Theo bảng xếp hạng “hiệu quả” của DOGE (cái gọi là “Bộ Hiệu Quả Chính Phủ”), Bộ Nông Nghiệp Mỹ (USDA) là một trong những cơ quan chịu cắt giảm nặng nhất.
Ngay từ đầu năm 2025, USDA đă đ́nh chỉ chi khoản hàng chục tỷ đô la cho ít nhất 15 chương tŕnh hỗ trợ nông thôn.
Khoản $1 tỷ dành cho trường học và ngân hàng thực phẩm (food bank) cũng bị cắt đột ngột, làm gián đoạn chuỗi cung ứng nông sản quan trọng cho các cộng đồng bị ảnh hưởng.
Cái giá của lá phiếu bầu cho Trump
Loạt văn pḥng USDA ở các địa phương bị thu nhỏ hoặc đóng cửa đă khiến nông dân phải lái xe hàng trăm dặm để làm thủ tục, nhận tiền, hoặc t́m kiếm hỗ trợ kỹ thuật. Theo Ben Lilliston, giám đốc Môi Trường Nông Thôn tại Viện Chính Sách Nông Nghiệp và Thương Mại, “một số nông dân bây giờ có thể phải lái hơn 100 dặm để đến một văn pḥng.”
Hàng loạt cơ quan liên quan lâm nghiệp, khí tượng, nghiên cứu nông nghiệp… đă chứng kiến hàng ngàn nhân viên bị sa thải. Tại USDA, khoảng 5,600 nhân viên bị cho thôi việc; tại NRCS (Natural Resources Conservation Service), cơ quan hoạch định quy hoạch bảo tồn đất trực thuộc USDA, 1,200 kỹ sư và chuyên gia bị cho nghỉ việc. Cục Khí Tượng Quốc Gia (NOAA) mất vài trăm nhân viên, đồng thời 25% ngân sách bị cắt làm ảnh hưởng trực tiếp đến việc dự báo thời tiết, một dịch vụ không thể thiếu với nông dân.
Theo bài báo mới đây (“Trump’s Assault on Small Farmers” – Mother Jones), các trang trại nhỏ – đặc biệt những mô h́nh mới, thân thiện với môi trường – là đối tượng chịu thiệt hại nặng nhất.
Dưới thời Tổng Thống Joe Biden, các nông trại nhỏ, đặc biệt của người da màu, từng được tiếp cận nhiều khoản tài trợ gắn liền với mục tiêu ứng chiến với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh lương thực và công bằng chủng tộc. Tất cả đă bị Trump xóa bỏ. Trong nhiệm kỳ đầu, Trump từng cấp gói giải cứu $28 tỷ để bù đắp thiệt hại do chiến tranh thương mại gây ra, và bây giờ rất có thể Trump thực hiện tương tự. Tuy nhiên, phần lớn tiền lại chảy về tay các tập đoàn lớn. Giới nông nghiệp quy mô nhỏ gần như không được ǵ. Nhiều báo cáo cho thấy khi toàn ngành nông nghiệp mất $27 tỷ v́ thuế trả đũa, các công ty đa quốc gia nhận được hàng trăm triệu đô la cứu trợ.
Nếu nông dân nhỏ không trụ nổi, đất của họ sẽ bị nuốt chửng. Vài thập niên qua, các đại điền chủ và doanh nghiệp nông nghiệp quy mô lớn đă liên tục thâu tóm đất canh tác. Quy mô thâu tóm sở hữu đất đă tăng gấp đôi trong ṿng 30 năm (1987-2017). Nay với các khoản nợ và hỗ trợ bị cắt, quá tŕnh này càng tăng tốc. Kết quả là môi trường xuống cấp.
Canh tác độc canh trên quy mô lớn đă và tiếp tục khiến đất đai suy kiệt, đặc biệt khi người ta sử dụng hóa chất tràn lan. Tiểu bang Iowa là một ví dụ: Việc sử dụng tràn lan phân đạm khiến nơi đây có mức ô nhiễm nitrat cao nhất nước Mỹ, và cũng là một trong những tiểu bang có tỷ lệ ung thư cao nhất.
Khi nông trại nhỏ chết dần, các thị trấn mất người, trường học mất học sinh, doanh nghiệp địa phương mất khách hàng. “T́nh trạng này đồng nghĩa với việc ít người hơn ở lại thị trấn, ít học sinh hơn, và ít cửa hàng hơn,” chuyên gia Ben Lilliston nói. Điều trớ trêu là phần lớn cộng đồng nông thôn, những người đang bị chính sách Trump làm tổn hại, lại là lực lượng ủng hộ ông nhiệt thành nhất. Trong cuộc bầu cử 2024, gần 78% cử tri ở các quận hạt phụ thuộc vào nông nghiệp đă bầu cho Trump.
Sự găy vụn của giấc mơ “làm cho nông nghiệp vĩ đại trở lại”
Gần 10% trong 15,000 nhân viên rời Bộ Nông Nghiệp (USDA) là những người thuộc diện quản lư của Cơ Quan Phát Triển Nông Thôn (Rural Development), đơn vị chủ chốt phụ trách rót vốn cho các dự án cơ sở hạ tầng ở những vùng hẻo lánh. Điều đó khiến những nơi chẳng hạn quận hạt Tillman thuộc tiểu bang Oklahoma, một khu vực “đỏ sậm” trên bản đồ chính trị với dân số chưa đến 7,000 người, ch́m dần trong khủng hoảng.
Tillman không c̣n bệnh viện vào năm 2016. Từ đó, số cuộc gọi cấp cứu tăng vọt, t́nh trạng sức khỏe người dân ngày một tệ. Ít nhất ba người tử vong v́ không được tiếp cận kịp thời dịch vụ y tế, theo lời kể của Trey Caldwell, dân biểu Cộng Ḥa tại địa phương. “Nếu có thể đưa vào cấp cứu ngay, họ đă sống,” ông nói.
Hy vọng lóe lên khi một bệnh viện mới khởi công vào năm 2023, nhờ chính sách thay đổi luật liên bang và tiểu bang, nhờ khoản đầu tư từ chính quyền Tổng Thống Biden, và đặc biệt nhờ gói vốn rót xuống từ Rural Development. Thế nhưng, những dự án kiểu đó đang bị đe dọa khi chính quyền Trump thực hiện cắt giảm nhân sự diện rộng tại Rural Development. Những người từng làm trong cơ quan này lo ngại: Nếu không c̣n nhân sự ở các tiểu bang để hỗ trợ chính quyền địa phương lập hồ sơ và điều phối nguồn lực th́ những cộng đồng nông thôn, vốn là thành tŕ bầu cử của Trump, sẽ không c̣n mạng lưới an sinh nào nữa.
“Khi bạn mất doanh nghiệp, bạn mất việc làm, mất luôn cả cơ hội kinh tế,” Basil Gooden, người đứng đầu Rural Development dưới thời Biden, cảnh báo. “Mọi thứ không sụp đổ ngay. Nhưng rồi sẽ đến lúc người dân nhận ra: Mọi thứ đă hỏng thật rồi.” Tuy nhiên, Trump lại đổ lỗi ngược: “Chính quyền Biden đă để lại một USDA hỗn loạn, tuyển hàng ngàn nhân viên mà không có kế hoạch tài chính bền vững.”
Rural Development là công cụ để chính phủ liên bang bảo đảm người dân ở vùng nông thôn, nơi thiếu bệnh viện, thiếu Internet, thiếu cơ hội, không bị bỏ lại phía sau. Cơ quan này tài trợ cho hạ tầng Internet, giúp người dân mua nhà ở nơi dân số đang sụt giảm. Một cựu quan chức ngành cho biết: Giữ cho nông thôn có sức sống không chỉ là chuyện phát triển mà c̣n là vấn đề an ninh quốc gia. Nông sản từ miền Trung Tây là nguyên liệu cho thực phẩm và nhiên liệu quốc gia. Người dân Mỹ quen với siêu thị đầy ắp hàng nhưng điều đó sẽ không c̣n nếu không có ai sống ở vùng trồng trọt, nơi không có bệnh viện hay mạng 5G.
Mọi thứ đang tuột dốc. Số dự án được Rural Development tài trợ đă giảm từ nhiều năm trước, và giảm mạnh từ 2021. Nguyên nhân? Thiếu nhân lực. Thời Trump 1.0, cơ quan này mất khoảng 2,000 người trong tổng số 6,000. Dưới thời Biden, Rural Development tuyển thêm 800 người, nhưng hầu hết là hợp đồng thử việc, và đă bị sa thải hàng loạt vào Tháng Hai, 2025.
Tính đến trung tuần Tháng Sáu, hơn 1,500 nhân sự của Rural Development đă rời đi, tức khoảng 10% tổng số lao động của Bộ Nông nghiệp. Nguy hiểm hơn, số nhân sự hiện tại có thể c̣n thấp hơn thời điểm cuối nhiệm kỳ Trump 1.0.
Bette Brand, người ủng hộ cải cách và từng làm sếp Rural Development thời Trump nhiệm kỳ một, cũng thừa nhận: Cách Trump đang làm là nguy hiểm. “Bạn không thể đột ngột thả neo giữa chuyến đi,” bà ví von. “Chiếc tàu lớn đang tiến về phía trước, nhưng giờ bị khựng lại. Kết quả là mất trớn, mất người, và mất luôn cán cân mà cộng đồng nông thôn đang trông chờ. Nếu tạo ra biến động lớn như vậy, kết quả phải xứng đáng. Nếu không, cái giá phải trả, với các cá nhân và nền kinh tế địa phương, sẽ không thể bù đắp” (nguồn: “Trump says he loves farmers. He’s dismantling the agency helping their communities survive” – South Dakota Searchlight).
Đầu Tháng Ba, bộ trưởng Nông Nghiệp của Trump, Brooke Rollins, hứa sẽ công bố “kế hoạch phục hồi phồn vinh nông thôn” trong “vài tuần.” Nhưng đến nay, vẫn chưa có ǵ. Thay vào đó, bà công bố danh sách “thành tựu 100 ngày,” dẫn lại phát biểu cũ và hứa “sẽ có thêm thông tin.” Bà cũng tuyên bố sẽ “mời gọi khu vực tư nhân” tham gia, trong đó có dịch vụ Internet vệ tinh. Ai cũng hiểu đó là hệ thống Starlink của Elon Musk.
Chỉ 55% trang trại ở Mỹ có Internet băng thông rộng. Starlink được coi là giải pháp, nhưng chính cựu lănh đạo chương tŕnh Internet quốc gia, Evan Feinman, đă chỉ trích mạnh mẽ trong lá thư từ chức vào Tháng Ba, 2025. Evan Feinman viết: “Bỏ mặc nông thôn với t́nh trạng Internet hoạt động cực kém chỉ để làm giàu cho người giàu nhất thế giới là sự phản bội thêm một lần nữa của Washington.”
Việc chính quyền Trump từng định loại bỏ chức thứ trưởng USDA phụ trách Phát Triển Nông Thôn không chỉ là một quyết định hành chính thông thường mà đó là một tuyên bố chính trị, một chỉ dấu cho thấy khu vực nông thôn, vốn là “cứ địa” ủng hộ bền vững của đảng Cộng Ḥa, thực chất không nằm trong ưu tiên phát triển dài hạn. Những lời lẽ yêu mến người nông dân, những buổi vận động tranh cử giữa ruộng đồng, tất cả chỉ c̣n là vỏ bọc truyền thông cho một quá tŕnh tháo dỡ các thiết chế bảo vệ đời sống nông thôn.
Chính sách “cắt giảm” thực chất không hẳn là v́ kinh tế mà bởi lư do biểu tượng. Những cơ quan liên bang phục vụ dân nghèo, dân thiểu số, dân nông thôn – vốn không phải tầng lớp tài trợ chiến dịch – trở thành vật tế thần cho màn tŕnh diễn quyền lực. Trump, như nhiều chính trị gia dân túy, hiểu rơ quy luật này. Không cần nuôi dưỡng nông thôn bằng hạ tầng hay y tế, Trump chỉ cần cho họ cảm giác được “quan tâm.”
