Ngày thứ Hai, Tổng thống Donald Trump cho biết ông sẽ “tăng đáng kể mức thuế” đánh vào hàng hóa Ấn Độ do nước này tiếp tục mua dầu từ Nga.
“Ấn Độ không chỉ mua một lượng lớn dầu Nga, mà còn bán lại phần lớn số dầu đó ra thị trường tự do để kiếm lời khổng lồ,” ông Trump đăng trên mạng xã hội Truth Social. “Vì lý do đó, tôi sẽ tăng mạnh mức thuế mà Ấn Độ phải trả cho Hoa Kỳ.”
Tuy nhiên, Ấn Độ phản đối mạnh mẽ, cho rằng mình đang bị Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đối xử không công bằng vì nhập khẩu dầu từ Nga.
Thuế quan là loại thuế do người nhập khẩu trả trực tiếp, nhưng các quốc gia xuất khẩu có thể bị ảnh hưởng gián tiếp vì giá hàng hóa tăng làm giảm nhu cầu, dẫn đến việc các nước chuyển sang mua hàng từ nơi có thuế thấp hơn hoặc tự tăng sản xuất trong nước.
Tuần trước, ông Trump đe dọa áp mức thuế tối thiểu 25% lên hàng hóa từ Ấn Độ, dự kiến có hiệu lực vào cuối tuần này. Hiện tại, mức thuế tối thiểu đối với hàng hóa Ấn Độ là 10%. Ông Trump không nêu rõ mức thuế mới cụ thể sẽ là bao nhiêu nếu Ấn Độ tiếp tục mua dầu từ Nga.
Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết họ bắt đầu nhập khẩu dầu từ Nga vì các nguồn cung truyền thống đã bị chuyển hướng sang châu Âu sau khi Nga phát động chiến tranh tại Ukraine.
“Việc nhập khẩu của Ấn Độ nhằm đảm bảo chi phí năng lượng ổn định và phải chăng cho người tiêu dùng Ấn Độ. Đây là một nhu cầu cấp thiết do tình hình thị trường toàn cầu áp đặt,” người phát ngôn bộ này, ông Randhir Jaiswal, cho biết trên mạng xã hội.
Phía Ấn Độ cũng cáo buộc rằng cả Mỹ và EU cũng đang “tiếp tục giao thương với Nga.”
“Trong bối cảnh đó, việc nhắm vào Ấn Độ là không hợp lý và không công bằng. Giống như bất kỳ nền kinh tế lớn nào, Ấn Độ sẽ thực hiện mọi biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia và an ninh kinh tế,” thông cáo khẳng định.
Động thái đe dọa tăng thuế của Trump diễn ra trong lúc ông đang gây sức ép lớn hơn với Tổng thống Nga Vladimir Putin, yêu cầu phải đạt được thỏa thuận ngừng bắn với Ukraine trong vài ngày tới, rút ngắn thời hạn trước đó mà ông từng nêu ra.
1. Bản chất chính sách: Trừng phạt kinh tế gián tiếp
Mặc dù Mỹ chưa công bố một lệnh cấm tuyệt đối với dầu Nga như một số đồng minh châu Âu, việc dùng thuế quan để răn đe nước thứ ba – trong trường hợp này là Ấn Độ – đánh dấu một bước đi mạnh mẽ và chưa từng có.
Trump cáo buộc Ấn Độ mua dầu Nga giá rẻ rồi bán lại ra thị trường toàn cầu với lợi nhuận cao, từ đó gián tiếp giúp Moscow có thêm ngoại tệ và kéo dài chiến tranh ở Ukraine. Do đó, ông dùng chính sách thuế quan như một đòn bẩy chính trị và ngoại giao, chứ không đơn thuần là biện pháp bảo hộ kinh tế.
Đây là dạng “trừng phạt qua bên thứ ba” – vốn mang tính răn đe chiến lược, nhưng cũng dễ phản tác dụng khi nước bị trừng phạt có vị thế lớn như Ấn Độ.
2. Lợi – hại đối với Mỹ
Lợi ích tiềm năng:
Tạo áp lực lên Ấn Độ nhằm thay đổi hành vi đối với Nga, giúp củng cố lập trường chống Moscow.
Gia tăng đòn bẩy đàm phán trong các thỏa thuận thương mại Mỹ - Ấn.
Lấy điểm chính trị với cử tri bảo thủ tại Mỹ vốn không hài lòng với việc các nước "được lợi" từ xung đột mà không chịu trách nhiệm chung.
Tác động tiêu cực:
Phản ứng trả đũa từ Ấn Độ có thể xảy ra: New Delhi có thể tăng thuế với hàng Mỹ, cắt giảm hợp tác chiến lược, hoặc quay gần hơn với Trung Quốc – Nga.
Phá hoại liên minh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương: Ấn Độ là một trụ cột trong chiến lược kiềm chế Trung Quốc. Trừng phạt nước này có thể khiến Ấn nghi ngờ cam kết của Mỹ.
Tăng giá hàng hóa nhập khẩu cho người Mỹ: thuế quan rốt cuộc là gánh nặng cho người tiêu dùng nội địa.
3. Góc nhìn từ Ấn Độ: Thị trường hay địa chính trị?
Ấn Độ khẳng định việc mua dầu Nga là "nhu cầu cấp thiết" vì giá rẻ và ổn định, trong bối cảnh các nguồn cung truyền thống bị chuyển hướng sang châu Âu. Với dân số hơn 1,4 tỷ người và phụ thuộc lớn vào năng lượng nhập khẩu, New Delhi xem đây là vấn đề an ninh năng lượng, chứ không thuần túy là thương mại.
Quan điểm của Ấn Độ:
Mỹ và EU vẫn giao thương với Nga, nên việc chỉ trích Ấn Độ là “thiếu công bằng”.
Ấn Độ đã từ chối lên án Nga tại LHQ nhiều lần – một dấu hiệu cho thấy nước này theo đuổi chính sách đối ngoại độc lập.
Nếu bị ép buộc quá mức, Ấn Độ có thể tìm kiếm liên minh khác, giảm sự lệ thuộc vào phương Tây.
4. Tác động toàn cầu: Bất ổn trật tự thương mại hậu chiến tranh
Việc dùng thuế quan làm công cụ địa chính trị có thể tạo tiền lệ nguy hiểm. Các nước khác sẽ:
Mất niềm tin vào hệ thống thương mại toàn cầu (WTO).
Chuyển hướng tìm các hiệp định song phương không bị ràng buộc bởi Mỹ.
Gia tăng xu hướng giao thương theo khối, làm suy yếu vai trò của Mỹ như trục trung tâm.
5. Bối cảnh rộng hơn: Trump và cuộc chơi 3 chiều
Trump đang gia tăng áp lực với Putin, thúc đẩy một thỏa thuận ngừng bắn ở Ukraine "trong vài ngày".
Dùng Ấn Độ làm mắt xích yếu nhất để gây sức ép là một phần trong chiến thuật "đòn bẩy đa tầng".
Tuy nhiên, đây là canh bạc rủi ro, vì nếu Ấn không lùi bước, Mỹ có thể bị cô lập trong chiến lược chống Nga ở Nam Á.
Chính sách tăng thuế với Ấn Độ của ông Trump là bước leo thang đáng kể trong việc sử dụng thương mại như vũ khí địa chính trị. Tuy có thể tạo ra áp lực ngắn hạn, nhưng về dài hạn, nó có nguy cơ:
Làm rạn nứt liên minh chiến lược Mỹ - Ấn,
Gây tổn thương cho người tiêu dùng Mỹ,
Và khiến các nước đang phát triển xa rời hệ thống thương mại do Mỹ dẫn dắt.
Mỹ đang đứng trước bài toán: Ưu tiên chiến thắng ngoại giao trước Nga, hay giữ ổn định các mối quan hệ chiến lược dài hạn ở châu Á?
