USA Văn hoá “whataboutism” trỗi dậy: JD Vance bênh vực, GOP lúng túng trước loạt tin nhắn cực đoan của Young Republicans

[Gibbs]

Politico khui loạt tin nhắn cực đoan, GOP đồng loạt chỉ trích — rồi Vance xuất hiện
Politico vừa phanh phui một chuỗi tin nhắn Telegram của các thành viên chủ chốt trong các nhóm Young Republicans, chứa phát ngôn phân biệt chủng tộc, bài Do Thái, cổ vũ bạo lực và tán dương Adolf Hitler. Phản ứng ban đầu của GOP khá rõ ràng: nhiều lãnh đạo — trong đó có tổ chức Young Republicans toàn quốc — đòi cách chức những người liên quan; một số đã bị tước nhiệm, ít nhất hai người đã xin lỗi. Ngay cả Roger Stone cũng tuyên bố lên án mạnh mẽ.
Nhưng Phó Tổng thống JD Vance chọn hướng khác: viện dẫn các tin nhắn bạo lực của ứng viên Dân chủ tại Virginia Jay Jones để nói rằng Cộng hoà không nên vội vàng lên án người nhà.

“Chỉ là đám trẻ đùa dại”? Vấn đề tuổi tác và trách nhiệm chính trị
Vance gọi những người tham gia là “kids”, ví vụ việc như “chat nhóm thời đại học”. Thực tế, thành viên Young Republicans 18–40 tuổi; có người đang là nghị sĩ tiểu bang, quan chức trong chính quyền và nhiều người khác đã có vị trí vững trong đảng. Gọi chung là “trẻ con lỡ lời” vừa giảm nhẹ trách nhiệm, vừa đánh tráo bối cảnh.

Nội dung ghê tởm: vượt xa “trò đùa”
Theo tường thuật, các tin nhắn gồm: “Tao yêu Hitler”, bàn chuyện hiếp dâm đối thủ chính trị rồi tống vào phòng hơi ngạt, gọi các cầu thủ da màu là “khỉ”, “đám ăn dưa hấu”, kèm vô số từ miệt thị người da đen và cộng đồng LGBTQ. Đây không phải “đùa cợt” mà là ngôn ngữ hận thù.

So kè “ai tệ hơn”: Vance và bài toán whataboutism
Vance viện dẫn tin nhắn của Jay Jones (từng nói đến “hai viên đạn vào đầu” một lãnh đạo GOP) để phản bác việc GOP tự răn đe. Nhưng điểm khác là: nhiều lãnh đạo Dân chủ tại Virginia công khai lên án Jones là “không thể biện minh”, “đáng ghê tởm”, “không thể chấp nhận”. Vance lại gợi ý không cần những tuyên bố tương tự với các thành viên YR — điều này thúc đẩy chuẩn kép và bào mòn chuẩn mực chung.

Quay xe 180° so với 2017?
Sau Charlottesville 2017, khi một người theo chủ nghĩa da trắng thượng đẳng sát hại người biểu tình đối lập, Vance từng kêu gọi Tổng thống phải lên án rõ ràng chủ nghĩa phân biệt, và cảnh báo whataboutism “không phải là biện minh”. Ông nói tổng thống là nhà lãnh đạo đạo đức và “chúng ta phải chỉ mặt gọi tên cái ác mà không né sang lỗi của người khác”. Nay Vance lại cổ vũ cách tiếp cận ngược lại.

“Không xin lỗi” thành chiến lược: Điều gì đang trượt dốc?
Thái độ “miễn là phe kia tệ hơn thì ta không cần tự chỉnh đốn” đang thay thế tiêu chuẩn đạo đức từng được đề cao. Hệ quả: đảng phái bỏ qua “bụi bẩn” trong nhà; các xu hướng cực đoan ở lớp trẻ bảo thủ — “lost boys of the American right” — có đất lan rộng, đầu độc văn hoá chính trị.

Tại sao GOP cần tự thanh lọc — không phải để “chiều” đối thủ, mà để giữ niềm tin cử tri
Lên án ngôn ngữ hận thù không phải nhượng bộ chính trị, mà là bảo vệ thước đo đạo đức công cộng. Trong dài hạn, “im lặng cho xong” sẽ:
• Đẩy rìa cử tri trung dung vốn dị ứng cực đoan.
• Hạ thấp tiêu chuẩn tuyển dụng — đề bạt trong chính quyền và đảng.
• Tạo tiền lệ dung dưỡng bạo lực ngôn từ, dễ trượt sang bạo lực hành vi.

Ba việc tối thiểu cần làm ngay

Minh bạch xử lý: công khai quy trình, quyết định nhân sự với các trường hợp liên quan; tránh “đánh lẻ” mập mờ.

Khẳng định lằn ranh: tuyên bố nhất quán rằng ngôn ngữ phân biệt, cổ vũ bạo lực không có chỗ trong đảng — bất kể là “phe ta”.

Khuyến khích đối thoại dài hơi: ai có quan điểm gây tranh cãi cần bảo vệ bằng lập luận công khai, thay vì ẩn nấp trong kênh kín rồi cực đoan hoá.

Chính trị sẽ tệ hơn — nếu chúng ta bỏ qua “vệ sinh” trong nhà
Vụ Young Republicans là điểm lộ thiên của một xu hướng nguy hiểm: whataboutism thay thế đạo đức học. Nếu lời kêu gọi “đừng khắt khe” trở thành giấy thông hành để né trách nhiệm, chính trị Mỹ sẽ xấu xí hơn — không phải vì đối thủ giành điểm, mà vì chúng ta tự phá chuẩn của chính mình.