Tại Hoa Kỳ, người Việt là một trong những cộng đồng di dân chính trị rõ rệt nhất – từng chạy trốn chế độ cộng sản, ôm giấc mơ tự do và dân chủ. Nhưng trớ trêu thay, khi đặt chân đến vùng đất hứa, cộng đồng người Việt lại phân hóa sâu sắc – đặc biệt rõ nét tại hai tiểu bang: California và Texas.
I. Hai chiến tuyến: California cấp tiến vs Texas bảo thủ
Ở California – đặc biệt tại quận Cam (Orange County), nơi từng được mệnh danh là “thủ đô tị nạn của người Việt”, một bộ phận lớn người Việt vẫn giữ niềm tin vào chủ nghĩa chống cộng, và họ từng là lực lượng cốt cán ủng hộ đảng Cộng Hòa. Tuy nhiên, trong hơn một thập niên trở lại đây, làn sóng người Việt trẻ – đặc biệt thế hệ thứ hai, ba – ngày càng ngả về phía đảng Dân Chủ với những quan điểm cấp tiến hơn về nhập cư, môi trường, LGBTQ+ và bình đẳng chủng tộc.
Ngược lại, tại Texas, nơi thu hút đông đảo người Việt mới di dân trong thập niên qua – từ California dời về để tránh thuế cao, vật giá đắt đỏ và chính sách "quá cấp tiến", cộng đồng người Việt tại các thành phố như Houston, Garland hay Austin lại thể hiện lập trường ủng hộ Cộng Hòa, đặc biệt trung thành với Tổng thống Donald Trump. Tại đây, lá cờ vàng ba sọc đỏ tung bay bên cạnh cờ Mỹ trong các cuộc tuần hành ủng hộ Trump. Họ xem Trump như “vị cứu tinh” bảo vệ giá trị truyền thống, chống Trung Quốc, bài trừ chủ nghĩa xã hội và phanh phui sự thao túng của cánh tả.
II. Nguyên nhân của sự phân cực
1. Khác biệt thế hệ và môi trường sống
California có dân số trẻ hơn, nhiều người Việt thuộc thế hệ 1.5 và 2.0 – sinh ra hoặc lớn lên ở Mỹ – họ lớn lên trong môi trường đa văn hóa, giáo dục cấp tiến và có cái nhìn đa chiều hơn về chính trị.
Trong khi đó, người Việt ở Texas, phần lớn là dân “cựu quân nhân”, tiểu thương, chủ tiệm nail, nhà hàng – những người trực tiếp cảm nhận ảnh hưởng của chính sách thuế, giá nhiên liệu, và luật lệ về di trú. Họ ưu tiên ổn định kinh tế và cảm thấy an toàn hơn với một lãnh đạo mạnh tay như Trump.
2. Truyền thông và mạng xã hội
Tại Texas, người Việt thường tiêu thụ nội dung từ các trang tin bảo thủ cổ vũ Trump.
Trong khi đó, giới trẻ ở California lại tiếp cận nhiều hơn với dòng chính truyền thông Mỹ, hoặc các tổ chức phi chính phủ, sinh viên, nghệ sĩ cấp tiến.
3. Quan điểm về “chống Cộng” và “tự do”
Với người Việt ủng hộ Cộng Hòa, chống cộng không chỉ là ký ức lịch sử mà là bản sắc. Trump – với giọng điệu chống Trung Quốc, bài trừ cánh tả – được xem như đại diện cho tinh thần “tự do chống cộng”.
Ngược lại, giới trẻ ở California cho rằng “tự do” không chỉ là chống cộng, mà là bảo vệ quyền lựa chọn, môi trường, tự do ngôn luận, tôn trọng sự khác biệt và chống kỳ thị.
III. Sự đối đầu leo thang
Căng thẳng không chỉ dừng ở tranh cãi trên mạng xã hội. Các sự kiện cộng đồng – từ diễn hành Tết, hội chợ văn hóa, đến các buổi tưởng niệm 30/4 – cũng trở thành chiến tuyến biểu tượng. Một bên vẫy cờ Trump, đeo nón đỏ “Make America Great Again”; bên kia giương cao biểu ngữ “Stop Asian Hate”, “Pro-choice”, “Protect democracy”.
Đã có những cuộc biểu tình đôi bên. Thậm chí có gia đình tan vỡ, bạn bè cắt đứt quan hệ chỉ vì mâu thuẫn lập trường chính trị.
IV. Liệu có con đường hòa giải?
Có lẽ, điều quan trọng không phải là người Việt ủng hộ ai, mà là tại sao chúng ta lại để khác biệt chính trị khiến cộng đồng tan rã. Cùng là người Việt, cùng trải qua những thập niên đau thương trong lịch sử, nhưng chúng ta đang để chia rẽ chính trị Mỹ trở thành chia rẽ giữa đồng bào.
Để hàn gắn, cần có nhiều hơn các diễn đàn đối thoại, nơi người trẻ – dù cấp tiến hay bảo thủ – có thể chia sẻ tiếng nói, cùng người lớn tuổi và người nhập cư mới. Cần tách biệt "chống cộng" khỏi việc “thần thánh hóa” một chính trị gia, và cần hiểu rằng yêu nước không đồng nghĩa với chỉ một lập trường.
Trận chiến giữa người Việt California và Texas không chỉ là cuộc đối đầu về chính trị Hoa Kỳ, mà còn là biểu hiện của sự khủng hoảng bản sắc, niềm tin và thế hệ trong một cộng đồng từng đoàn kết vì lý tưởng tự do. Chỉ khi nào chúng ta học cách lắng nghe thay vì lên án, thì cộng đồng người Việt tại Mỹ mới thực sự vững mạnh.
Từ Trại Tị Nạn đến Đấu Trường Bầu Cử
“TỪ CHỐN VỠ TAN ĐẾN MIỀN ĐẤT HỨA”
Tháng 4 năm 1975. Sài Gòn thất thủ. Hàng trăm ngàn người Việt Nam liều mạng vượt biển, chạy trốn chủ nghĩa cộng sản. Trong những năm đầu tiên sau chiến tranh, người Mỹ đón nhận làn sóng tị nạn Việt Nam không phải vì lòng trắc ẩn thuần túy, mà vì trách nhiệm lịch sử và niềm tin chống cộng của chính họ trong Chiến tranh Lạnh.
Hàng chục trại tị nạn mọc lên khắp nước Mỹ: Fort Chaffee (Arkansas), Camp Pendleton (California), Eglin AFB (Florida), và đặc biệt là Fort Indiantown Gap (Pennsylvania). Từ đó, người Việt được phân bổ đi khắp nơi. Nhưng theo thời gian, hai khu vực tập trung đông nhất, tạo nên hai “thủ phủ” của người Việt hải ngoại, chính là California và Texas.
CALIFORNIA – CÁI NÔI CỦA TỰ DO LỊCH SỬ
Tại California, đặc biệt là quận Cam, những người tị nạn đầu tiên định cư tại các thành phố như Westminster, Garden Grove, Santa Ana. Tại đây, họ lập chợ, mở tiệm phở, tiệm nail, và dựng nên cả một “Little Saigon” – tiểu quốc trong lòng Mỹ. Lá cờ vàng ba sọc đỏ tung bay, tiếng Việt rộn ràng, và các hoạt động chống cộng trở thành phần cốt lõi của đời sống chính trị cộng đồng.
Trong thập niên 80–90, đảng Cộng Hòa được ưa chuộng mạnh mẽ bởi thông điệp chống cộng sản, chính sách quốc phòng mạnh tay, và biểu tượng lãnh đạo mạnh như Ronald Reagan. Nhiều người Việt xem Reagan như “vị cứu tinh” chống lại sự bành trướng của Liên Xô và Trung Quốc – liên tưởng tới những gì họ từng chống ở quê nhà.
Tuy nhiên, đến thập niên 2000–2010, làn sóng người Việt trẻ – sinh ra hoặc lớn lên tại Mỹ – dần thay thế thế hệ cha mẹ trong các tổ chức xã hội và phong trào chính trị. Họ tiếp xúc với tư tưởng cấp tiến, các vấn đề như nhập cư, công bằng chủng tộc, giáo dục đại học, bảo vệ môi trường – và bắt đầu rời xa lập trường Cộng Hòa truyền thống. Từ đó, sự phân hóa thế hệ – chính trị – tư tưởng bắt đầu âm ỉ hình thành ngay trong “thủ đô người Việt tị nạn”.
TEXAS – VÙNG ĐẤT MỚI CỦA NGƯỜI VIỆT BẢO THỦ
Khác với California, nơi đời sống đắt đỏ, thuế cao và chính sách xã hội cấp tiến ngày càng mở rộng, Texas nổi lên như “thiên đường mới” cho giới trung lưu người Việt: đất rộng, nhà rẻ, chi phí sinh hoạt thấp và luật pháp bảo thủ.
Từ năm 2000 trở đi, làn sóng người Việt từ California di cư về Texas tăng mạnh. Họ mang theo kinh nghiệm kinh doanh, vốn liếng, và cả quan điểm chính trị bảo thủ. Tại các thành phố như Houston, Garland, Dallas, và Austin, người Việt nhanh chóng lập nên cộng đồng riêng, mở tiệm nail, nhà hàng, tiệm vàng, và xây dựng chùa, nhà thờ.
Khác với California – nơi thế hệ trẻ chiếm ưu thế – cộng đồng người Việt ở Texas vẫn duy trì cấu trúc gia đình truyền thống: cha mẹ có tiếng nói mạnh mẽ, con cái nối nghiệp kinh doanh, văn hóa Việt được bảo tồn rõ nét hơn.
Chính vì vậy, tinh thần “chống cộng” kết hợp với chủ nghĩa dân túy bảo thủ của Trump nhanh chóng bén rễ. Tại Houston, vào mùa bầu cử 2020, hàng loạt xe gắn cờ vàng và cờ Trump đã tạo nên những đoàn diễu hành quy mô lớn – điều từng hiếm thấy ở cộng đồng gốc Á.
SỰ PHÂN HÓA TRỞ NÊN THỂ CHẾ
Không chỉ là dân số, sự phân hóa còn biểu hiện rõ qua cấu trúc thể chế và đại diện chính trị:
CHIẾN TUYẾN ĐÃ HÌNH THÀNH
Cuối cùng, có thể nói sự phân hóa giữa người Việt California và Texas không đơn thuần là khác biệt địa lý, mà là kết quả của gần 50 năm hình thành – phát triển – va chạm giữa các thế hệ, giá trị, và phản ứng chính trị trước nước Mỹ đang thay đổi.
Nếu California là đại diện cho một cộng đồng đang “Mỹ hóa”, đang đi tìm bản sắc mới giữa các phong trào xã hội và nhân quyền, thì Texas lại là pháo đài của cộng đồng cũ, trung thành với ký ức tị nạn và chống cộng, nhìn Trump như tấm khiên cuối cùng bảo vệ những giá trị cũ.
CHIA RẼ VÌ KHÁC BIỆT HAY VÌ KHÔNG ĐỐI THOẠI?
Lịch sử không định đoạt tương lai, nhưng lịch sử giúp ta hiểu tại sao hiện tại lại như vậy. Nếu người Việt ở California và Texas tiếp tục nhìn nhau như “phe địch”, thì sự chia rẽ sẽ chỉ sâu thêm.
Câu hỏi đặt ra không phải là: ai đúng, ai sai. Mà là: chúng ta – người Việt ở Mỹ – có còn nói chuyện được với nhau không?
MÂU THUẪN VỚI CHA MẸ: CHÍNH TRỊ CHIA CẮT GIA ĐÌNH
“Bố mẹ em nghĩ em bị ‘tẩy não’ bởi trường học Mỹ.”
“Có lần em bị mẹ chửi là ‘cộng sản trá hình’ chỉ vì nói em không ủng hộ Trump.”
“Nhà em không ai nói chuyện với em sau bầu cử 2024.”
Đó là lời kể của nhiều người trẻ trong cộng đồng.
Gia đình – nơi từng là nơi an toàn – bỗng trở thành chiến tuyến. Người lớn cho rằng con cháu bị “cánh tả đầu độc”; trong khi giới trẻ cho rằng cha mẹ đang mê tín chính trị và không hiểu thế giới mới. Mâu thuẫn không chỉ là khác biệt tư tưởng, mà là vỡ tan nền tảng niềm tin giữa hai thế hệ.
GIỚI TRẺ KHÔNG "PHẢN BỘI", HỌ ĐANG "PHÁT TRIỂN"
Nhiều người lớn nhìn giới trẻ như đang quay lưng với lịch sử tị nạn, bỏ rơi “lý tưởng VNCH”. Nhưng sự thật là:
👉 Giới trẻ không phản bội cội nguồn, họ đang tái định nghĩa nó.
Họ hiểu lịch sử cha mẹ mình, nhưng họ cũng hiểu rằng tự do không chỉ là “không cộng sản” – mà còn là được sống, yêu, tin, và lựa chọn theo cách của mình, không bị kiểm soát bởi định kiến hay chính trị áp đặt.
Một sinh viên ở UC Berkeley từng nói:
“Nếu cha mẹ chúng ta từng đấu tranh để có tự do, thì việc chúng ta đấu tranh cho LGBTQ+, chống kỳ thị, và bảo vệ người nhập cư – cũng là tiếp nối tinh thần ấy, chỉ khác phương tiện.”
Khi Lá Phiếu Trở Thành Con Dao Xẻ Đôi Người Việt
I. GIA ĐÌNH KHÔNG CÒN NGỒI CHUNG BÀN CƠM
Tại một căn nhà nhỏ ở Garden Grove, bữa ăn tối từng là nơi cả gia đình quây quần, nay trở thành chiến trường căng thẳng.
“Tao đi lính, bỏ nước ra đi vì cộng sản. Mày bầu cho tụi Dân Chủ, tụi xã hội chủ nghĩa, mày phản bội.”
“Ba à, đây là nước Mỹ. Con có quyền bầu cho ai con muốn.”
Câu chuyện này không hiếm. Rất nhiều bạn trẻ gốc Việt chia sẻ rằng sau bầu cử 2020 và đặc biệt là 2024, mối quan hệ gia đình rạn nứt chỉ vì khác quan điểm chính trị. Có người bị đuổi khỏi nhà, bị gọi là “phản quốc”. Tại Little Saigon (California) hay Garland (Texas), nhiều hội đoàn từng là nơi sinh hoạt cộng đồng thuần túy – giờ đây bị biến thành pháo đài chính trị. Nhiều chùa mời các YouTuber thân Trump về diễn giảng, cổ vũ “tẩy chay Dân Chủ”. Người nào không đồng tình sẽ bị quy chụp là “theo Cộng sản”. Một số nhà thờ ngầm tổ chức các buổi cầu nguyện cho “người yêu nước” – tức cử tri Cộng Hòa – và giảng đạo mang thông điệp bài di dân, bài “thế lực ngầm”. Hội ái hữu, hội đồng hương, hội cựu quân nhân – vốn từng là nơi tưởng niệm chiến hữu – giờ bị giật dây bởi các phe chính trị, chia rẽ vì ai là “người yêu nước thật sự”, ai là “tay sai Dân Chủ”.
“Tôi bị mời ra khỏi Hội Cựu Sinh viên Võ Bị Đà Lạt chỉ vì dám nói mình bầu cho Dân Chủ.” – Một cựu quân nhân chia sẻ. Nhiều nơi người Việt định cư đông tại California và Texas đã chứng kiến các cuộc bầu cử địa phương mang tính “nội chiến”. Tại Westminster, các thành viên gốc Việt trong Hội đồng thành phố chia rẽ sâu sắc – người bị gọi là “cộng sản gài vào”, người bị biểu tình đòi từ chức vì không ủng hộ Trump. Tại Garland (Texas), các phụ huynh gốc Việt đấu nhau kịch liệt trong cuộc họp hội đồng giáo dục – về việc có nên giảng dạy quyền LGBTQ+, lịch sử người da màu, hay tiếp tục “giữ gìn văn hóa truyền thống”. Nhiều hội Tết, hội chợ Văn hóa bị hủy hoặc tẩy chay vì người tổ chức từng bày tỏ quan điểm chính trị "không đúng phe". Không ít người Việt trong cộng đồng cảm thấy bị buộc phải im lặng để giữ yên thân.
“Tôi có kinh doanh tiệm phở. Nếu nói ủng hộ Dân Chủ, khách hàng thân quen có thể tẩy chay.”
“Tôi làm trong hội đồng giáo xứ. Nếu lên tiếng, tôi sẽ bị cô lập ngay.”
“Tôi là bác sĩ. Nếu không đeo nón MAGA, bệnh nhân Việt không đến nữa.”
Tự do ngôn luận – một quyền căn bản của người Mỹ – lại không tồn tại nổi trong chính cộng đồng tị nạn từng liều mình tìm kiếm nó. Sự chia rẽ chính trị làm người Việt không còn đồng lòng để:
Bảo vệ quyền lợi kinh tế (giảm thuế cho doanh nghiệp nhỏ)
Đòi hỏi đại diện trong chính quyền địa phương
Bảo vệ di sản Việt trong giáo dục
Vận động luật nhân quyền cho Việt Nam quốc nội
Bị cuốn vào cuộc chiến “nội bộ”, trong khi các cộng đồng gốc Á khác đoàn kết và tiến xa hơn trong chính trị và kinh tế.
Chính trị là công cụ để cải thiện cuộc sống – không phải vũ khí để chia rẽ cộng đồng. Người Việt từng vượt biển, từng xây lại cuộc đời trên đất Mỹ bằng tinh thần đoàn kết. Vậy tại sao chúng ta lại dễ dàng tan vỡ vì một chính trị gia – người chẳng biết chúng ta là ai? Cộng đồng người Việt tại Mỹ cần một mô hình mới: thảo luận thay vì lên án, đối thoại thay vì tẩy chay, và xây dựng lòng tin vượt trên lá phiếu.
Người Việt – bất kể bảo thủ hay cấp tiến – đều yêu gia đình, muốn con cái thành công, và trân trọng lịch sử vượt thoát khỏi cộng sản. Họ muốn đóng góp cho nước Mỹ, không bị kỳ thị, và mong một ngày Việt Nam thật sự có tự do dân chủ. Một cộng đồng vững mạnh không phải là cộng đồng đồng thuận tuyệt đối. Mà là cộng đồng có đủ bản lĩnh để tồn tại trong bất đồng – mà không tan rã. Niềm tin rằng người Việt có thể bất đồng mà vẫn là một dân tộc – Thì chúng ta vẫn còn một tương lai.
🌟 Hai Thế Giới – Một Dân Tộc là nỗ lực bóc tách thực trạng phân cực chính trị trong cộng đồng người Việt tại Hoa Kỳ – không để kết tội, mà để hiểu. Không để phán xét, mà để tái xây dựng.
