Để Fed nhượng bộ, Tổng thống Trump cần kiểm soát 4 ghế Hội đồng Thống đốc, nơi ông đã nắm chắc 3 và có thể đến 5 vào năm sau.
Tổng thống Mỹ nhiều lần kêu gọi Cục Dự trữ Liên bang (Fed) hạ lãi suất xuống 1% để chi phí đi vay rẻ hơn và giảm lãi nợ công. Hiện lãi suất chủ chốt ngắn hạn của Fed đang mức 4,3%. Trong khi đó, việc giảm đến 3 điểm % là điều không có quan chức Fed nào ủng hộ.
Fed ra các quyết định lãi suất cơ bản thông qua Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC). Ủy ban này quy tụ 19 thành viên nhưng mỗi đợt bỏ phiếu chỉ 12 người biểu quyết, gồm: 7 thống đốc của Hội đồng Thống đốc Fed, Chủ tịch Fed New York và 4 Chủ tịch Fed chi nhánh đến lượt bỏ phiếu luân phiên.
Hầu hết chuyên gia kinh tế và nhà đầu tư Phố Wall đề cao tính độc lập của FOMC hay nói cách khác là Fed. Họ lo rằng nếu nằm dưới sự kiểm soát của Nhà Trắng, Fed sẽ giữ lãi suất thấp hơn mức hợp lý khi đánh giá các yếu tố kinh tế cơ bản.
Hệ quả là lạm phát tăng nhanh và lãi suất dài hạn lên cao theo thời gian. Các nhà đầu tư cũng yêu cầu lợi suất trái phiếu kho bạc cao hơn để bù cho lạm phát tăng trong tương lai, làm tăng chi phí vay cho chính phủ và toàn bộ nền kinh tế.
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Washington ngày 24/7. Ảnh: AP
Vì vậy, để kiểm soát Fed như mong muốn, Tổng thống Trump cần nắm được đa số trong 7 ghế của Hội đồng Thống đốc, nơi được xem là xương sống của FOMC vì trực tiếp tham gia hoạch định và chiếm đa số phiếu khi quyết định lãi suất.
Các thống đốc sẽ do tổng thống bổ nhiệm và được Thượng viện phê chuẩn. Mỗi người có nhiệm kỳ 14 năm để tránh không tổng thống nào bổ nhiệm quá nhiều thống đốc. Trong hội đồng hiện tại, ông Trump đã bổ nhiệm 2 người là Christopher Waller và Michelle Bowman từ nhiệm kỳ đầu.
Cơ hội bổ nhiệm 2 ghế thống đốc mới đến với tổng thống hai tháng gần đây. Đầu tiên, Thống đốc Fed Adriana Kugler từ chức hôm 1/8 mở đường cho ông đề cử cố vấn kinh tế thân tín Stephen Miran thay thế. Hôm thứ tư (10/9), Ủy ban Ngân hàng Thượng viện chấp thuận đề cử này.
Toàn thể Thượng viện dự kiến sớm phê duyệt ông Miran. Khi ấy, ông có khả năng tham gia cuộc họp chính sách tuần tới của Fed, khi họ dự kiến giảm lãi suất chủ chốt 0,25 điểm phần trăm, xuống còn khoảng 4,1%.
Theo AP, việc bổ nhiệm ông Miran làm dấy lên lo ngại về tính độc lập của Fed. Nếu mọi việc suôn sẻ, Tổng thống Trump sẽ có 3 ghế trong Hội đồng Thống đốc. Chiếc ghế thứ tư là nỗ lực loại Thống đốc Lisa Cook nhưng đang không dễ dàng.
Ngày 25/8, ông Trump thông báo sa thải bà Cook. Tuy nhiên, hôm thứ ba (9/9), Jia Cobb, thẩm phán tòa án liên bang ở Washington chấp thuận đề nghị của bà Cook về việc cho phép tiếp tục ở lại Hội đồng Thống đốc trong lúc vụ kiện của bà đối với Tổng thống Trump đang diễn ra.
Các thống đốc không giống như các thành viên nội các hay các quan chức chính phủ khi phải tuân theo ý muốn tổng thống. Đạo luật Cục Dự trữ Liên bang thiết lập Fed năm 1913 quy định tổng thống không thể sa thải họ vì bất đồng chính sách mà chỉ làm được nếu "có lý do chính đáng".
Ông Trump cáo buộc bà Cook gian lận thế chấp khi mua 2 bất động sản năm 2021 - trước khi bà gia nhập Fed. Trong khi đó, bà nói cả hai đều là "nơi ở chính". Việc xác định nơi ở chính giúp phần trả trước và lãi suất vay thấp hơn so với việc căn nhà được phân loại là nhà cho thuê hoặc nhà thứ hai.
Theo thẩm phán Cobb, chính quyền không đưa ra đủ lý do chính đáng để cách chức bà. Các thống đốc Fed cũng chỉ có thể bị sa thải vì hành vi sai trái hoặc vi phạm khác khi đương nhiệm. Đồng thời, Nhà Trắng cũng không cho bà Cook cơ hội chính thức phản hồi các cáo buộc đã nêu. Điều đó có nghĩa là bà Cook cũng có khả năng tham gia cuộc họp của Fed tuần tới.
Chính quyền Trump đã kháng cáo phán quyết của thẩm phán Cobb vào ngày 10/9. Nhiều nhà quan sát dự đoán vụ việc có thể được đưa lên Tòa án Tối cao. Một trong những khả năng có lợi cho tổng thống là Tòa án Tối cao quyết định hoãn phán quyết tòa cấp dưới, loại bà Cook khỏi Hội đồng Thống đốc cho đến khi vụ việc của bà được giải quyết.
Tòa án Tối cao từng bày tỏ đồng tình với ông Trump rằng tổng thống có thể cách chức nhiều quan chức khỏi các cơ quan trước đây được coi là độc lập. Tuy nhiên, trong một vụ án đầu năm nay, tòa lại cho rằng Fed là "thực thể bán tư nhân độc đáo", gợi ý rằng các quan chức ngân hàng này có thể được bảo vệ tốt hơn trước việc bị Nhà Trắng sa thải.
Vì vậy, nếu bà Cook có thể giữ được ghế, cơ hội tiếp theo của ông Trump sẽ đến vào tháng 5, khi nhiệm kỳ của Chủ tịch Fed Jerome Powell kết thúc. Tuy nhiên, có khả năng bất thường nếu ông Powell vẫn ở lại Hội đồng Thống đốc cả sau khi rời khỏi vị trí này. Bởi theo quy định, Chủ tịch Fed có nhiệm kỳ 4 năm, là chức danh bổ nhiệm thêm cho một thành viên của Hội đồng Thống đốc.
Ông Powel được Tổng thống Obama bổ nhiệm thống đốc lần đầu năm 2012 cho một ghế trống kết thúc nhiệm kỳ vào 31/1/2014. Đến 2014, ông được bổ nhiệm lại cho nhiệm kỳ đầy đủ 14 năm đến 31/1/2028. Do đó, khi hết nhiệm kỳ chủ tịch, ông vẫn còn tư cách thống đốc nên hoàn toàn có thể ở lại hội đồng nếu muốn. Trong kịch bản này, ông Trump sẽ mất cơ hội bổ nhiệm thêm một ghế nữa.
Gần đây, ông Powell đã từ chối trả lời khi được hỏi liệu có rời Hội đồng Thống đốc sau khi nhiệm kỳ chủ tịch kết thúc hay không, dù đa số chủ tịch Fed thường chọn rút khỏi hội đồng sau khi rời ghế chủ tịch. Trong kịch bản thuận lợi nhất, ông Trump sẽ có 5 ghế vào giữa năm sau, khi ông Powell về hưu và bà Cook bị sa thải.
Ngoài ra, Hội đồng Thống đốc còn 3 thống đốc khác có nhiệm kỳ còn dài cả sau khi Tổng thống Trump rời Nhà Trắng. Tuy nhiên, nhiều thống đốc có thể chức trước khi nhiệm kỳ kết thúc. Vì vậy, ông vẫn có nhiều cơ hội để bổ sung những người trung thành vào Hội đồng này. "Theo thời gian, thành phần của Fed sẽ phù hợp với quan điểm của chính quyền vì họ chọn những người cùng chí hướng", Vincent Reinhart, nhà kinh tế trưởng tại BNY nhận định.
VietBF@sưu tập
