Phó giáo sư, tiến sĩ Hoàng Thị Lâm, Trưởng bộ môn Dị ứng Miễn dịch lâm sàng, Đại học Y Hà Nội, cho biết không phải ai cũng bị dị ứng vaccine, chỉ những người cơ địa dị ứng mới có nguy cơ dị ứng vaccine.
Ví dụ, bản thân hoặc thành viên trong gia đ́nh mắc các bệnh dị ứng như dị ứng thuốc, dị ứng thức ăn, dị ứng vaccine, hen phế quản, viêm mũi dị ứng...
Hiện, tỷ lệ dị ứng vaccine và phản vệ do vaccine rất thấp. Tuy nhiên, khi nước ta đang trong chiến dịch tiêm chủng đại trà vaccine Covid-19, mối quan tâm đến các phản ứng sau tiêm, đặc biệt là dị ứng, nhiều hơn.
Vaccine cũng giống như các thuốc khác, đều có khả năng gây dị ứng và bất kỳ thành phần nào của vacine cũng có thể đóng vai tṛ là một dị nguyên (gây dị ứng). Dị ứng vaccine có thể là dị ứng type nhanh xảy ra trong ṿng vài phút hoặc vài giờ với các biểu hiện như mày đay, phù quincke (sưng nề đột ngột), khó thở, phản vệ...
Dị ứng hoặc dị ứng type chậm (qua trung gian IgE hoặc không) xảy ra sau vài giờ đến vài ngày, thậm chí là vài tuần sau khi dùng vaccine. Trong đó cấp tính và nguy hiểm nhất vẫn là phản ứng phản vệ, đặc biệt là sốc phản vệ, có nguy cơ đe dọa tính mạng.
Khoảng 80% trường hợp phản vệ do vaccine xảy ra trong ṿng 30 phút đầu sau tiêm. Các triệu chứng có thể có là mày đay mẩn ngứa, ban đỏ, hoa mắt chóng mặt, mệt mỏi, xuất hiện nhanh sau tiêm vaccine. Sau đó các triệu chứng tiếp tục tiến triển như khó thở, choáng váng, ngất suy hô hấp, trụy tim mạch... Nếu không cấp cứu kịp thời người bệnh có thể tử vong.
Thành phần gây dị ứng trong vaccine rất đa dạng, tùy từng loại vaccine. Đó có thể là do gelatin (có trong vaccine sởi, rubela, thủy đậu...), protein trứng (vaccine sốt vàng, sởi, rubella, vaccine dại ...), protein sữa (bạch hầu, ho gà, uốn ván....).
Một số chất bảo quản trong vaccine như thimerosal, aluminum, và phenoxyethanol cũng có thể gây dị ứng. PEG và Polysorbate là hai thành phần có trong vaccine Covid-19 cũng được liệt kê là các dị nguyên tiềm năng.
Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh:Giang Huy.
Nhân viên y tế tại Hà Nội tiêm vaccine AstraZeneca. Ảnh:Giang Huy.
Hiện nay, có nhiều hướng dẫn cách tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine ở những người cơ địa dị ứng. Điều quan trọng nhất vẫn là thăm khám lâm sàng. Một số hướng dẫn đề nghị test để nhận biết nguy cơ dị ứng vaccine, tuy nhiên cách này đang gây nhiều ư kiến trái chiều. Bộ Y tế cũng không khuyến cáo test dị ứng trước khi tiêm vaccine.
Theo quan điểm của tiến sĩ Lâm: "Người cơ địa dị ứng có thể test, c̣n trường hợp không thuộc cơ địa dị ứng không khuyến cáo test dị ứng vaccine Covid-19".
Một số pḥng xét nghiệm có thể xác định được mức kháng thể dị ứng với vaccine, thông thường là kháng thể IgE đặc hiệu với vaccine hoặc thành phần vaccine. Test da cũng là phương pháp được sử dụng. Tuy nhiên test da cũng có thể gây phản ứng phản vệ, nên chỉ được thực hiện tại các đơn vị có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa hoặc có chứng chỉ về việc thực hiện test này.
Ngoài ra, c̣n có xét nghiệm IgE đặc hiệu với dị nguyên (vaccine) như protein trứng, protein sữa, gelatin, latex và nấm mốc hoặc kháng sinh (thành phần của vaccine).
Trong một số trường hợp đặc biệt, các bác sĩ sẽ sử dụng test kích thích để chẩn đoán người bệnh có dị ứng với vaccine hay không. Tuy nhiên, đây là thủ thuật có tính nguy hiểm cao, chỉ nên tiến hành tại các cơ sở y tế có trang bị đầy đủ phương tiện cấp cứu và được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa dị ứng.
Tiến sĩ Lâm đánh giá, với các phương pháp tiếp cận và chẩn đoán dị ứng vaccine, người có cơ địa dị ứng có thể thêm cơ hội yên tâm tiêm vaccine, giúp tăng thêm số lượng cá nhân tiêm vaccine, góp phần nhanh chóng tạo nên miễn dịch cộng đồng, đẩy lùi đại dịch.
Chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 toàn dân tại Việt Nam bắt đầu hôm 10/7, kéo dài đến tháng 4/2022. Mục tiêu là tiêm miễn phí hàng năm cho nhân dân để đạt được sự miễn dịch cộng đồng trên toàn quốc. Chiến lược tiêm chủng là "tiêm đến đâu an toàn đến đấy", đảm bảo an toàn cho người được tiêm, hạn chế đến mức thấp nhất trường hợp phản vệ.
Vài Dược Thảo Thường Dùng
27/03/2020
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
BS Nguyen Y Duc
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
Hiện nay, phong trào dùng cây cỏ thiên nhiên với mục đích chữa bệnh đang gia tăng trong dân chúng. Có người dùng theo lời giới thiệu cuả bạn bè. Có người v́ bệnh không chữa được bằng tây y, đă đi t́m thầy thuốc cổ truyền.
Nhưng cỏ cây dù thiên nhiên, có loại an toàn, công hiệu, cũng có loại không có công dụng ǵ, đôi khi nguy hiểm v́ tác dụng phụ. Nên nếu đă dùng, th́ ta cần biết qua về thảo chất, về dược tính của cỏ cây đó.
Trong bài này, dựa vào các tài liệu đáng tin cậy, chúng tôi xin tŕnh bầy đặc tính mấy món dược thảo đang rất phổ thông, mà có thể một số quư vị đang dùng.
Như NGUYỄN TRĂI đă ghi tếu như sau:
Việc pḥng dịch chốt ở sân bay.
Khi nhập cảnh phải đo thân nhiệt.
Như nước Đại Việt ta từ trước.
Vốn đă pḥng dịch bấy lâu.
Cách ly pḥng ốc đă chia.
Khẩu vị Hàn, ta cũng khác.
Từ bún, phở bao đời xây nền ẩm thực.
Cùng kim chi, bánh gạo mỗi bên hùng cứ một phương.
Tuy mặn nhạt mỗi món khác nhau.
Nếu đem so nước tôi chẳng kém.
1-Ginkgo Biloba
Việt Nam ta goị là cây gỗ Bạch Quả,cao to tới 30 thước, lá h́nh cái quạt, hạt giống như quả trứng. Hạt và lá được dùng làm thuốc. Cây Ginkgo đă mọc ở Trung Hoa từ hàng trăm triệu năm, nhập cảnh Âu châu năm 1730, vào Hoa Kỳ năm 1784. Hiện nay, cây được trồng nhiều ở miền Đông Nam nước Pháp, ở Trung Hoa, Đại Hàn, Nhật Bản, Hoa Kỳ.
Hạt Gingo đă được người Trung Hoa dùng để trị bệnh từ năm 2800 trước Thiên Chúa. Từ hơn 20 năm nay, lá Ginkgo rất thông dụng trên thị trường dược thảo và đă có nhiều cuộc nghiên cứu khoa học về công dụng trị bệnh, nhất là ở nước Đức.
Ginkgo chứa nhiều dược chất có tác dụng làm dăn động mạch, khiến cho máu lưu thông dễ dàng, được dùng trị các trường hợp giảm tuần hoàn ở năo bộ, ở tai, rối loạn tuần hoàn ngoại vi.
Nhiều thử nghiệm đă xác nhận công dụng trị liệu cuả Bạch Quả trong chứng sa sút trí tuệ, bệnh Alzheimer, nâng cao khả năng nhận thức, trí nhớ và giao tế trong đời sống hàng ngày.
Ginkgo làm giảm chứng đau bắp chân khi đi bộ lâu do tuần hoàn ngoại vi kém. Bạch quả hiện cũng đang được thử nghiệm để trị sự rối loạn t́nh dục gây ra do vài loại thuốc trị trầm cảm.
Trong các chứng nhức đầu, ù tai, chóng mặt, đổi tính, cáu gắt, ngủ gật, u buồn của tuổi già, Ginkgo cũng có công hiệu.
Ginkgo c̣n được coi như một chất chống oxy hoá (anti-oxidant ), được dùng để tŕ hoăn sự hóa già.
Bên Nhật, người ta c̣n dùng Ginkgo để trị bệnh ung thư, bệnh hư giác mạc, bệnh thiếu chú ư (Attention Deficit Disorder ) của người lớn.
Hiện nay, h́nh thức Ginkgo thường dùng là chất chiết ( G.B.extract) rút ra từ lá khô, do công ty Willmar Schwabe, Đức quốc, sản xuất đầu tiên và phổ biến trên thị trường.
Phân lượng dùng là 40-80mg, ba lần trong ngày, và dùng liên tục trong 4-6 tuần lễ.
Tác dụng phụ thường nhẹ xẩy ra trong mấy ngày đầu khi mới dùng thuốc, gồm có buồn nôn, ói mửa, tiêu chẩy, chóng mặt, nhức đầu.
Không nên dùng Bạch Quả khi đang uống thuốc chống đông máu như Warfarin, Aspirin.
2-St John Wort
Tên khoa học là Hypericum perforatum, thường được biết qua tên St John Wort v́ loại cây này nở hoa mầu vàng rất đẹp vào ngày kỷ niệm sinh nhật Thánh St John the Baptist, 24 tháng Sáu mỗi năm.
Cây có nguồn gốc ở Âu Châu từ thời kỳ trung cổ, nay được trồng khắp nơi trên thế giới. Vào thời Trung cổ, SJW đă được dùng để trừ ma quỷ, làm trong sạch không khí, khiến được mùa ngũ cốc khi đốt trên ngọn lửa vào đêm trước lễ St John. Dân chúng cũng tin là nằm ngủ trên một cành SJW trước ngày sinh nhật Ông Thánh này th́ sẽ được b́nh an suốt năm.
Từ nhiều thế kỷ trước, nó được coi như có thể chữa được bệnh u sầu, nhiễm độc tiểu tiện, trừ vi trùng, mau lành vết thương ngoài da.
SJW được Hippocrates, Dioscorides giới thiệu, rồi bị rơi vào lăng quên cho đến vài chục năm mới đây, một loại trà từ cây này được tung ra thị trường quảng cáo là trị được trầm cảm, lo âu.
Đại học Duke được Viện Quốc Gia Bệnh Tâm Thần trợ cấp trên 4 triệu đồng để thực hiện dự án 3 năm nghiên cứu sự an toàn và công hiệu cuả SJW trong việc trị bệnh u sầu.
Tại Âu Châu,nhất là bên Đức, SJW được các bác sĩ biên toa cho bệnh nhân 7 lần nhiều hơn thuốc Prozac; được mệnh danh là Prozac Thiên Nhiên và được xếp hạng có công dụng trung b́nh, giữa hai loại âu dược trị trầm cảm chính hiện có.
Ở Hoa Kỳ SJW hiện rất được nhiều ngựi dùng để chữa trầm cảm, v́ được coi là an toàn, công hiệu, rẻ tiền, và không cần toa bác sĩ.
Mới đây, SJW được các chuyên viên về bệnh AIDS cuả Viện Ung Thư Quốc Gia Hoa Kỳ để tâm nghiên cứu v́ một dược chất của cây này có tác dụng vào một vài loại siêu vi trùng, trong đó HIV.
Phân lượng thường dùng là 300mg, 3 lần mỗi ngày, trong 8-10 tuần lễ.
Tác dụng phụ của nó ít hơn tác dụng phụ cuả một vài âu dược trị trầm cảm, như ngứa, mệt mỏi, lên kí, nhức đầu, đau bụng nhất là mẫn cảm cuả da ( cháy da) khi đi ra ngoài nắng. Ở thú vật, SJW có tác dụng vào tử cung, nên khi có thai, ta cần cẩn thận khi dùng thuốc này.
Chưa có bằng chứng tác dụng tương quan giữa SJW với các âu dược khác, tuy nhiên nếu đang uống âu dược trị trầm cảm th́ nên cho bác sĩ hay khi dùng dược thảo St John.
3-Saw Palmetto
Trong tương lai gần đây, Saw palmetto có hy vọng là dược thảo đầu tiên được chứng nhận là có công dụng trị một bệnh đặc biệt.
Cơ quan Thực Phẩm và Dược Phẩm Hoa Kỳ dang cứu xét đơn xin xác nhận giá trị cuả SJW để trị trầm cảm, Ginkgo Biloba để trị rối loạn trí tuệ và Saw Palmetto, trị sưng nhiếp hộ tuyến.
Đây là một loại cây cọ cao từ 1 tới 3 thước, lá rộng tới gần một thước, mọc trên băi cát từ miền Nam Carolina tới Florida, Texas. Vào mùa xuân, cây nở rộ hoa mầu trắng, trái của nó bắt đầu chín mọng từ mùa Hạ sang mùa Thu.
Thổ dân lục địa Mỹ Châu đă dùng trái cây cọ này để ăn và trị vài chứng rối loạn tiểu tiện đàn ông từ năm 1700. Trong nửa đầu của thế này, nó c̣n được dùng cho tới năm 1950 th́ bị loại ra khỏi danh sách của National Formulary Hoa Kỳ, trong khi đó th́ ở Âu châu nó vẫn c̣n rất phổ thông.
Trái Saw Palmetto có tác dụng ức chế nam kích thích tố testosterone, giảm sưng và viêm của tế bào và được dùng nhiều ở Âu châu để trị chứng ph́ đại lành tính nhiếp hộ tuyến. Tại Đức, cơ quan y tế đă chấp thuận cho bán một dược phẩm tinh chế hoà tan trong mỡ của cây cọ này.
Tập san y học của Hiệp Hội Y Sĩ Hoa Kỳ, số tháng 9/98, lần đầu tiên đă để ư và nêu ra nhiều cuộc nghiên cứu trên khắp thế giới về công dụng của Saw Palmetto trong việc trị sưng nhiếp hộ tuyến. Phí tổn mỗi ngày cho dược thảo này từ 25 tới 50 mỹ kim, trong khi âu dược th́ tốn tới 200 mỹ kim.
Theo Physicians Desk Reference for Herbal Medecines, Saw Palmetto được dùng trong giai đoạn đầu của ph́ đại nhiếp hộ tuyến lành.
Tác dụng phụ rất ít như vài rối loạn về tiêu hoá (ói mửa, đau bụng nhẹ).
Mồi ngày uống từ 1 tới 2 gờ ram.
Một điểm quan trọng là, nhiều người v́ dùng thuốc này mà không đi khám bác sĩ để xác định tính lành- dữ của sưng nhiếp hộ tuyến, tới khi khám phá ra th́ ung thư bộ phận này đă đi tới giai đoạn bất khả trị.
4- Ephedra
Họ Ephedra, ta gọi là Ma Hoàng, gồm có nhiều loại, mọc ở Châu Âu, Trung Hoa, và đă được dùng làm thuốc chữa bệnh ở Trung Hoa từ trên 5000 năm.
Dược chất chính của Ma Hoàng là chất Ephedrine đă được nhà hoá học Nhật Bản N. Nagai phân tích từ năm 1887. Đến năm 1924, giáo sư K.K. Chen ở Đại học Bắc Kinh công bố đặc tính trị liệu cuả Ephedrine trong các bệnh suyễn, nghẹt mũi, kích thích thần kinh. Ephedrine làm thư dăn ống phổi, khiến không khí lưu thông dễ dàng, đồng thời làm tăng huyết áp, tăng nhịp tim.
Ở Việt Nam, Ma Hoàng được nhập cảng từ Trung Hoa và được dùng để trị các bệnh như ngoại cảm phong hàn, ho hen.
Hiện nay, ở Mỹ, thuốc có chất Ephedrine được quảng cáo có công dụng trong việc làm giảm kí, mà nhà sản xuất gọi là herbal phen-phen, thay thế cho âu dược Pondimin, Redux hiện đă bị cấm bán v́ nhiều tác dụng phụ nguy hiểm.
V́ có tính kích thích thần kinh, làm sảng khoái, nên nhiều tay nghiền cần sa, ma túy cũng dùng Ephedra để yêu đời hơn. Một số lực sĩ đă lạm dụng thuốc này để có bắp thịt nở nang.
Ephedra có nhiều tác dụng phụ như làm mất ngủ, nhức đầu, nóng nẩy, cao huyết áp, sạn thận, kinh phong, rối loạn nhịp tim, kích yhích năo và tim, đôi khi đưa tới tử vong. Do đó, cơ quan FDA Hoa Kỳ rất quan tâm tới dược thảo này và vào năm 2004, đă không cho các sản phẩm có chất này được lưu dùng.
5- Họ Aloe
Nhiều gia đ́nh ta ở trong bếp đôi khi thấy có trồng một chậu nhỏ cây Aloe, vừa làm cảnh vừa dùng lá nó để đắp lên vết phỏng da xẩy ra trong khi nấu nướng.
Loại cây này có nguồn gốc ở Đông Nam Châu Phi, đă có tài liệu ghi nhận công dụng trị bệnh từ năm 1750 TTC.
Người dân Ai Cập dùng trị da nhiễm trùng từ 550 TTC.
Danh Mục Dược Khoa Hoa Kỳ năm 1820 đă ghi công dụng của Aloe vera và từ năm 1920 đă được trồng để dùng trong dược pḥng.
Từ lá Aloe, người ta lấy ra được một chất gel để dùng ngoài da và chất nước vắt để giúp nhuận tràng, chữa lở bao tử. Gel Aloe làm vết thương mau lành bằng cách làm co vết thương và tăng tiết chất collagen, nên được dùng khi bị phỏng da, chầy da. Mới đây nó cũng được dùng để trị bệnh vẩy nến da (Psoriasis) và làm tăng cường tính miễn nhiễm cuả cơ thể.
Trên thị trường, gel Aloe được giới thiệu như có công hiệu làm mềm da, sạch da, chống ngứa, diệt trùng, làm da tăng trưởng mau, đôi khi trị cả da dị ứng với lá thường xuân (poison ivy).
Bên Nhật, Aloe c̣n được dùng để trị bệnh ung thư do khả năng chống viêm và chặn tăng trưởng tế bào ung thư.
Kết quả nghiên cứu tại University of Maryland cho thấy Aloe có thể diệt siêu vi trùng bệnh mụn giộp ( herpes ) và vài loại trùng bệnh cúm, trong khi đó , thử nghiệm tại University of Missouri cho thấy Aloe gel có thể dùng để ngừa thụ thai.
Aloe kích thích tuỵ tạng bài tiết Insulin, nên đang có nghiên cứu dùng Aloe để trị bệnh tiểu đường.
Kết luận
Kỹ nghệ bào chế dược thảo ở khắp nơi trên thế giới hiện giờ đang rất phát triển để đáp ứng nhu cầu của người dân. Các nhà sản xuất cũng đang tranh đấu để dược thảo của họ sớm được đối xử công bằng như âu dược chứ không phải chỉ là thực phẩm phụ như hiện nay.
Triển vọng đó chắc cũng không c̣n quá xa, v́ ngay tại Mỹ, Quốc Hội cũng như Hiệp Hội Y Sĩ Hoa Kỳ đă quan tâm tới vấn đề dược thảo và các phương pháp trị liệu không chính thống mỗi ngày một phổ thông này.
Viết về nước Mỹ - Nhà bảo trợ
Theo Thiền sư Munindra (1915- 2003), tỉnh thức không phải là điều huyền bí nhưng đó là một một trạng thái b́nh thường mà chúng ta ai cững có thể thực hiện được bất cứ lúc nào hết.
Nên hành thiền trong mọi hoàn cảnh và cho mọi sự việc: lúc ăn, lúc uống, lúc thay quần áo, lúc thấy, lúc nghe, lúc ngửi, lúc nếm, lúc sờ mó, lúc suy nghĩ…
Bất cứ việc ǵ chúng ta làm th́ nên làm trong chánh niệm (mindfully), sinh động (dynamically), trọn vẹn (totality) và hoàn tất (completness, thoroughness).
Đó là thiền.
Không phải chỉ có suy nghĩ mà thôi, nhưng đó c̣n là nhận thức từng khoảnh khắc, từng giây phút một mà không để tâm bám víu vào (not clinging), không kết tội, không phán xét,không đánh giá (not evaluating), không so sánh, và không lựa chọn.
Thiền định không phải chỉ có ngồi mà thôi. Đó là một lối sống cần được gắn liền vào suốt cuộc đời của chúng ta.
Thiền định được xem như một lối giáo dục về cách nh́n, cách nghe, cách ngửi, cách ăn, cách uống và cách đi đứng trong tỉnh thức hoàn toàn.
Khai mở chánh niệm (mindfulness) là yếu tố quan trọng nhất trong tiến tŕnh dẫn đến giác ngộ. (process of awakening).
Tâm ư và chánh niệm
Bản chất của tâm ư là không có màu sắc. Khi đượm màu sắc, đó là “tham ư” (greedy mind). Khi sân hận bùng ra ngay trong giây phút, đó là “tâm ư nóng giận” (angry mind).
Nếu không có chánh niệm (sati,mindfulness), tâm ư sẽ bị chi phối bởi sự nóng giận,cáu kỉnh. Sân hận, tạo ra độc tố và làm ô nhiễm tâm ư. Nhưng tâm ư không phải là nóng giận, nóng giận không phải là tâm ư. Tâm ư không phải là tham (greed), tham không phải là tâm ư.
Tâm ư không mang bản chất thương hay ghét, thích hay không thích. Tâm ư (mind) có nghĩa là “khả năng hiểu biết” (knowing faculty), “khả năng tri nhận” (cognizing faculty)
Chánh niệm là một việc khác: tỉnh giác (alertness), tỉnh thức (awareness), nhớ lại (remembering), chuyên tâm (heedfullness). Nó có nghĩa là không quên, chỉ cần tỉnh thức, chánh niệm những việc ǵ đang xảy ra. Khi chúng ta phải đi trên cầu tre chật hẹp để qua sông, chúng ta phải thận trọng từng bước một. Nếu quên đi, có thể ḿnh sẽ bị rơi xuống nước. Lúc không có chánh niệm chúng ta sẽ bị thương hoặc bỏ mạng.
Vậy, thực tế cho biết chánh niệm là sự không quên những ǵ đang thật sự xảy ra ngay trong giây phút hiên tại, trong tư tưởng, trong ư nghĩ, trong lời nói và cả trong hành động.
Thiền sư Munindra nói rằng mặc dù tâm ư lúc nào cũng có đó, nó vẫn hoạt động, nhưng không phải lúc nào chánh niệm cũng vẫn hiện diện bên ta.
“Rất nhiều lúc bạn cảm thấy tâm ư c̣n đó, ở ngay bên bạn, nhưng bạn không ở bên tâm ư. Tâm ư đang ở tận đâu đâu v́ bạn đang bận lo nghĩ đến chuyện ǵ khác chẳng hạn như trong lúc đang ăn, đang nhai một cách máy móc, không cần suy nghĩ, không có chánh niệm (unmindfully).
Chỉ có một cách duy nhất để hướng dẫn mọi hành động đó là cần phải có tỉnh thức trong từng giây phút một (with moment to moment awareness)”.
Có nhiều cách hành thiền chánh niệm
Thiền sư Murindra cho rằng có nhiều cách hành thiền chánh niệm vipassana (inside meditation, nội quán). Tất cả đều là phương tiện. Khi đă hiểu được cách hành thiền của một môn phái rồi th́ thiền giả có thể tiếp nhận dễ dàng phép hành thiền của các môn phái khác.
Bất kỳ theo cách của một môn phái nào đi nữa th́ cũng đều có ích lợi hết, và nên ghi nhớ rằng ḿnh phải giữ cho tâm rộng mở v́ không có ǵ để bám víu cả.
Khi tâm ư đă đạt đến trạng thái tỉnh lặng rồi th́ năng lực sẽ được phục hồi trở lại. Lúc đó hành thiền không cần phải cố gắng lắm, không g̣ bó lắm. Nó trở nên hài ḥa cho cả cơ thể.
Khi chúng ta đă hiểu rơ tiến tŕnh của thiền quán rồi th́ nó trở nên rất dơn giản.
Lúc chưa hiểu rơ, th́ thiền có vẻ vô cùng khó khăn v́ chúng ta chưa được huấn luyện để chỉ chấp nhận việc đang xuất hiện ra trong hiện tại màkhông bám víu, không kết tội, không phán xét.Khi chúng ta hiểu được Pháp (Dharma) rồi, th́ thiền trở thành một việc rất b́nh thuờng-nó là một lối sống.
Khi một người đă đạt được mức chánh niệm rồi th́ một thời gian sau đó thiền trở nên tự động, không đ̣i hỏi một sự cố gắng nào cả cũng như không có tranh chấp với cơ thể.
Lợi ích của chánh niệm
Chúng ta dễ thành công trong mọi sinh hoạt nếu ḿnh làm trong chánh niệm.
Không những chỉ có ích lợi về mức độ tâm linh (spiritual) mà thôi, nhưng chánh niệm cũng c̣n có ích lợi cả về mặt thể chất (physical level)nữa.
Đây là một tiến tŕnh thanh lọc (purification).Khi tâm ư được tinh khiết, nhiều bệnh tật thuộc tâm thể (psychophysical diseases) sẽ khỏi đi một cách tự nhiên.
Chúng ta hiểu được các cơn tức giận, hận thù, ganh tức của chính ḿnh- tất cả các tâm sở bất thiện (unwholesome factors) xuất hiện trong tâm ư nhưng chúng ta không hiểu tại saorất nhiều căn bệnh về tâm thể tích tụ một cách vô thức (unconsciously) hoặc do phản xạ từ cảm xúc(reflex action emotionally), có thể được kềm hăm lại, nhưng không thể xem là được loại bỏ hoàn toàn.
Thiền sư Munindra được hỏi có khi nào ngài nóng giận không? Ngài trả lời làđôi khi có.Nhưng khi nóng giận, cáu kỉnh đến th́ đều có dấu hiệu báo trước hết. Đó là cảm xúc khó chịu. Khi có dấu hiệu, chúng ta đừng nên để nó thoát ra ngoài miệng bằng lời nói hay bằng hành động. Hảy để nóđi qua.Hảy nh́n nó, nhận diện nóbằng chánh niệm,và thầm nhủ tong tâm: “nóng giận, nóng giận, nóng giận”.
Khi chúng ta tiếp cận và nhận ra được chúng, chúng ta sẽ cảm thấy bớt đi được một số bệnh tật về thể chất và về tinh thần. Chúng ta được dễ chịu, và yêu đời hơn.
Khi chúng ta để tâm đến chúng, chúng ta thấy chúng không có bản chất tỉnh (not static): Đó là một tiến tŕnh, sau đó th́ chúng biến đi, nhưng đừng mong đợi chúng đến hay chúng đi. Nếu mong đợi, chúng ta vướng mắc của mong đợi (expecting mind).
Không bám víu, không kết tội, không hy vọng. Bất cứ việc ǵ xảy đến cho ḿnh th́ hảy nhận nó như thế trong hiện tại, ngay trong giây phút đó, không khen, không ghét. Nếu thương th́ ḿnh nuôi dưỡng nó bằng tâm tham (greed), nếu ghét nó th́ nuôi dưỡng bằng tâm sân hận (hatred). Cả hai cách đều làm cho tâm bị mất quân b́nh(unbalanced), không lành mạnh (unhealthy), không tốt (unsound).
Vật thể (object) tự nó không tốt cũng không xấu. Chính tâm ư ḿnh gán cho nó một màu sắc-nói nó tốt hay xấu. Chúng ta bị ảnh hưởng bởi lư lẽ đó và có phản ứng. Hảy nhẹ nhàn, b́nh thản trước mọi sự việc khi nó xảy đến.Giữ cho tâm ư được quân b́nh. Chúng ta đang noi theo con đường Trung đạo (middle path). Hảy hoàn toàn tỉnh giác (fully alert)
Những cảm giác khó chịu, cảm giác xấu rất nổi bật trong ta.Ngược lại khi ḿnh có được cảm giác tốt, dễ chịu th́ ḿnh hay ít quan tâm đến chúng. Ḿnh không thích cảm giác khó chịu, bực bội nên kết tội chúng.
Chúng ta cần đào xâu trong cảm giác xấu. Chúng ta cần phải hiểu chúng là ǵ.
Cần phải có sự cân bằng giữa tâm và trí, giữa cảm xúc (emotion) và tri thức (intellect), giữa đức tin (faith) và sự khôn ngoan (wisdom). Vậy làm sao thực hiện? Chỉ có sati, hay chánh niệm mới đem lại trạng thái quân b́nh, sự cân bằng cho cả hai.
Quá cố gắng làm cho chúng ta bồn chồn (restless), quá nhiều tập trung tư tưởng (samadhi, concentration) làm cho chúng ta buồn ngủ. Làm thể nào để biết cần bao nhiêu sức cố gắng, cần bao nhiêu samadhi mới đủ? Đó là nhiệm vụ của chánh niệm.
Khi có chánh niệm, sẽ có được sự quân b́nh giữa tâm và trí.
Kết luận
Nếu chúng ta biết sống giây phút hiện tại trong chánh niệm và với tâm trong sạch (thí dụ trong đức hạnh, (virtue hay sila) th́ giây phút sắp tới sẽ viên măng và có được một tương lai tốt đẹp.
Con đựng Trung đạo sẽ đưa ta về hướng giải thoát, hoàn toàn ra ngoài ṿng sanh tử./.
This is the direct path for the purification of beings, for the surmounting of sorrow and lamentation, for the disappearance of pain and grief,for the attainment of the true way, for the realization of nibbana- namely, the foundation of mindfulness. -THE BUDDHA, MN 10.2
Giải thích thêm:Trung Đạo hay Bát Chánh Đạo:
“ Con đường dẫn tới giải thoát khổ đau được gọi là Trung Đạo v́ nó tránh hai cực đoan, đó là hưởng thụ lạc thú vật chất và ép xác khổ hạnh.
Chỉ khi nào thân thể được thoải mái với những tiện nghi hợp lư mà không hưởng thụ những lạc thú vật chất một cách quá đáng, th́ tâm trí mới có sự trong sáng và khỏe mạnh để hành thiền và chứng ngộ chân lư.
Pháp tu Trung Đạo là siêng năng vun bồi đức hạnh, hành thiền, và đạt đến trí tuệ, là những pháp tu được giải thích chi tiết trong Bát Chánh Đạo, đó là tám điều chánh đưa đến an lạc và giác ngộ: bao gồm: Chánh ngữ, Chánh nghiệp và Chánh mạng là trau dồi đức hạnh. Đối với Phật tử tại gia th́ cố gắng giữ năm giới: 1/ Không giết người hay các loài sinh linh khác; 2/ Không cố ư lấy tiền bạc và tài sản của người khác; 3/ Không tà dâm; 4/ Không nói dối, nói lời độc ác, nói lời thêu dệt và nói lời hai lưỡi; 5/ Không uống rượu hay các chất ma túy, là những thứ làm suy yếu sự chánh niệm và ư thức về đạo đức. Chánh tinh tấn, Chánh niệm và Chánh định, là nói đến việc hành thiền vốn có tính cách thanh lọc tâm trí qua chứng nghiệm trạng thái an tĩnh nội tâm và hành thiền c̣n có tích cách tăng cường cho tâm trí thông hiểu ư nghĩa của đời sống. Chánh Kiến và Chánh Tư Duy là sự hiển lộ của Phật trí, chấm dứt mọi khổ đau, chuyển hóa bản thân và đạt được sự an lạc bất biến cùng với từ bi vô lượng.”
(Nguyên tác Anh Ngữ: Venerable Ajahn Brahmavamso
Việt dịch:Tỳ Kheo Thích Nguyên Tạng)
Tỉnh thức
“…Tỉnh thức là thực hiện hành động với đầy đủ ư thức, ngay cả trong lúc thở, đi, đứng, nằm, ngồi, v.v. Mục đích của sự chú tâm là kiểm soát và làm lắng dịu tâm. Đây là một trong những điểm trọng yếu của thiền tập trong Phật giáo, bao gồm việc tu tập tỉnh thức thân, khẩu và ư để hoàn toàn tỉnh thức về việc ḿnh làm và cái ḿnh muốn. Chánh niệm là phần thứ bảy trong tám phần của Bát Thánh Đạo. Nhờ chánh niệm mà hành giả có thể hiểu được thực tính của vạn hữu…”
(Tổ Đ́nh Minh Đăng Quang
PHẬT HỌC TỪ ĐIỂN - BUDDHIST DICTIONARY)
TỪ SỮA B̉ ĐẾN SỮA NGƯỜI
20/03/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
Sữa ḅ được xem như một thức uống rất bổ dưỡng và cần thiết cho mọi người bất luận tuổi tác.
Mỗi người dân Québec tiêu thụ lối 84lít sữa một năm. Đa số chọn sữa 2% chất béo.
Sữa mẹ là một thức uống cần thiết khi các hài nhi vừa mới chào đời.
Gần dây, Công ty Coca Cola đă cho ra ḷ một sản phẩm mới, đó là sữa ḅ cao cấp (premium milk) có tên là FairLife để gỡ gạc lại tiếng tăm đôi chút.
Tại Tokyo Nhật Bản cũng thấy xuất hiện các bar bán sữa người…cho đám đàn ông, già cũng như trẻ có máu D.
Nguyen Thuong Chanh 01Sữa của giống ḅ Holstein được dùng ngay tại trại để sản xuất fromage Gouda, ngoại ô Amsterdam Hoà Lan (2013)
Kỹ nghệ sữa tại Québec, Canada
Cứ hai ngày nhà máy sữa cho xe bồn inox đến các trại nuôi ḅ để thu góp sữa tươi đem về chế biến trước khi cung ứng cho thị trường. Đây là “sữa thô” (lait cru) chứa 3,8% chất béo vừa được vắt bằng máy và được trử trong những bồn inox tại trại
Cứ mỗi hai ngày, xe bồn của nhà máy đến thu góp sữa từ các nông trại và đem về biến chế đúng theo luật định trước khi bán ra cho người tiêu thụ. Nên biết có nhiều test thử nghiệm ngay tại nông trại và tại nhà máy biến chế về tính trong lành và an toàn của sữa.
Về đến nhà máy, sữa được cho qua máy ly tâm để rút hết chất béo ra ngoài và trở thành sữa gạn kem 0% chất béo (Lait écremé, skim milk).
Sau đó, tùy theo từng loại sữa mà người ta cho thêm vào số lượng chất béo mong muốn.
Tại Canada có những loại sữa sau đây: sữa 3,25% chất béo, sữa 2%, sữa 1% và sữa 0% c̣n gọi là sữa không có chất béo.
- Sữa 3,25% được gọi là lait entier, whole milk
Những người quan tâm đến sức khỏe thường chuộng uống những loại sữa chứa ít chất béo.
Tất cả công việc cho thêm chất béo vào sữa đều được thực hiện bằng máy tự động gồm có những valves và một hệ thống phân tách bằng hồng ngoại tuyến để kiểm soát thường xuyên thành phần của sữa.
Giai đoạn kế tiếp là khâu làm hoàn nguyên (homogénéisation) sữa. Người ta sử dụng một cái máy bơm áp suất cao để thổi sữa xuyên qua những lỗ thật nhỏ. Qua cách nầy, các hạt mỡ bị bễ ra thành cả ngàn hạt nhỏ hơn để sau đó phân phối đều trong sữa. Chất béo tạo nên một màn bảo vệ bao quanh các vi khuẩn.
Tại Canada, kỹ nghệ đă sử dụng phương pháp hoàn nguyên từ những năm 50. Lư do được nêu ra là phần crème hay chất béo nổi trên mặt sữa rất dễ bị oxyt hóa và tạo cho sữa những mùi vị không ngon.
Các giai đoạn hấp khử trùng sữa (pasteurisation)
Hấp khử trùng là một kỷ thuật làm nóng sữa ở một nhiệt độ thích hợp nhằm loại bỏ các vi khuẩn gây bệnh và nhờ đó thời gian tồn trử của sửa được kéo dài ra thêm.
Sau khi được hấp khử trùng rồi, sữa cần phải được làm lạnh ngay lập tức.
Ngày xưa, sữa được đun nóng trong những bể thật lớn trong ṿng 30 phút.
Ngày nay sữa được cho chảy xuyên qua một hệ thống gồm nhiều mảng kim loại đă được làm cho nóng lên. Nếu tiên khởi sữa chứa một tỉ lệ vi khuẩn quá cao th́ sau khi hấp khử trùng số vi khuẩn c̣n lại trong sữa cũng c̣n ở một tỉ lệ khá cao.
Tại Canada sữa tượi hạng A để được hấp khử trùng là loại sữa không được có hơn 100 000 vi khuẩn cho mỗi ml (CFU/ml hay colonie forming unit/ml )
Có nhiều cách hấp khử trùng sữa
Nguyen Thuong Chanh 02Biểu đồ hệ thống hấp khử trùng và hoàn nguyên sữa (Diagram of Plate Pasteurizer (-and Homogenizer)
Ngày nay kỹ thuật khử trùng sữa đă tiến bộ hơn nhiều
1-Hấp khử trùng ở nhiệt độ thấp và chậm 63 degrés C/ 30 mn tại các nhà máy nhỏ.(pasteurisati on à basse température)
2-Hấp khử trùng ở nhiệt độ cao và nhanh 73 degrés C/16 sec tại các nhà máy lớn.(pasteurisat ion à haute température). Nhiệt độ nầy đủ sức giết các vi trùng gây bệnh (pathogenes) và 90% vi trùng b́nh thường (flore normale) trong sữa. Đối với hững sản phẩm nào cần phải được giữ trong một thời gian lâu dài, như crème, crème à café chẳng hạn th́ người ta cho áp dụng nhiệt độ 140 degrés C/5sec và cách vô hộp không cần tiệt trùng (emballage non stérile).
3-Hấp tiệt trùng (stérilisation). Đây là kỷ thuật dùng nhiệt độ thật cao UHT (ultra haute temperature). Qua phương pháp nầy người ta làm tiệt trùng hết sữa, nghĩa là giết tất cả hệ vi sinh (flore) của sữa đồng thời áp dụng kỹ thuật vô hộp trong điều kiện vô trùng. (emballage stérile). Các vi trùng gây bệnh như Bacillus spp, Staph aureus, Campylobacter, Listeria và Salmonella đều bị loại bỏ.Qua kỷ thuật nầy, sữa có thế được giữ bên ngoài trong nhiều tháng.
Tại Canada. luật cấm bán “sữa thô” nghĩa là sữa chưa được hắp khử trùng
-Tại Canada, sữa pasteurisé rất an toàn. Ngoài ra nhà máy cũng cho tăng cường thêm Vitamine D trong sữa đă được khử trùng. Sự mất mát các loại vitamine trong giai đoạn hấp khử trùng không đáng kể.( B12 mất 10%, vitamine C mất 20 %).
Lư do cấm uống sửa thô (lait cru) v́ loại sữa nầy có thể chứa nhiều loại vi khuẩn gây bệnh như E.coli, Salmonella, Campylobacteres, Listeria và mycobacterium (vi khuẩn bênh lao).triệu chứng thường thấy lá nhức đầu, đau bụng, tiêu chảy, sốt, nôn mửa, triệu chứng càng trầm trọng hơn ở trẻ em, phụ nữ mang thai, các cụ già và các người có hệ miễn dịch bị yếu sẵn v́ một bệnh nào khác.
Tại Canada, phân phối và bán sữa thô là một vi phạm theo luật định.
Các loại vi khuẩn quan trọng trong sữa
-Campylobacter jéjuni: vi khuẩn h́nh que, Gram âm, thườmg thấy hiện diện trong đường tiêu hóa của ḅ bệnh cũng như ḅ khỏe mạnh chưa bị nhiễm.
Campylobacter nhiễm qua phân ḅ một lúc nào đó chẳng hạn như lúc vắt sữa. Lúc ḅ bị viêm vú (mastitis), Campylobacter cũng có thể nhiễm vào sữa.
Uống sữa nhiễm Campylobacter, người có thể bị tiêu chảy.
-Listeria monocytogenès.: vi khuẩn h́nh que , Gram dương.
Ít thấy được báo cáo trong các vụ ngộ độc thực phẩm ngày xưa. Nhưng ngày nay, listeria Monocytogénes và Campylolacter jeju ni thường hay xảy trong những môi tru6ờng khá sạch sẻ.
Listeria monocytogenès hiện diện nhiều trong môi sinh. Có lối từ 5% đến 10% súc vật hay người có mang vi khuẩn Listeria mono trong người một cách tự nhiên mà không biểu lộ ra triệu chứng bệnh.
Cách ngừa vi khuẩn Listeria monocytogènes tốt nhứt là giới hạn sự lây nhiễm ở nguồn nguyên vật liệu, từ khâu sản xuất đầu tiên đến khâu cuối cùng ra thành phẩm.
tại Bắc Mỹ ngộ độc do Listeria monocytogenes thường liên quan đến các loại thực phẩm bán ngoài chợ. Các thức ăn nầy thường có chứa nguyên liệu làm từ sữa (thí dụ salade de choux), rau cải trái cây tươi, tôm tép…
Ở người khỏe mạnh bệnh listeriose có thể không phát ra thành bệnh được hoặc chỉ phát ra những triệu chứng tương tợ như cảm cúm mà thôi/.
T́nh h́nh sữa tại Quebec.
Theo tài liệu, tất cả trại ḅ sữa Québec có trị giá trên hai tỷ dollars và kỹ nghệ sữa chiếm 32% thu nhập nông nghiệp của tỉnh bang Quebec.
Nếu xét chung cho cả Canada, tỉnh bang Québec dẫn đầu với 37% trong lănh vực sữa .
Quebec có 6300 trại sữa với 365 000 ḅ cái sản xuất trên 3 tỉ lít sữa tươi/ năm..
Có ba công ty đa quốc gia (multinationales) Agropur, Saputo và Parmalat đảm nhận việc thu góp sữa từ trại cũng như chế biến 82% số sữa sản xuất tại Québec.
Bên cạnh các đại công ty vừa kể, các nhà máy nhỏ sản xuất fromage theo lối tiểu công nghiệp cũng không ngừng bành trướng từ 29 lên đến 53 xí nghiệp từ 1998 đến 2010.
Một trại ḅ sữa trung b́nh có 60 ḅ cái sản xuất 500 000 lít sữa /năm. Số liệu năm 2009 cho biết ngành sản xuất sữa tại Quebec tạo 81 270 việc làm trực tiếp và gián tiếp.
Giá cả thị trường “sữa b́nh thường” (laits réguliers) bán cho người tiêu thu được ấn định(giá tối thiểu và giá tối đa) bởi cơ quan Régie des marchés agricoles et alimentaires du Québec.
1-Québon( pasteurisé): Hấp khử trùng (pasteurisation) ở nhiệt độ 72 độ C trong 16 giây , tiêu diệt các vi trùng gây bệnh và 90% tổng số vi trùng trong sữa. Sữa có thể giữ từ 14 đến 21 ngày, tùy theo phẩm chất sữa cũng như cách giữ.( La pasteurisation consiste à chauffer le lait à 72 degrés Celsius pendant 16 secondes. Ce temps de 16 secondes permet de détruire les bactéries pathogènes et 90 % du contenu bactérien du lait. En réduisant 90 % des bactéries, le lait se conservera 14 à 21 jours, selon la qualité du lait et l'entreposage)
2-Grand Pré (UHT): UHT là Ultra Haute temperature hay nhiệt độ cực cao trong một thời gian rất ngắn ngũi để tiệt trùng. Thông thường là sử dụng nhiệt độ 140 độ C trong 3 tới 5 giây. Hấp khử dưới áp suất để tránh cho sữa bị sôi lên. Có thể tồn trữ loại sữa nầy trong một thời gian rất lâu dài, từ vài tháng đến 1 năm. Có thể nói không c̣n vi trùng trong sữa. Sữa được vô hộp một cách vô trùng
3) Lactantia (Pur filtre):Trường hợp Pur Filtre, sau khi lấy bớt crème ra sữa được cho qua hệ thống lọc tiểu vi với đường kính nhỏ hơn một micron (phần triệu của millimètre) có nghĩa là 10 lần nhỏ hơn đường kính của vi trùng.(« Dans le cas du lait Pur filtre, après avoir été écrémé, le lait est passé en microfiltration. Le diamètre des pores du filtre équivaut à un micron, ce qui est au moins dix fois plus petit que la taille d'une bactérie. »)
4)Natrel (Ultra lait): Ultra có nghĩa là siêu ly tâm. Sữa được cho qua một dụng cụ xoáy cực mạnh giống như trường hợp chúng ta cho cải salade vào máy quay đễ làm ráo nước. Trường hợp Ultra lait, v́ vận tốc quay quá nhanh nện tất cả vi trùng đều bị kéo hết ra ngoài thành. Phần sữa rút chảy vào phía giữa được xem như vô trùng.( "Ultra", c'est pour "ultra centrifugation". On fait donc passer le lait dans un bol rotatif. Le clarificateur tourne à très haute vitesse. C'est un peu semblable à l'essorage de la laitue. Dans ce cas-ci, à cause de la vitesse de rotation tellement élevée, ce sont les bactéries qu'on arrive à amener sur les parois. Le lait qui s'écoule au centre, par le bas, va ainsi être pratiquement stérile. »)
-Nguyễn Thượng Chánh-Bệnh Lao Ḅ Lây Nhiễm Đến Người: Vấn Đề Y Tế Công Cộng
Từ sữa tươi người ta sản xuất ra được vô số sản phẩm
Nguyen Thuong Chanh 03.jpgGouda cheese sản xuất theo lối thủ công, vùng ngoại ô Amsterdam –Ḥa Lan 2013
Có hai nhóm :
1-Sản phẩm phổ quát (produits de grande consommation)
Đó là sữa biến chế (laits conditionnés), crèmes, beurres, yaourts, fromages, các món desserts có sữa, sữa bột.
2- Nguyên liệu sữa dùng trong kỹ nghệ thực phẩm, thức ăn gia súc, kỹ nghệ hóa học, dược phẩm…
Từ nước đóng chai Dasani đến sữa ḅ cao cấp Fairlife
Coca Cola đă bị các nhà dinh dưỡng và thiên hạ kết án thậm tệ là junk food, là thức uống có hại cho sức khỏe, nguyên nhân của bệnh béo ph́, bệnh tim mạch và tiểu đường type 2….trên thế giới.
Năm 1999, Coca Cola tung ra sản phẩm nước lạnh đóng chai Dasani hầu cạnh tranh với loại nước Aquafina của Cty Pepsi Cola.
Cty Coca Cola cho biết mấy năm gần đây lợi nhuận của họ về nước ngọt có gaz bị tuột giảm nhiều nên họ bắt buộc phải t́m thêm sáng kiến mới để móc túi thiên hạ. Gần đây Cty Coca Cola tung ra Sữa ḅ cao cấp (premium milk).
FAIRLIFE ULTRA-FILTRATION:the secret to NUTRIENT-RICH MILK
Our milk flowsthrough soft filters to concentrate the natural goodness, like protein and calcium, and filter out the sugars. That allows us to bottle only delicious, nutrient-rich ultra-filtered milk – no protein powders necessary .
Quảng cáo cho biết, đây là một loại sữa rất tốt cho cả nam phụ lăo ấu. Phưong pháp lọc đặt biệt (ultra filtration) đă được Coca Cola áp dụng nhằm rút bớt ra các chất không cần thiết và cho thêm calcium vào cũng như các chất dinh dưỡng cần thiết khác.
Tên của mặt hàng mới mẽ nầy là FAIRLIFE, giá đắt gắp hai lần sữa b́nh thường nhưng chứa –
-50% proteine nhiều hơn b́nh thường..
-30% calcium nhiều hơn b́nh thường
-50% đường ít hơn b́nh thường
Sản phẩm mới ra ḷ của CocaCola: Sữa ḅ cao cấp
NUTRITION COMPARISON
Per Serving
Proteinn
Calciumm
Sugarr
Lactoset
fairlife® whole
13g
370mg
6g
NO
ordinary milk
8g
276mg
12g
YES
Sữa người
Sữa người bán trong bar tại Nhật Bản
Peinture de Kitagawa Utamaro, Japon
Hết chuyện quán “ngủ trưa (siesta) hay “ngủ ôm trong sáng” (danh từ bên VN) dành cho phe cánh ńnh ông, vừa ôm người đẹp, vừa nghe nàng thủ thỉ bên tai lúc“ngủ trưa thuần tuư” (?). Không có bốc hốt lung tung (?)…nay có thêm loại quán bán sữa phụ nữ dưới 30 xuân xanh (đang có con c̣n bú). Theo quảng cáo, họ nói loại sữa nầy bổ vô xong hơn cả sữa dê nữa…Giá cả hơi đắt, tùy theo cách uống:
- uống trong ly:th́ rẻ rề :15 euros 1 ly (2000 yens), c̣n bú từ “bầu” th́ 38 euros, lối 5200 yens (không thấy quy định thời gian bao lâu).
Theo báo lá cải Tokyo Reporter cho biết:
Đây là Bonyu Bar, trong khu vực Kabukicho tại Tokyo. Khi vô cửa, có 3 cô em dưới 30 tuổi, ngực trần đứng sau quầy chào hàng, mời mọc khách có nhu cầu cần tẫm bổ bằng sữa tươi nguyên chất.
Các cô nầy đều là mẹ có con c̣n bú và kiêm luôn việc phục vụ khách ńnh ông có nhu cầu …Khi vô đề, cô vừa cho khách bú vừa xoa đầu âu yếm như mẹ con không bằng. Có ông nào mà không thích tê lê mê đâu?
Khách hàng đa số là ńnh ông ở vào khoảng lứa tuổi 30 -40 ….
Sữa người dược dân Nhật Bản (chắc là toàn mấy ông thôi) xem như là một vị thuốc quư.(?)
Nghe nói, chuyện uống sữa người cũng không có mới lạ ǵ. Tại Mông Cổ h́nh như chuyện giữ lại sữa mẹ để cho người già cả và người yếu sức trong gia đ́nh uống cũng thường hay thấy xảy ra lắm.
Ngày nay, các đại gia,và cụ già giàu có bên Trung Quốc thường chuộng sữa người để bồi dưỡng.
Không biết các cụ uông trong tách hay uống thẳng từ “ngực”. Nghi quá…
“China's super-rich are paying thousands of dollars a month for human breast milk, with some even choosing to be wet nursed.
The bizarre new trend has seen a rise in adults buying breast milk and drinking it either straight from the wet nurse or after it was expressed.
Newspaper reports on the service have provoked outrage in China with tens of thousands of people posting on Sina Weibo, the Chinese equivalent of Twitter.
According to the Southern Metropolis Daily, domestic staff agencies are offering wet nurses for newborns, sick people or anyone who will pay up to 16,000 yuan (£2,600) a month.”(dailymail.co m.uk)
Thông thường tại bất cứ khu hộ sản maternité nào trong các bệnh viện lớn trên thế giới đều có ngân hàng sữa mẹ (lactarium). Sản phụ có quá nhiều sữa được khuyến khích hiến tặng sữa dư cho lactarium.
Các bà mẹ thiếu sữa trong 3 ngày đầu, hoặc trường hợp sanh thiếu tháng có thể được bệnh viện cung cấp sữa lactarium để nuôi đứa bé./.
En France, les lactarium récoltent, traitent et distribuent le lait maternel des femmes qui font le choix de donner le « surplus » qu’elles ont en allaitant leur enfant. Ces dons sont essentiels aux nouveaux-nés prématurés hospitalisés.
Tham khảo
-La maison du lait-Second critère de classification : le traitement thermique (sữa và các tên gọi bên Pháp)
Thuốc Mới Remdesivir Điều Trị Vi Khuẩn Corona Có Hiệu Quả Nhanh
19/03/2020
Việt Báo
Điều trị chống vi khuẩn thử nghiệm cho người bị lây nhiễm vi khuẩn corona rất nặng đang cho thấy có kết quả đầy hứa hẹn.
NBC News tường tŕnh thứ thuốc remdesivir đă cho thấy các dấu hiệu rất sơ khởi có hiệu quả trong 24 giờ sau khi được dùng liều thuốc đầu tiên.
“Cơ bản là nó chận đứng việc sản xuất vi khuẩn,” theo Bác Sĩ Gregory Poland, giám đốc Nhóm Nghiên Cứu Thuốc Chủng Ngừa của Mayo Clinic tại Rochester, Minnesota, nói với hệ thống tin NBC News như thế.
TT Trump đă nhắc đến việc điều trị này trong cuộc họp báo hôm Thứ Năm trong khi công bố các viên chức y tế đang gỡ bỏ những cản trở trong nỗ lực đưa ra nhiều cách điều trị khác nhau nhanh chóng.
2 bệnh nhân đă nhận được thuốc remdesivir báo cáo cảm thấy khá hơn ngày sau đó, theo NBC News cho biết.
“Ông ấy thật bệnh lắm,” theo Susan Kane nói về người chồng của bà là Chris, nằm bệnh viện tại Everett, Washington. “Họ để ông ấy thờ oxy liền tức khắc.”
Các bác sĩ đă quyết định thử thuốc remdesivir sau khi đă thấy các kết quả đầy khích lệ trong việc điều trị một người đàn ông không cho biết danh tánh gần đây đă trở về nhà tại Washington sau chuyến đi TQ.
Susan nói rằng thuốc remdesivir có vẻ có hiệu quả nhanh chóng đối với chồng của bà.
“Ngay trong ngày sau, ông cho biết: ‘Bà biết, tôi nghĩ nó đang nhẹ đi. Tôi nghĩ tôi đang bắt đầu cảm thấy khá hơn,” theo bà Susan cho biết.
Chris Kane hiện đă được cho bề nhà và tiếp tục khá hơn, theo vợ ông cho biết.
National Institutes of Health tuyên bố vào tháng trước Trung Tâm Y Khoa của Đại Học Nebraska đă bắt đầu thử nghiệm lâm sàng sự an toàn và hiệu quả của thuốc remdesivir cho người lớn tuổi là những người bị lây vi khuẩn corona.
Các bệnh nhân đă vào bệnh viện và có các triệu chứng trung b́nh của dịch corona sẽ có đủ điều kiện để thử thuốc này.
Tại Hoa Kỳ, cho tới năm 2040, người ta dự đoán sẽ có 20 phần trăm người già trên 65 tuổi. Trong tương lai, những người già lớn tuổi sẽ hoạt động nhiều hơn, tập thể dục nhiều hơn, và do đó ở những xă hội tại Mỹ Châu, Âu Châu hay Nhật bản sẽ là những nơi có rất nhiều người sống lâu, rất thọ.
Khi chúng ta về già, chúng ta nên hoạt động xă hội như đi chùa hay nhà thờ, đi coi hát bóng, làm vườn, và quan trọng nhất là tập thể dục. Như vậy chúng ta sẽ sống lâu hơn và đó là kết quả khảo cứu của TA Glass, et al., BMJ (August) 319: 478, 1999.
Phương pháp: Thử nghiệm cho 2761 đàn ông và đàn bà hơn 65 tuổi, liên hệ đến những vấn đề xă hội, năng xuất (productive), và tập thể dục. Những người già trong nhóm này sống lâu hơn, trung b́nh thêm 13 năm, tới 78 tuổi. Người ta đặt ra những vấn đề liên hệ tới những hoạt động xă hội như có hay đi nhà thờ, đi coi hát bóng, đi ăn cơm tiệm, hay coi thể thao" Những hoạt động hàng ngày như làm vườn, nấu ăn, đi mua sắm đồ, và tập thể dục.
Kết quả cho thấy: những người già hoạt động xă hội và thể dục nhiều nhất, sẽ lâu chết. C̣n những người ít hoạt động nhất, sẽ chết sớm nhất. Hoạt động xă hội và sản xuất năng lực (productive), cũng sống lâu ngang như khi tập thể dục. Tác giả khảo cứu cho rằng kết quả này quan trọng: v́ chỉ cần vài động tác nhẹ (như tài- chi chẳng hạn) để tập thể dục (chứ không cần động tác mạnh) cũng đủ có giá trị. Phần khác, kết quả khảo cứu này cũng đă làm sáng tỏ sự tương quan giữa vấn đề hoạt động lúc về già và sự tử vong của chúng ta.
Bác sĩ Thomas A. Glass b́nh luận rằng: chúng ta sẽ sống lâu hơn nếu chúng ta hoạt động nhiều hơn. Thay v́ phải mua nhiều thứ máy móc tập luyện trong nhà, chúng ta có thể tổ chức thành từng nhóm đi bộ ngoài trời, đi ra ngoài nhiều hơn, vừa để tập thể dục vừa để hoạt động xă hi.
Tập thể dục nhẹ sẽ giúp cho gân cốt khoẻ mạnh, máu lưu thông, tim mạch hoạt đng tốt, hệ thống phân hoá tố ưa khí (aerobic enzyme activity) tăng trưởng. Tập thể dục sẽ làm chậm sự thoái hoá cơ thể v́ già nua (A. Giombini and A. Selvannetti: Your patient and fitness, Nov.Dec., 1999). Tuy nhiên, không nên dùng những động tác thể dục nặng và mạnh, nguy hiểm.
C̣n đối với những người quá già nếu không thể tập thể dục và không thể hoạt động xă hội được nữa, th́ bác sĩ cũng phải có bổn phận t́m những phương cách tùy nghi cho từng trường hợp, để mỗi bệnh nhân có thể hội nhập vào những hoạt động xă hội nhiều hơn và gần sức sống nhiều hơn. Bác sĩ cần phải cho họ biết rằng đó là phương pháp tốt nhất để giúp họ sống lâu.
Sau hết, là người già thường buồn nản, xuống tinh thần, bác sĩ sẽ phải lưu ư chữa chạy, để bệnh nhân có cơ hội trở lại với đời sống hoạt động xă hội b́nh thường hơn. (Modern Medicine, 67: 16, 1999).
Sống Vui, Sống Khỏe: 7 Cách Tăng Cường Hệ Miễn Nhiễm Chống Bệnh
13/12/2019
Thien nhu thuoc chua benh
Mùa thu và đông mở ra trong mùa lạnh và cúm, v́ thế thật là quan trọng để tăng cường hệ miễn nhiễm của bạn để bảo vệ khỏi vị vi khuẩn và vi trùng. Với mùa xă giao dịp lễ bận rộn, bạn cần đặc biệt cẩn thận v́ bạn rất dễ tiếp xúc với những người bị sụt sịt và nhảy mũi hơn.
Sau đây là một số biện pháp chữa trị tại nhà đơn giản để pḥng ngừa chính bạn và tăng cường hệ miễn nhiễm của bạn.
1-Uốn trà gừng chanh. Cách tăng cường miễn dịch nhẹ nhàng và hiệu quả này có thể được pha chế trong vài phút. Gừng có hàm lượng chất chống oxy hóa và chống vi khuẩn cao. Chanh bổ sung vitamin C và có đặc tính chống vi khuẩn mạnh mẽ. Chỉ cần ngâm 1 inch gừng tươi và 2 ounce nước chanh hữu cơ trong bốn cốc nước và đun nhỏ lửa trong 15 phút. Bạn có thể thêm một ít mật ong nguyên chất nếu bạn muốn làm ngọt nước.
2- Bảo vệ ruột. Các chuyên gia tại Pḥng Khám Cleveland nói rằng những người có nhiều vi khuẩn khỏe mạnh trong ruột có xu hướng bị bệnh ít hơn. Nghiên cứu của họ đă chỉ ra vi khuẩn từ sản phẩm sinh học giúp củng cố các tế bào trong hệ thống miễn dịch. Ví dụ, có sữa chua cho bữa sáng và ăn thực phẩm lên men như dưa cải bắp hoặc dưa chua vào bữa trưa hoặc bữa tối.
3- Uống vitamin C và D. Các chuyên gia tại Trung tâm Chopra khuyên bạn nên dùng vitamin C để tăng cường hệ thống miễn nhiễm. Ăn nhiều rau và trái cây chứa nhiều vitamin này, chẳng hạn như ớt, kiwi, bông cải xanh, dâu tây và bưởi, hoặc bổ sung. Các chuyên gia cũng khuyên bạn nên dùng vitamin D để tránh vi khuẩn và vi trùng. Nghiên cứu cho thấy gần một nửa số người bị thiếu vitamin D vào cuối mùa đông. Thực phẩm giàu vitamin D bao gồm cá béo, sữa, ḷng đỏ trứng và thêm nước cam.
4- Uống thêm các chất bổ có chất kẽm. Kẽm là một khoáng chất cần thiết cho chức năng miễn nhiễm, theo Sue Van Rues, nhà dinh dưỡng chức năng tại Trung tâm Chopra, cho biết. Thực phẩm giàu kẽm bao gồm đậu xanh, hạt bí ngô, hàu, hạt điều và yến mạch.
5- Hiểu biết về thức ăn dặm. Các loại rau và trái cây nhiều màu sắc như quả mọng chứa chất chống oxy hóa mạnh giữ cho hệ thống miễn nhiễm cứng cáp bằng cách trung ḥa các gốc tự do gây hại. Nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng chất xơ ḥa tan có trong các loại hạt, trái cây, rau và yến mạch giúp giảm viêm và tăng cường hệ miễn nhiễm.
6- Ngủ đủ. "Hoạt động của hệ thống miễn nhiễm của bạn gắn chặt với số lượng và chất lượng giấc ngủ", theo Bác Sĩ W. Chris Winter, tác giả của sách "Giải Pháp Giấc Ngủ" cho biết. Càng ngủ ít, hệ thống miễn dịch của bạn càng suy nhược. Mục tiêu ít nhất bảy giờ mỗi đêm. Và trong khi bạn nằm dưới tấm trải giường, hăy ngủ say. Những người chăn gối một hoặc hai lần một tuần trong một nghiên cứu đă tăng 30% kháng thể bảo vệ chống lại cảm lạnh và cúm.
7- Ăn tỏi. Theo Trung Tâm Sức Khỏe Bổ Sung và Tích Hợp Quốc Gia, tỏi được công nhận rộng răi là chất chống nhiễm trùng tự nhiên và tăng cường miễn nhiễm. Nó không chỉ thêm một chút năng lượng vào thức ăn của bạn, nó là một thứ bắt buộc phải có cho sức khỏe tốt của bạn. Tỏi cũng có thể làm giảm huyết áp và làm chậm quá tŕnh xơ cứng động mạch, theo Bác Sĩ tim mạch Matthew Budoff, người đă tiến hành nghiên cứu về lợi ích sức khỏe của tỏi, cho biết.
Những Điều Bạn Cần Biết Về Bộc Phát Vape
13/12/2019
CDC photo a
(California – Từ CDC ngày 5 tháng 12) - Một căn bệnh phổi đột ngột và nghiêm trọng từ vaping đă ảnh hưởng đến hơn một ngàn người ở Hoa Kỳ1, trở thành một cuộc khủng hoảng y tế. Gần như tất cả bệnh nhân đă được nhập viện, tiếp nhận phương pháp điều trị bao gồm gây hôn mê2 3 4 máy thở5, và hỗ trợ sự sống tiên tiến. 6 7 8
Bệnh nhân chấn thương phổi đă trải qua một loạt các triệu chứng trước khi được chẩn đoán. Các bác sĩ đă điều trị cho bệnh nhân với các mức độ nghiêm trọng khác nhau từ khó thở9 đến tổn thương phổi giống như bỏng hóa chất.10 Các cuộc điều tra hiện tại chưa tiết lộ nguyên nhân chính xác của bộc phát, cho dù đó là từ chất lỏng vape hay hóa chất độc hại được phát ra từ chính thiết bị.11 Nhưng, đây là những ǵ được biết:
2,291 trường hợp mắc bệnh phổi do vaping được báo cáo cho đến nay, trên khắp 50 tiểu bang12,bao gồm hơn 100 trường hợp ở California.13
48 trường hợp tử vong do vaping đă được xác nhận trên toàn quốc, bao gồm 4 trường hợp ở California. 14 15
Các sản phẩm có chứa THC, đặc biệt là những sản phẩm mua ở ngoài đường hoặc từ các nguồn không chính thức khác (ví dụ: bạn bè, thành viên gia đ́nh hoặc người bán bất hợp pháp), được liên kết với hầu hết các trường hợp và đóng vai tṛ chính trong vụ bộc phát.Tuy nhiên, chất lỏng trong các thiết bị vape liên quan đến bệnh phổi bao gồm nicotine, THC và CBD. Nhiều người báo cáo vaping một kết hợp của cần sa và nicotine.16 17
Một phần ba số bệnh nhân cần máy thở để giữ cho họ sống. 18
Hai phần ba là từ 18-34 tuổi.19
Hấu hết là đàn ông.20
Để biết báo cáo hàng tuần được cập nhật thông tin đặc biệt về vụ bộc phát ở California, xin ghé California Department of Public Health và tải xuống VAPI Weekly Update Report [Cập Nhật Báo Cáo Hàng Tuần].
Những người bị tổn thương phổi do vaping thường có các triệu chứng bắt đầu từ vài ngày đến vài tuần trước khi họ đi khám bác sĩ. 21 Tất cả những người nhập viện đă phát triển một số vấn đề về hô hấp, nhưng nhiều người cũng có các triệu chứng khác. Các triệu chứng được báo cáo bởi người bị ảnh hưởng là:
Ho, khó thở, hoặc đau ngực
Buồn nôn, ói mửa, đau bụng, hoặc tiêu chảy
Mệt mỏi, sốt, hoặc giảm cân không giải thích được
Nếu bạn vape và gặp bất cứ triệu chứng nào trong số này, hăy đi khám bác sĩ. Nên nhớ, bạn không cần phải là người sử dụng lâu dài để phát triển bệnh phổi. Người mới sử dụng cũng bị ảnh hưởng vậy.22 23
Cần trợ giúp cai vape? Để được trợ giúp bằng tiếng Việt, xin gọi ASQ Trung Tâm Cai Thuốc Lá dành cho Người Việt tại 1-800-778-8440 hoặc ghé www.asq-viet.org. Để được trợ giúp bằng tiếng Anh, xin gọi 1-844-8-NO-VAPE, ghé NoButts.org, hoặc nhấp chuột vào CHAT NOW.
Kiềm chế vaping được khuyến khích mạnh mẽ cho đến khi việc điều tra hoàn tất. Đối với những người chọn vape THC, chỉ nên mua các sản phẩm từ một nhà bán lẻ cần sa được cấp giấy phép. Không bao giờ mua bất cứ loại thuốc lá điện tử hoặc sản phẩm vaping nào ở ngoài đường, đặc biệt là những loại có chứa THC. Người dùng không bao giờ nên sửa đổi một sản phẩm vape mua tại cửa hàng.
Chính quyền lo ngại về việc liệu bệnh vaping có làm tăng nguy cơ bị cúm hoặc nhiễm virus đường hô hấp khác trong hoặc sau khi điều trị không. CDC khuyến cáo tất cả mọi người từ sáu tháng tuổi trở lên nên chích ngừa cúm hàng năm vào cuối tháng 10, bao gồm cả những người sử dụng thuốc lá điện tử hoặc các sản phẩm vaping. 24
Sống Vui Sống Khỏe: Làm Sao Để Hạ Thấp Nguy Cơ Mất Trí Nhớ
05/12/2019
Lam sao ha thap nguy co mat tri nho_hinh (2)
Mất trí nhớ là chứng bệnh mà nhiều người cao niên dễ mắc phải v́ sự suy yếu do thoái hóa thể chất nhất là năo bộ của tuổi già gây ra. Nhưng cũng không nên quá tuyệt vọng, bởi v́ vẫn có nhiều cách để ngăn ngừa hay nói đúng hơn là để hạ thấp nguy cơ có thể xảy ra.
Ngăn ngừa bệnh Alzheimer’s và những h́nh thái tương tự của bệnh mất trí nhớ là một thách thức khó khăn bởi v́ những thay đổi tàn phá trong năo bộ bắt đầu xảy ra nhiều năm trước khi các triệu chứng đầu tiên hiển lộ, nhưng nó quá trễ để chận đứng quá tŕnh thoái hóa.
“Có nhiều thuốc có thể điều trị các triệu chứng bệnh nhưng không phải bệnh lư cơ bản,” theo bác sĩ thần kinh James Galvin, giám đốc của Trung Tâm Toàn Khoa về Sức Khỏe Năo Bộ của Đại Học Florida Atlantic University, cho biết. “Thuốc có thể tạo ổn định cho các triệu chứng để người bệnh giảm nó xuống thấp hơn, nhưng tiến tŕnh bệnh th́ không thể đảo ngược.”
Galvin, người điều hành nghiên cứu và dự án lâm sàng được gọi là Chương Tŕnh Ngăn Ngừa Bệnh Mất Trí Nhớ tại trường Boca Raton, nói thêm rằng ông không kỳ vọng chữa lành đối với các điều kiện tiêu hao tâm trí ngay liền. “Đa phần, các bác sĩ không thể chữa lành các bệnh; chúng tôi chỉ có thể điều trị chúng,” theo ông cho biết. “V́ thế thật là không thực tế để nghĩ rằng chúng tôi đột nhiên sẽ t́m ra cách chữa lành bệnh Alzheimer’s. Nhưng có nhiều thứ chúng tôi có thể làm để ngăn ngừa nó, hay ít nhất để tŕ hoăn sự bắt đầu của nó.”
Mất trí nhớ được định nghĩa như là sự suy giảm nhận thức mà nghiêm trọng đến mức nó cản trở khả năng của người bệnh tự chăm sóc chính họ. Dù có hơn 150 loại bệnh mất trí nhớ, Alzheimer’s là loại thông thường nhất, chiếm hơn một nửa tổng số các trường hợp bệnh. Khoảng 5.7 triệu người Mỹ đau đớn v́ bệnh Alzheimer’s, và con số đó được dự đoán sẽ tăng cao hơn 14 triệu vào năm 2050. 3 loại bệnh mất trí nhớ phổ biến nhất khác là mạch máu, cơ thể Lewy, và thoái hóa trán thái dương. Những h́nh thức bệnh khác chỉ chiếm 1% các trường hợp cộng lại.
“Các nhà nghiên cứu sử dụng bệnh Alzheimer’s như là mẫu bởi v́ nó là phổ biến nhất và chúng ta biết về nó nhiều nhất,” theo Galvin cho hay. “Bệnh lư bắt đầu trong năo bộ từ 10 tới 20 năm trước khi các triệu chứng bộc lộ, do đó theo thời gian người bệnh phát triển triệu chứng dễ nhận biết, lúc đó th́ đă có nhiều thiệt hại rồi.”
Bệnh lư tàn phá đó xuất hiện dưới dạng ‘mảng bám amyloid’ và ‘rối trí tau’, tích tụ các protein bất thường làm rối loạn trí nhớ và nhận thức. Nhưng các loại thuốc thử nghiệm được sử dụng để làm giảm các protein đóng cục đă không làm bất cứ điều ǵ để đảo ngược sự suy yếu và các nhà khoa học vẫn đang tranh luận liệu chúng thực sự là nguyên nhân hay hậu quả của bệnh Alzheimer’s.
“Có sự giả định rằng bạn đă thoát khỏi mảng amyloid, bạn có thể thoát khỏi bệnh,” theo bác sĩ thần kinh về hưu và là nhà nghiên cứu hàng đầu Russell Blaylock cho biết. “Như thế họ t́m nhiều cách để giảm mảng amyloid, và không một cách nào có vẻ có công hiệu giảm bệnh Alzheimer’s. Nghiên cứu gần đây nhất cho thấy sự kết hợp giữa viêm măn tính và độc tính kích thích (các phản ứng thái quá đối với chất dẫn truyền thần kinh glutamate) trong năo bộ đă gây ra bệnh.”
Bất kể nguyên nhân là ǵ, chờ đợi các triệu chứng xuất hiện trước khi cố gắng điều trị bệnh mất trí nhớ là “giống như đóng cửa chuồng sau khi ngựa đă chạy mất,” theo Galvin cảnh báo. Như thế bạn có thể làm ǵ để ngăn ngừa mất trí nhớ? Galvin và nhóm nghiên cứu của ông ấy tập trung vào nỗ lực giảm các yếu tố rủi ro, gồm cuộc sống lạc quan và giải quyết các điều kiện y tế khác có thể góp phần vào bệnh mất trí nhớ. Các chuyên gia khác chỉ ra rằng mất trí nhớ là bệnh của tuổi già, và họ đề nghị uống các loại thuốc bổ đặc biệt có thể làm giảm tiến tŕnh lăo hóa trong tế bào năo. Ngoài ra cũng c̣n có các cách điều trị thay thế gây tranh căi sôi nổi.
Sau đây là các bước có thể thực hiện.
Trước hết, bắt đầu tiến tŕnh ngăn chận bằng việc chụp h́nh. Chỉ giống như chụp h́nh vú hay ruột để kiểm tra ung thư, bạn có thể có đánh giá sức khỏe về năo mà xác định các yếu tố nguy cơ đối với bệnh mất trí nhớ. Trong Chương Tŕnh Ngăn Ngừa Mất Trí Nhớ của Galvin, các đối tượng trải qua việc đánh giá toàn diện gồm chụp h́nh năo, thử nghiệm tủy sống và máu, đặt câu hỏi về lối sống, và những phương tiện khác để xác định các thứ liên kết với việc làm giảm sức khỏe năo bộ.
“Chúng tôi có thể t́m thấy các dấu hiệu viêm tăng cao, như thế chúng ta nghiên cứu điều ǵ có thể gây ra chúng và lập kế hoạch để giảm chúng,” theo Galvin cho biết.
"Hồ sơ Lipid, mức vitamin D và các sản phẩm phụ độc hại của quá tŕnh chuyển hóa protein, như homocysteine, là những ví dụ về những điều có thể làm tăng nguy cơ nhưng được điều trị. Bạn không thể làm ǵ về bệnh lư, nhưng bạn có thể làm ǵ đó về các yếu tố rủi ro."
Ngay cả khi không có tất cả các xét nghiệm đó, bác sĩ của bạn có thể xác định một số yếu tố nguy cơ của bạn. Điều quan trọng là xác định và điều trị các vấn đề y tế khác có thể thúc đẩy sự phát triển của chứng mất trí. Các t́nh trạng như tiểu đường, béo ph́, huyết áp cao, cao mỡ trong máu và thậm chí là bệnh nướu răng gây viêm đều thuộc loại này và có thể có ảnh hưởng sâu đậm.
“Tiểu đường làm tăng gấp đôi nguy cơ mất trí nhớ; béo ph́ làm tăng gấp bốn nguy cơ mất trí nhớ,” theo Bác Sĩ Gary Small, Giám Đốc Trung Tâm Sống Thọ tại Đại Học UCLA, cho biết. “Các vấn đề về tim mạch cũng quan trọng. Cái ǵ xấu cho tim th́ cũng xấu cho năo.”
Như thế cách tối nhất để giảm nguy cơ mất trí nhớ là ǵ? “Cách tối nhất để ngăn ngừa bệnh mất trí nhớ là chọn cha mẹ tốt của bạn,” theo Galvin. “Ngay dù nhiều thứ bệnh này không phải do di truyền, gene của bạn có đóng vai tṛ trong đó. Bạn cũng hoc nhiều thói quan từ cha mẹ của ḿnh, nếu họ có thói quen không lành mạnh, thh́ bạn hầu như cũng có như vậy.”
Điều quan trọng khác nữa là chọn thức ăn. Nhiều chuyên gia đề nghị chế độ ăn uống theo kiểu Địa Trung Hải phần lớn thay thế thực phẩm được chế biến và thịt đỏ với bằng thực phẩm nguyên chất và cá hay thịt gà.
Các loại quả mọng, rau lá xanh đậm, rau có màu sắc rực rỡ và trà xanh đặc biệt chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp bảo vệ năo chống lại căng thẳng oxy hóa và viêm. Rebecca Katz, tác giả của cuốn sách ‘The Healthy Mind Cookbook’, đếm một số thực phẩm bổ năo hàng đầu của cô là cá béo như cá hồi, quả óc chó, các loại đậu, bơ, dầu ô liu, củ cải đường và củ nghệ. Chất xơ và thực phẩm lên men cũng rất quan trọng v́ có một hỗn hợp lành mạnh của vi khuẩn trong ruột có thể giúp giảm viêm trong năo.
Nghiên cứu này được đăng trong tạp chí Alzheimer's & Dementia cho thấy rằng sự kết hợp chế độ ăn uống Địa Trung Hải và DASH (Dietary Approach to Systolic Hypertension) giúp “hạ thấp sự suy sụp nhận thức theo tuổi già.” Katz nói thêm rằng, “Dinh dưỡng là một trong những ch́a khóa cho sức khỏe năo mà chúng ta nắm giữ trong tay ḿnh.”
Tập thể dục là một trụ cột khác của sức khỏe nói chung cũng chuyển thành sức khỏe năo bộ. "Khi bạn tập thể dục, trái tim sẽ bơm thêm oxy và chất dinh dưỡng lên năo", theo Small, tác giả của bản tin The Health Health Report, cho biết. "Cơ thể bạn tạo ra yếu tố tế bào thần kinh có nguồn gốc từ năo (BDNF), mà kích thích tế bào thần kinh của bạn mọc lên các nhánh, do đó các tế bào năo có thể giao tiếp hiệu quả hơn.”
Trong khi chế độ ăn uống kiêng cữ và tập thể dục có lẽ là hai yếu tố lối sống có ảnh hưởng nhất liên quan đến pḥng ngừa chứng mất trí nhớ, các yếu tố khác cũng góp phần hữu ích. Lưu ư rằng điều quan trọng là giảm căng thẳng thông qua thiền định hoặc các phương tiện khác, ngủ đủ giấc (ít nhất bảy giờ mỗi ngày), kết nối xă hội và kích thích tinh thần bằng cách thực hiện các câu đố, học những điều mới, thực hành các kỹ thuật ghi nhớ, và thử thách trí năo của bạn.
Ḿ gói du nhập vào Việt Nam từ những năm 60 và đă trở nên khá phổ biến trong mọi tầng lớp của xă hội miền Nam.
Ḿ gói c̣n được gọi là ḿ ăn liền, ḿ ramen, ḿ hành, ḿ cua, ḿ hai tôm, Kung Fu, Vifon, v,v…có thể được xem như fast food kiểu VN ăn ở nhà.
Ḿ có nhiều dạng: gói, hộp, ly, tô.
Nó là vị cứu tinh của những kẻ độc thân, của sinh viên, học sinh nghèo, của người quá bận rộn, của kẻ làm biếng nấu nướng mất công…và trong trường hợp vợ chồng bận gây lộn.
Trong thực tế, ḿ gói thường dùng như một món ăn chơi cho đỡ dạ (snack)
Video:
How Instant Noodles Are Made: Pilot Line At The Wheat Marketing Center
Có điểm hơi bất lợi là ḿ gói chứa quá nhiều bột ngọt,chất béo băo ḥa (xấu), chất béo trans. Nên coi chừng gói dầu, mỡ và gói muối trong bao. Gần đây có tin ḿ gói có chứa hóa chất độc nữa.
Trong quá tŕnh sản xuất, ḿ được chiên trong những loại dầu băo ḥa rẻ tiền chẳng hạn như dầu cọ (palm oil) và chất béo trans. Gói gia vị và gói muối chứa nhiều loại hóa chất, trong dó phải kể đến bột ngọt monosodium glutamate chứa nhiều sodium.
Những ai đang có vấn đề cao máu hypertension hoặc bạn nào đang uống thuốc trị trầm cảm antidepressant medication(MAO inhibitors), hay đang bị chứng suy tim ứ huyết congestive heart failure cần tránh thức ăn có nhiều muối sodium và bột ngọt v́ nguy cơ huyết áp sẽ tăng.
Health concerns
Instant noodles are often criticized as being unhealthy or junk food. A single serving of instant noodles is high in carbohydrates but low in fiber, vitamins and minerals. Noodles are typically fried as part of the manufacturing process, resulting in high levels of saturated fat and/or trans fat. Additionally, if served in an instant broth, instant noodles typically contain high amounts of sodium. The current U.S. Recommended Dietary Allowance of sodium for adults and children over 4 years old is 2,400 mg/day. Some brands may have over 3,000 mg of sodium per package in extreme cases. Instant noodles and the flavoring soup base also contain high amounts of monosodium glutamate. …
The most recent controversy concerns dioxin and other hormone-like substances that could theoretically be extracted from the packaging and glues used to pack the instant noodles. As hot water is added, it was reasoned that harmful substances could seep into the soup. After a series of studies were conducted, various organizations requested changes in the packaging.[5][6]
A recent concern on consumption of fried foods is the possible presence of oxidation products from poor maintenance of the oil. This can be a concern if the cooking oil is not maintained at the proper temperature or changed as often as necessary. (Wikipedia)
Ḿ gói có thể chứa hoá chất cấm
Tin sốc: Hầu hết ḿ ăn liền ở VN chứa chất độc phá hủy AND
“Cơn sốc v́ thực phẩm có chứa DEHP c̣n chưa qua th́ mấy ngày gần đây người tiêu dùng lại thêm một phen "rùng ḿnh" v́ phát hiện ḿ gói có chứa phẩm màu Tartrazine (E102), có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe, nhất là với nam giới và nhiều tác dụng phụ nguy hiểm…
E102 là chất màu tổng hợp có màu vàng chanh, không chỉ được sử dụng phổ biến ở ḿ ăn liền mà c̣n có trong đồ uống, rượu, nước giải khát, snack v.v…”(ngưng trích Phunutoday.vn)
vb_mi_goi_saigon__2_-large-content
Ḿ “Gấu Đỏ”, nhăn ḿ quảng cáo rầm rộ nhất trên TV và thường khuyến măi, rút số…(Photo VB)
SAIGON (Tổng hợp) -- Cơn sốc v́ thực phẩm có chứa hóa chất DEHP c̣n chưa qua th́ gần đây người tiêu dùng ở Việt Nam lại thêm hoang mang v́ phát hiện ḿ ăn liền (gọi tắt là ḿ gói) có chứa phẩm màu tartrazine (kư hiệu: E102) là nguy cơ gây nhiều chứng bệnh.
Theo bài “Ảnh hưởng độc hại của tatrazine đến khả năng sinh sản...” (ngưng trích - Báo nguy: Nhiều Ḿ Gói Ở VN Chứa Phẩm Màu Độc Hại-Vietbao.com 31/7/2011)
Ḿ gói và tôi
Dù ở trong nước hay dù ở ngoài nước, ḿ gói cũng đă chiếm một chổ đứng khiêm nhường trong tập tục ăn uống của đa số chúng ta.
Tiện một cái, là giữa đêm, lỡ có đói bụng bất tử th́ xuống bếp lôi ra một gói ḿ, chế nước, bỏ vô thêm vài con tép, tôm khô, môt chút rau cải nếu có, xong đút vô ḷ vi ba microwave, nhấn 5 phút là sẽ có một tô ḿ nóng thơm phức. Cam đoan ngon hơn cái BigMac giá 5$.
Nếu có đầy đủ gia vị và nguyên liệu, như thịt xá xíu, tôm, tép, cua, hành ng̣ chúng ta có thể biến ḿ gói thành một món cao lương mỹ vị không bằng.
blank
Thấy thèm không?? Ḿ ăn liền ở nhà, vốn 1$ (photoNTC 20/8/2014)
.
Ḿ gói là một món ăn quá b́nh dân và phổ thông của người ḿnh từ hơn 50 năm nay.
Tại Canada, năm 2012 một thùng ḿ giá lối 14$. Gói nhỏ xíu, ăn không ngon bằng ḿ hành 20 năm về trước.
Không phải thưong hiệu nào ḿnh cũng ăn được. Có loại ăn không ra hồn, nhưng cũng có loại th́ “ăn được” (huề vốn!)
Giữa cái big Mac và tô ḿ gói, th́ người gơ xin chọn ḿ gói, v́ cái gu Á châu và nhứt là nó lúc nào cũng gần gũi với ḿnh theo vận nước nổi trôi.
Nhớ lại ngày xa xưa, lúc đi thụ huấn quân sự khóa đặc biệt giáo chức 9 tuần tại Trung tâm huấn luyện Chi Lăng (Thất Sơn) năm1968 và Quang Trung (Hóc Môn) 1969, đôi khi tác giả cũng hay lết xuống cantine làm bậy một tô ḿ ăn liền nóng hổi, ngon ơi là ngon, hơn cả cơm nhà bàn nhiều… nhiều lắm.
Trong 4 năm (81-85) lúc đi học lại thú y tại Université de Montréal, tác giả phải ở xa gia đ́nh những ngày trong tuần. Ḿ gói hầu như là món ăn của ḿnh vào buổi ăn trưa.Trong locker của ḿnh luôn luôn có dự trử ḿ gói và bánh cracker để lúc nào cần th́ có …nghèo mà!
Tụi bạn bè da trắng có vẻ rất ngạc nhiên v́ nó không thấy ḿnh ăn ǵ khác hơn là “cơm hộp” (đựng trong hộp plastic) và ḿ Ramen- Encore du riz, toujours le riz et le Ramen.?!
Tối, thức khuya gạo bài, ḿnh thường hay đói bụng bất tử nên không ǵ hơn là làm bậy một tô ḿ hành trước khi đi ngủ.
Thời gian c̣n đi làm việc, trong giờ nghỉ ăn trưa, tác giả cũng đă từng ăn ḿ gói liên tục và dễ dàng trong nhiều tuần lễ cho nó tiện, nhưng chịu thua nếu bị bắt buộc phải ăn McDo, pizza hoặc bánh ḿ sandwich mỗi ngày trong ṿng một tuần.
Như lúc đi học thú y ở ST hyacinthe, Québec , trong tủ locker của tác giả tại cơ quan, lúc nào cũng thủ sẵn ḿ gói và bánh cracker Premium plus v,v…để cầm cự. Thứ sáu cuối tuần th́ bạn bè làm việc chung thường góp tiền order pizza ăn tại bureau và đấu láo với nhau…ÔI cái thời vàng son, tự do là lúc c̣n đi làm việc các bạn ơi…!
blank
Khi đói bụng, ăn đở Bánh crackers non salé (Photo NTC 2013)
Ngày nay đi du lịch, không ít bà con ḿnh cũng thường mang theo năm ba gói ḿ pḥng khi “hữu sự”, khi “kiến cắn bụng giữa khuya” tại những nơi xa lạ. Có nhiều loại ḿ, như Ricey và Mama có thể xé gói ra ăn liền như ăn chip, khỏi cần phải nấu.
Có người c̣n mách nếu ăn phở (ở nhà nấu) hay ăn ḿ gói mà bỏ thêm một chút cơm nguội vào tô lúc ăn th́ nó ngon hơn?
Thậm chí trên chuyến bay của Cathay Pacific, giữa khuya, cô tiếp viên duyên dáng hỏi hành khách có muốn ăn một cái snack không th́ ḿnh xin cô em cho ḿnh instant noodle please.
Chứng Chán Ăn Do Thần Kinh
22/05/2020
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
BS Nguyen Y Duc
Bác Sĩ Nguyễn Ư Đức
Đây là rối loạn về sự tiêu hóa mà tiếng Anh gọi là Anorexia nervosa với đặc tính là bệnh nhân từ chối ăn.Người bệnh có quan niệm sai về cơ thể của ḿnh và ám ảnh sợ bị mập v́ họ cứ nghĩ là ḿnh mập mặc dù khi cân th́ lại là gầy.
Đa số bênh nhân là phụ nữ.Trong một nghiên cứu tại Rochester, Minesota, tỷ lệ của bệnh chán ăn là cứ 100,000 bệnh nhân th́ khoảng 270 là nữ và nam chỉ có 22.Nói chung số người nữ ở Hoa Kỳ bị bệnh thay đổi từ một cho mỗi 100 tới một cho tới mỗi 250. Vào khoảng giữa năm 1970, một nghiên cứu trong số những người nữ trẻ của trường tư đưa tới kết quả tương tự:cứ một trong số 100 nữ sinh quá 16 tuổi bị chứng anorexia nervosia.
Anorexia nervosia rất hiếm khi thiếu thực phẩm hoặc trong thời kỳ đói ăn nhưng nó không đưa tới một bệnh mới.Chứng này là một mốt nhất thời phổ thông được xác định bởi các bác sĩ người Anh và Pháp vào năm 1870.Nó trở thành mốt rất phổ thông vào các năm sau chiến tranh thế giới lần thứ hai và khi, như là nhà bỉnh bút về sức khỏe Jane E. Brody thấy rằng có một sự gia tăng bất chợt của nữ giới khi họ biết về chứng này và chọn nó như một cách để diễn tả xúc động và rối loạn xă hội.
Có điều chắc chắn là các rối loạn xă hội và tâm lư có thể tạo ra Anorexria-nhất là nhấn mạnh về vẻ quyến rũ mảnh mai, dáng người trẻ trung và không thích mập./.
Viêm Ruột Dư
Cho tới năm 1886, khi ruột dư được biết là có thể giải phẫu để điều trị th́ trước đó nhiều người chết v́ viêm phúc mạc do cục thịt dư bị vỡ.
Sau năm 1902, viêm ruột dư lại tăng lên khi các bác sĩ biết rằng viêm ruột dư là bệnh nhiễm và bắt đầu biên thuốc xổ để giảm bệnh táo bón được coi như gây ra viêm ruột dư.
Vào thập niên 1930, khi thuốc xổ được không dùng tới th́ số tử vong lại bắt đầu giảm. Hiện nay mỗi năm có khoảng 250,000 cắt ruột dư và từ 15,000 tới 20,000 tử vong.mỗi năm.
Ngày nay rủi ro của viêm ruột dư là một trong 15. Viêm ruột dư thường thấy ở lớp tuổi từ 10 tới 30, ít khi xẩy ra ở lớp tuổi quá già hoặc quá trẻ.Nam cũng như nữ đều bị viêm bằng nhau.
Cánh tay
Trái banh ném đi tùy thuộc vào chiều dài của cánh tay người cầu thủ ném bóng và sức mạnh ở vai.Cánh tay càng dài và vai càng mạnh thỉ trái banh càng đi xa.
Ngay khi sinh ra, cánh tay nam giới thường dài hơn là cánh tay nữ giới.
Tới tuổi dậy th́, nam giới có được cái lợi thứ hai là khi testosterone làm vai lớn lên và cơ bắp ở lồng ngực dầy ra. Kết quả của kích thích tố tăng trưởng này là phần trên của cơ thể mạnh hơn phần cơ thể của nữ giới tới từ hai tới ba lần.V́ thế tại sao nữ lực sĩ lại có vẻ kém nam lực sĩ ở các môn thể thao như nói về sức mạnh về ném.
Khi một toán bóng chầy cần một cầu thủ ném bóng mạnh và nhanh th́ chỉ cần cơ thề chứ không phải giống tính để quyết định nam giới là lựa chọn thích hợp hơn là nữ giới./.
Ăn Nhiều Muối Không Tốt Cho Sức Khỏe
20/05/2020
Bs thú y Nguyễn Thượng Chánh DVM
Muối là một chất rất cần thiết cho sự sống của con người. Hầu như trong tất cả mọi bữa cơm, dù chay hay mặn, đều có sự hiện diện của muối trong thức ăn.
***
-Disclaimer-(Chối từ trách nhiệm) tác giả không phải là y khoa BS, và cũng không phải là dược sĩ – Bài viết ch́ là một tổng kết từ các tài liệu khoa học ngoại quốc đáng tin cậy mà thôi-Mọi nghi vấn xin các bạn vui ḷng tham khảo với bác sĩ gia đ́nh.
Slash the Salt Part II – Do You Avoid Salt Shakers? You Probably ...
Muối cũng xâm nhập cả vào lănh vực văn chương b́nh dân truyền khẩu của văn hóa Việt Nam, như “Cá không ăn muối cá ươn, con căi cha mẹ trăm đường con hư’’ (giáo dục con cái) hay “Miệng ăn mắm ăn muối, đừng có nói bậy bạ không nên’’ (có tính cách dị đoan, sợ đụng chạm đến thánh thần) hoặc b́nh dân hơn th́: “C̣n trẻ quá mà tóc đă điểm muối tiêu rồi!” (có người dám nói là tại ǵ xấu máu) và chót hết là “Ông chủ tao đă đi bán muối rồi” (tức là ổng đă đi tàu suốt về bên kia thế giới).
Trong chuyện bếp núc th́ có muối mè, muối tiêu, muối ớt, muối sả, hột vịt muối, cà muối, v.v…C̣n có khát nước th́ làm bậy một ly nước đá chanh muối cũng đă lắm.
Muối giúp cho món ăn bớt nhạt nhẽo, tăng khẩu vị và dễ bắt cơm hơn.
Trớ trêu thay ngày nay khoa học cho biết ăn quá nhiều muối sẽ không tốt cho sức khỏe.
Khô cá sặc bổi
KHÔ CÁ SẶC -Ngon nhưng rất nhiều muối
Muối và sức khỏe
Con người ta sống được là nhờ có muối, nói đúng ra là nhờ chất sodium trong muối...
Sodium rất thiết yếu trong việc điều ḥa và giúp thể dịch trong cơ thể được giữ ở một mức độ thích nghi.
Sodium cũng c̣n dự phần trong các hoạt động biến dưỡng như giúp vào hoạt động dẫn truyền mệnh lệnh thần kinh, hấp thụ dưỡng chất của tế bào và co thắt của các cơ.
Nhu cầu về muối thay đổi tùy theo tuổi tác, trọng lượng cơ thể, nếp sinh hoạt và cũng tùy theo sức khỏe của mỗi người.
Ở người có sức khỏe b́nh thường, sự thặng dư sodium được thận loại bỏ ra ngoài theo nước tiểu và mồ hôi.
Ở một số người khác có tính nhạy cảm với muối, th́ sự loại bỏ sodium như vừa kể không mấy dễ dàng nên tỉ lệ chất nầy không ngừng gia tăng lên măi kéo theo hiện tượng giữ nước trong gian bào và trong máu.
Để thích nghi với sự gia tăng của một khối lượng máu quá lớn, tim phải làm việc nhiều hơn và mạnh hơn đồng thời hệ thống mạch máu phải giăn nở thêm hơn.
Áp lực lưu thông của máu trong huyết quản nếu vượt qua một giới hạn nào đó sẽ được xem là hiện tượng cao máu (hypertension).
Khi đo huyết áp, ở người b́nh thường giới hạn tối đa không nên vượt qua là 140/90. Đối với những người đang bị bệnh tiểu đường th́ giới hạn tối đa là 130/80.
Trong các trường hợp huyết áp động mạch có vẻ cao hơn b́nh thường th́ bạn cần phải đi khám bác sĩ.
Khoa học gọi hiện tượng cao máu là kẻ giết người thầm lặng v́ lẽ nó giết ta một cách thật âm thầm, bất ngờ mà không báo hiệu ra một triệu chứng ǵ trước đó cả.
Tuổi tác càng cao th́ sức đàn hồi của động mạch lại càng giảm v́ vậy bệnh cao máu càng dễ xuất hiện, rất nguy hiểm v́ có thể gây ra tai biến mạch máu năo.
Tất cả các nhà khoa học trên thế giới đều chỉ đích danh sự thặng dư muối như là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh cao huyết áp động mạch.
Để theo dơi huyết áp của ḿnh một cách thường xuyên, bạn có thể mua một cái máy để mỗi ngày tự đo lấy huyết áp của ḿnh. Bạn cũng có thể ghé vào bất kỳ những pharmacies lớn nào tại Hoa Kỳ hay Canada để nhờ họ đo giùm. Dịch vụ nầy hoàn toàn miễn phí!.
Các loại sodium
Muối (chlorure de sodium) dùng để nêm nếm thức ăn tức muối bọt, chỉ chiếm có một phần nhỏ trong tổng số lượng sodium thật sự được sử dụng, số c̣n lại bao gồm sodium hiện diện một cách tự nhiên trong thực vật rau cải, trái cây và cuối cùng là các loại sodium khác, không ở dưới dạng muối, được sử dụng để pha trộn vào thực phẩm biến chế. Mục đích chính là để giúp gia tăng phẩm chất, hương vị, màu sắc và để việc tồn trữ được kéo lâu dài hơn.
Ngoài việc sử dụng muối để bảo quản, sodium c̣n giúp sản phẩm tăng tính giữ nước và thêm cân. Đây là hiện tượng thường thấy trong kỹ nghệ sản xuất thịt nguội (charcuterie) thí dụ như saucisse, jambon, v.v...
Sự kiện thực phẩm công nghiệp có chứa nhiều muối như pizza, chip, BigMac, Gà KFC, đậu phọng rang, v.v…cũng khiến người tiêu thụ dễ bị khát nên có khuynh hướng cần phải uống nước và đương nhiên giúp nhà hàng tăng số bán các loại nước ngọt như Coke, Pepsi, Seven Up...
Các loại muối sodium nầy được gọi là muối ẩn (caché, hidden) rất nguy hiểm v́ chúng ta không thể thấy chúng được.
Đó là Nitrite de sodium và erythorbate de sodium (dùng trong kỹ nghệ thịt nguội để ướp lạp xưỡng, saucisse, jambon, hot dog, nem…), Bicarbonate de sodium c̣n gọi là baking powder (men, bột nổi để làm bánh), Phosphate de sodium, Benzoate de sodium (trong trái cây khô), Citrate de sodium (trong các loại đồ hộp), Propionate de sodium (giúp bánh ḿ không bị mốc meo) và chót là Monosodium glutamate (MSG) mà chúng ta quen gọi là bột ngọt hay ḿ chín...Sản phẩm có chứa muối sodium nhưng ăn lại không thấy mặn. Chết người là chỗ đó!
Những chất ǵ có thể thay thế được muối?
Trên thị trường cũng có một số sản phẩm có thể được dùng để thay thế muối ăn (Salt substitute) v́ chứa rất ít hoặc không có chứa sodium ǵ hết.
Thông thường th́ những sản phẩm loại này lại chứa quá nhiều potassium nên không mấy thích hợp cho một số người.
Thức ăn nào có chứa nhiều sodium?
Hầu như thức ăn, thức uống nào cũng có chứa ít nhiều sodium hết.
Sodium có trong thịt, thịt nguội charcuterie (jambon, saucisse), thịt bacon, lạp xưỡng, tôm cá, trong đồ conserve, các lon súp, súp dưới dang bột (soupe déshydratée), các lon rau đậu, các lon nước ép trái cây như tomato juice, cocktail aux légumes V8, Clamato, trong thức ăn đông lạnh frozen meals, plats cuisinés, trong các loại fast food (pizza, hamburger, Gà KFC, McCroquettes…), trong tất cả các loại chip, ḿ gói, trong sữa, bơ, margarine, fromage, trong nước khoáng (mineral water) như Vichy celestin, cải chua choucroute (sauerkraut) và cả trong rau quả chẳng hạn như celeri...
Đối với các món ăn VN, món ăn nào mặn là có nhiều muối tức phải chứa nhiều chất sodium rồi, chẳng hạn như tương, chao, miso, nước tương, dầu hào, nước mắm, các loại cá khô, cá mặn, tép rang, tôm kho Tàu, tôm khô, khô ḅ, dưa mắm, các loại mắm như mắm nêm, mắm ruốc, mắm ruột, mắm kho, mắm chưng, bún mắm, thịt kho, cá kho, cua rang muối, hột vịt muối, xoài tượng chấm nước mắm đường, v.v…
Ăn nhiều sodium: hăy coi chừng!
Ở những người có sức khỏe b́nh thường th́ cơ thể tự điều ḥa lượng sodium sử dụng bằng cách thải bớt ra ngoài qua mồ hôi, qua nước tiểu và qua phân.
Đối với một số người khác, sự thặng dư sodium sẽ có hại cho tim thận, cũng như làm tăng huyết áp động mạch và có thể dẫn đến tai biến mạch máu năo rất nguy hiểm…Tiêu thụ quá nhiều sodium sẽ kéo theo mất mát calcium qua thận và có thể dẫn đến t́nh trạng loăng xương (osteoporosis) và có nguy cơ dễ bị găy xương.
Ngược lại, một t́nh trạng thiếu sodium rất hiếm thấy xảy ra do vấn đề ăn uống thiếu thốn. Thiếu sodium sẽ làm cho cơ thể bị mất nước (deshydratation). Sự kiện này có thể thấy xảy ra trong trường hợp xuất mồ hôi quá nhiều, bị tiêu chảy lâu ngày, hoặc do ói mửa dữ dội.
Ngoài ra việc uống quá nhiều thuốc lợi tiểu (diuretic) để mong giảm cân cho ốm cũng dễ đưa đến t́nh trạng cơ thể bị thiếu sodium...
Di truyền cũng có thể là một nguyên nhân gây ra huyết áp cao. Người ta ước lượng có từ 10 đến 30% dân số Bắc Mỹ có mang sẵn trong người gène cao máu.
Một số nhà khoa học th́ cho rằng sodium không phải là nguyên nhân trực tiếp của vấn đề làm cao huyết áp. Nó chỉ làm trầm trọng thêm các yếu tố khác liên hệ với bệnh lư này mà thôi.
Ngoài muối ra, một số yếu tố khác như thuốc lá, nếp sống ù ĺ ít vận động, béo ph́, stress cũng ảnh hưởng đến việc làm tăng huyết áp động mạch.Tháng tư, 2007 tạp chí Hypertension có đăng tin một nhóm khảo cứu gia thuộc Đại học Bristol Anh Quốc qua thí nghiệm trên chuột đă nhận diện được nguyên nhân gây hiện tượng gia tăng huyết áp. Đó là protein Junctional Adhesion Molecule-1 (JAM-1)...JAM-1 được t́m thấy trong lớp tế bào endothelium, tức các tế bào lát trong ḷng các mạch máu năo bộ. Sự kiện khá đặc biệt là JAM-1 có tác dụng giam giữ các bạch huyết cầu, gây nên t́nh trạng viêm sưng (inflammation) năo, cản trở việc lưu thông máu và giới hạn nguồn cung cấp oxy trong đầu. Với khám phá quá mới mẻ nầy, các nhà khoa học nghĩ rằng trong tương lai phương cách trị liệu bệnh cao máu có thể sẽ được duyệt xét lại.
Vậy các bạn hăy cẩn thận. Ăn mặn quá có hại cho sức khỏe.
Cơ quan American Heart Association lúc trước khuyến cáo mọi người nên giảm số lượng muối dùng hằng ngày ở mức độ tối đa là 2300mg. Nay họ thấy số đó vẫn c̣n quá cao nên ấn định xuống c̣n 1500 mg sodium/ ngày, tức là lối ½ muỗng café muối. (muối chứa 40% sodium và 60% chlore)..
Trong thực tế, chúng ta tiêu thụ nhiều gấp bội số lượng trên.
The AHA’s previous suggestion – set forth in the U.S. Dietary Guidelines for Americans back in 2005 – called for a maximum upper limit of 2,300 milligrams of salt daily. Most experts now believe that this figure is much too high for the average person, and have lowered the official recommended limit to 1,500 mg per day
Tại Canada luật bắt buộc nhà sản xuất phải trộn thêm 0,01% iode (iodure de potassium) vào muối bán để ngừa bướu cổ (goiter, goître) do t́nh trạng tuyến giáp trạng thiếu iode gây ra.
Chế độ ăn kiêng, ít muối, ít sodium
Những ai đang có vấn đề tim mạch, huyết áp cao, thận yếu hoặc đang bị tiểu đường th́ nên cẩn thận trong việc ăn uống. Không nên ăn mặn quá.
Tùy theo t́nh trạng của bệnh nhân mà bác sĩ sẽ kê ra các chế độ ăn kiêng thích hợp.
Trong thực tế, tại Canada và Hoa Kỳ luật bắt buộc nhà sản xuất phải nêu rơ số sodium chứa trong sản phẩm.
Nhăn hiệu dinh dưỡng Nutrition Facts ghi trên sản phẩm có thể giúp chúng ta có một ư niệm về sodium trong món hàng.
Nếu bạn muốn tính ra số lượng muối th́ phải lấy số lượng sodium và nhân cho 2,5.
Thí dụ 500mg sodium X 2,5= 1250mg muối (hay 1,25g), và nhớ rằng đây chỉ là số lượng sodium của một phần chuẩn (par portion, per serving size) mà thôi.
Ăn càng nhiều th́ số lượng muối càng tăng!
Tại Cadana, những nhăn hiệu sau đây có nghĩa là ǵ?
Cơ quan Kiểm tra thực phẩm Canada (CFIA), thông qua luật về nhăn hiệu đă quy định rơ rệt những từ ngữ được cho phép ghi trên bao b́, thí dụ:
*SANS SEL AJOUTÉ ou NON SALÉ: Không có thêm muối vào thức ăn. Các nguyên liệu sử dụng cũng không có chứa một lượng sodium nào đáng kể hết.
*FAIBLE TENEUR EN SEL ou EN SODIUM ou HYPOSODIQUE: Thức ăn chứa 50% muối (hay sodium) ít hơn sản phẩm b́nh thường và cũng không thể có hơn 40mg sodium cho 100g (nếu là cheddar cheese) cũng như không thể có hơn 80mg sodium cho 100g nếu là thịt hay cá. Được kể như sản phẩm để ăn kiêng (diète).
*SANS SEL ou SANS SODIUM: Không chứa hơn 5mg sodium cho 100g sản phẩm. Đây là loại thực phẩm chứa ít muối, ít sodium nhất.
Muối, một vấn đề lo nghĩ của nhiều quốc gia
World Action on Salt and Health (WASH) là một tổ chức quốc tế quy tụ trên 200 chuyên gia đến từ 48 quốc gia đă thực hiện một cuộc điều tra về hàm lượng muối của 30 sản phẩm giống nhau được bán trong các hệ thống siêu thị và nhà hàng Fast food trên khắp thế giới.
Riêng đối với Canada, kết quả thật đáng ngại v́ có nhiều món hàng cho thấy có chứa một hàm lượng muối 17 lần nhiều hơn sản phẩm đồng loại bán ở các xứ khác. Thủ phạm bị nêu đích danh, đó là Kellog’s, Burger King và McDonald’s (Le Peril blanc, Protégez Vous, No Mai 2007).
WASH cho biết vấn đề muối không phải chỉ thuần túy giới hạn ở các món như hamburger, khoai Tây chiên hoặc vài loại céréale đâu, nhưng theo họ nguồn sodium quan trọng và đáng ngại nhất xuất phát từ các loại thịt nguội (charcuterie), thịt biến chế, chip, bánh biscuit, crackers, craquelins, bánh ḿ khô (biscottes), thức ăn làm sẵn đóng hộp (plats cuisinés), các loại sauces, soupe lon, bột soupe (soupe déshydratée).
Nói chung là muối nằm rất nhiều trong các loại thực phẩm biến chế công nghiệp.
Coi chừng, có khi một thức ăn giàu sodium không nhất thiết là phải có vị mặn lúc ăn vào đâu. Sodium có thể thấy trong bánh ḿ, trong các thỏi cớm céréale (barres tendres, chewy granola bars) và thậm chí…có thể thấy cả trong cà rem nữa (alginate de sodium).
Nhiều quốc gia trong khối Liên Hiệp Âu châu đă ư thức rằng sự thặng dư muối là một vấn đề y tế công cộng quan trọng...
Tại Finlande, sự can thiệp của chính phủ vào vấn đề muối từ những năm 1970 đến cuối những năm 1990 đă làm cho sự tiêu thụ muối giảm xuống c̣n 30%...
Ở Anh quốc, cơ quan Food Standards Agency năm 2003 đă tung ra chiến dịch nhằm kích động giới kỹ nghệ hạn chế lượng sodium trong một số mặt hàng chẳng hạn như trong các lon súp, rau cải đóng hộp, bánh ḿ và fromage. Mục đích chính của chiến dịch nhằm cắt giảm 1/3 số muối tiêu thụ ở mỗi người dân Anh xuống để không được vượt quá giới hạn 6gr/ngày...
Tại Pháp, cơ quan Agence Francaise de Sécurité Sanitaire des Aliments cũng rất quan tâm đến vấn đề muối trong các sản phẩm bán trên thị trường.
Năm 2002 chính phủ Pháp đă đặt ra một chương tŕnh nhằm giảm thiểu sự tiêu thụ muối ở người dân xuống 20% trong ṿng năm năm...
Tại Canada, dù rằng mối nguy cơ của muối đă quá rơ rệt rồi nhưng bộ luật Loi sur les Aliments et Drogues vẫn không xem muối như một chất phụ gia (food additive) nên không ấn định hàm lượng tối đa sodium dùng trong thực phẩm. Muối chỉ được xem như là một nguyên liệu b́nh thường mà thôi.
Tin ngược đời gây hoang mang cho mọi người (Nov 2011)
Mấy năm trước đây (Nov, 2011) có khảo cứu đưa ra nhận xét là ăn ít muối quá cũng không phải là điều tốt như người ta thường nghĩ.
Vậy các nhà khoa học cần phải xét lại đường lối quy định đâu là giới hạn muối có thể ăn vào mà không hại đến sức khỏe?
Lư do, giảm muối xuống một mức độ nào đó sẻ làm tăng hormones và một vài hợp chất. Sự kiện nầy có thể làm hại tim. Các chỉ số sau đây sẽ thay đổi.
-tăng cholesterol
-tăng Triglyceride (yếu tố nguy cơ của độy quỵ và tai biến mạch máu năo)
-tăng enzym renin (là yếu tố liên hệ với áp huyết)
-tăng các hormones adrenalin và noradrenalin (có ảnh hưởng đến áp huyết và nhịp đập của tim)
Khám phá nầy đă gây ra nhiều tranh căi từ các giới khoa học.
Từ lâu các nhà khoa học và CDC đều chỉ đích danh rằng thoái quen ăn quá mặn là nguyên nhân làm tăng áp huyết và bệnh tim mạch.
« People should not worry about salt intake » says JAMA. 10 nov 2011
Just last month, the Centers for Disease Control and Prevention released a report saying Americans in general consume way too much sodium, and it’s putting our health at risk. Numerous studies have shown excessive dietary salt can lead to hypertension (high blood-pressure), which is a major risk factor for stroke and heart disease.
But this new study—published online this week in the American Journal of Hypertension—reviewe d data from 167 studies comparing high and low sodium diets, and the results are surprising. In folks with normal or high-blood pressure, a low-sodium diet did bring blood pressure down. But a low-sodium diet also corresponded to significantly higher:
Cholesterol levels
Triglyceride levels (a factor linked to heart attack and stroke)
The enzyme renin (which is linked to high blood pressure)
The hormones noradrenaline and adrenaline (which can affect blood pressure and heart rate)
“In my opinion, people should generally not worry about their salt intake,” said study author Dr. Niels Graudal, of Copenhagen University Hospital in Denmark.
Graham MacGregor, a professor of cardiovascular medicine and chairman of the World Action on Salt campaign group, told Reuters he strongly disagrees with Graudal’s conclusions. The review “clearly shows once again that decreasing salt intake lowers blood pressure,” said MacGregor”.
Khảo cứu của Đại học Mc Master Canada, đăng trong The Journal of the Merican Medical Association cũng đưa ra một kết luận tương tợ : Ở những người đang bị bệnh tim và tiểu đường, ăn quá quá ít muối có thể làm gia tăng nguy cơ chết v́ bệnh tim mạch.
Too little salt also a health risk, Mc Master study finds
McMaster University research has found that too little salt in the diet of people with heart disease and diabetes may increase the risk of cardiovascular death.
While doctors have warned for years that too much salt is not good, the Hamilton university study of 28,880 people with an increased risk of heart disease between 2001 and 2008 found that a daily intake of less than three grams — or slightly more than a teaspoon — can also increase the risk of heart attack and stroke.
The study was published Tuesday in the Journal of the American Medical Association.
“We did find that too little salt was associated with an increased risk,” said researcher Dr. Martin O’Donnell, an associate clinical professor of medicine at McMaster, told the Toronto Star in a telephone interview from Ireland, where he splits his research time.
The study found moderate sodium intake was associated with the lowest risk of cardiovascular events; high sodium intake with increased risk and low sodium intake with increased risk in cardiovascular deaths and hospital admission for heart failure.
Some studies have reported that low sodium intake can contribute to high blood pressure, which in turn may increase cardiovascular risks.
Trên đây chỉ là kết quả của khảo cứu xét qua một khía cạnh nào đó mà thôi.Vậy nên cẩn thận.
Ăn quá mặn một cách thường xuyên vẫn là việc chúng ta cần nên tránh.
Kết luận
H́nh như dân VN ḿnh có thói quen ăn rất mặn.
Không biết có phải đây là nhu cầu tự nhiên của các dân tộc ở những xứ nóng, nhất là đối với những người lao động nặng nhọc thường hay bị đổ mồ hôi nên mất nhiều sodium hay không?
Ngày xưa lúc c̣n nhỏ chúng ta cũng thường hay nghe người lớn nói là ăn mặn cho chắc da, chắc thịt, cho khỏe đó sao?
Muối, đường và mỡ là ba vấn đề quan trọng mà không ai lại có thể thờ ơ được.
Đây cũng là mối lo ngại chính yếu của những người lớn tuổi lúc ăn uống.
Đối với một số người kể cả tác giả, thói quen ăn mặn cũng không dễ ǵ một sớm một chiều mà bỏ đi được./.
Tất că đại gia đ́nh chúng ta tại Montreal, và bên VN cầu xin TRỜI PHẬT phù hộ cho gia đ́nh cháu sớm trở lại cuộc sống b́nh thường-NAM MÔ A DI ĐÀ PHẬT.
blank
blank
***
Săn sóc bệnh nhân ở giai đoạn cuối đời có mục đích nhằm giảm thiểu sự đau nhức và tạo cho họ có được một ít thoải mái trong những ngày c̣n lại trên dương thế.
Chẳng hạn như cấp thuốc morphine, thay tă, thay quần thay áo, làm giường, giúp bệnh nhân trong việc ăn uống, trong vấn đề vệ sinh, tắm rửa hằng ngày, v.v…
Đó là những công việc thường lệ của một nhân viên điều dưỡng (préposé aux bénificiaires)
Đây là một job không phải dễ, rất cực nhọc, đ̣i hỏi một sức chịu đựng cao, một sự cảm thông và nhẫn nại hơn người.
Không phải ai cũng có thể làm được hết đâu.
Làm việc trong một khung cảnh đượm vẻ thê lương, nặng nề, và đầy rẫy âm thanh rên xiết suốt ngày suốt đêm, những người làm công việc nầy cũng không dám nói là ḿnh chai đá dững dưng được trước cảnh đời quá phủ phàng, kiếp nhân sinh quá phù du…
« Con người chịu đựng đớn dau và chết một ḿnh-L’homme soufre et meurt tout seul » (Giáo sư Trần Quang Đệ)
Tạm trị và săn sóc cuối đời (palliative care and end of life care)
Tạm trị (palliative care) không có mục đích chửa trị nhưng chỉ giúp bệnh nhân bớt sự đau đớn về thể xác và tin thần (như lo âu và trầm cảm).
Săn sóc cuối đời (hospice care) luôn luôn có kèm theo palliative care.
Bệnh nhân có thể được tạm trị palliative care bất cứ trong giai đoạn nào của bệnh tật.
Serious illnesses can cause physical symptoms, such as pain, nausea or fatigue. You may also have psychological symptoms like depression or anxiety. The treatments for your disease may cause symptoms or side effects. Palliative care relieves symptoms without curing your disease.
Hospice care, care at the end of life, always includes palliative care. But you may receive palliative care at any stage of a disease. The goal is to make you comfortable and improve your quality of life.
Bs Nguyễn Văn Đích- Săn sóc những giây phúc cuối đời
Bộ phận săn sóc cuối đời trong bệnh viện là một tập hợp của nhiều ngành để có thể đáp ứng nhu cầu của người sắp ra đi cũng như của thân nhân.
Lấy thí dụ đơn vị săn sóc cuối đời tại bệnh viện Hôpital du Sacré Cœur de Montreal, làm việc thường trực 24 giờ/ngày và 7 ngày/tuần . Được chấp nhận vào đơn vị, là những người bị cancer giai đoạn cuối, bệnh nan y về thần kinh, về biến dưỡng và nội tiết. Đồng thời cũng có những người mắc các chứng bệnh ngặt nghèo nhưng họ chuộng giải pháp ở nhà. Họ đến để được bác sĩ điều chỉnh lại liều lượng thuốc giảm đau.
La grande majorité des personnes admises sur l’Unité est affectée par un cancer en phase terminal. Plusieurs autres patients combattent des maladies terminales non néoplasiques, des maladies neurologiques, des maladies métaboliques et endocriniennes. Également, certains patients vivant à domicile, souffrant de maladies sérieuses, visitent l’Unité dans le but d’ajuster leur médication afin de soulager la douleur éprouvée, ce qui leur permet une qualité de vie plus décente.
Đơn vị gồm có những ai?
Bénévoles (thiện nguyện viên)
Médecins et résidents (bác sĩ và Sv nội trú)
Psychiatre (bác sĩ tâm thần)
Infirmières (y tá)
Infirmières auxiliaires ( y tá phụ)
Préposés aux bénéficiaires (nhân viên điều dưỡng ?)
Commis intermédiaire
Infirmière gestionnaire d’épisode de soins
Animateur de pastorale (người lo lễ nghi công giáo)
Tâm sự của một nhân viên điều dưỡng
NNT là cháu của người gơ là một nhân viên điều dưỡng (?) ( préposé aux bénificiaires) tại một bệnh viện lớn ở Montreal.
Mấy năm trước đây, cậu ta làm việc tại một bộ phận có thể được gọi là hắc ám nhứt . Đó là tầng bệnh nhân « tạm trị » trong giai đoạn cuối đời (unité de soins palliatifs)
Đây là đơn vị của các bệnh nhân hết thuốc chữa và chỉ c̣n chờ ngày ra đi mà thôi.
Sau đây là đôi ḍng tâm sự của cậu ta.
« …Cuộc đời đưa đẩy tôi làm nhân viên cho một bệnh viện ở Montreal.
Công việc của tôi là chăm sóc người bệnh, giúp cho họ có được những giây phút thoải mái để cuộc sống dễ chịu hơn trong những ngày cuối cùng của đời họ trên dương thế nầy.
Đó là những người bệnh già, bệnh nhân lú lẫn Alzheimer, những người bị ung thư vào giai đoạn cuối, những người mới vừa được mổ và những người bị bệnh tâm thần, v.v…
Bệnh nhân được tôi săn sóc nằm trong khoảng tuổi từ 18 đến 101 tuổi.
Có người c̣n rất trẻ, đâu trên dưới 20 tuổi mà phải chịu nằm chờ chết vỉ họ bị ung thư năo. Có người bị cancer vú, mùi hôi thúi nồng nặc rất khó chịu, cần phải băng bó vết thương lại bằng những loại băng có chất than charbon activé cho đỡ hôi thúi. Họ không ngớt rên la cả đêm v́ quá đau đớn và khó chịu. Họ thường năn nĩ để xin thuốc morphine để giảm đau.
Tôi thấy rất xót xa và cảm thương họ, nhưng biết làm sao bây giờ?
Biết chừng đâu một ngày nào đó ḿnh cũng sẽ như họ?
Trước t́nh cảnh như thế, người ta tự hỏi chúng ta có nên giúp bệnh nhân chấm dứt sự đau đớn vô ích đó càng sớm càng tốt hay không? Nhưng đây chỉ là ư tưởng riêng tư của mỗi người mà thôi.
Tôi rất xót xa mỗi khi thấy những bệnh nhân c̣n quá nhỏ tuổi mà phải vô nằm trong soins palliatifs. Họ chưa hưởng được ǵ cả trong cuộc đời quá ngắn ngủi. Đối với các cụ lớn tuổi, 80- 90 tuổi trở lên th́ dễ chấp nhận hơn v́ họ đă thật sự sống cuộc đời họ rồi. Chết là sự giải thoát khỏi thân xác già nua xấu xí, khỏi bệnh tật, khỏi sự đau đớn của thể xác và tâm hồn…Các cụ đă sống quá đủ rồi.
Theo sự quan sát của ḿnh, tôi thấy người bệnh rất sợ chết mà thân nhân cũng rất sợ xác chết nữa. Tôi muốn nói đến trường hợp của một cụ bà người Hoa, 85 tuổi. Con gái, 65 tuổi, của cụ bà thường phàn nàn sao đêm nào mẹ ḿnh cũng không ngớt gọi ḿnh làm ḿnh không ngủ nghê ǵ được cả. Rồi có một đêm nọ, người con gái không c̣n nghe tiếng mẹ ḿnh gọi nữa. Bà ta mới hỏi tôi và tôi cho biết là bà cụ đă đi rồi trong đêm qua. Người con mới xin tôi được mang găng tay và mặc áo blouse để vào nh́n mặt mẹ lần cuối cùng. Tôi nói bà cụ là mẹ th́ cần ǵ phải mang găng và bận áo choàng làm chi. Bà cứ việc vô đi, không sao đâu, nhưng bà ta không dám, mà chỉ đứng ngoài cửa lấp ló ngó vào và run cầm cập. Mẹ ḿnh mà ḿnh cũng sợ!
Mỗi khi có người vừa mới tắt thở, bác sĩ liền được mời đến để chứng thật. Phận sự của tôi sau đó là tháo gỡ hàm răng giả của người chết ra và bỏ vào hộp. Thay bỏ quần áo cũ ra và bận vào xác chết một cái áo giấy, cuộn xác kỹ lưỡng vào một tấm nylon to. Để xác lên xe và đẩy xuống nhà xác. Thế là xong một kiếp người!
Mỗi khi có người quá văng th́ thân nhân đến viếng.
Dân Haiti thường đến rất đông, khóc la thảm thiết, kế đến là người Ư cũng khá đông.
Người ḿnh th́ ít hơn. Đôi khi cũng có gia đ́nh rước thầy đến tụng niệm kinh văng sanh, bằng không th́ cũng để cassette hoặc CD Nam Mô A Di Đà Phật, hoặc kinh Tây Tạng.
Làm việc lâu năm trong soins palliatifs, đối mặt thường xuyên với cảnh bệnh hoạn và chết chóc, tôi phải tự tạo cho ḿnh một cái vỏ khá cứng mới có thể chịu đựng được… NNT » (Ngưng trích)
Vấn đề trợ tử
Theo người gơ : Luật pháp Canada cấm ngặt việc trợ tử.Vấn đề nầy hiện nay vẫn c̣n là đề tài tranh luận tại các xứ Tây phương!
Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều xem sự sống là thiêng liêng nên họ đều cấm triệt việc giúp đỡ bệnh nhân sớm kết liểu cuộc sống. Đây là một vấn đề cấm kỵ, c̣n đang được tranh luận.
Ngày nay chỉ có Ḥa Lan, Thụy Sĩ, Bỉ và tại một vài tiểu bang Hoa Kỳ như Washington, Oregon và Montana mới cho phép việc trợ tử physician aid in dying or PAD.
Nguyễn Thượng Chánh-Quyền được chết trong phẩm giá
Vài năm trước đây, báo chí có đề cập đến trường hợp của một người Mỹ gốc Việt rất giàu có, tài sản 100 triệu dollars nhưng chẳng may bị cancer vào giai đoạn cuối cùng, và bác sĩ nói ông ta chỉ c̣n sống khoảng ba tháng mà thôi.
Bệnh nhân bèn trở về quê hương để được chết bên đó. Theo lời khuyên bảo của một thầy tử vi, ông ta xin chánh quyền Việt Nam cho phép ông được chết (trợ tử) vào ngày giờ tốt hầu giúp cho con cháu được hưng phát sau nầy.
Biết rằng luật pháp Việt Nam cấm việc trợ tử.
Không biết với tài sản kết xù của ḿnh, bệnh nhân có thể chết theo ư muốn được không?
Tiếp xúc với người sắp chết là việc rất khó và rất tế nhị. Chúng phải biết cảm thông với người bệnh vào giai đoạn cuối đời.
Nên ghi nhớ những điều sau đây:
khuyến khích họ thố lộ ra những ưu tư, ước muốn và nói lên những t́nh cảm sâu kín của họ.
Phải biết lắng nghe họ bằng đôi tai, bằng cặp mắt, và bằng cả con tim của ḿnh và nhẹ nhàng nắm lấy tay họ.
Nếu họ c̣n nói được, cần phải nhẫn nại, nên dùng những chữ đơn giản, có thể không dùng ngôn từ mà chỉ sử dụng cử chỉ để trao đổi với người bệnh.
Phải biết tôn trọng bệnh nhân trong giai đoạn cuối đời. Không bao giờ nói với họ những câu vô duyên như: ngày mai sẽ khá hơn, hăy mĩm cười, tất cả sẽ tốt đẹp, đừng có lo, mọi sự rồi sẽ trở nên ổn thoả hết...
Đôi khi người sắp chết cần phải nói lên về sự chết hay về quá khứ của họ.
Phải tôn trọng họ và hăy lắng tai nghe họ nói.
Chúng ta cũng cần phải tôn trọng sự im lặng của người sắp chết.
Người sắp chết tuy nằm bất động nhưng họ vẫn c̣n nghe. Vậy tránh nói những lời không tốt đẹp, nói lén, hoặc đem chuyện gia đ́nh ra gây gổ ào ào với nhau bên cạnh giường bệnh.
Elisabeth Kubler Ross (1926-2004) một nhà tâm lư học Hoa Kỳ, bà thường xuyên làm việc bên cạnh những bệnh nhân trong giai doạn cuối đời của họ. Bà đă đưa ra những điều nhận xét sau đây.
Người sắp chết thường phải trăi qua năm giai đoạn tâm lư sau đây :
Sự chối từ (denial)
Đây là một phản ứng tự nhiên. Họ không chấp nhận sự chẩn đoán chung quyết của bác sĩ. Họ rất lo sợ nên có phản ứng chối từ.
Sự giận dữ (anger)
Tại sao phải là tôi? Tại sao ngay bây giờ. Bất công quá. Bệnh nhân cố ư không chấp nhận sự thật và trở nên hung dữ đối với tất cả mọi người.
Thương lượng với sự chết (bargaining)
«Nếu tôi có chết cũng không thể nào trước ngày đám cưới của con gái tôi được. hoặc không thể nào chết trước ngày ra đời của cháu nội tôi được»
Giai đoạn chán đời, trầm cảm (depression)
Bệnh nhân rơi vào trạng thái buồn rầu cực độ trước sự chết quá hiển nhiên của ḿnh trong những ngày sắp tới. Họ phải xa ĺa và bỏ lại hết tất cả những ǵ thân thương nhất trên cơi đời nầy.
Chấp nhận cái chết (acceptance)
Cuối cùng họ trở nên b́nh thản hơn và chịu chấp nhận sự ra đi của họ.
Năm điều luyến tiếc thường thấy nhứt ỡ những người sắp ra đi.
Bonnie Ware là một nữ y tá Úc Châu làm việc bên cạnh những bệnh nhân cuối đời. Bà ghi nhận trong một quyển Regret of the Dying năm điều tiếc nuối hầu như giống nhau từ các bệnh nhân cuối đời.
For many years I worked in palliative care. My patients were those who had gone home to die. Some incredibly special times were shared. I was with them for the last three to twelve weeks of their lives.
1-Phải chi tôi có đủ can đảm sống cuộc đời như tôi muốn chớ không phải sống như người khác muốn cho tôi.
I wish I'd had the courage to live a life true to myself, not the life others expected of me.
Đây là sự luyến tiếc thường thấy nhất. Khi một người ư thức rằng cuộc đời họ gần chấm dứt th́ họ có cái nh́n sáng suốt hơn về thời quá khứ của ḿnh. Họ mới hiểu rằng có biết bao là ước mơ không thực hiện được.
Đa số người sắp chết không thực hiện được 50% số ước mơ của họ và họ chết v́ sự lựa chọn hay không lựa chọn của họ.
Sức khỏe là một thứ tự do mà ít có người để ư đến cho đến lúc mất nó.
2-Phải chi tôi đừng quá ham làm việc.
I wish I didn't work so hard.
Hầu như đây là lời tiếc nuối của hầu hết tất cả bệnh nhân mà bà Bonnie Ware có dịp săn sóc cho đến phút họ ra đi. Họ tiếc rẻ rằng họ không c̣n có mặt ở trên cỏi đời nầy trong thời gian con cái họ c̣n nhỏ dại cũng như không được ở bên cạnh người vợ yêu quư.
3-Phải chi tôi có đủ can đảm để nói lên t́nh cảm của ḿnh.
I wish I'd had the courage to express my feelings
Nhiều người chôn chặt t́nh cảm của họ để tránh xung đột với người khác. Bởi lư do nầy, một số không ít người đă phải chịu đựng những bệnh liên hệ với trạng thái xót xa (bitterness)và phẫn hận (resentment).
4-Phải chi tôi vẫn c̣n giữ mối liên hệ với các bạn tôi.
I wish I had stayed in touch with my friends.
Thường các bệnh nhân không nhận biết được những ǵ các bạn già của họ có thể đem đến cho họ măi cho đế các tuần lễ chót trong đời. Khi họ ư thức được điều nầy th́ đă quá trễ để có thể t́m ra dấu vết của những người bạn cũ. Một số người v́ quá bận rộn trong cuộc sống riêng tư nên theo năm tháng họ để mất đi những người bạn quí.
5-Phải chi tôi tự cho phép ḿnh được hạnh phúc hơn.
I wish that I had let myself be happier.
Đây là lời tiếc nuối thường nghe nhất.
Phần đông bệnh nhân không ư thức rằng trong đời,vui sướng và hạnh phúc là một sự lựa chọn của mỗi người.
KẾT LUẬN
Chết là điểm cuối cùng trong chu tŕnh sanh lăo bệnh tử.
Chết chỉ là một việc rất tự nhiên mà thôi.
Xă hội có khuynh hướng vui mừng và hân hoan trước sự nhiệm mầu của sanh sản nhưng lại khắt khe chống đối sự chết. Tại sao? Tại v́ con người quá tham lam, dệt quá nhiều ước mơ và quá nhiều hy vọng chăng?
Nói theo Phật giáo, th́ chúng ta v́ tâm luyến ái nên cố bám víu vào cuộc sống, và v́ vô minh nên không biết đó là giả tạo, không có ǵ là thật cả!
Cố t́nh không bàn đến cái chết là cố t́nh không muốn biết đến lực lượng đông đảo bác sĩ, y tá, nhân viên điều dưỡng và thiện nguyện viên ngày đêm hy sinh, không quản ngại khó khăn, sát cánh bên nhau để giúp cho các bệnh nhân cuối đời có được những giây phút thoải mái trước khi họ thanh thản nhắm mắt ra đi./.
" Thân thể con người cũng như một yên ngựa,
phải biết rời bỏ khi đă tới cuối hành tŕnh "
Ibn Sina (Avicenne) (rf Dr Trịnh Nguyên Phước)
Những Thực Phẩm Giúp Pḥng Chống Bệnh Cancer
15/05/2020
Bác sĩ Thú y Nguyễn Thượng Chánh
Cac Thuc Pham Phong Chong Ung Thu 01
Diễn tiến các giai đoạn h́nh thành và phát triển một bệnh ung thư theo Dr Richard Béliveau. (h́nh tác giả cung cấp)
Phỏng theo tác phẩm nổi tiếng: «Les aliments contre le cancer - La prévention et le traitement du cancer par l’alimentation» par Richard Béliveau PhD. et Denis Gingras PhD. (Trécarré, Quebecor Media, 2005)
*/ Giáo sư R. Béliveau, PhD., nổi tiếng trong lănh vực cancer, phụ trách bộ môn nghiên cứu pḥng trị cancer của Université du Québec à Montréal. Ông c̣n là giáo sư về các bộ môn sinh hóa, sinh lư học và giải phẫu tại Université de Montréal, đồng thời cũng là giám đốc pḥng thí nghiệm Laboratoire de médecine moléculaire au service d’hémato-oncologie du Centre de Cancérologie Charles Bruneau de l’Hôpital Sainte-Justine.
Bốn tác phẩm thuộc hàng bestseller của ông: 1) Les aliments contre le cancer – 2) Cuisiner avec les aliments contre le cancer – 3) La santé pour le plaisir de bien manger – 4) La mort, mieux la comprendre.
Cả 4 tác phẩm đă được dịch ra 25 ngôn ngữ và xuất bản tại 35 quốc gia.
*/ Giáo sư D. Gingras, PhD., chuyên nghiên cứu về ung thư tại pḥng thí nghiệm Laboratoire de médecine moléculaire au service d’hémato-oncologie de l’Hôpital Sainte-Justine.
Tóm lược quyển sách
Theo ước đoán tại các quốc gia Tây Phương, th́ thực phẩm là nguyên nhân của trên 30% trường hợp bệnh ung thư được phát hiện mỗi năm.
Ngày nay, người ta nghĩ rằng cứ trong ba người th́ có một người phải đối phó với bệnh ung thư trong đời ḿnh, và trong số bốn người mắc bệnh nầy th́ sẽ có một người bỏ mạng.
Có thể nói thực phẩm là thủ phạm của trên nữa số bệnh ung thư được chẩn đoán.
Các số thống kê đều cho thấy tầm quan trọng của sự chọn lựa những thức ăn trong lành một cách khôn ngoan và hợp lư, là điều kiện giúp giảm thiểu tỉ lệ sự phát sinh cùng sự bành trướng của bệnh ung thư.
Theo thời gian, rất nhiều khảo cứu lâm sàng căn bản và dịch tể học cho thấy một sự tiêu thụ thường xuyên sản phẩm thực vật và rau quả, là một nhân tố chánh yếu trong việc làm giảm nguy cơ bị bệnh ung thư.
Hay hơn nữa, nhiều loại thực phẩm có khả năng diệt mầm vi-ung-thư (micro tumeur) ngay trong trứng nước trước khi nó có thể phát triển ra thành ung thư thật sự trong cuộc đời chúng ta.
Thật vậy, một vài loại thực phẩm có chứa một số lượng quan trọng hợp chất hóa học không mang tính dinh dưỡng (phytochimiques), nhưng chính nó lại đóng vai tṛ tiên quyết trong việc pḥng ngừa ung thư... Như có nhiều khảo cứu gần đây cho biết, ngoài rau quả ra, có nhiều loại sản phẩm khác chẳng hạn như trà xanh, củ nghệ hoặc chocolat đen, v.v…đều có chứa một lượng lớn hợp chất chống ung thư.
Một chế độ ăn uống hằng ngày gồm hỗn hợp nhiều loại rau quả và thức uống như trà xanh, rượu vang đỏ, sẽ giúp cho sự hấp thụ một số lượng hợp chất có tính năng diệt trừ ung thư.
Tóm lại, việc tiêu thụ mỗi ngày các loại thực phẩm khác nhau trong chế độ ẩm thực là một phương cách đơn giản và hữu hiệu để pḥng chống sự phát triển và bành trướng của bệnh ung thư.
Có thể nói rằng mỗi người trong chúng ta đều có mang trong ḿnh những bệnh tích thật bé nhỏ của một loại ung thư nào đó, nhưng nhờ vào sức đề kháng tốt của cơ thể nên chúng chưa có cơ hội bộc phát ra thành bệnh ung thư được mà thôi.
Những bệnh tích cancer thật bé nhỏ nầy (microtumeurs), thường là những tế bào trong giai đoạn tiền cancer. Chúng được nh́n thấy bằng kính hiển vi qua việc xét nghiệm mô bệnh học (histopathologie) những bộ phận của người đă chết v́ những nguyên nhân nào khác ngoài ung thư ra... Các tế bào có mang dấu tích tiền cancer nhưng chưa bộc phát thành bệnh thường thấy là: 98% ở vú, 40% ở tuyến giáp trạng (thyroide) và 30% ở tiền liệt tuyến (prostate).
Trong thực tế, tỉ lệ thật sự bệnh cancer của ba cơ quan nói trên đều rất thấp trong dân chúng.
Từ lâu người ta được biết rất nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến cancer chẳng hạn như hóa chất độc, một số chất phụ gia, khói thuốc lá, tia phóng xạ, tia tử ngoại mặt trời, virus, v.v…Đây chỉ mới là một vài thí dụ mà thôi… V́ ngoài ra cũng c̣n phải kể đến những yếu tố nội tại ở bên trong cơ thể nữa…
Mỗi ngày có hằng tỉ tế bào được phân cắt để tái tạo thành tế bào mới nhằm thay thế những tế bào cũ đă chết. Trong tiến tŕnh phân chia tế bào rất phức tạp nầy nếu có sự lệch lạc nào đó từ một nhiễm sắc thể không hoàn chỉnh th́ rất có thể sẽ có một số tế bào nào đó sẽ đi lệch programme.
Chúng sẽ sinh sản hỗn độn, vô trật tự và biến thành những tế bào tiền cancer (précancéreuses) và cuối cùng chúng t́m cách định vị tại một nơi nào đó trong cơ thể!
Để có thể tiếp tục phát triển ra thành khối ung thư, các tế bào tiền cancer nầy cần được nuôi dưỡng bởi một hệ thống mạch máu li ti bao phủ, h́nh thành mạch (angiogénèse).
Thời gian tiềm ẩn rất lâu dài trước khi các tế bào tiền cancer ban đầu có thể trở thành thật sự một khối u gây bệnh cancer. Đây là giai đoạn rất thuận lợi để các phương pháp trị liệu có thể ngăn chặn và phá vỡ sự bành trướng của hệ thống mạch máu li ti đến nuôi cancer. Ung thư có thể thuộc loại hiền (bénin) hoặc thuộc loại dữ hay c̣n gọi là ác tính (malin).
Loại hiền định vị tại một chỗ, c̣n loại dữ th́ rất nguy hiểm v́ tốc độ phát triển rất nhanh và di căn (métastase) nghĩa là tế bào ung thư chạy lung tung đến định vị ở những cơ quan khác nữa!
Thay đổi nếp sống và sự dinh dưỡng bằng cách dùng nhiều rau quả tươi là điều cần thiết để hy vọng có thể ngăn chặn được sự xuất hiện của vài loại cancer…
Chính một số các hóa chất sinh học thực vật (phytochimiques) hiện diện trong rau quả có thể tác động như những vũ khí bén nhọn để ngăn chặn và phá vỡ hệ thống mạch máu nuôi cancer khi chúng c̣n ở trong giai đoạn sơ khởi chưa hoàn chỉnh.
Những nguyên nhân dẫn đến ung thư
- Dinh dưỡng và thực phẩm do ăn nhiều mỡ dầu, thịt đỏ, chất phụ gia, nitrite trong thịt nguội, thịt nướng khét: 30%
- Thuốc lá: 30%
- Di truyền:15%
- Bối cảnh do việc làm hay nghề nghiệp như hít thở hóa chất độc: 5%
- Béo ph́ hay thiếu vận động: 5%
- Tia tử ngoại (UV) mặt trời: 2%
- Một số dược phẩm: 2%
- Ô nhiễm môi sinh: 2%
- Các yếu tố khác: 2%
Rau quả tươi có thật sự giúp chúng ta ngừa cancer hay không?
Các dân tộc Á Đông nhờ vào tập quán ăn uống đặc biệt gồm nhiều rau đậu nên ít bị một vài loại cancer nào đó so với các dân tộc Tây Phương thường hay ăn nhiều thịt, nhiều dầu mỡ nhưng lại ít dùng rau quả tươi.
Một vài loại thực vật đă được khoa học xác nhận là có tính năng giúp chúng ta ngừa một số cancer. Chẳng hạn như nhóm cải bắp (crucifère) có khả năng ngăn chặn việc tạo ra hormones œstrogènes nhờ đó có thể làm giảm nguy cơ xuất hiện cancer vú ở phụ nữ... Cà Tomate có chất chống oxy hóa lycopène giúp ngừa cancer tiền liệt tuyến ở đàn ông lớn tuổi... Củ nghệ và chocolat đen cũng có chứa những chất chống oxy hóa giúp ngừa sự xuất hiện của vài loại cancer…
Dân Nhật Bản sống trên đảo Okinawa có tuổi thọ cao nhất thế giới có lẽ nhờ họ sống trong một môi trường trong lành, và đồng thời họ cũng áp dụng lối dinh dưỡng tốt gồm có nhiều rau cải tươi, rong biển và cá.
Một số rau quả điển h́nh có chứa chất kháng cancer (Surh,Y-J 2003 Nature Review on cancer 3,768-780)
Cac Thuc Pham Phong Chong Ung Thu 02
:
Các thực phẩm chống ung thư. (h́nh tác giả cung cấp)
- Nghệ (curcuma): chất kháng cancer curcumine, ngừa cancer ruột già, bao tử, gan, da…
- Bleuets (blueberries): delphinidine
- Fraises (strawberries): acide ellagique
- Trà xanh (green tea): epigallocatéchine-3-gallate, trà xanh chứa nhiều chất catéchines hơn trà đen...
- Đậu nành (soja, soybean): génistéine, ngừa cancer vú ở đàn bà và cancer tiền liệt tuyến ở đàn ông. Thực phẩm làm từ hạt đậu nành thí dụ như đậu nành rang, tàu hũ, miso, sữa đậu nành, vân vân tự làm lấy ở nhà tốt hơn các viên suppléments soja hay sữa đậu nành bán trong siêu thị.
- Tomates: lycopène, ngừa cancer tiền liệt tuyến. Pâte de tomate chứa nhiều lycopène hơn tomate sống.
- Nho (grapes): resvératrol, rượu chát đỏ làm từ nho cũng rất tốt nhưng chỉ nên uống ít và điều độ thôi v́ dù sao nó cũng vẫn là rượu.
- Bưởi (grapefruits): limonène
- Tỏi (garlic): diallyl-sulfide
- Cải bắp (cabbages): indole-3-carbinol
- Broccoli: sulphorahane
- Chocolats đen: có chứa 70% cacao, cung cấp một số lượng polyphénols đáng kể*, nên được xem rất có ích để ngừa các bệnh măn tính như cancer và các bệnh thuộc về tim mạch.
- Các loại thịt ngâm muối (mariné) và các loại rau quả ngâm giấm;
- Thịt, cá hong khói (fumé);
- Thức ăn chiên, nướng khét ở nhiệt độ cao;
- Thức ăn biến chế theo lối công nghiệp thí dụ như đồ conserve, thịt nguội charcuterie, jambon, saucisse, lạp xưỡng, vân vân;
- Rượu: hạn chế.
Ngừa ung thư bằng cách nào?
+ bỏ thuốc lá (cancer phổi, miệng, thanh quản…)
+ giảm bớt năng lượng calories ăn vào, giảm bớt các loại fast food và các loại nước ngọt có gaz. và không ăn thức ăn quá nóng!
+ giảm bớt thịt đỏ như thịt ḅ, thịt heo và thịt dê cừu (cancer ruột già), nên ăn thịt trắng như thịt gà, thịt nạc hay cá (cá có chứa nhiều chất acid béo oméga-3 rất tốt cho sức khỏe)
+ thay nguồn protéine từ thịt bằng các loại đậu và tàu hũ, không cần phải nhất thiết ăn thịt mỗi ngày!
+ giảm bớt việc ăn những loại sản phẩm có chứa những hóa chất bảo quản có tiềm năng gây cancer chẳng hạn như thịt bacon, saucisse, jambon, hot dog, lạp xưỡng, thịt hong khói (smoked meat), vân vân, v́ các sản phẩm nầy đều có chứa nhiều nitrites và lúc chiên hay nướng chúng sẽ chuyển ra thành chất nitrosamines là chất có thể gây ra cancer!
+ tránh dùng những món ăn đă bị khét. Khi nướng thịt trên lửa ngọn, mỡ chảy ra và bốc cháy thành những chất hydrocarbures aromatiques bám vào miếng thịt, đây là chất gây cancer. Khi nấu thịt ở nhiệt độ cao cũng sẽ tạo ra chất amines hétérocycliques cũng là chất gây ra cancer!
+ tránh ăn những sản phẩm có quá nhiều muối!
+ ăn nhiều rau quả tươi (đủ màu sắc) để có nhiều chất chống oxy-hóa và vitamines và nên ăn một thức ăn đa dạng!
+ vận động, thể dục, thể thao đều đặn!
Những tin đồn bất lợi về rau quả
= Rau quả nhiễm hóa chất, nông dược (pesticides) có thể gây cancer?
Sai - Các xét nghiệm tại Canada cho biết, rau quả nếu có bị nhiễm hóa chất th́ cũng chỉ nhiễm ở mức độ rất thấp. Trước khi ăn nên rữa sạch, gọt bỏ vỏ, hay gỡ bỏ các lớp bên ngoài như trường hợp cải bắp. Lợi ích của việc dùng rau cải vẫn trội hơn là vấn đề sợ rau cải bị nhiễm hóa chất mà không ăn!
= Rau quả xuất phát từ kỹ thuật làm thay đổi gène (GMO) nên ăn không tốt?
Sai - Đa số rau quả mà chúng ta dùng mỗi ngày đều là sản phẩm standard, và được trồng một cách b́nh thường mà thôi. GMO thật ra là một vấn đề thuộc về sinh thái (biodiversité)!
= Chỉ có rau quả Bio, Organic, Hữu cơ mới tốt cho sức khỏe?
Sai - Tất cả các khảo cứu từ trước tới nay đều được thực hiện với các loại rau quả b́nh thường và đă nói lên lợi ích của chúng đối với sức khỏe. Được biết rau quả Bio hay Organic là rau quả trồng theo lối thiên nhiên và không sử dụng hóa chất, và nhăn hiệu Bio không phải là điều tối cần thiết trong việc tận dụng những lợi ích của rau quả!
Kết luận
Hằng ngày, ta nên sử dụng nhiều loại rau quả tươi và đa dạng.
Đó là bước đầu để chúng ta có được một sức khỏe tốt, đồng thời cũng để giúp giảm thiểu nguy cơ xuất hiện của một vài loại bệnh ung thư.
Đói ăn rau, đau uống thuốc!
Thức ăn là liều thuốc!
(Que ton aliment soit ta seule médecine!)
Hippocrate 460-377 av. JC
Người Việt Hải Ngoại Và Bệnh Tim Mạch
13/05/2020
Nguyễn Thượng Chánh DVM
*Disclaimer-chối từ trách nhiệm-Nói rơ tác giả không phải là y khoa BS- Đây chỉ là bài dịch từ tài liệu ngoại quốc-Mọi thắc mắc nghi vấn về bệnh tim mạch xin các bạn trực tiếp hỏi bs gia đ́nh.
Không tha một ai: Già cũng như trẻ, hút thuốc lá, béo ph́, thích ăn quá mặn, cao áp huyết, tiểu đường, thường xuyên bị căng thẳng tinh thần STRESS - là những đối tượng có nhiều nguy cơ bị bịnh tim mạch, đột quỵ, tai biến mạch máu năo (stroke, avc).
“Tại Hoa Kỳ, bệnh tim mạch giết 801,000 người, bệnh tim giết 370,000 người, và đột quỵ giết gần 129,000 người. C̣n nữa, có 750,000 người tại Hoa Kỳ bị đau tim, 116,000 người chết” (Ngưng trích Vietbao.com 21,12/2015).
***
Béo th́ ngon, nhưng ăn nhiều và ăn thường xuyên quá cũng có thể không tốt cho sức khỏe.
C̣n nhớ lúc xưa ở quê nhà, mỗi lần đi ăn phở, ḿnh thường hay xin thêm một ít nước béo cho nó ngon.
Các món như chuối chưng, chè đậu, chè ba màu, bột chiên, cari, chả gị, kiễm, và đồ kho để ăn chay (mua ngoài chợ và cả ăn ở trong chùa) đều có chứa hoặc nhiều nước cốt dừa (coconut milk, lait de coco) hoặc nhiều mỡ dầu lắm.
Ba ngày Tết, hầu như mỗi nhà VN đều phải có một nồi thịt kho nước dừa , mà phải là loại thịt đùi nửa nạc nửa mỡ mới đúng điệu.
Chỉ riêng một vài dẫn chứng vừa kể cũng đủ thấy là mỡ dầu là một thành phần quan trọng không thể thiếu được trong tập quán ăn uống của chúng ta.
Tại Canada, bênh tim mạch là nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ nh́ sau bệnh ung thư
Người Mỹ gốc Á Châu dẫn đầu về bệnh tim mạch tại Hoa kỳ
Asian Americans Face Greater Risk for Stroke and Hypertension
So với người Mỹ da trắng, người Mỹ gốc Á châu dẫn đầu về bệnh tim mach tại Hoa kỳ
Asian Americans face higher risk for stroke and hypertension compared to whites, finds study.
Published in the Journal of the American College of Cardiology, a recent study analyzed death records for the six largest Asian-American subgroups: Asian Indian, Chinese, Filipino, Japanese, Korean and Vietnamese. Together, these subgroups make up 84% of the Asians in the United States.
Người Việt tại Hoa Kỳ và bệnh tim mạch
Tung T. Nguyen, MD et al-Cardiovascular Risk Factors and Knowledge of Symptoms Among Vietnamese Americans
Tóm tắt kết luận của khảo cứu vể Bệnh tim mạch ở một nhóm người Mỹ gốc Viêt tại Santa Clara, CA
Thiếu vận động, ít ăn rau quả mỗi ngày và thiếu kiến thức và hiểu biết về triệu chứng của cơn đứng tim heart attack.Trong nhóm người Việt được thăm ḍ, th́ chỉ có 59% trả lời đúng dấu hiệu đau nơi ngực là một triệu chứng của heart attack.
Physical inactivity is an important cardiovascular risk factor, and 40% of Vietnamese Americans
Vietnamese Americans may not meet the Healthy People 2010 recommendations for fruit and vegetable consumption (75% with at least two daily servings of fruit and 50% with at least three daily servings of vegetables
Another problem identified by this study is the lack of knowledge of heart attack and stroke symptoms. Recognition of these symptoms is important, because early treatment can save lives and prevent morbidity. Only 59% of Vietnamese Americans in this study knew that chest pain was a symptom for heart attack,
“Đứng tim cũng được gọi là nhồi máu cơ tim (myocardial infarction, hay MI). T́nh trạng này xảy ra khi mạch máu đưa dưỡng khí đến bắp thịt tim bị nghẹt, làm cho máu ngưng chảy đến một phần của tim. Nếu không chữa ngay, th́ phần bắp thịt tim bị chết. Quư vị được giúp đỡ càng sớm, th́ tim càng ít bị hư hại.
Mạch máu bị nghẹt v́:
•Chất mỡ đọng lại gọi là mảng•Cục máu đông•Mạch máu bị co thắt
Triệu chứng đứng tim
•Đau, bị sức ép, chẹn, nặng, nén lại hoặc nóng rát ở ngực, cánh tay, quai hàm, vai hoặc cổ. Xảy ra trong khi hoạt động lẫn khi nghỉ ngơiLâu hơn 5 phút hoặc tự khỏi rồi sau đó bị lại.
Ra mồ hôi
Thở hổn hển
Buồn nôn hoặc ói mửa
Đau bao tử hoặc ợ nóng khó tiêu
Cảm thấy mệt mỏi, chóng mặt hoặc ngất xỉu
Cảm thấy sợ hăi hoặc hoảng sợ
Gọi 911 ngay nếu quư vị có bất cứ triệu chứng nào như vậy. Ngồi hoặc
nằm xuống cho đến khi toán cấp cứu đến.
Đừng lái xe hơi đến bệnh viện hoặc để chậm trễ bằng cách gọi bác sĩ “(Ngưng trích-Heart attack)
Khảo cứu cho thấy việc tiêu thụ protein nguồn thực vật (tofu, hạt nut, đậu…) có thể giúp giăm nguy cơ bệnh tim 30%- Không phải protein nào cũng giống nhau hết đâu- Tiêu thụ nhiều protein gốc động vật (thí dụ thịt…) sẽ không tốt cho sức khoẻ và có hại cho tim, ngược lại việc ăn nhiều đạm thực vặt sẽ giúp tim hoạt động tốt.
“A major study published in February 2005 reconfirmed the link between animal products and heart problems. The study, which was published in the American Journal of Epidemiology, concluded that among the 29,000 participants, those who ate the most meat were also at the greatest risk for heart disease. The researchers also reported that a high intake of protein from vegetable sources such as tofu, nuts, and beans lowers our risk of heart disease by 30 percent. Dr. Linda E. Kelemen, the scientist who headed the study, told reporters, “Not all proteins are equal”—while vegetable protein can help keep our hearts healthy, eating animal protein can put us in an early grave”.
Thựng có diễn tiến chậm chạp nhưng cũng có thề xảy ra một cách bất ngờ đột ngột.
-Dau, khó chịu ngay giữa ḷng ngực kéo dài trong nhiều phút hoặc trở đi trở lại từng cơn
-Đau, khó chịu vùng ngực hay phần trên của thân: hai cánh tay, vùng lưng, sau cổ, hàm và vùng bao tử (phía trái)
- Nhịp thở ngắn, có hoặc không có cảm giác khó chịu kèm theo.
-Có thể có các dấu hiệu khác: như toát mồ hôi lạnh, nôn mửa hoặc hơi hơi nhức đầu
Some heart attacks are sudden and intense — the "movie heart attack," where no one doubts what's happening. But most heart attacks start slowly, with mild pain or discomfort. Often people affected aren't sure what's wrong and wait too long before getting help. Here are signs that can mean a heart attack is happening:
Chest discomfort. Most heart attacks involve discomfort in the center of the chest that lasts more than a few minutes, or that goes away and comes back. It can feel like uncomfortable pressure, squeezing, fullness or pain.
Discomfort in other areas of the upper body. Symptoms can include pain or discomfort in one or both arms, the back, neck, jaw or stomach.
Shortness of breath with or without chest discomfort.
Other signs may include breaking out in a cold sweat, nausea or lightheadedness.
As with men, women's most common heart attack symptom is chest pain or discomfort. But women are somewhat more likely than men to experience some of the other common symptoms, particularly shortness of breath, nausea/vomiting, and back or jaw pain. Learn about the warning signs of heart attack in women.
Các loại dầu ăn thông dụng tại Canada (Photo NTC 2014)
Chất béo băo ḥa (saturated fat): đông đặc ở nhiệt độ b́nh thường trong nhà.Thấy nhiều trong thịt,mỡ, tôm, cá, đồ ḷng, ḷng đỏ hột gà, sữa và phó sản của sữa như fromage, crème,bơ vv….Thực vật, trái cây, hạt có dầu đều chứa rất ít chất béo băo ḥa, ngoại trừ dầu dừa, nước cốt dừa và dầu cọ (palm oil) là những sản phẩm có chứa một tỉ lệ chất béo băo ḥa cao nhất trong nhóm thực vật.
Chất béo băo hoà là chất béo xấu, có hại cho sức khỏe và có thể gây nên bệnh chứng nghẽn mạch máu.
Chất béo không băo ḥa (Unsaturated fat): không đông đặc ở nhiệt độ b́nh thường. Có nhiều trong dầu thực vật. Đây là chất béo tốt v́ có khuynh hướng làm giảm cholesterol trong máu. Người ta phân chia chất béo không băo ḥa ra làm 2 nhóm:
Không băo ḥa đơn thể (monounsaturated), có nhiều trong dầu olive, dầu canola,và dặc biệt trong mỡ vịt nữa …
Không băo ḥa đa thể (polyunsaturated), tiêu biểu là linolenic acid (hay omega 6) và alpha-linoleic acid (hay omega 3). Đây là những acid béo thiết yếu v́ cơ thể không tự tổng hợp được mà phải nhờ thực phẩm mang vào. Chất béo không băo ḥa đa thể ít ổn định, dễ bị oxy hóa, và dễ bị hôi (rancid) hơn chất béo không băo ḥa đơn thể. Chất béo không băo ḥa đa thể được thấy nhiều nhất trong dầu hạt lin (linseed, flaxseed oil), kế đến là dầu hoa hướng dương (tournesol, sunflower oil), dầu đậu nành, dầu bắp (corn oil) vv…
Hai chất Omega 3 và Omega 6 thường được các nhà dinh dưỡng ca tụng hết lời v́ chúng có khả năng giúp cơ thể tổng hợp chất prostaglandin rất cần thiết để giữ cho máu lưu thông được dễ dàng, ngừa các bệnh tim mạch.
Oméga 3 có thể giúp giảm cholesterol, ngăn ngừa được các chứng viêm khớp, một số bệnh ngoài da, bệnh dị ứng, hen suyễn, trầm cảm, và người ta cũng nghĩ rằng nó có thể ngừa được một vài loại ung thư (vú, ruột và bao tử)?
Ngoài ra,Omega 3 cũng có thể làm giảm chất béo xấu Triglycerides xuống.
Một số cá vùng nước lạnh như Mackerel, Hareng, Tuna, Salmon…đều có chứa Omega 3.
Tóm lại, chất béo không băo ḥa đa thể có khả năng làm giảm lượng total cholesterol gồm cả loại xấu lẫn loại tốt trong máu xuống.
Chất béo không băo ḥa đơn thể chỉ làm giảm cholesterol xấu xuống mà thôi.
blank
Thịt heo quay tại nhà, ngon nhưng nhiều mỡ lắm(Photo NTC)
Cholesterol là ǵ?
Đây là một loại chất béo chỉ thấy trong thức ăn gốc động vật mà thôi.
Trong máu, 80% cholesterol do gan sản xuất, phần c̣n lại do thực phẩm mang vào.
Ở người có sức khỏe tốt, gan tự điều tiết việc tổng hợp cholesterol để giữ hàm lượng chất nầy trong máu ở mức độ b́nh thường.
Nhưng một lượng chất béo băo ḥa quá cao sẽ kích thích gan sản xuất thêm nhiều cholesterol. Dầu dừa, nước cốt dừa và dầu cọ (cũng là một loại dầu nhiệt đới) đều có tỉ lệ chất béo băo ḥa thật cao, hăy cẩn thận.
Cholesterol rất cần trong việc tổng hợp hormons (estrogen, androgen, progesterone, cortisone…), tạo lập màng tế bào thần kinh, và sản xuất muối mật để tiêu hóa.
Trong máu ¾ cholesterol được một loại lipoprotein có tỉ trọng thấp chuyên chở (low density lipoprotein). Người ta gọi chúng là cholesterol xấu hay LDL. Phần cholesterol c̣n lại do một loại lipoprotein có tỉ trọng cao (high density lipoprotein) chuyên chở nên được xem như cholesterol tốt hay HDL.
Một tỉ lệ cholesterol xấu quá cao có khuynh hướng tích tụ thành những mảnh mỡ đóng trong thành mạch máu, nhất là mạch vành (coronary artery) nuôi tim.Theo thời gian , mạch sẽ trở nên xơ cứng (atherosclerosis), khẩu kính mạch trở nên nhỏ hẹp hoặc bị tắt nghẽn, lưu thông máu bị cản trở, gián đoạn gây nên triệu chứng đau thắt ngực (angine de poitrine, angor), nhồi máu cơ tim (infarctus du myocarde, myocardial infarction, heart attack) hoặc tai biến mạch máu năo ( AVC, Stroke ) nếu xảy ra trong đầu.
Nhiệm vụ của cholesterol tốt là chuyên chở cholesterol xấu dư thừa từ mạch máu trở về gan. Các nhà chuyên môn khuyến cáo chúng ta nên giữ hàm lượng:
Total cholesterol trong máu dưới mức 200mg/dL hay dưới 5.2mmol/L
HDL (cholesterol tốt) phải trên 35mg/dL hay trên 0.9mmol/L
LDL (cholesterol xấu) phải thấp hơn 3.4mmol/L
Tỉ lệ Total cholesterol / HDL phải bằng hoặc thấp hơn 5 / 1 mới tốt.
Triglycerides phải thấp hơn 2.3 mmol / L hay dưới 200mg/dL
Chúng ta cần giới hạn số cholesterol ăn vào trong ngày ở mức độ thấp hơn 300 mg.
Cholesterol có nhiều trong thịt,mỡ, sữa nguyên chất (loại 3.25% chất béo), crème, bơ, fromage, ḷng đỏ hột gà, đồ ḷng như gan, thận, óc, đồ biển vv…
dau_hay_mo_chien_cha _gio_ngap_dau-large-content
Dầu nhiều quá
Triglyceride là ǵ?
Đây cũng là một loại chất béo khác, một phần do thức ăn đem vào, và một phần khác do cơ thể tổng hợp trong tiến tŕnh chuyển hóa năng lượng. Trong máu, Triglyceride được một loại protein có tỉ trọng thật thấp chuyển vận, gọi là very low density lipoprotein hay VLDL.
Nhiệm vụ của Triglyceride là giúp tế bào tạo năng lượng, phần dư thừa sẽ được tích trử dưới dạng mỡ. Cũng như chất béo băo ḥa, Triglyceride là chất béo xấu.
Hàm lượng triglyceride cao có thể làm tăng nguy cơ nghẽn mạch.
Bánh kẹo ngọt và rượu đều đóng một vai tṛ quan trọng trong việc làm tăng chất Triglyceride trong máu lên.
Tập thể dục thường xuyên sẽ làm giảm Triglyceride và đồng thời cũng làm hạ cholesterol xấu (LDL) xuống và làm tăng cholesterol tốt (HDL) lên.
kfc_day_chat_beo-large-content
Quá nhiều muối và nhiều dầu
Trans fat là ǵ?
Kỹ nghệ làm bánh kẹo và margarine thường áp dụng phương pháp hydro hóa (hydrogenation) bằng cách cho thêm hydrogen vào dầu thực vật để chuyển chúng từ thể lỏng sang thể bán lỏng hay thể rắn chắc.Quá tŕnh sản xuất nầy sẽ làm nẩy sinh ra một loại acid béo rất xấu, đó là Trans fat. Mục đích của hydrogenation là để giúp sản phẩm được khô ráo, tươi tốt, không bời rời, dễ hấp dẫn người tiêu thụ và đồng thời cũng có thời gian tồn trử (shelf life) lâu dài. Khi các bạn nh́n trên nhăn hiệu có đề shortening hoặc made from hydrogenated hay partially hydrogenated vegetable oil th́ chắc chắn là có cả khối Trans fat trong đó rồi.
Cũng như chất béo băo ḥa, Trans fat làm tăng cholesterol xấu, giảm cholesterol tốt và có khuynh hướng gây bệnh nghẽn mạch.
Muốn tính số lượng Trans fat trong sản phẩm,th́ hăy xem nhăn hiệu étiquette.
Trans fat = Total fat - (saturated + polyunsaturated + monounsaturated fat)
Theo quy định mới về nhăn hiệu dinh dưỡng (Nutrition facts) của Hoa kỳ và Canada, kể từ năm 2006 nhà sản xuất bắt buộc phải cho ghi rơ số Trans fat trên nhăn hiệu của tất cả những sản phẩm bán ra.
Được miễn áp dụng điều lệ nầy nếu món hàng có tổng số chất béo (total fat) thấp hơn 0.5 gr cho mỗi phần chuẩn hay xuất ăn (per serving, par portion).
Nói chung, tất cả sản phẩm sản xuất theo lối công nghiệp, bán ở các tiệm hoặc nhà hàng đều có chứa Trans fat: bánh ngọt, cookies, chocolat, patisserie, bánh biscuit, ḿ gói, bánh ḿ croissant, chip, bánh donut, muffins, bánh trung thu , bánh pâté chaud bánh cracker , peanut butter, khoai Tây chiên French fries,các loại margarine cứng, được làm từ hydrogenated vegetable oil và thậm chí những thỏi cớm ngọt (bars tendres, chewy granola bars) mà quảng cáo nói là rất bổ dưỡng cũng có chứa Trans fat trong đó.
Một số lượng nhỏ Trans fat cũng có thể thấy hiện diện một cách tự nhiên trong một ít thức ăn gốc động vật như bơ, các sản phẩm làm từ sữa, fromage, thịt ḅ và thịt cừu .
Quá nhiều đường và trans fat-Bánh Donut Mỹ Vào Đài Loan-Vietbao.com
blank
Không tốt- chứa nhiều palm oil hay dầu cọ (photo NTC)
Bệnh nhà giàu hay bệnh nhà nghèo?
Ngày nay, hiện tượng béo ph́, bệnh tim mạch, cao máu, tiểu đường và một vài loại cancer là những tai họa thật sự trong xă hội Bắc Mỹ và cũng của Việt Nam nữa.
Người ta thường gọi đó là bệnh của nhà giàu, nhưng riêng người gơ th́ không nghĩ như vậy. Dù nghèo hay giàu, dù ở VN hay ở bên Tây, bên Mỹ, bên Tàu, dù ăn chay hay ăn mặn, dù ốm hay mập, nếu xài quá nhiều dầu mỡ th́ nguy cơ bệnh tật vẫn giống y như nhau hết.
Tuy vậy, chất béo cũng rất cần thiết cho trẻ em đang lớn, nhất là lúc các cháu được 1-2 tuổi. Chúng cần thật nhiều chất béo để tăng trưởng và để phát triển tốt.
Những nguyên nhân khác
Nguyễn T Chánh & Nguyễn N Lan-‘Fast Food’ hay ‘Fat Food
Chất béo của thực phẩm chưa phải là nguyên nhân duy nhất làm tăng nồng độ cholesterol trong máu. Hàm lượng chất béo (cholesterol và triglyceride) trong máu cũng c̣n có thể tăng lên bởi nhiều nguyên nhân khác nữa như: di truyền, tuổi tác cao, thời gian măn kinh ở phụ nữ ménopause, thiếu vận động hay thể thao, bệnh tiểu đường, bệnh nhược giáp trạng (hypothyroidism), bệnh gan (obstructive liver disease), bệnh suy thận măn tính (chronic renal failure), một số thuốc như steroid anabolisant, progesterone,một số thuốc ngừa thai,các corticoides, thuốc trị áp huyết cao nhóm Thiazide diuretics, các thuốc trị cao máu thuộc nhóm chẹn bêta(bêta bloquant) như Atenolol,Acebutolol vv… cũng có thể làm tăng cholesterol trong máu.
Ngoài ra cần phải nhớ là thuốc lá, rượu và café đều là những thứ làm gia tăng nguy cơ xuất hiện các bệnh chứng về tim mạch.
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều dược phẩm rất công hiệu để làm giảm cholesterol, và triglyceride trong máu, chẳng hạn như Atorvastatin(Lipitor ), Lovastatin(Mevacor), Pravastatin (Pravachol), Simvastatin(Zocor), Gemfibrozil(Lopid), Probucol,Clofibrate , Fenofibrate vv..Tuy vậy, phản ứng phụ của chúng cũng nhiều và có thể gây ảnh hưởng xấu đến chức năng hoạt động của gan (làm tăng các enzyms của gan). Chúng ta cần phải tuyệt đối tuân theo lời chỉ dẫn của bác sĩ.
Đứng về mặt thuốc thiên nhiên,quảng cáo cũng không phải ít về những sản phẩm có thể giúp hạ cholesterol, giảm mập vv… Đó là các viên dầu cá có chứa một hỗn hợp gồm có Omega 3,6,9 + vitamin E , niacin, tisane, trà xanh, trà đắng, trà đinh, thuốc lá cây, nấm linh chi, nấm hương, tam thất, mộc nhỉ, mè đen và biết bao nhiêu thứ khác nữa được bày bán trong các tiệm thuốc Bắc hoặc được giới Đông y phổ biến. Các sản phẩm vừa nêu có thể giúp làm giảm một phần nào chất béo trong cơ thể , tuy vậy phía Tây y vẫn thường xuyên cảnh giác mọi người cần nên thận trọng để tránh cảnh tiền mất tật mang.
Một vài loại thực phẩm, chẳng hạn như các chất xơ tan trong nước (soluble fibre ) thấy nhiều trong cám lúa yến mạch (oat bran, son d’avoine ), lúa mạch (barley), Psyllium, hạt hạnh nhân (almond), quả hạch Walnut, củ hành Tây, tỏi ăn sống, trái blueberries, sữa đậu nành cũng có thể giúp làm giảm phần nào cholesterol xấu trong máu.
Vậy chúng ta nên làm ǵ?
+ Tiết chế ăn uống: ăn vừa phải các chất đường, mỡ và muối.
+ Nên dùng nhiều rau quả tươi, năng vận động, tập thể dục đều đặn và thường xuyên, giảm mập, bỏ thuốc lá, bớt rượu và bớt cà phê.
+ Nên quẳng gánh lo đi và vui sống với mọi người.
+ Riêng với người có tuổi, mỗi năm nên đi khám bác sĩ và xin được thử máu, thử tim một lần. Căn cứ vào kết quả xét nghiệm, bệnh sử và một số yếu tố khác như tuổi tác, cân nặng, có hút thuốc, nam hay nữ, có bị tiểu đường hay không… Bác sĩ sẽ thiết lập cho bạn một bản ước đoán % mối nguy cơ bạn có thể bị nghẽn mạch vành tim (risque de coronapathie) thuộc vào loại nào (thấp - trung b́nh - cao) trong ṿng 10 năm sắp tới.
Biết để đề pḥng, để thay đổi cách sống và cũng để uống thuốc!
Lời khuyên của một bs chuyên khoa tim mạch
Và đây cũng lời khuyên của một BS chuyên khoa về tim mạch, dr Michel Nguyễn của Đại học Y khoa Sherbrooke:
Để pḥng ngừa bệnh tim mạch chúng ta cần phải thay đổi nếp sống: dinh dương trong lành, tập thể dục thường xuyên, bỏ thuốc lá, và đồng thời nên uống thuốc để tác động thẳng lên những yếu tố nguy cơ… (Dr Michel Nguyen)
Le Dr Nguyen est cardiologue au Centre hospitalier universitaire de Sherbrooke (CHUS), chercheur au Centre de recherche du CHUS et professeur à la faculté de médecine et des sciences de la santé del'Université de Sherbrooke.
En modifiant votre mode de vie (alimentation saine s’inspirant du Guide alimentaire canadien, exercice physique régulier et arrêt du tabagisme) et en suivant, en parallèle, un traitement médicamenteux qui agit sur les facteurs de risque, vous diminuez sans aucun doute l’inflammation, la progression de la maladie et conséquemment les risques d’avoir d’autres crises d’angine ou un infarctus. Il n’est jamais trop tard pour changer ses mauvaises habitudes.
De nos jours, avec tout l’arsenal thérapeutique médical, l’angioplastie coronarienne et le pontage, il est rare qu’il ne soit pas possible de contrôler la maladie ou les symptômes pour que la personne atteinte puisse mener une vie normale. À condition qu’elle sache se modérer..
Người Cao Tuổi Với Đời Sống Gia Đ́nh
01/05/2020
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
BS Nguyen Y Duc
Bác Sĩ Nguyễn Ư Đức
Trong chu kỳ của cuộc sống, người cao niên thường trở lại giai đoạn phải lệ thuộc vào gia đ́nh như đă lệ thuộc vào cha mẹ trong tuổi ấu thơ. Đó là v́ khi tới tuổi cao, khả năng làm việc của họ giảm bớt, lại có thể nẩy sinh ra một số bệnh liên hệ tới tuổi già, khiến họ mất khả năng tự túc, tự tồn, thậm chí mất cả khả năng hiểu biết.
Đây là một vấn đề mà các xă hội Đông và Tây có giải pháp khác nhau mặc dầu có chung một mục tiêu là giúp đỡ người già trong giai đạn khó khăn nhất cuả đời họ.
Xin lần lượt xét về t́nh trạng người già trong hai xă hội này.
Xă hội Tây Phương
Tại các xă hội Tây phương, điạ vị người già tùy thuộc vào khả năng kiểm soát tài chánh. Khi có khả năng này, người già không lo bị sống cô đơn với các chứng bệnh kinh niên. Họ có thể thuê mướn những chuyên viên y tế để chăm sóc tại gia hoặc lựa chọn lối sống tập thể trong các cơ sở chuyên chăm sóc người già với đầy đủ tiện nghi y tế, vật chất.
Nhưng đó cũng là thiểu số. C̣n phần đông người già với hạn hẹp tài chánh phải nhờ vả hoặc gia đ́nh thân thích hoặc các cơ quan chính phủ, cơ sở cộng đồng, các tổ chức từ thiện.
Tại các quốc gia kỹ nghệ cao, như Hoa kỳ chẳng hạn, nhu cầu công ăn việc làm đă khiến gia đ́nh phân cách, trái ngược với t́nh trạng các gia đ́nh sinh sống gần gũi nhau trong các trang trại lớn vào đầu thế kỷ 20. Do đó, đa số người già thường sống cô đơn trong ngôi nhà mà họ đă tạo lập từ thuở trung niên. Con cái họ thường là ở xa, có khi cách cả hàng ngàn cây số.
Thêm vào đó, đa số người già ở đây đều trải qua nhiều cuộc hôn nhân trong đời, rất ít người sống cùng với người phối ngẫu ban đầu. Con cái nhiều ḍng, con ông con bà, con chúng ta, khó có sự đoàn kết trong t́nh máu mủ ruột thịt.
Nhận thức được sự khó khăn này, chính phủ Mỹ đă lập ra chương tŕnh An Sinh Xă Hội, chương tŕnh chăm sóc y tế miễn phí cho người già từ 65 tuổi sắp lên. Chính phủ c̣n trợ cấp cho các chương tŕnh giúp đỡ người già do các cộng đồng địa phương thực hiện. Các cộng đồng này điều hành nhiều trung tâm cao niên, cung cấp bữa ăn trưa với giá rẻ cho người già, cung cấp vài dịch vụ y tế căn bản như khám sức khoẻ, đo huyết áp, khám mắt, thử đường, cholesterol trong máu. Nhiều trung tâm c̣n tổ chức các cuộc giải trí lành mạnh, như thể dục thể thao, đi bộ, bơi lội, đi xe đạp v.v.
Các trung tâm cao niên này đă tạo ra một môi trường làm vơi bớt nỗi cô đơn của họ.Các bữa cơm tập thể cũng cung cấp cho họ những chất dinh dưỡng căn bản hàng ngày.
Một cuộc khảo sát về ích lợi của bữa ăn tập thể đối với người cao niên cho thấy họ có khả năng hấp thụ nhiều chất dinh dưỡng hơn người già dùng bữa ăn cô độc ở nhà. Có thể đây cũng là một yếu tố tâm lư chứng minh người già cần một môi trường gia đ́nh hay đoàn thể để tâm hồn được ổn định, đưa đến sự cải thiện các chức năng cơ thể.
Tóm lại, ở Mỹ người già có thể vừa trông cậy vào sự giúp đỡ của gia đ́nh vừa dựa vào sự trợ giúp cuả chính phủ và cộng đồng xă hội.
Người già ở Việt Nam
Ở các xă hội Đông phương như Việt Nam chẳng hạn, người già căn bản đều nương tựa vào gia đ́nh trong giai đoạn chót của cuộc đời. Xă hội Việt Nam chưa có những chương tŕnh giúp đỡ người già hoặc có những trung tâm cao niên có tổ chức như ở Mỹ.
May mắn thay, người Việt Nam có truyền thống hiếu thảo đối với ông bà cha mẹ. Người Việt nào cũng xem ḿnh có bổn phận đền đáp công lao sinh thành dưỡng dục cuả cha mẹ .
“Công cha như nuí Thái Sơn,
Nghiă mẹ như nước trong nguồn chẩy ra”,
là điều tâm niệm của con người Việt.
Do truyền thống tốt đẹp đó mà gia đ́nh trở thành đơn vị gốc của xă hội. Đơn vị đó tồn tại qua nhiều cuộc xáo trộn kinh tế, chính trị của xă hội. Người già có một chỗ dựa nào đó trong cái đơn vị gốc này. Những người thiếu may mắn, không con cái, th́ vẫn có thể nhờ vả bà con nội ngoại.
Cũng do truyền thống tốt đẹp cuả dân tộc mà cuộc sống chung giữa người già và người trẻ dưới mái ấm của gia đ́nh thường rất hài ḥa, ổn định. Trong xă hội Tây phương sự sống chung này không nhiều v́ mỗi bên đều muốn có sự riêng tư.
Người già Việt viễn cư
Đối với người Việt định cư tại nước ngoài, quư vị cao niên vẫn c̣n thừa hưởng cái truyền thống hiếu thảo của dân tộc. Các cụ vẫn c̣n được con cái phụng dưỡng như hồi c̣n ở bên nhà. Tuy đă có các chương tŕnh trợ cấp của chính phủ, các cụ vẫn không chọn lối sống cô độc, lẻ loi.
Ngoại trừ khi quá yếu đau, sự hiện diện của các cụ c̣n là một lợi ích cho con, đặc biệt cho cặp vợ chồng trẻ.
Khi cả hai vợ chồng đều đi làm th́ các cụ trở thành quản gia cho họ. Khi họ có con nhỏ, các cụ kiêm luôn việc giữ trẻ, đôi khi phụ trách cả công việc bếp núc. Các cụ vui vẻ làm những công việc đó cho con cái, không than phiền.
Sự xung khắc do khoảng cách tuổi tác ít khi xẩy ra, chỉ trừ một số rất nhỏ trong đó hoặc dâu, rể đă tiêm nhiễm nặng chủ nghiă cá nhân Âu Mỹ. Trong trường hợp này, các cụ tuy bị khổ tâm không ít, nhưng v́ thương cháu nên không nỡ đoạn tuyệt với dâu rể. Sự khổ tâm, chịu đựng này có thể đưa đến những hậu quả tâm thần trầm trọng.
Một số các cụ cảm thấy cô đơn v́ không có bạn đồng trang lứa để hàn huyên, trao đổi. Các cụ không thích đến các trung tâm cao niên để giải trí như người địa phương, đôi khi v́ thiếu phương tiện di chuyển. Mà các trung tâm này cũng chỉ có ở các thành phố có đông người ḿnh định cư, và số người tham dự vẫn ít oi.
Nói tóm lại, môi trường thích hợp nhất đối với các cụ vẫn là gia đ́nh trong đó các cụ sống thoải mái giữa đông đảo con cháu. Tâm lư chung là các cụ thường chọn ở với con trai v́ theo quan niệm Đông phương, dâu là con mà rể là khách, các cụ thà nhờ vả nương tựa con trai và con dâu hơn.
Quan niệm này khác với quan niệm Tây phương, đặc biệt là người Mỹ. Họ cho rằng con trai chỉ là con cho tới khi nó lấy vợ, c̣n con gái th́ là con của họ suốt đời ( A son is a son until he gets a wife, a daughter is a daughter all her life ). Quả thật khi người con trai Mỹ lấy vợ th́ đương sự đặt trọng tâm sinh hoạt vào nhà vợ, tách khỏi cha mẹ trong nhiều khía cạnh cuả cuộc sống.
Nhưng dù ở với con nào, các cu ta vẫn được sống thoải mái hơn các cụ Mỹ cùng hoàn cảnh. Lư do là dù hội nhập vào xă hội Mỹ, người ḿnh vẫn c̣n giữ truyền thống tốt đối cha mẹ.
Sống dưới mái ấm đại gia đ́nh, các cụ ta hưởng được sự chăm sóc cả vật chất lẫn tinh thần. Yếu tố tinh thần lại có ảnh hưởng không ít tới tới sức khoẻ thể xác của các cụ. Cho nên truyền thống phụng dưỡng cha mẹ không những tốt đẹp về phương diện văn hoá mà c̣n tốt về phương diện kinh tế bằng cách giảm thiểu tốn kém về các dịch vụ y tế dành cho các cụ.
Trong các gia đ́nh Việt Nam c̣n giữ được nền nếp cổ truyền, các cụ do tuổi tác được con cháu trọng nể, đương nhiên trở thành những nhân vật tiêu biểu cho trật tự và t́nh đoàn kết của các thành phần trong gia đ́nh. Các cụ giữ vai tṛ xúc tác cho mọi hoạt động của các con cháu nhắm thăng tiến, hướng thượng và xây dựng hạnh phúc cho mọi người. Vai tṛ của các cụ trong việc tiếp tay giáo dục trẻ con không bị hạn chế, chống đối như các cụ già trong xă hội Âu Mỹ.
Tuy nhiên, t́nh trạng này trong tương lai gần sẽ có một vài biến chuyển. Đám trẻ được trường học dạy cho lối suy tư và hành động tự lập đối với gia đ́nh thường trở nên ương ngạnh. Chúng xem các cụ thuộc thế hệ đă qua, không phù hợp với lư tưởng tự do cuả chúng.
Cho nên nếu các cụ không cởi mở mà quá khắt khe theo lối sống cổ truyền th́ e rằng sớm muộn cũng mất đi mối quan hệ t́nh cảm với lũ trẻ.
Các cụ cần thích nghi với hoàn cảnh mới, với sự hội nhập vào xă hội mới, t́m hiểu tâm tư, ước mơ, lối suy nghĩ của tuổi trẻ, sẵn sàng chấp nhận những khác biệt, đặt trọng tâm vào t́nh thương. Có thế các cụ mới ḥa đồng được với sự đổi đời do hoàn cảnh tạo nên.
Mà có ḥa đồng, thích nghi th́ các cụ mới bảo vệ được sức khoẻ tâm thân, nắm được bí quyết của tiến tŕnh an hưởng tuổi vàng.
Nói Về Tuổi Hạc, Tuổi Vàng
24/04/2020
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
BS Nguyen Y Duc
Bác sĩ Nguyễn Ư Đức
Vào khoảng đầu thế kỷ hai mươi, sống được tới tuổi 40, là các cụ ta đă mở tiệc ăn mừng "tứ tuần đại khánh", mà sống tới 70 tuổi th́ cả là một sự hiếm có ( nhân sinh thất thập cổ lai hy).
Cho nên, chúc tụng nhau, ngoài sự giàu có, ruộng cả ao liền, con cái tốt lành “như tranh, như rối “, các cụ c̣n chúc nhau ”Trăm Tuổi bạc đầu râu”. Với vua chúa, th́ được kính chúc Thánh Thọ vô cương, thọ tỷ Nam Sơn.
Ở các nước Tây phương Âu Mỹ cũng vậy, sự ước muốn được sống lâu vẫn là một ám ảnh của mọi người. Từ tuổi thọ tối đa 17 tuổi vào thời Cổ Hy Lạp, 25 tuổi thời Cesar Đại Đế tới 45 tuổi vào đầu thế kỷ hai mươi, th́ con người luôn luôn t́m đủ mọi cách để tăng tuổi thọ. Ngày nay, sống tới tuổi 75 là một sự b́nh thường. Và người ta đang nghĩ tới sự lập câu lạc bộ những lăo trượng 100 tuổi trở lên vào năm 2020 với con số hội viên dự đoán là 200.000 người ở nước Mỹ .
Nói đến việc t́m kiếm thuốc trường sinh bất tử, ta phải nghĩ ngay tới ông bạn hàng xóm vĩ đại Trung Hoa. Kể từ các triều đại Châu, Tần, Hán, Tấn trở đi, đều có những phương sĩ, người luyện kim, chuyên luyện kim đan cho vua uống. Mục đích là để các ngài sống măi mà trị v́ thiên hạ cũng như là để ḿnh vàng gần gũi với nhiều người đẹp, không bị chê là bất lực. Tần Thủy Hoàng Đế, để t́m thuốc trường sinh, cũng cử hai phái đoàn phương sĩ do Từ Phước, Lư Sinh ra biển Đông kiếm thần dược.
Đến ngay như trên thiên đ́nh cũng c̣n có vị Thái Thượng Lăo Quân chuyên luyện linh đan cho Thượng Đế, khiến cho Hầu Già Tề Thiên Đại Thánh, nhập cung Đâu Xuất, uống vào một bụng, thọ ngang Ông Bành Tổ .
Các khoa học gia Âu, Á đă dầy công nghiên cứu, t́m ṭi những phương thức, những dược liệu để tŕ hoăn sự lăo suy cũng như kéo dài tuổi thọ. Gần đây, một số đông giới trẻ cũng có khuynh hướng chuyên về ngành lăo khoa. Sinh viên dự bị Y khoa Nguyễn Khải của Đại học UCLA, mới 22 tuổi mà đă quyết định chuyên nghiên cứu về ngành này ngơ hầu chăm sóc cha già ngoài 70 tuổi và các vị lăo trượng đồng hương, bản xứ.
Và mới đây, sau khi hoàn tất chuyến du hành không gian, lăo-Thượng- Nghị -sĩ John Glen lại chẳng mang lại cho nhân loại một số kiến thức về vài vấn đề liên quan đến người già.
Nói chung, kết quả của mọi nghiên cứu đều rất lạc quan, khích lệ. Ta thấy tuổi thọ con người đă tăng và biết bao nhiêu người, dù tuổi đă cao, mà nom c̣n son trẻ như tuổi 18, 20. Nhất là ở quư vị nữ giới, phu nhân...
Trở laị vấn đề tuổi Vàng, tuổi Hạc, th́ người trong cuộc nhiều khi cũng có những suy tư, những ư nghĩ lẩn thẩn về ḿnh, về niên kỷ của ḿnh, nhất là sống ở một thời đại khoa học quá tiến bộ, thiên hạ sinh hoạt theo vi tính, nhẹ t́nh người.
Chẳng hiểu taị sao ta lại có câu “đa thọ, đa nhục” rồi “lăo giả an chi”, già an phận.
Tại ḿnh cho rằng ḿnh đă thành vô dụng, phụ thuộc con cái, đau yếu, bệnh hoạn, cô đơn, gánh nặng của gia đ́nh, không thích nghi với hoàn cảnh, chỉ nghĩ tới qúa khứ, ngày một hao ṃn... chờ ngày chết.
Hay là xă hội không biết được và xử dụng được nhiều ưu điểm, nhiều tích cực của người già. Những khôn ngoan, từng trải, những chín chắn, già dặn, gừng càng già càng cay.
George Burns, trên 100 tuổi vẫn hoạt bát, hấp dẫn trong hoạt động kịch nghệ.
Khi 68 tuổi, Charles de Gaulle được coi như là người duy nhất tránh được cuộc nội chiến cho nước Pháp, bằng cách trao trả độc lập cho Algérie năm 1958.
Tài danh Michelangelo để lại cho hậu thế nhiều kiệt tác, chỉ ngưng làm việc khi ông mất vào tuổi 89.
Và c̣n biết bao nhiêu người già không vô dụng khác nữa như Pablo Picasso, Mohandas Gandhi, Vương Hồng Sển, Nguyễn Hiến Lê...
Cũng có vị cao niên cảm thấy không thoải mái với việc những chính trị gia, kinh tế gia, xă hội học. Họ coi con số người già một ngày một tăng, sẽ là một gánh nặng cho ngân sách quốc gia, cho gia đ́nh, con cái, v́ t́nh trạng không sản xuất, quá phụ thuộc của họ. Nào trợ cấp an sinh xă hội, nào tiền già, nào thẻ khám bệnh miễn phí…
Theo rơi trên truyền thông, báo chí, ta thấy “Vấn đề về Người Già “đă được ồn ào nêu lên:
An sinh Xă hội lâm nguy !
Ai trả tiền cho người già đây?
Gánh nặng chăm sóc bố mẹ già một ngày một tăng cho con cái !
T́nh cảnh khốn đốn của người già ! v...v...
Sự thực th́ phần tích cực, phần đóng góp có xây dựng của người cao niên vào xă hội, cộng đồng cũng như gia đ́nh đă và đang được tuyên dương, nhất là khi tỷ số quư cụ trong tổng số dân chúng ngày một gia tăng.
Cơ quan Kiểm Kê Dân Số Hoa Kỳ dự đoán vào năm 2050, nước Mỹ sẽ có 300 triệu công dân và số quư cụ trên 65 tuổi là 68 triệu, tức là gần 30% tổng dân số. Sự gia tăng này sẽ tạo ra nhiều dịch vụ, công việc và nghề chuyên môn mới.
Đọc tuần báo Newsweek số cuối tháng 10 năm 1999, ta thấy một bài báo có tiêu đề lớn:”Với các nhà doanh nghiệp, các luật sư, các bác sĩ, th́ tuổi già sẽ đem lại cho họ cả một kho vàng”
Bài báo có một câu sau đây đáng để các bạn trẻ chọn nghề lưu ư: “Bất cứ một sinh viên nào xuất chúng về khoa học nghiên cứu tuổi già và tiến tŕnh già, lại có thêm một bằng cấp luật khoa hay hành chánh tài chánh th́ coi như đă có giấy phép in bạc giấy “
Mà để có được sự đóng góp hữu hiệu, cụ thể, các cụ chắc cũng phải có một sự sửa sọan, làm sao duy tŕ được phần lớn cái nhiệt huyết, hăng say, cái khả năng tinh thần và thể xác của thuở trung niên.Ta vừa an hưởng tuổi vàng, vừa làm việc hữu ích với bà con, họ hàng, lối xóm .
Tài liệu AN HƯỞNG TUỔI VÀNG này được giới thiệu tới quư vị để chúng ta cùng làm cái công việc sửa soạn đó.
Thực tâm mà nói th́ chúng tôi cũng gần đến tuổi hưu hành chánh lại cũng mon men gần vào bảng Cổ Lai Hy. Nên trong những năm vừa qua đă cố gắng học cách thức sống tuổi già, qua kinh nghiệm của quư vị đàn anh lăo trượng, hoặc qua kiến thức thu lượm trong sách báo. Giờ đây, chúng tôi xin chia sẻ cùng quư vị. Cùng như khẩn cầu quư vị góp ư thêm cho bằng những kinh nghiệm của quư vị, để hy vọng duy tŕ được hiện t́nh, tuổi đời gần bẩy bó, mà Tâm Thân cố giữ được an lạc, dáng đi chưa đến nỗi ngả nghiêng, người anh em đồng hao cho chục viên Viagra mà vẫn chưa phải dùng tới, và người bạn đường trên ba mươi năm không khiếu nại. Lâu lâu, khi stocks lên, c̣n cao hứng đ̣i “đầu tư ”thêm .
Đọc sách Hoàng Đế Nội Kinh, thấy ghi câu vấn đáp sau đây bèn học lấy làm ḷng : “Người đời thượng cổ, đều sống đến cả trăm tuổi là mức thường, mà hoạt động không suy giảm; người đời nay tuổi vừa nửa trăm, mà hoạt động đă suy giảm. Có phải chăng là do thời thế xưa và nay khác nhau ?
Đáp: Người đời Thượng cổ, ăn uống có chừng đỗi, thức ngủ có giờ giấc, không phí sức bậy bạ. Cho nên thể chất cũng như tinh thần đều được câu toàn, mà hưởng trọn tuổi trời, sống đúng với mức trăm tuổi mới chết.
Người đời nay th́ không phải thế. Lấy rượu làm nước uống, lấy quấy làm thường, ăn uống no say th́ chui vào buồng kín, v́ dâm dục làm khô tinh dịch, hao tán chân khí; không biết cách bảo tŕ cho sức khoẻ được đầy đủ, không biết theo thời ngự trị tinh thần, chuyên theo việc khoái trí vui ḷng, vui chơi nghịch với lẽ sống, ăn uống thức ngủ không chừng mực. Cho nên tuổi thọ vừa mới năm mươi mà sức khoẻ đă hao ṃn vậy ”.-Nguyễn Đồng Di dịch.
Kinh nghiệm người xưa rơ ràng là thế đó.
Giờ đây, với sự hỗ trợ của Y khoa học tân tiến cộng thêm chút quyết tâm, tích cực, lạc quan, chẳng lẽ ta lại không nối gót được các cụ Bành tổ xa xưa.
Khi chúng tôi hỏi ư kiến người bạn nghệ sĩ vong niên, nhạc sĩ Phạm Nghệ, về cách thức làm sao ông ta sống được tới tuổi này mà vẫn vui đời, khoẻ mạnh.
Th́ người nghệ sĩ cao niên nhấn mạnh ở nghĩa NHÂN-QỦA và kết luận một cách hết sức vô tư, dễ thương: “Bây giờ tớ cũng chẳng cần ǵ, chỉ mong sống thêm bằng khoảng thời gian từ ngày tớ sang Mỹ là đủ lắm rồi ”.
Người nghệ sĩ đó năm nay 76 tuổi và tái ngộ ở traị tỵ nạn Fort Chaffee với chúng tôi vào giữa tháng năm, một chín bẩy nhăm. Vị chi là bạn ta hy vọng sống tới 103 tuổi.
Sẽ Gặp Bệnh Ung Thư, Tim...khi Hít Khói Thuốc Lá Thụ Động
07/05/1999
Bác Sĩ Lại Quốc Kỳ
Bác Sĩ Lại Quốc Kỳ
Bạn có bao giờ hít phải khói thuốc lá tỏa ra trong không khí, hoặc do người hút thuốc nhả ra, hoặc từ điếu thuốc đang cháy chưa" Nếu có, bạn đă hít phải phần lớn nhũng chất độc giống như nhũng người hút thuốc, bạn đă trở thành một người hút thuốc thụ động, và như vậy bạn sẽ phải chịu ảnh hưởng tai hại của khói thuốc giống như một người hút thuốc thực sự.
1. Khói thuốc lá có thể gây ung thư phổi cho người hút thuốc thụ động:
Khói thuốc là nguyên nhân chính gây ra ung thư phổi cho nhũng người hút thuốc, điều này đă được biết đến từ lâu, nhưng theo báo cáo năm 1986 của bác sĩ C. Everett Koop, Trưởng Ngành Y Tế Công Cộng Mỹ, th́ nhũng người không hút, nhưng hít phải khói thuốc, cũng dễ bị ung thư phổi. Bác sĩ Koop tuyên bố: “Thật rơ ràng là nguy cơ bị bệnh không phải chỉ giới hạn ở người hút thuốc mà thôi.”
Khói thuốc chứa khoảng 4,000 chất hóa học, trong đó 200 chất rất độc như benzene, formaldehyde, carbon monoxide. Những chất này sẽ tỏa ra trong không khí mỗi khi có người hút thuốc. Khi một người hút thuốc, khói sẽ tỏa ra từ hai nguồn: nguồn thứ nhất do người hút nhả ra; nguồn thứ hai, nguy hại hơn, tỏa ra từ điếu thuốc đang cháy. Phần lớn khói thuốc tỏa ra trong không khí do nguồn thứ hai này. Nồng độ các chất độc của nguồn này cao hơn nguồn thứ nhất (ví dụ như các chất gây ra ung thư, nicotine, tar). Nhất là carbon monoxide, chất lấy dương khí của máu, có thể cao hơn từ 2 đến 15 lần.
Nguy cơ bị bệnh tùy thuộc vào lượng khói thuốc hít phải. Là người hút thuốc thụ động, bạn hít ít khói thuốc hơn người hút thuốc thực sự, v́ khói thuốc đă được trộn lẫn với không khí quanh bạn. Nhưng theo ước tính của Viện Hàn Lâm Khoa Học Quốc Gia Mỹ, mỗi năm tại Mỹ, có khoảng 3,800 người chết v́ ung thư phổi do hút thuốc thụ động. Phụ nũ không hút thuốc, nhưng có chồng hút, sẽ có nguy cơ bị ung thư phổi và ung thư cổ tử cung tăng gấp 3 lần, so với nhũng người mà chồng không hút.
Một nghiên cứu khác của Hội Ung Thư Mỹ cho biết, nhũng người không hút thuốc, nhưng nếu mỗi ngày hít phải khói của 20 điếu thuốc trở lên, có nguy cơ bị ung thư phổi tăng 2 lần.
2. Khói thuốc lá gây bệnh tim cho người hút thuốc thụ động:
Ung thư phổi không phải là tai hại duy nhất đối với những người hút thuốc thụ động. Khói thuốc làm tăng nguy cơ bị bệnh tim, bệnh đă giết người Mỹ nhiều nhất. Hút thuốc, huyết áp cao và cholesterol máu cao đều là nguyên nhân gây ra bệnh tim, nhưng v́ ở Mỹ có nhiều người hút thuốc hơn là người bị huyết áp cao hoặc cholesterol máu cao, nên khói thuốc vẫn là nguyên nhân gây ra bệnh tim chủ yếu mà ta có thể tránh đuợc. Hút thuốc thụ động đă làm tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim. Người hút thuốc thụ động thường nhạy cảm với khói thuốc hơn người hút thuốc thực sự.
Hàng năm tại Mỹ có khoảng 53,000 người chết do hít khói thuốc thụ động. Trong số đó, 37,000 người chết v́ bệnh tim. Như vậy, hút thuốc thụ động là nguyên nhân gây ra tử vong có thể tránh được, đứng hàng thứ ba tại Mỹ, sau hút thuốc thực sự và rượu.
3. Ảnh hưởng của khói thuốc lá đối với trẻ em:
Con cái của người hút thuốc sẽ bị ảnh hưởng tai hại bởi khói thuốc do cha hay mẹ hút. Các trẻ em này dễ bị cảm lạnh, viêm cuống phổi, sưng phổi (nhất là trẻ em dưới 2 tuổi), nhiễm trùng tai, giảm hoạt động của phổi, giảm trí thông minh. Cha mẹ hút thuốc sẽ làm cho bệnh suyễn của con trở nên nặng hơn. Những trẻ em mà cha mẹ hút thuốc cũng có tỷ lệ bị bệnh phổi cấp tính cao hơn gấp 2 lần so với những trẻ em mà cha mẹ không hút. Cũng giống như với người lớn, trẻ em càng hít phải nhiều khói thuốc, th́ nguy cơ bị bệnh càng tăng lên. Nếu cả cha lẫn mẹ đều hút th́ nguy cơ này rất cao.
4. Khói thuốc lá gây mùi hôi khó chịu cho những người chung quanh:
Khói thuốc c̣n gây ra mùi hôi cho những người không hút. Mùi này có thể quyện vào da, tóc, quần áo của họ. Những người hút thuốc thực sự thường ít ngửi thấy mùi hôi này, v́ thuốc lá đă làm giảm khứu giác của họ.
5. Nếu bạn không hút thuốc, bạn nên làm ǵ"
Các bạn phần lớn không hút thuốc, vậy các bạn phải được quyền thở không khí trong lành, không bị ô nhiễm bởi khói thuốc. Bạn nên làm ǵ"
- Nếu người thân của bạn hút thuốc, bạn hăy khuyên họ bỏ hút.
- Tại nhà, tại nơi làm việc và các nơi công cộng, bạn nên luôn luôn nhắc nhở cho nhũng người hút thuốc, cũng như những người không hút, về nhũng tai hại của khói thuốc.
- Bạn hăy cho nhũng người hút thuốc biết là bạn rất khó chịu khi phải hít khói thuốc của họ.
- Bạn hăy ủng hộ những đạo luật cấm hút thuốc tại các nơi công cộng và nơi làm việc, và những đạo luật cấm bán thuốc lá cho trẻ em dưới 18 tuổi.
Bác sĩ Lại Quốc Kỳ
Chương Tŕnh Sức Khỏe Là Vàng!
Trường Đại Học Y Khoa California tại San Francisco
Pḥng Và Chữa Tiêu Chảy Khi Du Lịch
25/03/2000
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô
Hằng năm, có khỏang 20 triệu ngườ́ sống tại Hoa Kỳ đi du lịch tại những nước đang mở mang, như những nước ở vùng: Á Châu. Nam Mỹ Châu, Trung Đông, hay Phi Châu. Riêng đối với đồng bào Việt Nam tại hải ngoại, mùa du lịch thường là những ngày cuối năm, những này nghỉ hè, hay ngày lễ. Khi đi du lich người ta hay bị một bệnh rất thông thường gọi là Du lịch tiêu chảy, traveler’s diseases (G. Jucket, American Academy of Family Physicians ,July 1999).
Triệu chứng:
Khi du lịch, bị tiêu chảy nhiều lần mỗi ngày,ít ra là ba đến năm ngày. Đôi khi bị ói mửa, đau bụng. Khoảng 20 phần trăm bị nặng, nằm liệt giường, kéo dài cả tuần lễ. Nếu tiêu chảy có máu, hay bị nóng, là bệnh nặng. Đối vơí trẻ em c̣n ít tuổi, hay người già, bị bệnh nặng có thể thiệt mạng.
Nguyên nhân:
Ở Hoa Kỳ và Canada, bệnh tiêu chảy, phần lớn là do siêu vi trùng mà ra. Trái laị, ở những nước đang mở mang, chỉ có 20 phần trăm bệnh tiêu chảy là do siêu vi trùng, c̣n 80 phần trăm là do vi trùng. Có những loại vi trùng thông thường như E. Coli. Và có nhiều loại vi trùng khác như Campylobacteria jejuni, Shigella, Salmonella, Hersinia, vân..vân..,rất độc.
Pḥng ngừa:
- Trước hết, khi đi du lịch, bạn nên hỏi bác sĩ gia đ́nh: cần phải làm những ǵ để tránh bệnh, trên đừơng trừơng. Bác sĩ cũng có thể giúp bạn đem theo ít thuốc men, khi phải cần tới.
- Thừờng th́ những người c̣n trẻ tuổi, nhất là dưới 30 tuổi, dễ bị bệnh tiêu chảy, v́ khi du lịch, họ thích xông xáo vào những vùng hết sức thiếu vệ sinh. Những bệnh nhân đang phải uống một vài loại thuốc bao tử để giảm trừ chất chua, hay những bệnh nhân bị suy yếu miễn nhiễm, cũng dễ bị bệnh iả chảy, khi du lịch.
- Việc đàu tiên trong vấn đề pḥng ngừa tiêu chảy khi du lịch là không uống nước lă, không uống nước đá, ngay cả khi đánh răng cũng nên dùng nước đun sôi để nguội. Bạn không nên ăn rau sống, không nên ăn trái cây chưa bóc vỏ. Không nên uống sữa chưa được khử trùng, không ăn cà rem, hoặc những đồ ăn như thịt cá nướng, nghêu ṣ c̣n sống. Đôi khi cá trong sông lạch có nhiều độc tố hơn cá ngoài biển, nhất là ở những vùng như West Indies, miền nhiệt đới gần biển Thái B́nh Dương hay Ấn Độ Dương.
- Bạn nên uống nước lọc trong chai, và nếu lỡ bị iả chảy th́ nên uống nhiều nước lọc hơn. Khi bị iả chảy, bạn sẽ bị mất nhiều nước trong cơ thể. Nếu cần, bạn nên uống nước trong hộp (như 7-up), uống nước trà hoặc cà-phê đươc đun sôi.
- Có một phương pháp làm khử trùng nước bằng cách dùng chất iodine hay chất chloride. Nếu dùng chất iodine th́ có thể dùng tincture of iodine hay những viên thuốc Globaline, Potable-Aqua,v..v.., và nên coi cách chỉ dẫn cho đúng. Nếu nước đục có thể dùng vải để lọc. Nếu nước bị lạnh quá, đôi khi phải làm cho nước ấm thêm hoặcá để lâu một chút cho có th́ giờ để nước được khử trùng.
- Đối với trẻ em dưới 6 tháng, bạn nên cho con bú sữa mẹ, hoặc dùng sữa hộp pha nước sôi. (Centers for Diseases Control and Prevention, Atlanta, GA, 1997)
Chữa chạy:
- Khi đi du lịch, nếu lỡ bị tiêu chảy, th́ bạn có thể dùng thuốc để cầm ỉa chảy như: Loperamide (Imodium AD), Peptobismol và những thuốc trụ sinh để chữa bệnh như: Trimethoprim-sulfamethazole (Bactrim DS), Ciprofloxin (Cipro), Norfloxacin (Noroxin), Ofloxacin(Floxin), và Doxycycline (Vibramycin). Cơ Quan Y tế San Francisco c̣n khuyên bạn nên uống thuốc trụ sinh sớm ngay khi bắt đầu có triệu chứng tiêu chảy. Bạn nên hỏi bác sĩ gia đ́nh cách thức dùng thuốc trụ sinh như thế nạ cho đúng. Bạn không nên dùng thuốc trụ sinh để pḥng ngưà bệnh tiêu chảy, mà trái lại, chỉ dùng trong những trường hợp bị suy yếu miễn nhiễm trầm trọng. Có những loại bệnh ỉa chảy phức tạp như: bệnh kiết lị, bệnh kư sinh trùng Garcia Lamblia, bệnh ruột pseudomembranous colitis, bệnh ruột campylobacter, vân...vân.., đôi khi cần đến sự chuyên môn. Cho nên, bạn không nên ngần ngại đi gặp bác sĩ địa phương, nơi ḿnh cư ngụ.. Như đă nói ở trên, loại bệnh ỉa chảy nặng có thể nguy hiểm đến tính mạng, nhất là đối với trẻ em c̣n nhỏ tuổi.
Tóm lại, du lịch sẽ giúp cho bạn thoải mái hơn, quên đi những ngày làm việc mệt nhọc. Nhưng nếu đi du lịch mà lại bị tiêu chảy th́ thật rất uổng. Xin hăy ráng pḥng ngừa để cuộc đi chơi của quí bạn được thú vị hơn.Chúc quí bạn thượng lộ b́nh an. (Y Học Thường Thức, www.vn1.Net).
Bác Sĩ Trần-Mạnh-Ngô, M.D.,Ph.D.,FAAFP; E-mail: nmtran@hotmail.com; Fax: (714) 547- 4968; Điện thoại: (714) 547- 3915.
V́ Sao Bị Bệnh Hôi Miệng?
11/03/2000
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô
Người ta thường bị hôi miệng nhiều nhất vào buổi sáng. Bị hôi miệng không có ảnh hưởng ǵ tới sức khỏe con người, nhưng đôi khi làm ngăn cản sự giao tế hàng ngày, có thể ảnh hưởng tới công việc làm ăn của chúng ta (Lichuan Fang, Family Practice Recertification, 21: 81, 1999).
Những hóa chất làm cho hôi miệng:
Mùi hôi là do chất hơi có lưu huỳnh (Sulfur),như: hydrogen sulfide, methyl mercaptan, dimethyl sulfide, và dimethyl disulfides. Đôi khi, mùi hôi do những chất hơi acids béo (fatty acids) như propionic, butyric, hay valeric acids hay những chất amines (indole, skatole, cadaverine và putrescine)(J. Tonzetich, J. Periodont 48: 13, 1977).
Nguyên nhân hôi miệng:
. Hôi miệng tùy thuộc vào lượng nước miếng tiết ra, lúc chúng ta nhai hay nuốt.
. Chất hơi lưu huỳnh thấm vào mô mềm trong miệng. Khi nứơc miếng hay mô mềm trong miệng không đủ sức giữ chất hơi lưu huỳnh, sẽ làm hôi miệng.
. Vi trùng trong miệng nảy nở tùy theo từng loại, cộng thêm vấn đề vệ sinh, thói quen ăn uống, và lượng nước miếng tiết ra.
. Những môi trường như thay đổi nhiệt độ, ẩm ướt, đồ ăn thức uống, dưỡng khí, và độ cường toan pH, đều ảnh hưởng tới hôi miệng.
Bệnh hôi miệng do răng lợi:
. Phần lớn bệnh hôi miệng là do vi trùng nẩy nở trong những hang hốc trong miệng. Đồ ăn chứa chất trong những lỗ hổng trong lợi, sâu răng, kẽ răng, mặt lưỡi, đều là những chỗ lư tưởng cho vi trùng sinh sản.
. Độ hôi miệng, tăng theo tuổi tác, nhất là khi dùng răng giả, là nơi dễ bị đồ ăn mắc kẹt.
. Một phần ba bị hôi miệng là do bệnh nướu răng sinh ra. Nước miếng bệnh nướu răng dễ làm hôi thối.
. Những bệnh khác cũng làm hôi miệng như: viêm miệng, lưỡi, lợi nướu răng hay viêm thịt dư cổ họng (cryptic tonsils), nghẹt hay giảm bài tiết nứơc miếng (xerostomia).
Do thuốc men:
. Những thuốc men có thể gây hôi miệng như: thuốc cao huyết áp, thuốc an thần, thuốc chữa bệnh xuống tinh thần (depression), thuốc chống histamines, chữa bệnh Parkinson, thuốc lợi tiểu, amphetamines, v.. v..
Do nhiều bệnh tật khác trong cơ thể :
. 10 phần trăm là do những bệnh khác như viêm xoang, viêm thịt dư trong cổ họng (tonsillitis), và bệnh muĩ (thí dụ có vật lạ rớt vào muĩ). Những loại bệnh khác nằm trong phổi như giăn khí quản (bronchiectasis), bướu mụt hay lở loét làm mủ, bọc mủ (abscess), hay ung thư bị nhiễm trùng.
. Bệnh tiểu đường có nhiều chất acetone và ketones xông ra qua đường phổi.
. Bệnh Urê-huyết (azotemia), có chất ammoniac.
. Bệnh chai gan làm cho hơi thở hôi, như có mùi tỏi hay trứng thối, do những chất dimethyl sulfides, methyl mercaptan, và ethanethiol.
. Bệnh thận hư, có mùi tanh như cá, do chất dimethylamines và trimethylamines.
. Ung thư máu (leukemia) hay những bệnh loạn tạo máu (blood dyscrasia) làm cho hơi thở có mùi như máu bị hư, phân ră (decaying blood).
. Những bệnh liên quan đến bao tử ít làm hôi miệng, v́ ống thực quản luôn luôn đóng kín và xẹp lép. C̣n bao tử chỉ sinh ra mùi hôi, khi bị ợ hay ói mửa. Có những bệnh khác như ợ nóng (heartburn), hẹp môn vị (pyloric stenosis), hay thoát vị khe thực quản (hiatal hernia) cũng sinh ra hôi miệng.
. Phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt, thay đổi kích thích tố trong người, sinh ra chất hơi có lưu huỳnh bay qua đường phổi làm hôi miệng.
Do đồ ăn, hút thuốc lá:
. Ăn uống đôi khi làm đỡ hôi miệng, v́ nước miếng ra nhiều, làm sạch miệng. Nhưng ngược lại có nhiều đồ ăn làm hôi miệng như: tỏi, hành, rượu. Trong hành tỏi có nhiều chất mùi hôi allicin và dallyl sulfite.
. Hút thuốc lá hay x́-gà gây hôi miệng v́ làm giảm nước miếng trong miệng.
Nói tóm lại, có rất nhiều nguyên nhân sinh ra hôi miệng: phần lớn do những bệnh trong miệng, răng lợi, những bệnh tai muĩ họng, hay nhiều bệnh khác nằm trong cơ thể chúng ta.
Kỳ sau, chúng tôi sẽ xin tŕnh bày cách chữa, và đề pḥng bệnh hôi miệng.
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP; E-mail: nmtranỴhotmail.com; Fax: (714) 547-4968; Điện thoại: (714) 547-3915.
Ngừa Tai Biến Bệnh Tim Mạch
04/03/2000
Bác Sĩ Trần Mạnh Ngô
Bệnh tim mạch vẫn là bệnh giết hại nhiều người nhất tại Hoa Kỳ. Cứ bốn người lại có một người bị chết v́ biến chứng bệnh tim mạch. Tuy nhiên, sự đề pḥng tai biến bệnh tim mạch không được theo dơi chu đáo. Mức đề pḥng quan trọng nhất vẫn là do sự cố gắng cuả chính bệnh nhân. Sau đây là những lời khuyên để giúp bệnh nhân chăm sóc sức khỏe được hữu hiệu hơn.
Trước hết, xin hăy kiểm soát bệnh cao huyết áp:
Thực sự th́ bệnh nhân tự kiểm soát cao huyết áp không được kỹ càng cho lắm. Tại Hoa Kỳ có 24 phần trăm bị cao máu, trong đó th́ chỉ có 53 phần trăm là chịu uống thuốc. Chỉ có 25 phần trăm bệnh nhân tự kiểm soát bênh cao máu đàng hoàng. Bệnh nhân có thể tự nhiên bỏ thuốc v́ một vài công phạt như: cảm thấy lừ đừ, t́nh trạng tâm thần thay đổi, sinh hoạt t́nh dục kém. Có bệnh nhân v́ t́nh trạng tài chánh kém, nhất là khi về hưu, không đủ tiền mua thuốc.
Chuyện nguy hiểm hơn là bệnh nhân tự ư ngưng uống thuốc, làm cho mạch máu bất chợt lên cao, c̣n cao hơn trước, dễ gây nên những biến chứng như tai biến mạch máu năo (stroke) hay cơn đau tim (heart attack), máu nhồi cơ tim (myocardial infarction). Trong trường hợp này, bệnh nhân phải đi chữa cấp cứu ngay.
Kiểm soát cholesterol, mỡ trong máu:
Ai cũng biết rằng uống thuốc giảm mỡ và cholesterol sẽ làm giảm tử vong cho bệnh nhân bị cholesterol cao trong máu. Vậy mà nhiều bệnh nhân lại không chịu uống thuốc. Có tới 6-31 phần trăm bệnh nhân tự động bỏ thuốc giảm cholesterol. Cũng có nhiều bệnh nhân đă từng uống thuốc, nhưng chẳng được bao lâu cũng lại bỏ thuốc, có khi lên tới 10-12 phần trăm (W. Insull, J. Internal Med. 241: 317, 1997). Có 2 cách giúp bệnh chịu khó uống thuốc: thứ nhất là làm sao cho bệnh nhân hiểu được tầm quan trọng của việc uống thuốc giảm mỡ, giảm cholesterol và thứ hai là t́m cách hạ giá cả thuốc men xuống thấp để cho bệnh nhân nghèo có thể đủ tiền mua thuốc (J. Christopher Lynch, Pharmacy Times, January 2000).
Xin chịu khó uống Aspirine đều đặn mỗi ngày:
Việc uống Aspirine để giảm tử vong v́ cơn đau tim (angina, heart attack) và bệnh nhồi máu cơ tim, nghẹt tim (myocardial infarction), đă được chứng minh rơ ràng. Vậy mà có rất nhiều bệnh nhân nam giới bị cơ nguy bệnh tim mạch, vẫn không lưu ư uống aspirin đều đặn. Chỉ có 33 phần trăm bệnh nhân da trắng, và 10 phần trăm bệnh da đen, bị cao cholesterol và cao huyết áp là c̣n tiếp tục uống aspirin. Xác suất đối với bệnh nhân Việt Nam ở hải ngoại uống aspirine mỗi ngày không rơ là bao nhiêu, có thể khá hơn, nhưng tốt hơn là quư bạn có bệnh cao huyết áp hay bệnh tim hăy chịu khó uống aspirin mỗi ngày.
Kích thích tố trị liệu giúp cho phụ nữ:
Phụ nữ đă tắt kinh, nếu dùng kích thích tố trị liệu có thể giảm nguy cơ bệnh tim mạch tới 35-50 phần trăm. Thử nghiệm cho thấy: nếu phụ nữ dùng kích thích tố và không bị nguy cơ v́ ba loại bệnh như bệnh tim mạch, ung thư, và loăng xương th́ có thể kéo dài tuổi thọ, thêm từ 1 tới 3 năm (JAMA, 277: 1140, 1997). Tất nhiên là dùng kích thích trị liệu chỉ có lợi cho phụ nữ chưa hề bao giờ có bệnh tim mạch, c̣n đă từng bị bệnh tim mạch rố th́ không giúp ích được ǵ. Ấy vậy mà cũng chỉ có 3-30 phần trăm phụ nữ dùng kích thích tố thường xuyên mà thôi. Lư do chính là v́ sợ bị ung thư vú, sợ bị có đường kinh trở lại, và bị đau ngực. Bác sĩ gia đ́nh sẽ cắt nghĩa cho bệnh nhân để hiểu rằng cơ nguyên sinh ra ung thư vú tương đối rất thấp nếu so sánh với rất nhiều điều lợi khi dùng kích thích tố. C̣n nếu bị căng đau ngực th́ có thể giảm lượng thuốc xuống.
Có thể dùng Raloxifene thay thế kích thích tố trị liệu:
Dùng Raloxifene rất tốt để chữa bệnh loăng xương, có thể giúp cho phụ nữ tránh phiền hà về chuyện đau ngực và đừơng kinh. Nhưng có vẻ gây thêm bệnh đỏ mặt (hot flashes) trong thời kỳ bị tắt kinh. C̣n vấn đề Raloxifene có pḥng ngừa cơ nguyên bệnh tim mạch hay không th́ c̣n chờ thêm kết quả thử nghiệm sau này (Y học thường thức, www.VN1.net).
Có những lời khuyên:
Nói tóm lại, không uống thuốc men đều đặn sẩy ra rất thông thừơng cho tất cả mọi bệnh nhân. Tuy nhiên chúng ta phải nh́n thấy tầm quan trọng là nên uống thuốc thường xuyên, nhất là khi biết rằng có liên quan đến nguy cơ bệnh tim mạch. Xin có vài lời khuyên như sau:
. lưu ư đến triệu chứng bệnh tim mạch sẽ tái phát nếu bệnh nhân không uống thuốc đều đặn hoặc bỏ thuốc.
. bác sĩ và người nhà bệnh nhân nên giúp đỡ, khuyên nhủ bệnh nhân.
. cần theo rơi bệnh thường xuyên hơn.
. sắp xếp việc uống thuốc đều đặn mỗi ngày.
. nếu không muốn uống thuốc v́ mt lư do ǵ th́ cũng xin cho bác sĩ gia đ́nh biết, để có thể tùy cơ thay đổi. Xin đừng tự ư bỏ thuốc.
. Nếu thuốc có phản ứng phụ th́ sẽ điều chỉnh thuốc hoặc thay thế thuốc cho thích hợp.
. khuyến khích bệnh nhân có mt tinh thần tích cực: uống thuốc đều đặn để chống đỡ bệnh tật, khỏi bệnh.
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô, M.D., Ph.D., FAAFP, E-mail: nmtran@hotmail.com; Fax: (714) 547-4968; Điện thoại: (714) 547-3915
Diễn Đàn Người Việt Hải Ngoại. Tự do ngôn luận, an toàn và uy tín. V́ một tương lai tươi đẹp cho các thế hệ Việt Nam hăy ghé thăm chúng tôi, hăy tâm sự với chúng tôi mỗi ngày, mỗi giờ và mỗi giây phút có thể. VietBF.Com Xin cám ơn các bạn, chúc tất cả các bạn vui vẻ và gặp nhiều may mắn.
Welcome to Vietnamese American Community, Vietnamese European, Canadian, Australian Forum, Vietnamese Overseas Forum. Freedom of speech, safety and prestige. For a beautiful future for Vietnamese generations, please visit us, talk to us every day, every hour and every moment possible. VietBF.Com Thank you all and good luck.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
