Nền kinh tế lớn nhất châu Á đối diện 'chuyện thật như đùa': Là nước tỷ dân nhưng nay 'đau đầu' vì không còn rác để đốt

[therealrtz]

Sau hơn một thập kỷ đầu tư mạnh mẽ vào mạng lưới nhà máy đốt rác để sản xuất điện, Trung Quốc hiện đang đối mặt với một nghịch lý hiếm gặp: thiếu rác để đốt.

Tiêu dùng nội địa giảm tốc, dân số bắt đầu suy giảm và việc phân loại, quản lý rác thải ngày càng hiệu quả hơn đã khiến nhiều nhà máy rơi vào cảnh dư thừa công suất, phải tạm dừng hoạt động hoặc chuyển hướng sang xử lý rác công nghiệp.

Theo Hội đồng Nghiên cứu và Công nghệ Năng lượng từ Rác toàn cầu, Trung Quốc hiện sở hữu hơn 1.000 nhà máy điện đốt rác, chiếm hơn một nửa tổng công suất toàn cầu. Tuy nhiên, báo cáo từ Trung tâm Sinh thái Vũ Hồ (tỉnh An Huy), đơn vị theo dõi ngành này, cho biết năng lực xử lý của các nhà máy đã vượt xa khối lượng rác sinh hoạt thực tế được thu gom.

Cụ thể, năm 2022 - năm gần nhất có dữ liệu đầy đủ, tổng công suất thiết kế của các nhà máy đạt 333 triệu tấn, trong khi lượng rác sinh hoạt chỉ khoảng 311 triệu tấn. Tình hình hiện tại còn nghiêm trọng hơn, khi các nhà máy có thể đốt hơn 1,1 triệu tấn rác mỗi ngày, vượt xa mục tiêu ban đầu của chính phủ.

“Để đối phó với tình trạng ‘rác bao vây’ do đô thị hóa nhanh, xây dựng nhà máy đốt rác từng là giải pháp cấp tốc,” ông Trương Kính Ninh, Tổng Thư ký Trung tâm Sinh thái Vũ Hồ, cho biết. “Phân loại rác thì mất thời gian, còn xây nhà máy chỉ mất chưa đến 2 năm.”

Nhưng hiện tại, tốc độ phát triển nóng này đang để lại hậu quả. Theo khảo sát từ các tổ chức phân tích và chia sẻ của 5 nhà vận hành nhà máy, nhiều cơ sở đang rơi vào cảnh thừa công suất nghiêm trọng. Một số nhà máy thừa nhận có lò đốt ngừng hoạt động cả năm vì không có đủ rác. Số khác phải mua rác từ các công ty quản lý bất động sản, tìm nguồn rác công nghiệp từ các công trường, thậm chí đào bới lại bãi rác chôn lấp để có nhiên liệu vận hành.

“Chúng tôi có 3 lò đốt, nhưng 1 cái đã ngừng chạy suốt cả năm,” đại diện một nhà máy tại Thạch Gia Trang (tỉnh Hà Bắc) chia sẻ. Dù có thể xử lý khoảng 330.000 tấn rác mỗi năm, nhà máy hiện chỉ đốt được khoảng 290.000 tấn.

Theo các nhà vận hành, nguyên nhân chính đến từ dân số suy giảm và tăng trưởng kinh tế chậm lại, khiến khối lượng rác thải tự nhiên sụt giảm. “Chúng tôi đã ít lãi từ trước, giờ thì lỗ triền miên,” một nhà máy ở An Huy nói.

Bên cạnh vấn đề kinh tế, các nhà máy điện đốt rác còn phải đối mặt với lo ngại môi trường và sức khỏe. Dù đã giảm đáng kể lượng khí thải độc hại trong những năm gần đây, các nhà máy vẫn thải ra tro bay chứa kim loại nặng và nước rỉ rác có khả năng gây ô nhiễm đất và nước ngầm.

Theo Bộ Môi trường Trung Quốc, trong năm 2024, cả nước phát sinh 13 triệu tấn tro bay và 63 triệu tấn nước rỉ rác, con số đang có xu hướng tăng kể từ năm 2020. Chỉ khoảng 15% tro bay được tái chế, chủ yếu để làm vật liệu xây dựng - lĩnh vực đang chịu ảnh hưởng nặng nề từ khủng hoảng bất động sản.

Bộ cũng xác nhận rằng số lượng và quy mô các nhà máy điện đốt rác đã đạt đỉnh, và tốc độ xây dựng mới đang chậm lại rõ rệt. “Trung Quốc sẽ tiếp tục cải thiện quy trình xử lý tro bay và nước rỉ rác trong thời gian tới,” cơ quan này cho biết.

Song, một số chuyên gia lại nhìn nhận tình trạng thiếu rác hiện nay như dấu hiệu tích cực cho thấy Trung Quốc đang tiến gần đến mục tiêu kiểm soát ô nhiễm rác thải. Thành phố Thâm Quyến với 18 triệu dân hiện đã không còn gửi rác sinh hoạt ra bãi chôn lấp, nhờ hệ thống 5 nhà máy đốt rác với tổng công suất 20.000 tấn/ngày.

“Ít rác hơn thực ra là điều tốt,” một đại diện nhà máy ở tỉnh Chiết Giang khẳng định. “Tình hình này cũng cho thấy môi trường đang cải thiện.”


VietBF@ Sưu tập