và dương, là những điều không đúng đối với Tây phương.

Một lý thuyết đặc biệt kết nối giữa châm cứu với sự giảm đau đã xuất hiện giữa năm 1960, mấy năm sau khi nổi lên phong trào ưa thích đến vấn đề này. Trong lý thuyết “gate control” của các nhà nghiên cứu Ronald Melzack và Patrick Wall, kích thích bằng châm cứu có thể chặn cảm giác đau nơi tủy sống. Nhưng lại không giải thích được trường hợp đau lâu năm như trong bệnh viêm khớp kinh niên.

Ngoài ra, quan sát kỹ các điểm châm cứu cho hay nhiều điểm nằm ở chỗ mà dây thần kinh ló ra ngoài da hoặc một sợi dây thần kinh chạy vào bắp thịt đó. Cuối cùng , 71% các điểm châm cứu tương ứng với các điểm gây bệnh trên da mà một số bệnh trở nên mềm hơn là trong nhiều bệnh khác, chẳng hạn thấy đau ở vai vì đau ở gan.

Vào thập niên 1970, trong khi nghiên cứu về hệ thần kinh trung ương, các khoa học gia đã đưa ra một giả thuyết về châm cứu. Họ tìm thấy rằng các loại dược phẩm như morphine và heroin đã tác dụng lên các “điểm nhận” của não bộ hoặc tủy sống. Họ lý luận rằng các điểm tiếp nhận sẽ không có ngoại trừ cơ thể sản xuất ra các chất tương tự, giảm đau ở người bệnh và tăng những cảm giác dễ chịu đối với người khỏe mạnh. Năm 1973, chất này gọi là endorphins đã được các nhà khoa học phân tích.

Chất endorphins được coi như có trách nhiệm về trì hoãn cơn đau ở những ai bị chấn thương nặng, kể cả người bị đau vì thể thao. Một số tác giả gợi ý rằng châm cứu và những kỹ thuật tương tự hoàn thành công dụng của mình bằng cách nhả ra chất endorphins và các chất hóa học khác. Sự liên hệ có thể chưa chứng minh hết nhưng các nghiên cứu vẫn tiếp tục bởi vì nó an toàn và không gây nghiền khi muốn bớt đau.

Tại Sao Đàn Ông Không Biết Nghe Và Đàn Bà Không Biết Xem Bản Đồ
12/12/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM






Đàn ông và Đàn bà là cả hai thế giới khác biệt nhau. Họ khác nhau về thể chất, về tinh thần, về cách suy nghĩ, cũng như về cách hành sự trong cuộc sống. Bởi những nguyên nhân này mà thường xảy ra biết bao nhiêu là chuyện hục hặc, hiểu lầm lẫn nhau, cơm không lành canh không ngọt, khắc khẩu, ảnh hưởng không nhỏ đến hạnh phúc gia đình… Bài viết này được phỏng theo tác phẩm nổi tiếng đã đạt số bán kỷ lục 8 triệu cuốn: Why Men Don’t Listen & Women Can’t Read Maps by Barbara and Allan Pease, Broadway Books, New York.

Ở đây người gõ không có chủ đích đánh giá hay phán xét sự tốt xấu của các hành động ở phía người Đàn ông cũng như ở phía người Đàn bà. Tất cả các điều nêu ra dưới đây là kết quả nghiên cứu và nhận xét của giới y khoa và của các nhà tâm lý học Tây phương. Đúng hay sai đều do bạn đọc tự mình phê phán lấy…



Nguyen Thuong Chanh 01

Tai sao đàn bà hơn đàn ông-Giác Nguyên-BAOMAI BLOGSPOT,COM

https://baomai.blogspot.com/2011/10/...a-hon-ong.html



Nguyen Thuong Chanh 02KHÔNG THÈM NHÌN MẶT NHAU Photo NTC



Đàn ông và Đàn bà khác nhau về nhiều mặt: về thể chất, về tinh thần, về cách suy nghĩ cũng như đôi khi về cách giải quyết một vấn đề! Họ thường tuân theo những quy luật khác nhau… Đấy là chưa nói đến cá tánh bẩm sinh của từng cá nhân. Ngoài ra, tôn giáo, giáo dục gia đình và kinh nghiệm sống cũng chi phối phần nào cách suy nghĩ và hành động của họ.

Mỗi khi người Đàn ông vào washroom, là họ có một mục đích rõ rệt và nhất định rồi.

Đàn bà thì không những xem washroom là một nơi để giải quyết một nhu cầu của cơ thể mà nó còn là một nơi hẹn hò, để các bà tâm sự to nhỏ với nhau về đủ thứ chuyện và dĩ nhiên cũng là nơi chốn để làm duyên, để tô lại môi son, thêm chút má hồng và chải lại mái tóc…

Bạn có để ý không? Giữa buổi tiệc, các bà có lệ là thường rủ nhau đi washroom cùng một lúc. Ngược lại, các ông nếu cần đi thì chỉ tự động đi có một mình mà thôi…

Lúc xem TV, đến phần quảng cáo thương mại các ông thường bóp cái tầm xa (remote control) lia lịa để đổi đài, ngược lại các bà thì nhẫn nại hơn và vẫn tiếp tục xem phần quảng cáo một cách bình thản…

Các bà thường phàn nàn các ông sao làm biếng kéo nắp toilet xuống quá mỗi khi tè xong, còn các ông thì càu nhàu tại sao các bà sao không chịu dỡ nắp lên khi các bà xong việc cho người ta nhờ một tí…

Các bà thường hay tỉ mỉ từng ly từng chút, chi tiết quá trời nên thường trách các ông sao quá bừa bãi.

Đàn ông thường phải mất rất nhiều thời giờ để tìm được hai chiếc vớ cùng màu bỏ lộn xộn không thứ tự trong ngăn tủ, nhưng ngược lại các CDs của họ đều được xấp xếp rất ư là có thứ tự trên bàn.

Đàn ông phải mất cả buổi mới tìm ra xâu chìa khóa xe bị thất lạc, trong khi Đàn bà tìm ra ngay chỉ trong một thời gian rất ngắn…

Đàn bà thường không thấy ánh đèn phực lên ngay trước mặt báo hiệu xe sắp hết xăng, nhưng họ thấy ngay chiếc vớ bẩn vất bừa bãi trong góc kẹt phòng…

Các ông thường trách các bà về cách lái xe, còn các bà thì không hiểu tại sao các ông lại rất thích đậu xe kiểu song song (parallel parking) bằng cách vừa nhìn kính chiếu hậu vừa lui vô chỗ đậu hẹp bé tí…

Đàn ông có khiếu xác định vị trí trong không gian, họ đọc bản đồ rất nhanh và tìm ra hướng Bắc rất dễ dàng. Nhờ năng khiếu này mà thuở tạo thiên lập điạ, người Đàn ông mới có thể đi săn thú trong rừng để nuôi sống gia đình. Đàn bà nếu có xem bản đồ họ thường xem ngược ngạo.

Lỡ có lạc đường, thì các bà thường mau mau ngưng xe lại trạm xăng để hỏi thăm, còn các ông thì ít chịu làm như vậy để khỏi bị chê là mình quá yếu quá dở.

Các ông thường ráng chạy loanh quanh cả tiếng đồng hồ để tìm đường, miệng thì lẩm bẩm: “hình như tôi có thấy chỗ này rồi”...

Đàn bà thường có thị giác ngoại biên rộng lớn (wider peripheral vision), Đàn ông thì có thị giác hẹp hơn nhưng lại thấy rất xa (narrow tunnel vision). Bởi vậy, nếu có lái xe đường xa, người ta khuyên nên để Đàn bà lái xe lúc ban ngày sáng tỏ, còn Đàn ông thì nên lái xe lúc về đêm tăm tối vì họ có thể nhận thấy các xe khác từ xa ở phía trước lẫn phía sau…

Đàn bà xem việc đi chợ, đi shopping hay đi window shopping là một cái thú tiêu khiển, một cách để giảm stress mặc dù không cần phải mua một món hàng nào cả.

Ngoại trừ mấy năm đầu vừa mới cưới vợ, Đàn ông thường tò tò theo chân bà xã cho bả vừa vui lòng vừa hãnh diện với thiên hạ, nhưng lần lần vài năm sau thì các ông rất ngại cái món này lắm, nó vừa mỏi cẳng, vừa bực mình và nó cũng vừa mất công mất thời giờ quá đi thôi.

Trong các tiệm bán thời trang cũng như trong các thương xá người ta thường thấy có băng có ghế cho các ông và các cụ ông ngồi chờ các bà, các cụ bà.

Đàn ông nếu có muốn mua một món gì thì họ đã biết họ thích cái gì rồi, cho nên đi thẳng vào tiệm mà mua một cái rụp khỏi phải mất công lê bước hết tiệm này đến tiệm khác.

Đàn bà rất tinh ý, và có lẽ có giác quan thứ 6 gì đó. Người Đàn bà có khiếu bắt mạch, và hiểu rất dễ dàng ý nghĩa của các sự thay đổi trên nét mặt người Đàn ông.

Các ông đừng có mong dối gạt các bà được đâu. Nếu có muốn nói dối thì hãy dùng telephone, viết thơ, hoặc gởi email thì có thể dễ thành công hơn là phải chạm mặt thẳng với các bà.

Đàn ông không có cái khiếu này như ở Đàn bà…Đàn bà cũng rất thính tai hơn Đàn ông. Nửa đêm, nếu cháu bé khóc oẹ oẹ ở phòng bên cạnh thì thường là các bà hay liền. Nước lavabo nhểu lỏn tỏn thì các bà biết liền, còn các ông thường ngủ khò mà thôi.

Não của Đàn ông chỉ program để làm mỗi lần một việc mà thôi. Họ chỉ sử dụng có 1 bán cầu não (thường là phía trái) để suy nghĩ. Mỗi khi ngừng xe lại để đọc bản đồ là họ cần phải vặn nhỏ cái radio xuống rồi mới có thể đọc được.

Đang xem TV mà bà xã hỏi thì có ông nào nghe đâu. Bởi vậy lúc các ông xã đang lái xe các bà xã đừng nên nói đừng nên hỏi gì hết có thể nguy hiểm đó!

Ngược lại ở Đàn bà, mỗi khi suy nghĩ họ thường sử dụng cả hai bán cầu não phía trái và phía phải, và nhờ vậy các bà có thể dễ dàng làm được nhiều việc cùng một lúc.

Đàn bà có thể vừa đọc sách và vừa nghe radio hoặc vừa làm bếp nấu nướng vừa nói điện thoại.

Các bạn có để ý không, trong các siêu thị ở quày trả tiền thường các cô thu ngân viên, mắt vừa nhìn các món hàng, tay thì bấm máy lia lịa, đôi khi vừa làm vừa trả lời khách hàng hoặc vừa viết và vừa nói điện thoại kẹp nơi cổ.

Nếu được hỏi thình lình phía nào là tay phải, phía nào là tay trái, các bà thường hay lộn nếu họ không nhìn vào chiếc nhẩn đeo trên tay. Các ông thường phàn nàn các bà là miệng thì biểu người ta quẹo trái nhưng trong đầu họ thật sự muốn mình quẹo mặt.

Đàn ông thán phục Đàn bà về cách bắt chuyện giữa đám đông hay trong các buổi tiệc. Mặc dù toàn là khách lạ nhưng các bà vẫn có cách trau đổi với nhau về đủ thứ chuyện, người này khen qua người kia khen lại, nói đẩy đưa quên thôi…

Các bà cho rằng các ông thường hay lạnh nhạt về tình cảm, ít thố lộ tâm sự và có vẻ kín đáo e dè trước đám đông. Các bà nghĩ rằng Đàn bà có nhiều tình cảm hơn Đàn ông, còn các ông thì cho rằng bọn họ cũng rất tình cảm nhưng ít bộc lộ ra ngoài.

Tuy nhiều lúc thấy người Đàn ông im lặng nhưng thật sự chính lúc đó họ nói một cách âm thầm cho chính họ! Đàn ông không thích ai cho mình ý kiến nầy nọ.

Sự ít nói của người Đàn ông có thể được người Đàn bà hiểu lầm là mình không còn được thương nữa.

Đối với chuyện chăn gối, các bà thường trách các ông thiếu sự lãng mạn, sao chỉ muốn vụ đó một cách nhanh chóng, nhào vô là làm liền để các ông có thể hạ hỏa gấp rút rồi sau đó thì lăn ra ngủ khò quên cả người ta nằm bên cạnh, còn các ông đôi khi trách các bà hơi thụ động và thiếu sáng kiến…

Nói tóm lại, theo Allan Pease thì men want to have sex but women want to make love.

Đàn ông thường trách Đàn bà thường hay nói nhiều và cũng thường hay so sánh quá.

Nói chuyện mới đả đành đi, đàng này chuyện cũ đã nói nhiều lần rồi các bà vẫn có thể hâm nóng lại và đem ra nói nữa.

Ở người Đàn bà, các dữ kiện, tín hiệu, thông tin bên ngoài được cất giữ trong não của họ một cách khá lộn xộn. Cách duy nhất để các bà đem vấn đề ra ngoài là phải nói nó ra và nhìn nhận nó.

Bởi vậy Đàn bà nói nhiều hơn Đàn ông là lẽ thường. Các bà cần nói ra để bớt căng thẳng tinh thần, để làm giảm stress. Các ông phải rán nghe mà thôi và đừng bao giờ đề nghị một giải pháp nào hết cho vấn đề mà các bà tuôn ra. Các bà chỉ cần có người ngồi nghe chớ không phải các bà muốn tìm cách giải quyết vấn đề đâu.

Ở Đàn bà, việc nói chuyện và việc tâm sự là cách duy nhất để họ làm bạn với nhau. Tuy cả ngày đã đi shopping với bà bạn, mà khi vừa về đến nhà các bà cũng còn chuyện để nói với nhau qua điện thoại cả tiếng đồng hồ nữa.

Các ông mỗi khi cần nói chuyện là họ đi thẳng vào vấn đề. Ở người Đàn ông các tín hiệu thông tin bên ngoài được cất giữ riêng rẽ trong những ngăn riêng biệt trong não. Cuối ngày các ông đem nó ra ngoài rất dễ dàng để giải quyết.

Việc nói nhiều của các bà thường làm các ông bực mình không ít, nhưng đó là dấu hiệu tốt có nghĩa là các bà còn thương, còn quan tâm đến các ông, cần người chia sẻ các vui buồn khổ cực trong cuộc sống vợ chồng.

Trường hợp các bà im lặng, thì các ông phải đề phòng là có điều chẳng lành sắp xảy ra đó, còn tệ hơn nữa là các bà phớt tỉnh ăn glê, không thèm đếm xĩa đá động gì đến các ông và xem các ông như nơ pa không có, đó là dấu hiệu sắp rã hùn rồi đố tránh khỏi!

Tóm lại dù Đông hay Tây, dù Xưa hay Nay, Đàn bà vẫn là Đàn bà còn Đàn ông vẫn là Đàn ông.



Muốn sống hạnh phúc thì cả hai vợ chồng cần nên noi theo lời vàng ngọc

Chồng giận thì vợ bớt lời. Cơm sôi bớt lửa chẳng đời nào khê.


Nguyen Thuong Chanh

Dầu Olive Và Chế Độ Dinh Dưỡng Địa Trung Hải
19/11/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
Trong truyền thống Địa Trung Hải, dầu olive mang một sắc thái thiêng liêng dưới hình thức một loại dầu dâng cúng trong những lễ nghi tôn giáo. Nó là một thực phẩm trong ẩm thực, một món thuốc trong trị liệu và trong thẩm mỹ, và đồng thời cũng là một nguồn năng lượng cần thiết để thấp sáng đèn dầu trong những thế kỷ trước.

Ngày nay, dầu olive đã được các nhà dinh dưỡng hết lòng ca tụng như là một sản phẩm rất tốt và ích lợi cho sức khỏe tim mạch.


CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG ĐỊA TRUNG HẢI


blank


Chế độ dinh dưỡng Địa Trung Hải là gì?


Từ cả ngàn năm nay, dầu olive là thành phần cốt yếu trong chế độ ẩm thực của các dân tộc sống quanh vùng biển Địa Trung Hải. Chế độ ẩm thực nầy gồm có rất nhiều rau quả tươi, ngũ cốc, các loại hạt thô, cá và rượu chát đỏ.

Các nhà dinh dưỡng nghĩ rằng nhờ ăn uống theo chế độ dinh dưỡng Địa Trung Hải (régime méditerranéen) mà các dân tộc phía Nam Âu Châu như Crète, Hy Lạp, Ý, Pháp và Tây Ban Nha thường ít bị các bệnh về tim mạch hơn dân Bắc Âu và dân Bắc Mỹ.

Theo định nghĩa của UNESCO, chế độ dinh dưỡng Địa Trung Hải không phải chỉ bao gồm có dầu olive, đậu, ngũ cốc, hạt dẻ, cá, rau quả tươi hoặc khô, sản phẩm của sữa và thịt, sauce chấm, gia vị và rượu chát đỏ mà thôi. Nó còn hàm ý cả vấn đề sản xuất, thu hoạch, biến chế, tồn trữ cùng với kinh nghiệm, tình cảm và nét văn hóa đặc thù của các dân tộc sống quanh vùng biển Địa Trung Hải trong tinh thần tôn trọng môi sinh và sinh thái nữa.

Theo Hy Lạp, chế độ dinh dưỡng Địa Trung Hải không chỉ giới hạn trong vấn đề thực phẩm mà nó còn được xem như là một lối sống, một lối giao tiếp xã hội thông qua các buổi tiệc tập thể, ca hát nhảy múa vui chơi.

Phụ nữ đóng một vai trò then chốt trong việc tổ chức các lễ hội cũng như trong sự truyền bá kiến thức và bảo tồn kỹ thuật bếp núc.


Công dụng của dầu olive

Huiles d'olive - Guide d'achat - UFC-Que Choisir

Dầu olive


Trước hết là dùng dầu olive để trộn salade hoặc rau cải tươi.

Dầu olive có thể sử dụng như một loại thuốc thiên nhiên.

Và cũng có thể sử dụng dầu olive như một loại…mỹ phẩm.

Các danh sư thời xưa như Hippocrate, Pline, Galien Dioscoride, và Averroés đã biết dùng dầu olive trong trị liệu (như một nguyên liệu của thuốc mỡ onguent thoa ngoài da), để làm massage (lợi dụng tính làm cho nóng da và êm dịu của dầu olive) thoa bóp lực sĩ trong các cuộc tranh tài thể thao.

Lá cây olivier có tính kháng nấm, ngoài ra dầu olive rất giàu chất chống oxyt-hóa antioxydants nên giúp tái tạo mô biểu bì, bảo vệ da và đồng thời giữ cho tóc được đẹp.

Dầu olive chứa rất nhiều chất acid béo không bão hòa đơn thể (monounsaturated) là một chất béo tốt, nó cũng rất giàu về các chất chống oxyt-hóa antioxydants như vitamin E và chất polyphénol, giúp làm giảm các cholestérol xấu LDL và ngừa nghẽn mạch máu… Ngoài ra còn có oméga-9 (acides oléiques) là chất béo chánh của dầu olive cần thiết trong việc sản xuất mật và đồng thời cũng giúp cho việc tiêu hóa được dễ dàng hơn.


Đôi dòng về nguồn gốc cây olivier


Cây olivier đã có mặt tại vùng Trung Á (asie mineure) lối 12.000 năm trước công nguyên. Chúng tạo nên những cánh rừng hoang dại, trải dài từ Syrie đến Ai Cập và Crète.

Mãi đến 6.000 năm trước Tây lịch, cây olivier mới được con người quan tâm đến...

16 thế kỷ trước công nguyên, dân Phéniciens biết khai thác giá trị cây olivier nên họ đem trồng trên khắp vùng Địa Trung Hải.

Các cuộc khai quật khảo cổ đã tìm thấy được nhiều chứng cớ sử dụng dầu olive của người tiền sử.

Olivier là cây gì?


blank

Cây olivier tại tp Villefrance-(Côte d’Azur) France 2011


Video: Olive tree cultivation (cách thu hoạch và sản xuất dầu olive tại vùng Vallée Baux de Provence Pháp)

http://www.youtube.com/watch?v=ODUTo5rkyC0


Tại Âu Châu, cây olivier có tên là Olea europaea sativa.

Phía đông Phi Châu cây olivier thuộc loại Olea chrysophylla.

Nếu không được cắt tỉa thường xuyên mỗi 2 hoặc 3 năm, cây olivier thường cao đến 10 mét hay hơn nữa.

Tại các khu vườn canh tác, cây olivier dược trồng ngay hàng thẳng lối và được cắt tỉa để giữ chiều cao khoảng lối 3 mét để cho dễ hái trái.

Cắt tỉa còn nhằm mục đích để có nhiều trái (fructification), để được thoáng, để ngăn ngừa sự lan truyền bệnh tật hoặc ký sinh trùng và cũng như để tạo ra hình dáng đặc biệt.

Các nhà chuyên môn cho biết có trên 500 giống cây olivier mọc quanh vùng Điạ Trung Hải. Olivier có thể được trồng từ hột hoặc bằng cách giâm cành.

Mùa đông giá (gel) từ -7 độ C là kẻ thù số một của cây olivier. Năm 1956, đông giá đã tàn phá hết 80% cây olivier của vùng Provence, phía Nam nước Pháp.

Tháng 9/2011 vừa qua, vợ chồng người gõ có dịp viếng vùng Địa Trung Hải, Côte d’Azur và Ý nên nhận thấy cây olivier khắp nơi, trên núi, trong làng mạc, trong sân nhà, trong vườn,ven rừng, trong thành phố, thậm chí thấy họ bán những cây olivier chiết cành nho nhỏ và đầy trái trong các chậu. Cây cao không quá 35-40 cm, rất dễ thương như một loại bonsai để chưng trong nhà. Giá 30 Euros một chậu.

Trái olivier có màu xanh khi còn non và đen khi trái già và chín.Tuy nhiên cũng có loại, trái khi già chỉ có màu đỏ bầm mà thôi.

Trái đươc hái bằng tay hoặc bằng máy.


Video: The olive harvest in Italy (hái trái olive tại Ý)

http://www.guardian.co.uk/lifeandsty...ve-oil-harvest


Dầu olive thu hút khách du lịch


- Tây Ban Nha: vùng Catalogne và Andalousie;

- Ý: vùng Toscane, Ligurie, Ombrie, Sicile, Sardaigne;

- Hy Lạp: vùng Péloponnèse và các đảo thuộc Hy Lạp;

- Pháp: vùng Provence nằm ở phía Nam nước Pháp.

Các quốc gia nổi tiếng trong việc sản xuất dầu olive

*/ Tây Ban Nha: dẫn đầu với 2 triệu mẩu tây canh tác cây olivier. Dầu ngoại hạng được sản xuất tại Catalogne và Andalousie…Những quy định gắt gao được áp đặt ra để bảo vệ giá trị và phẩm chất của dầu olive được gọi là AOC hay Appéllation d’origine controlée (kiểm tra nguồn gốc xuất xứ)... Chẳng hạn như các thương hiệu Baena, Priego de Cordoba, Sierra Magina và Sierra Segura nằm trong vùng Cordone và Jaén…Các giống được trồng là: Arbequina, Cornicabra, Empedre, Lechin, Picual, hojiblanca.

*/ Bồ Đào Nha: 300.000 mẩu. Từ vùng Douro tới vùng Algarve bát ngát cây olivier trồng ngay hàng thẳng lối…Portugal và Maroc là hai quốc gia phía Đông Đại Tây Dương sản xuất dầu olive.

*/ Ý Đại Lợi: mỗi vùng đều có nét đặc thù riêng biệt, như hai vùng phía nam Pouille và Sicile cho loại dầu olive đượm hương vị trái cây (fruité),vùng Vénétré vả Ligurie cho một loại dầu thơm diệu hơn, vùng Toscane và Latium cho ra dầu olive với hương vị quân bình hơn…Các giống được trồng là: Caratina, Frantoio, Leccino, Moraiolo…Dầu olive đượm nét quyền quý tại Ý, nhưng lại bình dân hơn tại Hy lạp và Thổ Nhỉ Kỳ.

*/ Hy Lạp: đứng hàng thứ 5 về sản xuất dầu olive với diện tích 690.000 mẩu olivier…Đa số dầu sản xuất được xuất cảng, đặc biệt là sang Ý…Các giống olivier được trồng là: Glycolia, Lianolia, Liastra, Mélolia, Stiftolia, Throubolia, Tsounati…

*/ Đảo Crète: là nơi sản xuất dầu olive xưa nhất. Có lối 13 triệu cây olivier trên đảo, sản xuất theo truyền thống gia đình. Mỗi khu vườn lối 2,6 mẩu…Mỗi người dân đảo Crète mỗi ngày tiêu thụ 100 gr dầu olive và có tử số về bệnh tim mạch thấp nhất thế giới.

*/ Pháp: có lối 20.000 mẩu trồng cây olivier… So với các loại dầu khác, sự tiêu thụ dầu olive chiếm dưới 10%... Phần lớn ngành canh tác olivier được chuyển qua Tunisie thời thuộc địa. Vấn đề đô thị hóa, nhân công đắt đỏ, xáo trộn do du lịch, đã không giúp ích vào vấn đề phát triển ngành sản xuất dầu olive tại Pháp được… Các giống olivier thường trồng là: Grossane, Picholine, Salonenque trong vùng massif des Alpilles; Belgentiérose, Bouteilian, Cayet roux trong vùng Var; Agiandau vùng Haute Provence; Cailletier trong vùng Nice; Lucques trong vùng Aude và giống Sabina tại đảo Corse…

Các hiệu dầu olive nổi tiếng của Pháp: Château de l’Estoreblon et du Vignal, Château Vivant chủ yếu tại Var, Alpes maritimes và Bouche du Rhône; Lucques vùng Aude cho loại olive xanh ngon nhất, dầu tuyệt hảo; Sabina vùng đảo Corse.

*/ Trung Đông (Moyen Orient): không quan trọng. Các giống thường được trồng: Barnea, Manzanillo, Nabali, và Souri…Tại những vùng có khí hậu khô cằn từ Trung Đông đến Magrehb (Maroc, Algérie, Tunisie), cây olive phải chịu đựng ít nhiều ảnh hưởng tình hình chánh trị bất ổn và chiến tranh (Palestine, Liban, Lybie).

*/ Irak: 5.000 -10.000 mẩu olivier.

*/ Syrie: 400.000 mẩu.

*/ Liban: 32.000 mẩu.

*/ Palestine - Israel: trên 100.000 mẩu.

*/ Thổ Nhĩ Kỳ: 878.000 mẩu, đứng hành thứ 4 trên thế giới về diện tích trồng cây olivier…Chủ yếu cung ứng cho nội địa. Nhưng ngày nay, họ bắt đầu xuất cảng sang Hoa Kỳ vì giá dầu olive Turquie rẻ hơn dầu sản xuất tại Âu Châu. Sản phẩm mới nầy tên là Riviera và có được từ sự pha trộn 2 loại dầu vierge và dầu raffinée. Riviera có hương vị ít gắt hơn loại dầu (huile vierge pure) nên rất thích hợp với khẩu vị của người Mỹ…

Đặc biệt riêng Tunisie rất nổi bật và đứng hành thứ tư trên thế giới về sản xuất dầu olive với 210.000 tấn. Họ cũng chiếm hàng thứ ba về xuất cảng với 130.000 tấn dầu/năm (2007-2008).


Ép lấy dầu bằng cách nào?


Video: hái olive và ép dầu bằng máy ngay tại chỗ

http://www.facebook.com/video/video....59488534097177

Nói chung, có hai cách ép để lấy dầu từ các loại thực vật:


Huile d'olive italienne | Béziers (34) | La casa di Teresa


1/ Cách nguội (pression à froid, cold pressed):

Ngày xưa olive được ép bằng tay với máy ép bằng đá hoặc bằng gỗ. Ngày nay công việc ép dầu được làm bằng máy. Tuy là cách ép nguội chớ thật sự ra cũng phải thực hiện ở nhiệt độ 50 độ C- 60 độ C... Sau đó, dầu được lược lại và cho vô chai. Trái Olive cũng có thể được nghiền nhỏ, thêm nước rồi bỏ vô máy ly tâm quay để trích lấy dầu. Sau khi ép, xác bã còn chứa một ít dầu nên được gởi đi ép thêm một lần nữa. Cuối cùng thì xác bã đã hết dầu cũng được dùng để nuôi gia súc thí dụ như heo chẳng hạn.

2/ Cách nóng (pression à chaud), còn gọi là phương pháp kỹ nghệ:

Thực hiện ở nhiệt độ 250 độ C... Để đạt hiệu quả tối đa, người ta trộn thêm chất dung môi (solvant) để giúp cho dầu dễ tan hơn. Dầu có được còn rất bẩn nên phải được rút bỏ chất dung môi ra ngoài cũng như phải được khử mùi và màu sắc nữa. Kết quả sau cùng của cách ép nóng là chúng ta có được một loại dầu gọi là dầu tinh chế (huile raffinée, refined oil) rất ổn định ở nhiệt độ cao nhưng lại không có hương vị và màu sắc hấp dẫn. Bất lợi khác là nhiệt độ đã làm mất đi phần lớn vitamin E và các chất chống oxyt hoá!


Cả một rừng danh từ


Tại Canada, hiện có cả trăm loại dầu olive trên thị trường. Tiền nào của nấy!

Dầu tạm gọi là tốt về chất lượng, về mùi vị, và về màu sắc thì giá cả phải từ 20$/lít trở lên.

Các loại dầu đắt tiền chỉ được thấy bán trong các tiệm buôn đặc biệt (épicerie spécialisée) mà thôi. Còn dầu olive bán trong các chợ và siêu thị thường chỉ là những loại bình dân xoàng xoàng, giá cả cỡ 7-8$ /500ml…

So với các loại dầu phổ thông như dầu bắp, dầu đậu nành, và dầu Canola thì dầu olive phải đắt hơn gấp 5-6 lần.

Phần lớn, 85% các xứ sản xuất dầu olive đều nằm trong tổ chức IOOC (The International Olive Oil Council) mà trụ sở chính đặt tại Tây Ban Nha...IOOC là một tổ chức liên chính phủ có nhiệm vụ phát triển kỹ nghệ dầu olive, theo dõi việc sản xuất cũng như kiểm soát và ấn định tính chất của mỗi loại dầu olive. Có tất cả 23 nước là hội viên của IOOC... Tây Ban Nha đứng đầu với 40% dầu sản xuất trên thế giới, kế đến là Ý và Hy Lạp.

Riêng Hoa Kỳ và Canada đều đứng ngoài tổ chức IOOC. Bởi lý do trên mà tại hai quốc gia nầy các nhãn hiệu ghi trên chai dầu không có được một bảo đảm pháp lý nào cả! Bộ Canh Nông Hoa Kỳ USDA có nhiệm vụ kiểm soát bao bì nhãn hiệu và độ acid của dầu. Tại Hoa Kỳ, dầu olive được phân ra thành các loại Fancy, Choice, Standard và Substandard. Danh từ Extra Virgin có thể được áp dụng cho bất kỳ một nhóm nào nên nó cũng mất đi ý nghĩa đặc biệt tốt đẹp của nó.

- Pressé à froid / Première pression à froid / First cold pressed: Ngày xưa, dầu được ép thẳng từ trái olive mà không cần hơi nóng. Phương pháp First cold pressed cho một loại dầu olive rất tốt, còn đầy đủ vitamin E và các chất chống oxyt hóa antioxydants như bêta-sitosterol là chất có khả năng ngăn chặn sự hấp thụ cholestérol...Sau đợt ép đầu tiên, người ta thường pha thêm nước nóng vào xác olive và ép thêm lần thứ nhì, và lẽ tất nhiên dầu có được chất lượng phải kém hơn loại dầu có được qua lần ép đầu tiên. Biết rằng nhiệt độ nóng làm mất vitamin E và các chất chống oxyt-hóa... Ngày nay, qua lối sản xuất công nghiệp phương pháp ép nguội (cold pressed) vừa kể ít còn được áp dụng nữa, nhưng các cụm từ Première Pression à Froid / First Cold Pressed vẫn được nhà sản xuất dầu olive duy trì sử dụng một cách vô tội vạ như là một công cụ khuyến mãi marketing mà thôi.

- Huile extraite par pression mécanique: Dầu ép bằng máy không có sử dụng một chất dung môi (solvant) nào hết, nhưng họ có thể đun nóng dầu lúc ép.

- Huile d’olive / olive oil: Chỉ là một loại dầu olive hỗn hợp có được qua sự pha trộn dầu olive vierge (virgin) với dầu olive tinh chế. Độ acid không được cao hơn 1,5%. Tuy không có mùi vị và màu sắc bằng dầu extra vigin, nhưng olive oil có rất nhiều acid béo không bão hòa đơn thể rất tốt. Có thể dùng để nấu nướng.

- Huile de grignon d’olive / olive pomace oil / aceite de orujo: Khi ép dầu xong, bã xác olive còn lại sẽ được đem ép thêm một lần nữa. Dầu có được sẽ được pha thêm từ 5% đến 25% dầu olive vierge (virgin) để tạo ra dầu bã xác olive (huile de grignon d’olive). Dầu nầy thuộc loại hạ phẩm, và thường được kỹ nghệ thực phẩm sử dụng.

- Extra Vierge / Extra Virgin: Đây là dầu có được trong lần ép đầu tiên. Dầu có hương vị và màu sắc tuyệt hảo và còn chứa rất nhiều vitamin E và các antioxydants. Giá đắt hơn các loại dầu khác, đặc biệt là dầu extra virgin không được có độ acid trên 0,8%. Extra Virgin là loại tốt nhất trong các loại dầu olive. Dầu extra virgin không được quyền chứa các loại dầu tinh chế.

- Vierge / Virgin: Sau khi ép xong dầu Extra virgin, người ta chế thêm nước nóng vào bã xác và đem ép tất cả để có được dầu virgin. Nồng độ acid không được quá 2%. Độ acid càng thấp thì dầu càng tốt.

- Légère / Light: Không có nghĩa là dầu chứa ít calorie hoặc chứa ít chất béo đâu...Tất cả các loại dầu hoặc chất béo đều chứa một số calorie bằng nhau: 1gr chất béo tạo ra 9 calories. Mỗi muỗng canh dầu có 124 calories.

- Extra Légère / Extra Light: Luật cho phép nhà sản xuất được dùng các chữ như Extra Light, Ultra Light, Très Légère, Very Light nhưng bắt buộc phải ghi rõ Légère / Light về khía cạnh nào, thí dụ mùi vị, màu sắc, v.v…

- From hand picked olives: Có nghĩa là được hái kỹ lưỡng bằng tay chớ không phải hái theo kiểu thông thường là bằng sào, hay bằng máy rung cây cho trái olive rụng xuống. Vấn đề này có lẽ là nhằm mục đích quảng cáo mà thôi.

Video: hái trái olive tại Tây Ban Nha - Olive harvest Andalucia, Spain

http://www.youtube.com/watch?v=5mTMi7OuG0M

- 100% Pure: Có nghĩa là dầu không có chứa thêm một chất phụ gia nào cả...100% pure cũng được cho phép sử dụng để chỉ những loại dầu có được từ sự pha trộn của 2 loại dầu tinh chế với nhau.

- Sans sel: Câu nầy chỉ để câu người tiêu thụ mà thôi chớ có dầu nào có chứa muối đâu mà cần phải nói.

- Sans Cholésterol: Câu nầy cũng để câu người tiêu thụ.. Cholestérol chỉ có trong mỡ động vật mà thôi. Dầu thực vật tự nó không thể có cholestérol được.

- Importé d’Italie / Imported from Italy: Nhà sản xuất muốn người tiêu thụ lầm tưởng là olive được trồng tại Italy. Thật sự ra là olive được trồng bên Tây ban Nha, rồi xuất cảng sang Ý để ép lấy dầu và vô chai tại đây. Hoa kỳ bắt buộc trên nhãn hiệu phải có ghi rõ nguồn gốc của sản phẩm, nhưng Canada và Âu châu thì không đòi hỏi vấn đề này. Các nhà sản xuất quốc tế như Unilever hay Nestlé thường làm một nhãn hiệu cho chai dầu bán ở Hoa Kỳ (chẳng hạn như dầu đến từ Hy Lạp, Tây Ban Nha, Maroc…) và một nhãn hiệu khác ghi là “made in Italy” cho chai dầu đó nếu được bán tại Canada hoặc tại Italy.


Olive oil 100gr

+ Energy………………890kcal (3700kJ)

+ Carbohydrate……….0

+ Fat………………….100g (Saturated:14g; Monounsaturated:73g; Polyunsaturated:11g)

+ Omega-3 fat………..0.8g

+ Omega-6 fat………..10g

+ Protein………………0g

+ Vitamin E ………….14mg (93%)


Tại sao giá cả chênh lệch nhau quá nhiều?


Nói chung thì dầu olive phải đắt giá hơn dầu thường vì phải cần đến 5kg trái olive mới ép được một lít dầu. Ngoài ra giá cả cũng rất thay đổi tùy theo cách ép, cách sản xuất, nơi nào sản xuất và cũng tùy theo nhãn hiệu của dầu nữa. Thường thì dầu olive sản xuất theo lối công nghiệp giá cả có vẻ nới hơn các loại dầu sản xuất trong những vùng nông trại hay domaines đã nổi tiếng từ lâu. Vì giá cả đắt nên dầu olive…dỏm cũng rất nhiều trên thị trường.

Nếu là dầu olive hữu cơ (bio-organic) thì giá phải đắt rồi. Tất cả dầu olive hữu cơ đều được ép nguội. Để bảo đảm tên tuổi của một nhãn hiệu, từ năm 1992 Pháp đã quy định 5 danh xưng có sự kiểm soát xuất xứ (appellation d’origine contrôlée) sau đây: Nyons, Aix en Provence, Haute Provence, Vallée des Baux, và Nice.

Sau đây là giá cả của một số dầu olive hiện thấy bán tại Canada:

*Loại thường: lối 7-8$ /500ml: Puget, Colavita, Bertolli, Le Choix du President “Splendido”, Selection Mérite, Pastene, Nos Compliments “Authentico”, Fragraza di Silicia và Il Frantonio.

*Loại thượng đẳng: Domaine de Marquiliani 29,99$/500ml, Numez de Prado 22,99$/500ml và VEA 17,99$/500ml, v.v…


Canada, dầu olive dỏm khắp nơi

Joe Di Lecce, chuyên viên kiểm định dầu olive thuộc cơ quan Kiểm tra Thực Phẩm Canada CFIA tại Ottawa, cho biết từ năm 1997 đến 2000 ông ta đã kiểm định trên 100 thương hiệu dầu olive từ loại bèo giá 4$ cho đến loại xịn 40$/chai.

Kết quả là có khoảng 20% bị pha trộn dầu khác. Dầu rẻ tiền có thể được pha trộn vào loại dầu đắt tiền để có lời cao chẳng hạn. Bằng mắt thường nhìn chai không thể biết được. Phải cần đến sự trợ giúp của phòng thí nghiệm mới phát hiện ra được mánh mung của con buôn.


Các thương hiệu dầu olive sau đây đã bị vi phạm:


- Olivio (từ Hy Lạp)

- Terra Mia Extra Virgin

- Ricetta Antica extra Virgin

- San Paolo

- Andy’s Pure olive oil

- Italico extra virgin

Năm 2007, cơ quan CFIA cho biết 15 trong số 45 mẩu dầu olive xét nghiệm tại Ottawa cho thấy đã bị pha trộn dầu rẻ tiền như dầu hướng dương sunflower, dầu đậu nành soybean hoặc dầu trích lấy lại từ bã olive. (huile de grignon, olive pomace oil). Sau khi olive được ép lấy dầu rồi, bã lại được trộn vào dung môi. Sau đó, họ trích vớt vát thêm một loại dầu olive rẻ tiền cuối cùng.

Cũng theo CFIA, dầu mang nhãn hiệu extra-virgin phải là dầu được ép nguội từ trái olive thuộc giống Olea europea L đúng theo quy định của IOOC, trụ sở tại Tây Ban Nha.

Under the federal Food and Drugs Act, all food products sold in Canada are subject to labelling requirements. Products that are labelled and marketed as extra-virgin olive oil must be cold pressed and made wholly from “oil obtained from the fruit of the olive tree (Olea europea L)” in accordance with standards set by the International Olive Oil Council, the intergovernmental organization based in Madrid, Spain, that promotes olive oil, tracks production, defines quality standards and monitors authenticity.

Dầu olive trong bếp núc


Nhiệt độ cao lúc chiên hay nấu không làm thay đổi thành phần acid béo của dầu nhưng lại làm giảm các chất chống oxyt-hóa và vitamin E. Nên dùng lửa thấp cỡ 180 độ C. Vì giá cả đắt, để nấu ăn chúng ta chỉ nên sử dụng dầu olive tinh chế mà thôi và dành riêng loại dầu tốt như dầu extra vierge để trộn salade.


Nên đựng dầu trong chai xậm màu

Để tránh sự kiện ánh sáng có thể làm oxyt hoá dầu, làm mất đi các vitamin E và các chất antioxydants trong dầu nên dầu cần được chứa trong các chai sậm màu. Tuy nói vậy, nhưng tại các siêu thị lớn đôi khi dầu cũng được đựng trong các chai thủy tinh trong vắt để người mua dễ nhận thấy màu sắc vàng óng ánh hấp dẫn của dầu.


Cất giữ dầu olive ở đâu?

Không nên cất dầu olive trong tủ lạnh vì dầu sẽ bị kẹo hơn. Trong trường hợp này, chỉ cần đem chai dầu để bên ngoài một thời gian thì dầu sẽ lỏng trở lại bình thường...Tốt hơn hết là dầu nên được đựng trong chai sậm màu, đậy nút thật kỹ cho kín gió, tránh ánh sáng rồi đem cất trong tủ bếp. Dầu olive chỉ nên được sử dụng trong vòng hai năm là tối đa mà thôi.


Hãy cẩn thận đối với bất cứ loại dầu nào

Dầu mỡ dễ bị oxyt hóa, dễ hư và trở nên hôi. Kỹ nghệ đã sử dụng phương pháp ép nóng để trích lấy dầu, sau đó là giai đoạn khử mùi và khử màu. Trong các quá trình vừa kể thì một số vitamin E sẽ bị mất đi. Để tránh tình trạng này, nhà sản xuất có thể cho trộn vào dầu thực vật như dầu bắp, dầu phọng, v.v…những chất chống oxyt-hóa BHA (butylated hydroxyanisole) hoặc BHT (butylated hydroxytoluene). Có dư luận nói rằng hai chất vừa kể có thể gây cancer...Riêng đối với dầu olive, tác giả không thấy có bằng chứng là kỹ nghệ đã sử dụng BHA và BHT.

Tháng 5 năm 2005, trong một buổi hội thảo về hoá học, Giáo sư A.Saari Csallany thuộc Đại Học Minnesota có báo cáo là dầu thực vật nhờ có chứa acide linoleique (omega-6) nên được xem là tốt cho tim mạch, nhưng nếu đem chiên trên chảo quá nóng và quá lâu (deep fried) trên 1/2 giờ thì acide linoleique sẽ tạo ra chất HNE rất độc...Chất độc nầy có thể liên hệ đến các bệnh về mạch máu, tai biến mạch máu não, bệnh Parkinson, bệnh Alzheimer, bệnh gan và bệnh Huntington (bệnh di truyền do xáo trộn chuỗi DNA, ảnh hưởng đến não bộ, đến chức năng vận động, suy tư và tình cảm). Và nếu giữ y một chảo dầu và xài đi xài lại suốt ngày thì nồng độ của chất độc HNE (4-hydroxy-trans-2-nonenal) cũng nhân đó mà tăng lên rất nhiều.

( "HNE arises from linoleic acid [contained in these oils]. ... from a vegetable oil standpoint, those would include peanut and olive oil," the nutritionist said)


Hướng dẫn cách mua dầu olive tại Canada


1/ Cần phải biết xuất xứ (provenance): Có ghi trên nhãn hiệu, thí dụ: Produit et embouteillé par Moli del Torms...“Elstorms, 25614 Lleida, Espagne”

2/ Luôn luôn mua loại Extra vierge: Không nên nhầm lẫn pures, classiques et légères với Extra vierges;

3/ Ngày sử dụng (date de consommation): Không mua nếu không có ghi ngày sử dụng trên nhãn. Dầu sắp hết hạn hay vừa mới hết hạn không lâu vẫn còn tốt để dùng. Nhưng người chủ có lương tâm phải bán giá hạ chút đỉnh… Coi chừng ngày bị ngụy tạo, hay bị sửa đổi. Chai dầu có thể không có ghi ngày sử dụng vì luật Canada không bắt buộc họ ghi. Đây là khe hở mà con buôn lợi dụng bán ra thị trường những sản phẩm không đúng tiêu chuẩn bắt buộc của IOOC;

4/ AOC-DO: Appelation d’origine contrôlée hay Denominación de origen;

5/ Giá quá rẻ: Coi chừng dầu giả, dầu kém chất lượng, bị pha trộn.


Kết luận


Không biết có phải nhờ quảng cáo quá khéo léo và quá tinh vi hay không mà lúc nào dầu olive cũng nhận được toàn là tiếng tốt không hà...Nên nhớ rằng bất luận một loại dầu nào kể cả dầu olive, dù tốt hay xấu chúng cũng đều là chất béo cả mà thôi. Vậy sử dụng dầu mỡ phải có chừng mực!

Theo khuyến cáo của American Heart Association, chúng ta cần phải hạn chế chất béo trong dinh dưỡng. Đối với tổng số chất béo (total fat) tốt lẫn xấu tiêu thụ trong một ngày phải được giữ ở mức thấp dưới 30% của nhu cầu năng lượng, trong số nầy chất béo không bão hoà đơn thể (monounsaturated) là ½, chất béo không bão hòa đa thể (polyunsaturated) là ¼ và chất béo bão hòa (saturated) là ¼ ...

Tạp chí FASEB journal (American Societies for Experimental Biology) số tháng Jan, 2007 có đăng bài khảo cứu về dầu olive của Giáo Sư Henrik E. Poulsen thuộc Đại học Copenhagen Đan Mạch... Khảo cứu được thực hiện trên số 182 người từ 20 đến 60 tuổi thuộc năm quốc gia Âu Châu khác nhau. Mỗi ngày, mỗi người phải dùng 5 muỗng café dầu olive tương đương 25ml dầu. Sau hai tuần, nồng độ chất 8oxodG (8-oxy-deoxyguanosine) trong nước tiểu được đem đo và so sánh với nồng độ của chất nầy đã được ghi nhận ngày đầu tiên của cuộc khảo cứu, thì kết quả cho thấy nồng độ chất 8oxodG đã giảm xuống 13%...Được biết 8oxodG là chất được tạo ra trong quá trình oxyt hóa tế bào.

Do đó người ta nghĩ rằng dầu olive là dầu rất tốt để giúp làm giảm thiểu hiện tượng oxyt hóa, đặc biệt là phần DNA trong tế bào...Nhờ vậy ngừa được một số bệnh cancer như cancer vú, cancer ruột, cancer buồng trứng và cancer tiền liệt tuyến. Qua khảo cứu trên, nhóm của Giáo Sư Poulsen kết luận rằng là nhờ việc sử dụng thường xuyên dầu olive nên dân Nam Âu vùng Địa Trung Hải ít bị một số bệnh cancer hơn các dân sống ở phía Bắc Âu Châu.

Mặc dù các ích lợi của dầu olive đã quá hiển nhiên rồi, nhưng các nhà khoa học cũng vẫn khuyên chúng ta cần phải có một nếp sống quân bình lành mạnh như giảm bớt việc ăn thịt nhất là thịt đỏ (heo, bò, cừu) cũng như các sản phẩm biến chế công nghiệp, thay thế bằng thịt trắng như thịt gà hay gà Tây, ăn cá hai lần một tuần, ăn nhiều rau quả tươi đa dạng, ngũ cốc, đậu, hạt nguyên vẹn và đồng thời cũng nên năng vận động, tập thể thao thể dục thường xuyên./.

Tài liệu tham khảo:

-Bien acheter pour mieux manger-Collection Protégez vous.

-Reheating vegetable oil releases toxin Study-HealthDayReporter.

-Tout baigne dans l’huile-Philippe Mollé.

- Prevent cancer, use olive oil-Medical News Today Dec 27, 2006.

-Janine Trotereau. Edition de Vecchi-Les bienfaits de l’huile d’olive

-Nicolas de Barry. Flammarion-L’ABCdaire de l’huile d’Olive

-Guide pratique d’achat


http://www.oliveolives.com/fr/savoir...que-achat.html



Montreal, NOV 2020

Ngộ Độc Thực Phẩm Do Vi Khuẩn Listeria Monocytogenes
25/10/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM

What I want all my students to know about Listeria – ConnectFood: Food Safety Plans Made Easy



https://www.cnn.com/2020/10/23/healt...eak/index.html

CDC warns multi-state Listeria outbreak from deli meats - CNN


Trong vấn đề ngộ độc thực phẩm, bệnh Listériosis do vi khuẩn L.monocytogenes gây ra thường hay được người ta nhắc đến.

Ca đầu tiên của bệnh Listériosis đã được nói đến cách nay 70 năm, nhưng phải đợi đến những năm 1980 vi khuẩn L. monocytogenes mới được chính thức xác nhận là tác nhân gây ra bệnh ngộ độc từ thực phẩm.


Vi khuẩn L. monocytogenes là gì?


Đây là vi khuẩn Gram +, không bào tử, yếm khí (anaérobie) và có thể phát triển trong tế bào (intracellulaire facultatif).



Trong số bảy loại Listeria được biết đến, chỉ có L.monocytogenes mới là tác nhân thật sự của những ca nhiễm khuẩn từ thực phẩm (infection alimentaire). Có tất cả 11 chủng huyết thanh (sérotypes) trong đó 90% trường hợp bệnh Listériosis ở người đều do các serotype 1a, 1b và 4b gây nên. Trong ba nhóm vừa kể, thì 4b là serotype độc hại nhất.


Vi khuẩn L. monocytogenes sống rất dai và có thể phát triển ở nhiệt độ từ 3 độ C đến 45 độ C.


Vi khuẩn L. monocytogenes đến từ đâu?


Vi khuẩn L.monocytogenes rất phổ biến trong môi sinh. Chúng được thấy trong đất cát, trong nước, trong phân thú vật và cả trong phân người. Rau cải, salade, có thể bị nhiễm từ nước bẩn và từ phân gia súc.

Thú vật có thể chứa vi khuẩn nhưng không bị bệnh. Chúng có thể lây nhiễm vào tất cả thực phẩm như thịt, sữa, fromage, thịt nguội và đồ biển.

Sữa tươi không được hấp khử trùng (raw milk, unpasteurized milk) có thể chứa vi khuẩn L.monocytogenes.



Khác với đa số vi khuẩn khác...L.monocytogen es có thể tăng trưởng chậm trong tủ lạnh ở nhiệt độ 4oC.

Vi khuẩn có thể nhiễm vào chúng ta qua các vật dụng nhà bếp như dao, thớt bẩn hoặc từ tay đã bị nhiễm trùng.

Nấu nướng thực phẩm và hấp khử trùng sữa đều diệt được vi khuẩn. Tuy nhiên, đối với một số thức ăn làm sẵn (ready to eat products) như thịt gà, cua và thịt nguội như hot dog, deli meats, luncheon meats, v.v…chúng cũng có thể bị nhiễm vào sau giai đoạn nấu nướng và trước khi được cho vô bao.

Chúng ta cũng có thể bị nhiễm khuẩn L.monocytogenes nếu có sự tiếp xúc trực tiếp với thú có mang vi khuẩn nầy.

Các bà mẹ nếu bị nhiễm L.monocytogenes trong thời gian mang thai có thể sanh ra hài nhi bị bệnh Listériosis.


Khi nào biết mình bị bệnh Listériosis?


Đối với những người có sức khỏe bình thường, lúc nhiễm khuẩn L.monocytogenes thì họ sẽ cảm thấy mệt mỏi, đau nhức như bị cảm cúm vậy. Có thể có sốt nhẹ, nhức đầu, nôn mửa, đau bụng và tiêu chảy và đôi khi bị chóng mặt. Bệnh có thể xuất hiện từ 2 ngày đến 30 ngày sau khi ăn phải thức ăn bị nhiễm.

Ở trẻ sơ sinh, bệnh rất nguy hiểm và có thể có tử số lên đến 30%... Sản phụ nếu bị nhiễm trong ba tháng đầu của thời gian mang thai thì có thể bị xảo thai, nếu bị nhiễm trong giai đoạn cuối, sẽ đẻ ra thai chết hoặc hài nhi rất bệnh hoạn… Đối với các cụ lớn tuổi, bệnh sẽ nặng hơn như có thể bị viêm màng não tủy và nhiễm trùng huyết, sốt, nhức đầu, viêm mắt, abcès gan và viêm phổi.

Ít thấy có hiện tượng miễn nhiễm sau khi khỏi bệnh nhưng bệnh nhân vẫn có thể thải vi khuẩn ra ngoài trong nhiều năm. Tử số cao, thường từ 25% đến 35%. Bệnh càng trầm trọng hơn đối với những ai đang có sức miễn dịch bị suy yếu sẵn vì một chứng bệnh nào khác như cancer, tiểu đường hoặc đang xài thuốc glucocorticosteroid.


Có thể chữa khỏi được không?


Có thể chữa được bằng thuốc trụ sinh chẳng hạn như Ampicillin.


Phòng ngừa bệnh Listériosis bằng cách nào?


*-Giữ thức ăn ngoài giới hạn của vùng nhiệt độ nguy hiểm từ 4oC đến 60oC... Nói rõ hơn là những thức ăn nào cần phải giữ lạnh thì phải giữ ở nhiệt độ 4oC hoặc thấp hơn, còn những thực phẩm nào cần phải giữ nóng thì phải giữ ở nhiệt độ trên 60oC trở lên.


*-Giữ vệ sinh tối đa lúc nấu nướng hay chuẩn bị bữa ăn. Chùi rửa dụng cụ, dao thớt kỹ lưỡng. Có thể dùng dung dịch eau de javel pha loãng trong nước (1 muỗng café eau de javel pha trong 750ml nước tương đương 3 tách nước).


*-Rửa tay thường xuyên bằng savon.


*-Thường xuyên chùi rửa, tẩy trùng tủ lạnh.


*-Cẩn thận với các món thịt nguội như hot dog và nước (jus) chứa trong bao của các món nầy. Nên chiên, hấp lại cho nóng trước khi ăn.


*-Cẩn thận với các món thịt pâté hay các món thịt để trét (meat spreads).


*-Cẩn thận với các loại cá và đồ biển hong khói (smoked).


*-Cẩn thận với các loại fromage mềm chẳng hạn như Brie, Camembert, Féta, Queso blanco Fresco.


*-Tránh các loại sữa chưa được hấp khử trùng.


*-Nấu hoặc hâm thịt, cá và các sản phẩm của chúng cho thật chín trước khi dùng.


Kết luận

L. monocytogenes, một vấn đề y tế công cộng


Vi khuẩn L.monocytogenes không có sản xuất ra độc tố, nhưng gây bệnh bằng cách sinh sản và phát triển trong cơ thể.

Nhiệt độ tối hảo để vi khuẩn L.monocytogenes phát triển là từ 30oC đến 37oC, nhưng nguy hiểm hơn nữa là chúng vẫn có thể phát triển trong tủ lạnh ở nhiệt độ 4oC. Đây là điểm khác biệt với phần lớn các loại vi khuẩn khác.

Các nhà khoa học ước lượng có 5% dân chúng có mang vi khuẩn L.monocytogenes trong người nhưng không mắc bệnh.

Bệnh Listériosis nguồn gốc từ thực phẩm quả thật là một vấn đề y tế công cộng. Chính vi khuẩn nầy là đầu mối của vài vụ xì can đan quốc tế trong vấn đề mậu dịch, điển hình là vấn đề sản xuất fromage bằng sữa tươi không hấp khử trùng tại Pháp.

Trên bình diện quốc tế, vấn đề cấm cản việc sử dụng sữa tươi không hấp khử trùng để làm fromage đã trở thành một vấn đề tranh cãi thường xuyên giữa kỹ nghệ sữa và giới trách nhiệm về y tế công cộng của nhiều quốc gia.


Tham khảo:


-CDC. Listeriosis

http://www.cdc.gov/ncidod/dbmd/disea...teriosis_g.htm

-CFIA. Food safety facts on Listeria

http://www.inspection.gc.ca/english/...isteriae.shtml

-Health Canada. Listeria and Food safety

http://www.hc-sc.gc.ca/ih-vsv/food-a...isteria_e.html