Ruồi đậu trên phân, rác rưởi, cống rãnh, rồi đậu vào thực thẩm. Bạn có dám ăn món đó hay không? Một cuộc khảo sát ở Hoa Kỳ cho thấy có đến 61% số người được hỏi qua khảo sát cho biết, họ dám ăn thực phẩm dù ruồi đã bu lên, nhưng chỉ có 3% trong đó dám ăn thực phẩm có con gián bò vào.
Khảo sát này do
Orkin, một công ty chuyên diệt côn trùng ở Mỹ thực hiện. Chuyên gia về côn trùng học của công ty, tiến sĩ R. Harrison còn cho biết, nhiều chủ nhà hàng ở Mỹ không biết rằng, ruồi nhà mang theo mầm bệnh nhiều hơn, và bẩn thỉu gấp đôi so với con gián.
Ruồi có lưỡi, ói ra và liếm lại
Có rất nhiều loại ruồi khác nhau. Trong bài này chỉ đề cập đến loại
"ruồi nhà" (Musca domestica–house flies), loại ruồi mà chúng ta thường gặp, bay vo ve trong nhà hay ở quán ăn.
Con ruồi không có răng, cũng chẳng có vòi hút, cho nên khỏi lo bị ruồi chích như con muỗi. Chúng chỉ dùng miệng để hút thực ăn dạng lỏng. Nếu gặp thức ăn cứng, ruồi nhổ ra nước miếng, trong đó chứa những enzyme làm mềm và làm tan một phần thực phẩm, sau đó mới xơi được. Có khi ruồi lượn qua lượn lại bên món ăn, ói ra liếm lại (ruồi có lưỡi).
Thực phẩm của ruồi là gì? Nói ra thấy ớn lạnh liền: đờm dãi, phân máu, thức ăn thừa, ôi thiu, mắm thối, cá ươn, mùi tanh của cá. Mà không chỉ mùi tanh mới hấp dẫn con ruồi, rơm rạ ẩm ướt, bã mía lên men, thịt thà dầu mỡ đang trong quá trình phân hủy, hôi thối là ruồi sẽ bu ngay.
Khỏi cần cảnh cáo, ai cũng biết thức ăn của ruồi ghê tởm như vậy, chứa đầy mầm bệnh, cụ thể là các vi khuẩn
Salmonella, Staphylococcus, E.coli and
Shigella,.. có thể gây ra bệnh về đường ruột như tiêu chảy, kiết lỵ, thương hàn,…
Mầm bệnh dính vào thân và chân ruồi, và cả thức ăn mà ruồi đã ói ra, lượn lờ đậu vào thức ăn của người, và truyền mầm bệnh vào đó.
Xác ruồi trong chai nước ngọt có hại hay không?
Thế còn xác con ruồi ở trong chai nước ngọt? Chuyện nhỏ! Mấy vụ này các hãng nước ngọt có máu mặt trên thế giới thỉnh thoảng cũng bị dính, mà không chỉ ruồi, mà cả bọ chét, gián,.. đủ loại côn trùng cũng có thể rơi vào chai nước ngọt. Thường thì họ dàn xếp với khách hàng cho êm chuyện, khỏi phải ra hầu tòa cho rắc rối và để mang tiếng xấu! Nếu kẹt quá phải ra tòa, thì cùng lắm chỉ bị cáo buộc, con ruồi trong chai đã làm họ bị tổn thương về mặt tâm lý, ớn lạnh, ăn gì cũng nghĩ đến con ruồi đều muốn nôn ọe,…
Uống nước ngọt có con ruồi có nguy hiểm gì về bệnh tật gì hay không? KHÔNG.
Ruồi tuy có mang mầm bệnh, nhưng chẳng có vi khuẩn nào có thể chịu nổi độ ngọt và khí carbonic như vậy, sẽ bị áp suất thẩm thấu sẽ bóp chết ngắc. Côn trùng trong thực phẩm được xem là
"tai nạn nghề nghiệp ngoài ý muốn" trong vấn đề an toàn thực phẩm.
Ruồi ở đô thị và ruồi ở nhà quê theo nhiều báo chí nước ngoài, có khác nhau ổ chổ là tải ra mầm bệnh. Lý do là ở đô thị vấn đề vệ sinh sẽ tốt hơn, thùng rác đậy nắp kín. Nhưng nhận xét này chắc chỉ đúng ở bên Tây bên Mỹ, chứ vào các chợ ở Sài Gòn hay Hà Nội sẽ không có giá trị.
Mắm có giòi
Còn chuyện này nữa là mắm có giòi. Giòi là thực phẩm bổ béo giàu đạm, nhưng giòi lại là con cái của ruồi. Cha mẹ của giòi đậu bám vào những chỗ dơ dáy, tanh tưởi, hôi thối, rồi sinh ra giòi (nở từ trứng), nên giòi luôn mang tiếng xấu.
Khẳng định ăn mắm có giòi sẽ mắc bệnh thì cũng hơi khó, vì thiếu bằng chứng cụ thể. Vi khuẩn gây bệnh dễ gì sống nổi với độ mặn cao của mắm.
Nhưng chắc chắn, mắm nếu ăn thấy ngon không phải là do giòi, mà do lúc làm mắm đậy nắp không kỹ, ruồi bu thì giòi lúc nhúc. Nếu quy trình làm mắm vệ sinh cẩn thận từ khâu nguyên liệu đến ủ chượp thì mắm sẽ không có giòi, người tiêu dùng sẽ yên tâm hơn.
Ruồi sợ cá khô?
Một chuyện hơi ngược đời khác, chắc chỉ có ở Việt Nam. Đó là con ruồi không chịu bu vào cá khô.
Ruồi khoái mùi tanh, mùi ươn. Cá có mùi ươn mùi tanh là ruồi sẽ bu ngay. Làm khô cá là phải làm từ cá tươi, mới không có mùi tanh. Cá càng có mùi tanh thì ruồi sẽ càng bu nhiều. Rửa cá không sạch, máu nhớt lòng thòng, ruồi cũng bu ngay. Phơi cá, trời nắng gắt ruồi ít bu, nắng dịu ruồi sẽ bu nhiều,…
Một số người làm khô cá đã dùng hóa chất
Trichlorfon, một loại thuốc diệt côn trùng dạng organophosphate (chứ không phải là thuốc bảo quản), cho vào lúc làm khô cá để cho ruồi khỏi bu vào.
Thuốc này có thể diệt rệp, dế, bọ chét, gián, ruồi,…. Ăn uống hít thở chất này, thậm chí tiếp xúc qua da cũng sẽ gây hại. Dù
trichlorfon và các loại organophosphate được xếp loại chất độc trung bình,
FDA Mỹ xếp độc loại II, nhưng thuộc diện nghi ngờ gây ra ung thư, gây độc cho hệ thống thần kinh, cho hệ miễn nhiễm, hệ sinh dục, hệ tiêu hóa, gan ruột.
Chất
trichlorfon không được phép cho sử dụng trong thực phẩm, ngay cả trong nuôi trồng thủy sản, cũng không được dùng.
Dù sao vẫn có rủi ro
(Ảnh minh họa)
Rất nhiều người trong chúng ta, kể cả Tây lẫn Mỹ, ruồi bay thì kệ ruồi bay, phủi tay đuổi ruồi rồi ăn tiếp. Vẫn như vậy từ bao lâu nay mà, có thấy chết chóc gì đâu.
Thực phẩm có ruồi bu vẫn được ăn vô tư, nhưng không phải là không có rủi ro. Nhưng nếu thấy ruồi đậu trên đống phân, xác chuột,.. rồi đậu vào thực phẩm thì chắc ai cũng bỏ của chạy lấy người. Thiên hạ
"đánh giá cao" sự bẩn thỉu vô hình này hơn ngán sợ mầm bệnh.
Dù sao, ngăn chặn không để cho ruồi bu vào, và nếu chặt gốc, nghĩa là không tạo điều kiện cho ruồi sinh sản, phát sinh ra vẫn là giải pháp tốt nhất.
Nói "Không" hay nói "Được"?
Vậy, rốt cuộc có nên ăn thực phẩm đã bị ruồi bu? Câu hỏi này làm nhức đầu các chuyên gia về an toàn thực phẩm trên thế giới. Nói
"Không" hay nói
"Được"?
Nói
"Không", nhưng thực tế là nhiều người vẫn ăn như vậy mà có sao đâu. Chưa có một cuộc nghiên cứu nào, hay thống kê nào chỉ rõ ăn thực phẩm ruồi bu mà bị mắc bệnh.
Nói
"Được", thì phạm húy về an toàn thực phẩm, dễ bị quy chụp là xúi dại.
Thà nói
"Không", chẳng có ai để ý, có khi còn được khen vì đã báo động cho cộng đồng kịp thời (dù không có ai bị tiêu chảy), nhưng nếu nói
"Được", dễ bị ném đá như chơi.
Thực tế là nguồn lây nhiễm mang vi khuẩn gì, mức độ gây hại nhiều hay ít, ruồi truyền loại vi khuẩn nào vào thức ăn, nhưng phải có thời gian đủ để cho vi khuẩn phát sinh về số lượng đủ để gây ra bệnh. Và cũng còn tùy loại thực phẩm. Đĩa thịt beefsteak để bên ngoài cho ruồi bu vài giờ đồng hồ khác với hũ mắm bị ruồi bu (có độ mặn cao).
Tiến thoái lưỡng nan như vậy, nên các chuyên gia, nếu được hỏi chuyện ruồi bu có an toàn không lại thường nói lảng qua chuyện phòng ngừa ruồi bu: đậy đồ ăn khi chưa dùng đến, lau sạch thực phẩm nếu lỡ có đổ ra ngoài, thùng rác phải có nắp đậy, và tốt hơn hết là cửa nhà có gắn lưới.
Giả dụ nếu trả lời là ăn "
Được", tôi sẽ có cảm giác nhẹ nhõm, nhưng lại mắc vạ… cái miệng. Đúng là
chuyện ruồi bu mà!
Theo Vũ thế Thành
