Kể từ khi có chính sách đổi mới mới từ năm 1986, tăng trưởng kinh tế của Việt Nam đă đưa hàng triệu người ra khỏi cảnh nghèo đói. Càng ngày, tuy nhiên, độ tăng trưởng và quỹ đạo phát triển có dấu hiệu kiệt sức. Bất ổn định ở khu kinh tế vĩ mô, sự bất b́nh đẳng ngày càng tăng, các vấn nạn môi trường sau lưng và những bất măn sắp sôi trước mắt đang đặt Hà Nội dưới sức ép phải thay đổi.
Đổi mới
Nguồn ảnh: mashable.com
Năm ngoái, với một tỷ lệ lạm phát 18%, con số các cuộc đ́nh công đă tăng vọt tại Việt Nam. Mặc dù GDP tăng 5,9%, đời sống của người nghèo trở nên tồi tệ hơn v́ mức thu nhập ít ỏi của họ không thể theo kịp với giá lương thực tăng cao. Để giảm bớt sự lo lắng của công chúng, chính phủ đă hứa hẹn có biện phápmạnh về tài chính và tiền tệ để chống lạm phát.
Tuy nhiên, những thay đổi chính sách tài chính đă không có hiệu quả v́ cắt giảm chi tiêu của chính phủ gặp khó khăn khi phải đối đầu với quyền lợi cố hữu. Và biện pháp tiền tệ gắt gao đă đưa hàng chục ngàn các công ty vừa và nhỏ trong số các doanh nghiệp vào t́nh trạng kiệt quệ hoạc phá sản v́ không muộn đượ nợ và trong lúc lăi suất cao và sự ưu đăi dành cho các doanh nghiệp nhà nước. T́nh h́nh này đang là một mối đe dọa đáng kể cho sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam.
Ai trong giới chính sách cũng biết, mô h́nh phát triển của Việt Nam dựa vào lao động rẻ, khai thác tài nguyên thiên nhiên và tăng trưởng vốn đă mất sức hấp dẫn. Việt Nam được xem là nền kinh tế thu nhập trung b́nh trong năm 2010, nhưng tại đây 20% có thu nhập cao nhất đă có thu nhập trung b́nh tăng lên 9,2 lần so với 20% số người có thu nhập thấp nhất trong cùng năm.
Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng đă kêu gọi thay đổi cơ cấu và mô h́nh tăng trưởng kinh tế tại đây. Để chuyển hướng tới mục tiêu này, ông nhấn mạnh sự cần thiết phải cải thiện những thể chế thị trường, một khát vọng nói dễ hơn làm. V́ một điểm, khu vực kinh tế quốc doanh giữ vai tṛ hàng đầu trong “nền kinh tế thị trường định hướng xă hội chủ nghĩa” của Việt Nam. Trong khi đang phấn đấu để trở thành một nước công nghiệp hiện đại vào năm 2020, Việt Nam sẽ tiếp tục đổ tài nguyên vào các doanh nghiệp nhà nước. Điều này có nghĩa là chọn khu vực thành công và Hà Nội đă thất bại ở đây; ví dụ điển h́nh là các thất bại lớn trong kỹ nghệ đóng tàu [Vinashin] và khu công nghệ thép.
Một vấn đề khác là nạn tham nhũng. Mặc dù giới lănh đạo đă thề nguyền chống lại vấn nạn đă bắt rễ sâu xa này, kết quả thu được không đáng khích lệ là bao. Theo Chỉ số Nhận thức Nham nhũng của tổ chức Minh bạch Quốc tế, Việt Nam xếp hạng 112 trong số 183 quốc gia và được khảo sát trong năm 2011, sắp hạng tồi tệ hơn nhiều của các nước bạn ở Đông Nam Á.
Tham nhũng đă không chỉ làm suy yếu những nỗ lực để cải thiện thể chế thị trường và hệ thống pháp lư, nhưng mà c̣n làm xói ṃn ḷng tin của công chúng.
Tại một hội nghị Đảng Cộng sản gần đây, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh sự cần thiết cho các thành viên của đảng tham gia vào các cuộc “phê b́nh và tự phê b́nh” nghiêm túc để giúp giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, không ai tin sẽ có những cải cách táo bạo và nhanh chóng trong tương lai gần. Tăng trưởng bền vững và toàn diện là một thách thức đ̣i hỏi chính phủ phải có trách nhiệm lớn hơn và sự tham gia của công chúng nhiều hơn.
Ít nhạy cảm về chính trị là công việc nâng cao mức tăng trưởng sản xuất của Việt Nam. Một báo cáo gần đây của Viện Toàn cầu McKinsey ước tính rằng Việt Nam cần nâng cao mức sản xuất lao động hàng năm từ 4,1% lên 6,4% để đạt được tốc độ tăng trưởng GDP trung b́nh hàng năm 7%.
Tăng trưởng sản xuất bền vững cần nhiều đầu tư vào vốn con người qua xếp đặt lại ưu tiên phân bổ tài nguyên quốc gia bằng cách giảm đầu tư nhà nước, cho các ngành công nghiệp không hiệu quả, hướng tới việc đào tạo tay nghề, các ngành y tế, và giáo dục.
Cải thiện quyền sở hữu đất đai là một cơ hội khác. Luật lệ về đất đai hiện nay của Việt Nam quy định “đất đai thuộc về toàn dân với sở hữu đại diện là Nhà nước,” có nhiều sơ hở và do đó tạo ra tham nhũng. Thay đổi luật pháp rơ ràng để bảo vệ quyền sở hữu sẽ giúp giảm bớt nạn tham nhũng và sự tranh chấp đất đai, cùng lúc thúc đẩy đuộc khu nông nghiệp thương mại.
Đổi mới từ trên xuống đă gặp phải khó khăn khi đối đầu với các quyền lợi cố hữu, do đó thay đổi từ dưới lên có thể tạo được trớn. Những người hoạch định chính sách và các cố vấn ủng hộ đỏi mới, cũng như các tổ chức phát triển quốc tế, nên vận động cho việc thi hành chính trị quần chúng. Điều này được chứng minh đă thúc đẩy được phát triển kinh tế thị trường đặt trên sự tham gia của quần chúng trong vấn đề quản trị. Kế hoạch là nhằm đưa giới lănh đạo chính trị đến đồng thuận bằng việc đưa ra những bằng chứng về những ǵ có thể thành công nhưng không đe dọa [quyền lực của] chính quyền trung ương.
Giảm bớt sự kiểm soát các phương tiện truyền thông là điểm quan trọng trong quá tŕnh đổi mới. Kinh nghiệm gần đây cho thấy rằng giới truyền thông đóng một vai tṛ quan trọng trong việc vạch trần tham nhũng và các trường hợp lạm dụng quyền lực. Giới truyền thông độc lập hơn có lợi ở cả hai mặt: vừa giúp chính quyền trung ương giám sát các hoạt động của chính quyền cấp tỉnh và địa phương, đồng thời cũng có chuyển đạt quan tâm và mong muốn của nhân dân trực tiếp đến giới lănh đạo hàng đầu, buộc họ phải hành động.
Mặc dù ư chí chính trị của giới lănh đạo ở Hà Nội sẽ là nhân tố chính định hướng và tốc độ thay đổi, Việt Nam vẫn có thể được giới cầm quyền định h́nh qua những vận động tích cực có chủ đích và đă được suy nghĩ rốt ráo.
© DCVOnline
Anh Lê Trần | GlobalPost.com | 28 tháng năm 2012
Tham nhũng và thiếu định hướng, Việt Nam bị áp lực phải thay đổi
