Việc để cho các quặng mỏ khoáng sản của Afghanistan nằm dưới sự kiểm soát của Taliban bỗng trở thành là một đ̣n giáng mạnh vào lợi ích kinh tế của Mỹ (?).
Khi bọn Taliban tiến vào thủ đô Kabul ngày 15/8, họ không chỉ giành được quyền kiểm soát chính phủ của Afghanistan, mà họ cũng đạt được khả năng kiểm soát quyền truy cập vào các mỏ khoáng sản khổng lồ, có vai tṛ quan trọng đối với nền kinh tế năng lượng sạch toàn cầu.
Năm 2010, một bản ghi nhớ nội bộ của Bộ Quốc pḥng Mỹ đă gọi Afghanistan là "Ả Rập Saudi của lithium", sau khi các giới địa chất Mỹ phát hiện ra số lượng khoáng sản khổng lồ của đất nước này, trị giá ít nhất là 1.000 tỷ USD. Kim loại màu bạc này là nguyên liệu rất cần thiết cho xe điện và pin năng lượng có thể tái tạo.
Mười năm sau, nhờ các xung đột, tham nhũng và rối loạn, các nguồn lực khoáng sản đó hầu như vẫn chưa được khai thác (?). Và khi Hoa Kỳ t́m cách tháo gỡ chuỗi cung ứng năng lượng sạch khỏi TQ, một nước sản xuất lithium hàng đầu thế giới, việc để các mỏ khoáng sản của Afghanistan nằm dưới sự kiểm soát của Taliban bỗng trở thành là một đ̣n giáng mạnh vào lợi ích kinh tế của Mỹ (?).
"Taliban hiện đang nắm trong tay một số khoáng sản chiến lược quan trọng nhất trên thế giới", Rod Schoonover, người đứng đầu chương tŕnh an ninh sinh thái tại Trung tâm Rủi ro Chiến lược, một tổ chức tư vấn của Washington, cho biết.
"Liệu họ có thể/sẽ sử dụng chúng hay không sẽ là một câu hỏi quan trọng trong tương lai?"
Kiểm soát các mỏ lithium lớn nhất thế giới, tương lai nền kinh tế năng lượng sạch bất ngờ rơi vào tay Taliban (Ảnh minh họa).
Các công nhân đang mở một con đường ở tỉnh Bamian đến một địa điểm có nhiều quặng sắt, nhưng lại thiếu cơ sở hạ tầng để bắt đầu khai thác, ở Afghanistan.
Khoáng sản là con dao hai lưỡi đối với Afghanistan
Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, nhu cầu toàn cầu về lithium vào năm 2040 dự kiến sẽ tăng vọt gấp 40 lần so với mức năm 2020, cùng với các nguyên tố đất hiếm, đồng, coban và các khoáng chất giàu có khác mà Afghanistan vốn có sở hửu. Những khoáng chất này tập trung trong một số khu vực nhỏ trên toàn cầu, do đó, quá tŕnh chuyển đổi năng lượng sạch có khả năng mang lại một khoản lợi nhuận đáng kể cho Afghanistan.
Trong quá khứ, các giới chức của chính phủ Afghanistan đă từng để mở ra triển vọng về các hợp đồng khai thác béo bở này trước các đối tác Mỹ, như một lời dụ dỗ nhằm kéo dài sự hiện diện của quân đội Mỹ ở nước này. Nhưng với sự điều hành hiện nay của Taliban, các lựa chọn đó có thể không cần bàn tới.(
*v́ Hoa Kỳ và đồng minh đă liên tục khai 20 năm qua rồi)
Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani, một cựu chuyên gia kinh tế của Ngân hàng Thế giới, người đă bỏ trốn khỏi đất nước vào ngày lực lượng Taliban tiếp quản, từ lâu đă nhận thức rơ giá trị của các nguồn tài nguyên khoáng sản và mối nguy hiểm mà chúng gây ra cho đất nước. Ông thậm chí coi khoáng sản là một
"lời nguyền".
Theo quan điểm của hầu hết các nhà kinh tế học, việc giàu có về khoáng sản thường sinh ra tham nhũng và bạo lực, đặc biệt là ở các nước đang phát triển, và chúng thường không mang lại nhiều lợi ích thực tế cho người dân. Đồng thời, Taliban từ lâu đă khai thác trái phép các khoáng sản của đất nước (đặc biệt là đá quư lapis lazuli) như một nguồn thu lên đến 300 triệu USD hàng năm để cung ứng tài lực cho lực lượng khủng bố nổi dậy của ḿnh.
Điều ǵ sẽ xảy ra khi Taliban giành được quyền kiểm soát Afghanistan?
Theo Schoonover, Taliban không thể chỉ cần
"bấm vào một cái công tắc" là có thể xâm nhập vào hoạt động buôn bán lithium toàn cầu. Nhiều năm xung đột đă khiến cho cơ sở hạ tầng vật chất của đất nước này từ đường xá, nhà máy điện, đường sắt trở nên
"rách nát". Và hiện tại, các tay súng Taliban đang phải vật lộn để duy tŕ việc cung cấp các dịch vụ và tiện ích công cộng căn bản ở các thành phố mà họ chiếm được, chưa nói đến việc thực hiện các chính sách kinh tế có thể thu hút các giới đầu tư quốc tế.
Các phe phái cạnh tranh trong Taliban sẽ khiến cho bất cứ công ty nào cũng sẽ gặp khó khăn trong việc đàm phán các hợp đồng khai thác, và TQ cũng không có khả năng mở rộng cho nhóm này tiếp cận các khoản vay cải thiện cơ sở hạ tầng cần thiết để đưa bất cứ hoạt động khai thác lớn nào vào vận hành, theo Nick Crawford, một nhà nghiên cứu kinh tế tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế. Điều đó đặc biệt đúng sau khi các nhà đầu tư TQ đă đốt tiền vào một dự án khai thác đồng trị giá 3 tỷ USD ở Afghanistan, bắt đầu vào năm 2007, mà cho đến nay vẫn không sản xuất được ǵ, với lư do phần lớn là những thách thức liên quan đến việc thiếu các cơ sở hạ tầng cần thiết.
"Chừng nào c̣n có các nguồn cung an toàn và đáng tin cậy hơn ở những nơi khác, th́ việc sử dụng đầy đủ các khoáng sản của Afghanistan có thể vẫn c̣n chậm. Tuy nhiên, TQ và Nga vẫn giữ quan hệ ngoại giao với Taliban và gần như chắc chắn sẽ làm ăn với chế độ mới trên sân nhà của họ", Schoonover cho biết.
Crawford cũng cho rằng một lư do khác để TQ làm như vậy có thể là do một số hoạt động phá hủy môi trường cục bộ đi kèm với khai thác đất hiếm và lithium. Trong trường hợp đó, hoạt động khai thác mỏ có khả năng làm gia tăng thêm hàng loạt các hiểm họa về môi trường khác bao gồm sự khan hiếm nước, ô nhiễm không khí và các thảm họa thời tiết khắc nghiệt liên quan đến biến đổi khí hậu mà người dân Afghanistan từ lâu đă phải đối mặt.
Tham khảo QZ
