Mối quan hệ giữa Quách Tử Hưng và Chu Nguyên Chương, một bên là thủ lĩnh nghĩa quân tiền bối, một bên là kẻ xuất thân nghèo hèn nhưng mang trong mình dã tâm và trí tuệ hơn người, đã trở thành một trong những bước ngoặt mang tính định mệnh của lịch sử Trung Hoa cuối Nguyên đầu Minh. Câu hỏi đặt ra là: nếu Quách Tử Hưng sống lâu hơn, liệu Chu Nguyên Chương có thể lập nên nghiệp lớn thống nhất thiên hạ hay không?
Quách Tử Hưng là một trong những thủ lĩnh đầu tiên của phong trào khởi nghĩa chống lại triều Nguyên vào giữa thế kỷ XIV – thời kỳ mà đế quốc Mông Cổ đã bắt đầu suy yếu vì tham nhũng, thiên tai và các cuộc nổi dậy liên tiếp. Tuy nhiên, số phận của ông lại gắn liền với một cái tên khiến lịch sử Trung Hoa bước sang một trang mới – Chu Nguyên Chương, người sáng lập nhà Minh.
Quách Tử Hưng xuất thân ở Định Viễn (nay thuộc tỉnh An Huy). Cha ông là thầy bói, mẹ ông là con gái một gia đình giàu có, vì thế từ nhỏ Quách Tử Hưng đã có điều kiện học hành và sớm trở thành một người có chí khí. Ông là tín đồ của Phật Di Lặc, chịu ảnh hưởng sâu sắc của giáo lý Bạch Liên giáo – phong trào tôn giáo ngầm kêu gọi “diệt Nguyên, phục Hán”. Với lòng tin rằng “thời thế sẽ đổi thay”, Quách Tử Hưng bỏ tiền của mình để chiêu tập nghĩa sĩ, lập nên một đội quân nhỏ, rồi nhanh chóng trở thành thủ lĩnh địa phương có uy tín. Ông cùng bốn người bạn đồng chí hướng, trong đó có Tôn Đức Nha, phát động khởi nghĩa chiếm Hào Châu vào tháng 2 năm 1352. Tuy nhiên, ngay từ buổi đầu, nội bộ lực lượng đã bất ổn: ai cũng tự cho mình là nguyên soái, không chịu phục ai. Dù có tài thao lược và lòng trượng nghĩa, Quách Tử Hưng vẫn khó lòng kiểm soát được một đội quân xuất thân tạp nham, thiếu kỷ luật.
Chu Nguyên Chương là người đầy tham vọng, nhưng cũng rất tàn nhẫn.
Trong bối cảnh đó, Chu Nguyên Chương – một nhà sư nghèo rời chùa Hoằng Giác để theo nghĩa quân – đã gia nhập hàng ngũ của Quách Tử Hưng. Ban đầu chỉ là một binh sĩ vô danh, nhưng nhờ thông minh, giỏi tính toán và có tài tổ chức, Chu Nguyên Chương nhanh chóng gây ấn tượng với vị thủ lĩnh. Người vợ trẻ của Quách Tử Hưng cũng có cảm tình với Chu Nguyên Chương và khuyên chồng gả con gái nuôi là Mã Thị cho ông – người sau này trở thành Mã hoàng hậu nổi tiếng về đức độ. Chính cuộc hôn nhân này đã mở đường cho Chu Nguyên Chương bước vào trung tâm quyền lực của nghĩa quân.
Quách Tử Hưng là người hào hiệp, trọng nghĩa, không quá đề phòng người dưới, nhưng đồng thời lại nóng nảy, đa nghi. Khi thấy Chu Nguyên Chương ngày càng được lòng binh sĩ, ông vừa nể phục vừa lo ngại. Một mặt, Quách Tử Hưng tin rằng người thanh niên này có thể giúp nghĩa quân lớn mạnh; mặt khác, ông lại sợ rằng mình sẽ bị lấn át. Sự mâu thuẫn này, cộng với những xung đột giữa các tướng lĩnh khác, khiến Quách Tử Hưng dần mất kiểm soát tình hình. Từng có lần ông bị phe đối lập bắt giữ, suýt mất mạng, và chính Chu Nguyên Chương đã liều mình giải cứu ông. Dù biết ơn, Quách Tử Hưng vẫn không hoàn toàn tin tưởng Chu Nguyên Chương – có lẽ vì ông nhận thấy trong ánh mắt người thanh niên ấy ẩn giấu một hoài bão không tầm thường.
Sau nhiều lần giao tranh với quân Nguyên, nội bộ nghĩa quân ở Hào Châu dần tan rã. Chu Nguyên Chương được Quách Tử Hưng cho phép đem quân đi chinh chiến độc lập – một quyết định mang tính lịch sử. Chỉ trong thời gian ngắn, Chu Nguyên Chương đã chiếm được Định Viễn, Pháo đài Lư Bài, Chu Châu, đánh bại nhiều tướng địch và nhanh chóng thu hút hàng vạn người theo về. Từ đây, quyền lực thực tế của ông vượt xa Quách Tử Hưng. Lịch sử cho thấy, nếu Quách Tử Hưng vẫn sống, mâu thuẫn giữa hai người sớm muộn cũng sẽ nổ ra: một bên là vị thủ lĩnh cũ với danh nghĩa chính thống, một bên là người có tài thực và dã tâm vô biên.
Thực tế, dấu hiệu xung đột đã xuất hiện khi hai người cùng tiến đánh Hà Châu. Quách Tử Hưng đem quân đi trước, nhưng tướng của Chu Nguyên Chương – Đường Hòa – lại chiếm được thành trước, khiến Quách Tử Hưng mất mặt. Chu Nguyên Chương còn hạ nhục em rể của Quách Tử Hưng là Trương Thiên Hữu, khiến mối quan hệ càng căng thẳng. Khi Chu Nguyên Chương cho phép Tôn Đức Nha – kẻ từng bắt giữ Quách Tử Hưng – gia nhập quân đội, Quách Tử Hưng nổi giận, coi đó là sự khiêu khích trắng trợn.
Năm 1355, Quách Tử Hưng qua đời vì bệnh, để lại một khoảng trống quyền lực và Chu Nguyên Chương nhanh chóng lấp đầy. Con trai ông, Quách Thiên Húc, rồi sau đó là Quách Thiên Tự, đều lần lượt bị loại trừ. Những người còn lại trong gia tộc họ Quách hoặc bị giết, hoặc bị Chu Nguyên Chương xử tử với tội danh phản loạn. Từ đó, Chu Nguyên Chương trở thành thủ lĩnh duy nhất của lực lượng Hồng Cân ở miền Nam, đặt nền móng cho đại nghiệp nhà Minh sau này.
Giả sử Quách Tử Hưng không chết sớm, liệu Chu Nguyên Chương có thể lập nên nghiệp lớn? Câu trả lời có thể là “có”, nhưng với điều kiện Chu Nguyên Chương phải tự mình hành động. Quách Tử Hưng là người có công gây dựng nghĩa quân, nhưng bản chất ông thiếu tầm nhìn chính trị. Ông thấy rõ triều Nguyên đã suy tàn, nhưng chỉ dừng lại ở khởi nghĩa địa phương, không có chiến lược toàn cục. Trái lại, Chu Nguyên Chương từ sớm đã ôm hoài bão “bình thiên hạ”, đồng thời rất giỏi ẩn nhẫn, khôn ngoan trong việc lợi dụng thời cơ. Nếu Quách Tử Hưng còn sống, Chu Nguyên Chương khó có thể công khai đoạt quyền, nhưng với sự tàn nhẫn và mưu lược của mình, ông sẽ tìm cách gạt bỏ nhạc phụ một cách “êm đẹp” – như cách ông từng loại bỏ hàng loạt công thần sau khi lên ngôi.
Lịch sử Minh triều về sau đã chứng minh bản tính tàn độc của Chu Nguyên Chương. Những người từng vào sinh ra tử cùng ông như Lam Ngọc, Từ Đạt, Thường Ngộ Xuân, Lý Thiện Trường... lần lượt bị giết, bị nghi kỵ hoặc bị truy bức. Đối với kẻ có dã tâm như Chu Nguyên Chương, lòng trung thành của người khác chỉ có giá trị tạm thời, và bất kỳ ai có thể đe dọa địa vị của ông đều phải bị loại trừ. Vì thế, nếu Quách Tử Hưng sống thêm mười hay hai mươi năm, cái chết của ông rất có thể sẽ đến từ chính tay Chu Nguyên Chương, chứ không phải bệnh tật.
Nhưng cũng phải thừa nhận rằng, cái chết sớm của Quách Tử Hưng đã vô tình mở đường cho một trật tự mới. Sau khi nắm quyền, Chu Nguyên Chương từng bước củng cố lực lượng, tiêu diệt các đối thủ Trần Hữu Lượng, Trương Sĩ Thành, Phương Quốc Trân, cuối cùng lật đổ nhà Nguyên, thống nhất Trung Hoa vào năm 1368. Từ một nhà sư nghèo, ông trở thành Minh Thái Tổ – vị hoàng đế sáng lập triều đại kéo dài gần ba thế kỷ. Tất cả khởi nguồn từ cơ duyên gặp gỡ với Quách Tử Hưng – người vừa là ân nhân, vừa là bố vợ, vừa là bàn đạp giúp Chu Nguyên Chương thực hiện giấc mộng đế vương.
Có thể nói, Quách Tử Hưng là nhân vật bi kịch. Ông có nghĩa, có tài, có tầm ảnh hưởng, nhưng sinh vào thời loạn, lại gặp kẻ vừa là hiền tài vừa là sói đội lốt người. Cái chết của Quách Tử Hưng khiến lịch sử rẽ sang hướng khác: một thời đại mới được mở ra, song cũng là thời đại của nghi kỵ và máu đổ. Nếu Quách Tử Hưng sống thọ, có lẽ ông sẽ không tránh khỏi số phận bị Chu Nguyên Chương “loại bỏ”. Nhưng khi ông qua đời sớm, cái chết ấy lại trở thành nền móng cho đế nghiệp nhà Minh. Lịch sử, như một nghịch lý, luôn được viết bởi những kẻ sống sót – và Chu Nguyên Chương chính là người như thế.
Vietbf @ Sưu tầm
