Chính phủ Mỹ đóng cửa đang mở ra cơ hội để Russell Vought, "kiến trúc sư" của ông Trump, thúc đẩy kế hoạch tái thiết bộ máy liên bang đã ấp ủ nhiều năm qua.
Bất đồng giữa đảng Cộng hòa và Dân chủ khiến quốc hội Mỹ không thể thông qua dự luật ngân sách cho năm tài khóa 2026, buộc chính phủ Mỹ phải đóng cửa từ ngày 1/10 cho đến khi các bên đạt được thỏa hiệp về chi tiêu. Trong thời kỳ chính phủ Mỹ đóng cửa, các cơ quan liên bang dừng những hoạt động không thiết yếu, chỉ những bộ phận cần thiết nhất được duy trì.
Việc chính phủ đóng cửa gây nhiều lo ngại khi khoảng 750.000 công chức phải tạm nghỉ việc không lương, nhưng với giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng (OMB) Russell Vought, quan chức được Tổng thống Donald Trump tin cẩn, đây lại là cơ hội vàng để biến ý tưởng lâu nay về tinh giản chính phủ và tái cấu trúc bộ máy liên bang thành hiện thực.
"Có nhiều công cụ pháp lý để tiếp tục thúc đẩy chương trình nghị sự của Tổng thống Trump, bao gồm tinh giản chính quyền liên bang. Chúng tôi sẽ tìm mọi cơ hội để thực hiện điều đó", Vought, 49 tuổi, tuyên bố ngày 30/9, ngay trước khi chính phủ Mỹ đóng cửa.
Trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, Vought tham gia nhóm chuyển tiếp quyền lực và làm cố vấn cấp cao OMB. Khi đó, ông cho hay đã choáng ngợp trước quy mô "khổng lồ và rối ren" của bộ máy chính phủ, dù đã tìm hiểu trước nhiều năm. "Tôi nhận ra mức độ phức tạp và phân nhánh trong bộ máy hành pháp là quá lớn", Vought kể lại năm 2023.
Tổng thống Trump sau đó đề cử Vought làm phó giám đốc OMB. Trong thời gian này, Vought tuyên bố Tổng thống có quyền chặn một khoản chi tiêu liên bang đã được quốc hội thông qua. Ông tham gia nỗ lực đóng băng viện trợ quân sự cho Ukraine, động thái khiến ông Trump bị Hạ viện luận tội.
Sau khi ông Trump đắc cử nhiệm kỳ thứ hai, Vought dành toàn bộ tâm sức để chuẩn bị cho một "phiên bản tái thiết" lớn hơn, táo bạo và quan trọng nhất là bền vững, đối với bộ máy chính phủ Mỹ.
"Russ biết chính xác cách dỡ bỏ bộ máy quyền lực ngầm và chấm dứt tình trạng chính quyền bị vũ khí hóa", ông Trump tuyên bố khi đề cử Vought làm giám đốc OMB hồi tháng 11/2024.
Vought mô tả ghế giám đốc OMB là "vị trí then chốt" trong việc tái cấu trúc bộ máy liên bang. "Vought tận hiến cho ý tưởng tinh giản chính phủ, sa thải bớt nhân viên liên bang và ông ấy cực kỳ khéo léo trong việc tìm ra cách thực hiện điều đó trong bất kỳ hoàn cảnh nào", David Graham, tác giả cuốn The Project: How Project 2025 Is Reshaping America, nhận xét.
Chiến lược của Vought được cho là bắt nguồn từ hai đợt chính phủ đóng cửa trong nhiệm kỳ một của ông Trump. "Ông ấy nhận ra rằng nếu thực hiện đúng cách, việc chính phủ đóng cửa có thể trở thành công cụ mạnh mẽ để tinh giản bộ máy", Michael Williams, cựu quan chức OMB, cho biết.
Nỗ lực của Vought phần nào bị xáo trộn khi ông Trump chọn tỷ phú Elon Musk dẫn dắt Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE). DOGE cũng có mục tiêu tinh giản chính phủ, cắt giảm lãng phí nhưng cách thực hiện gây tranh cãi, châm ngòi cho hàng loạt vụ kiện. Khi Musk rời chính quyền liên bang cuối tháng 5, vai trò của DOGE cũng dần trở nên mờ nhạt, tạo cơ hội cho Vought thể hiện mình.
"DOGE sẽ hiệu quả hơn nhiều nếu họ tham vấn Vought", Joe Grogan, lãnh đạo Hội đồng Chính sách Đối nội Nhà Trắng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nói.
Tổng thống Donald Trump (trái), Bộ trưởng Nội vụ Doug Burgum (giữa) và Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách Russell Vought tại Nhà Trắng ngày 10/6. Ảnh: AFP
Lần này, Vought bắt đầu hành động ngay khi chính phủ Mỹ cận kề nguy cơ đóng cửa. Giám đốc OMB gửi thông báo đến các cơ quan liên bang, yêu cầu họ chuẩn bị phương án sa thải vĩnh viễn nhân viên trong các chương trình không được tài trợ hoặc không phù hợp với ưu tiên chính sách của Tổng thống Trump.
Trong cuộc họp với các hạ nghị sĩ Cộng hòa ngày 1/10, Vought cho biết quá trình sa thải sẽ sớm bắt đầu khi chính phủ đóng cửa. Giám đốc OMB không tiết lộ số công chức sẽ mất việc trong đợt tinh giản này, nhưng nhấn mạnh tác động sẽ "rất đáng kể".
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson mô tả Vought "đã dành cả sự nghiệp để nghĩ cách tinh giản chính phủ". Ông đổ lỗi cho các nghị sĩ Dân chủ đã buộc chính quyền phải hành động.
"Vought phải ngồi lại và xác định xem chính sách, nhân sự và chương trình nào là thiết yếu. Đó không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Ông ấy cũng không vui gì khi gánh trách nhiệm đó", ông Johnson nói.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Kevin Cramer cho rằng đây có thể là chiến thuật gây sức ép để buộc đảng Dân chủ phải nhượng bộ trong vấn đề ngân sách. Hạ nghị sĩ Dân chủ Sean Casten cáo buộc Vought đang "đe dọa sa thải nhân viên liên bang vì động cơ chính trị, bất chấp hậu quả đối với chính phủ".
Trước khi chính phủ đóng cửa, Vought đã khiến phe Dân chủ, thậm chí là một số nghị sĩ Cộng hòa, phẫn nộ vì thúc đẩy chính sách "trì hoãn giải ngân", tức là nhánh hành pháp giữ lại các khoản chi tiêu đã được quốc hội phê chuẩn. Vought gây sức ép để các nghị sĩ hủy 9 tỷ USD phân bổ cho viện trợ nước ngoài và các đài phát thanh, truyền hình nhà nước, đánh dấu sự nhượng bộ hiếm hoi của quốc hội trước Nhà Trắng.
Nhiều nghị sĩ Dân chủ lo ngại về những gì Vought có thể làm trong thời gian chính phủ đóng cửa và kêu gọi tránh để kịch bản này xảy ra. Tuy nhiên, các lãnh đạo phe này đã phớt lờ và quyết không nhượng bộ Vought.
Vought không cần nhiều thời gian để chứng minh ông hoàn toàn nghiêm túc. Ngày 1/10, ông thông báo chính phủ liên bang đóng băng 18 tỷ USD tài trợ cho các dự án giao thông ở New York. Động thái được cho là nhắm vào lãnh đạo Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer và tại Hạ viện Hakeem Jeffries, vì hai nghị sĩ này đều đến từ New York.
Vài giờ sau, Giám đốc OMB tiếp tục thông báo cắt thêm 8 tỷ USD khỏi các dự án năng lượng xanh tại 16 bang do các thượng nghị sĩ Dân chủ đại diện.
Tổng thống Trump ngày 2/10 cho biết ông đã gặp Vought để bàn xem nên cắt giảm bộ phận nào trong số rất nhiều cơ quan của phe Dân chủ và liệu các khoản cắt đó sẽ tạm thời hay vĩnh viễn. "Tôi không thể tin được những đảng viên Dân chủ cực tả lại mang đến cho tôi cơ hội chưa từng có này", ông viết trên Truth Social.
"Vought là một chuyên gia về cách hệ thống vận hành", Kevin Madden, chiến lược gia đảng Cộng hòa, nói. "Phe Dân chủ ghét ông ấy, nhưng có lẽ sâu bên trong, họ cũng ước ao có được một người như Vought".
VietBF@sưu tập
