Tổng Thống Donald Trump hôm thứ Năm, 20/11, tiếp tục bước vào một vùng tối chính trị chưa từng có tiền lệ khi công khai tố cáo 6 người dân cử Dân Chủ trong Quốc Hội, tất cả đều là cựu quân nhân hoặc từng làm trong hệ thống tình báo, là những
"kẻ phản bội" có thể phải đối mặt với
"án tử hình", và ông đòi cho
"treo cổ" họ.
Những lời đe dọa này được ông Trump cho đăng tải trong vào buổi sáng hôm thứ Năm trên Truth Social, để phản ứng với một video được lan truyền rộng rãi, trong đó giới lập pháp Dân chủ kêu gọi quân đội Mỹ
"từ chối thi hành các mệnh lệnh bất hợp pháp".
Tổng Thống Donald Trump tại Tòa Bạch Ốc hôm thứ Tư, 19/11. (Ảnh: Brendan Smialowski/AFP via Getty Images)
Ông Trump hành xử như trên chỉ một ngày sau khi đã tiếp đón Thái tử của Saudi Arabia, người được giới tình báo Mỹ từng đánh giá đã trực tiếp chỉ đạo ám sát nhà báo đối lập Jamal Khashoggi, sau đó cho cắt ra từng khúc một.
Loạt phát biểu này của tổng thống Mỹ dấy lên câu hỏi lớn về ranh giới giữa quyền lực của tổng thống, vai trò của quân đội trong bối cảnh chia rẽ chính trị, và nguy cơ thực sự rằng một tổng thống đương nhiệm đang cố gây ra áp lực hệ thống chỉ huy quân sự vốn được thiết kế để giữ tính cách trung lập, phi chính trị và chỉ trung thành với Hiến Pháp, chứ không phải với bất cứ một cá nhân nào.
Trump tung tin nhắn trên Truth Social đòi cho "xử tử" 6 người dân cử Dân chủ
Trong vòng chưa đầy 3 giờ, ông Trump cho đăng lên 3 bài liên tiếp với mức độ gay gắt tăng dần từ
"HÀNH VI NỔI LOẠN, có thể bị TỬ HÌNH!", "Ngôn ngữ của họ không thể chấp nhận được", "Chuyện này rất là xấu xa, và Nguy Hiểm cho đất nước chúng ta".
Tổng Thống Trump cũng chia sẻ lại bài viết của người lên tiếng ủng hộ với nội dung:
"TREO CỔ CHÚNG, GEORGE WASHINGTON CŨNG SẼ LÀM NHƯ THẾ!"
Đây không phải là lần đầu tiên mà ông dùng loại ngôn từ như vậy. Hồi năm 2021, ông từng bênh vực tiếng hô hào
"Hãy treo cổ Mike Pence" trong vụ bạo loạn Quốc Hội ngày 6 tháng Giêng 2021.
Từ khi ra tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ hai vào tháng Giêng, ông nhiều lần gợi ý cho bỏ tù các đối thủ chính trị và Bộ Tư Pháp dưới quyền ông đã nhắm vào các nhân vật chỉ trích ông như cựu Giám đốc FBI James Comey và cựu cố vấn an ninh quốc gia John Bolton.
Lần này, điều gây ra mối lo ngại đặc biệt là ông Trump đang nhắm vào các nhân vật lập pháp và trực tiếp gắn lời lẽ của họ với bản án tử hình, dựa trên cáo buộc
"gây nổi loạn", một điều mang tính pháp lý nghiêm trọng và hiếm khi được một tổng thống đương nhiệm cho sử dụng.
Thông điệp video từ những ai và đã nói ra điều gì?
Video gây tranh cãi do thượng nghị sĩ Elissa Slotkin (DC-Michigan), cựu phân tích gia trong CIA và đã từng phục vụ tại Iraq, cho công bố ra hôm thứ Ba.
Ngoài bà Slotkin, tham gia trong video còn có 5 người dân cử phe Dân Chủ, thượng nghị sĩ Mark Kelly (Arizona), cựu phi hành gia NASA, cựu phi công Hải Quân; dân biểu Jason Crow (Colorado), cựu thành viên lực lượng đặc biệt Ranger của Lục Quân; dân biểu Maggie Goodlander (New Hampshire), cựu nhân viên Bộ Tư Pháp; dân biểu Chris Deluzio (Pennsylvania), cựu sĩ quan Hải Quân; và dân biểu Chrissy Houlahan (Pennsylvania), cựu quân nhân Không Quân.
Thông điệp video có nói:
"Luật pháp rất rõ ràng: Quý vị có thể từ chối mệnh lệnh bất hợp pháp. Quý vị phải từ chối các mệnh lệnh bất hợp pháp".
Thượng nghị sĩ Elissa Slotkin (DC-Michigan), người có mặt trong video kêu gọi Quân Đội Mỹ không tuân theo mệnh lệnh bất hợp pháp. (Ảnh: Chris duMond/Getty Images)
Họ nhắc đến trách nhiệm hiến định của quân đội theo điều khoản về
"mệnh lệnh hợp pháp trong Bộ Quân luật" (Uniform Code of Military Justice). Họ không nêu ra bất cứ mệnh lệnh hay chính sách cụ thể nào của ông Trump.
Bà Slotkin giải thích rằng, video này nhằm phản ảnh ra
"những mối lo ngại riêng tư trong quân đội về chuyện có thể bị yêu cầu thi hành các hành động trái với luật pháp và Hiến Pháp".
Phản ứng từ Tòa Bạch Ốc
Phát ngôn viên Karoline Leavitt phủ nhận việc tổng thống muốn đem ra xử tử các dân cử này. Tuy nhiên, bà nói họ đã "khuyến khích quân đội từ chối mệnh lệnh hợp pháp" và tuyên bố rằng, video này có thể bị xử lý theo pháp luật.
Phản ửng của Quốc Hội
Thượng nghị sĩ Chuck Schumer (DC-New York), Trưởng khối thiểu số ở Thượng Viện, nói:
"Đây là một sự đe dọa công khai và rõ ràng. Khi ông Trump dùng ngôn ngữ 'tử hình và phản quốc', những người ủng hộ ông có thể sẽ nghe theo. Ông đang châm lửa vào thùng xăng".
Dân biểu Hakeem Jeffries (DC-New York), trưởng khối thiểu số ở Hạ Viện, cho biết:
"Lời đe dọa với án tử hình từ tổng thống nhắm vào giới lập pháp là một hành vi kinh tởm và nguy hiểm".
Thượng nghị sĩ Lindsey Graham (CH-South Carolina):
"Tôi tuy ghét video của họ, nhưng phản ứng của tổng thống là quá mức"
Nhiều thượng nghị sĩ Cộng Hòa đã né tránh không bình luận, bao gồm thượng nghị sĩ Tim Sheehy (Montana).
6 người dân cử trong video
Thượng nghị sĩ Slotkin đã hồi âm trên X: "
Không có sự đe dọa nào khiến chúng tôi từ bỏ bổn phận đứng ra bảo vệ Hiến Pháp".
Còn dân biểu Chris Deluzio cho biết ông đang bị đe dọa và đang phối hợp với giới Cảnh Sát Quốc Hội để bảo vệ cho gia đình.
Quân Luật (Uniform Code of Military Justice-UCMJ) đã nói những gì?
Quân nhân có 2 trách nhiệm và bổn phận đồng thời, đó là tuân theo mệnh lệnh hợp pháp và từ chối mệnh lệnh trái luật hoặc vi phạm Hiến Pháp.
Điều 892 và 918 của UCMJ có quy định ra rõ ràng:
1/ Mệnh lệnh đưa ra phải đưa trên căn bản pháp lý.
2/ Phải phù hợp với nhiệm vụ được giao phó.
3/ Không được yêu cầu quân nhân thi hành mọi hành vi phạm pháp, như tấn công thường dân, tước bỏ quyền hiến định của công dân, can thiệp vào bầu cử, vi phạm luật chiến tranh.
Giới quân sự từ thời Thế Chiến 2 cho đến nay đều khẳng định câu
"Chỉ biết tuân lệnh”"(Just following orders) không phải là lý do hợp pháp nếu mệnh lệnh là trái luật.
Điều này là nền tảng mà nhóm các nhân vật lập pháp phe Dân Chủ đã nhắc lại trong video.
Thượng nghị sĩ Mark Kelly (Dân Chủ-Arizona), cựu phi công Hải Quân Mỹ và phi hành gia. (Ảnh: Patrick T. Fallon/AFP via Getty Images)
Nguy cơ gây chia rẽ giữa quân đội và chính quyền
Các chuyên gia an ninh quốc gia nhận định rằng, lời lẽ của ông Trump không chỉ nhằm tấn công đối thủ chính trị mà còn thử thách ranh giới giữa quyền lực tổng thống và tính trung lập của quân đội Mỹ.
1/ Nguy cơ thứ nhất: Tạo ra cảm giác quân đội có "2 mệnh lệnh cạnh tranh"
Khi một nhóm các dân cử, đặc biệt là các cựu quân nhân, nhắc về bổn phận theo hiến định, và tổng thống đáp lại bằng sự cáo buộc
"phản quốc", điều đó sẽ tạo ra hai thông điệp trái ngược:
"Tuân thủ theo Hiến Pháp" hay
"Tuân theo tổng thống".
Sự xung đột mang tính biểu tượng này có thể gây ra sự lầm lẫn trong giới quân nhân trẻ và tạo ra tâm lý muốn chia rẽ nội bộ.
2/ Nguy cơ thứ hai: Trump đang thử phản ứng trong hệ thống chỉ huy
Các bài đăng liên tiếp của ông Trump trên Truth Social, với ngôn từ tử hình, được nhiều chuyên gia nhìn nhận như một dạng thử nghiệm dư luận, nhằm xem quân đội và Quốc Hội sẽ có phản ứng ra sao.
Đây chính là kiểu nói của ông Trump trước sự kiện 6 tháng Giêng, 2021. Kiểu nói mập mờ tạo ra
"khoảng trống suy diễn" mà các nhóm cực đoan có thể hành động thay cho mệnh lệnh chính thức.
3/ Nguy cơ thứ ba: Áp lực đến các cơ quan công lực liên bang
Các chuyên gia cảnh cáo rằng, việc ông Trump gợi ý Bộ Tư Pháp và Bộ Quốc Phòng xem xét về
"tội phản quốc" đối với 6 người dân cử này có thể đặt hệ thống công quyền vào thế đối đầu chính trị, nơi mà giới chức phải lựa chọn giữa việc tuân thủ luật pháp hoặc là chịu áp lực từ tổng thống đương nhiệm.
4/ Nguy cơ lớn nhất: Sử dụng quân đội như phương tiên chính trị
Điều khiến cho giới quan sát lo ngại không chỉ là lời đe dọa tử hình mà là bối cảnh do Tổng Thống Trump đang liên tiếp ra lệnh tiến hành không kích ở vùng biển Caribbean và biển Thái Bình Dương, trong đó, có nhiều cuộc tấn công bị đặt nghi vấn về tính cách hợp pháp, tấn công Venezuela mà không có sự cho phép của Quốc Hội và gây ra tình trạng bạo lực chính trị gia tăng, với nhiều vụ ám sát và đe dọa, nhằm vào nhiều chính trị gia gần đây.
Trong hoàn cảnh như vậy, lời lẽ của Tổng Thống Trump, dù được Tòa Bạch Ốc lên tiếng để phủ nhận, có thể được diễn giải như một tín hiệu rằng quân đội phải đứng về phía ông, chớ không phải là phía luật pháp và Hiến Pháp.
Đó chính là điều mà nhiều chuyên gia xem đó là ranh giới nguy hiểm nhất khi một tổng thống tìm cách huy động lòng trung thành cá nhân trong hệ thống quân đội, điều mà Hiến Pháp luôn luôn cố gắng ngăn chặn ngay từ ngày nước Mỹ này ra đời.
