Nguyễn Xuân Phúc đang trải qua giai đoạn đầy sóng gió. Chiến dịch "dằn mặt" các thế lực trước thềm Đại hội XIV đang được Tô Lâm ráo riết triển khai. Trong đó, người bị nhắm đến nhiều nhất chính là Nguyễn Xuân Phúc – cựu Thủ tướng, cựu Chủ tịch nước. Giới quan sát nội bộ nhận định, ông Phúc có khả năng trở thành nhân vật đầu tiên trong “tam trụ” từng bị kỷ luật có thể bị bắt giam – một điều chưa từng xảy ra trong lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. Nếu điều đó thành hiện thực, đây sẽ là cơn địa chấn chính trị chưa từng có.
Lý do được đưa ra là “gieo gió thì gặt bão”. Khi còn nắm quyền lực, Nguyễn Xuân Phúc từng công khai chỉ trích Tô Lâm liên quan đến vụ ăn thịt bò dát vàng tại Anh – một scandal gây bão dư luận và ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh của Bộ trưởng Công an. Đó được cho là cú đâm trực diện khiến Tô Lâm ghi thù. Giờ đây, khi nắm trong tay nhiều quyền lực hơn, ông ta không ngần ngại “trả cả vốn lẫn lãi”.
Bên cạnh Nguyễn Xuân Phúc, hai cái tên khác cũng bị đặt trong vùng nguy hiểm là Vương Đình Huệ và Võ Văn Thưởng. Dù nguy cơ thấp hơn, họ vẫn không thể yên tâm. Khi còn dưới sự bảo trợ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, hai ông này từng bị cho là có động thái ngăn cản sự thăng tiến của Tô Lâm – khiến ông Trọng chỉ xem Tô Lâm như một công cụ an ninh chứ không phải nhân sự chiến lược. Và như người ta nói, “thù chính trị không quên”.
Tuy nhiên, riêng Trương Thị Mai lại là một trường hợp khác. Nhiều nguồn tin nội bộ cho rằng bà bị “đánh oan”. Thực chất, bà không phải là mối đe dọa của phe “tam trụ”, nhưng vì đang giữ một vị trí quan trọng nên cần phải bị loại để nhường chỗ cho người của phe khác. Bà Mai không có căn cứ địa chính trị mạnh, không nguy hiểm và cũng không phải “nhân tố nổi loạn”. Nhưng vì bị cuốn vào một vụ án tham nhũng lớn, bà cũng bị lôi kéo và phải gạt ra khỏi cuộc chơi.
Trương Thị Mai từng được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tin tưởng và chống lưng. Nhưng bà không có hậu thuẫn địa phương mạnh như Nguyễn Thị Kim Tiến – người có “hậu phương” là nhóm Hà Tĩnh. Đánh bà Kim Tiến không chỉ là đánh một cá nhân, mà là cảnh cáo cả một hệ thống quyền lợi lớn. Trong khi đó, Trương Thị Mai gần như đơn độc, và khi “cánh tay bảo hộ” của bà – Nguyễn Phú Trọng – không còn, thì bà cũng không trụ được nữa. Nếu thời thế khác đi, bà Mai hoàn toàn có khả năng được xem xét vào “Tứ trụ” trong nhiệm kỳ sau.
Lịch sử chính trường Việt Nam từng chứng kiến nhiều nam quan chức cao cấp bị bắt giữ. Nhưng gần đây, xu hướng mở rộng sang nữ giới bắt đầu xuất hiện. Điển hình là bà Hoàng Thị Thúy Lan – cựu Bí thư Vĩnh Phúc đã bị khởi tố, và gần đây là thông tin về bà Nguyễn Thị Kim Tiến đang bị tạm giam nhưng chưa công bố chính thức. Trong bối cảnh đó, việc bà Trương Thị Mai không bị xử lý nặng hơn có thể là vì mức độ vi phạm chưa đủ nghiêm trọng, hoặc đơn giản là bà không gây nguy hại cho quyền lực của Tô Lâm và phe Hưng Yên.
Chính trường là nơi khốc liệt – đặc biệt với nữ giới. Một người phụ nữ “chân yếu tay mềm” khi tham gia vào cuộc chơi quyền lực đầy mưu mô và tính toán giữa một rừng nam giới là vô cùng bất lợi. Phụ nữ dễ bị xem là điểm yếu trong liên minh quyền lực, dễ bị khai thác và cô lập. Cho đến nay, phe Hưng Yên của Tô Lâm cũng chưa đưa ra được nhân tố nữ nào nổi bật – có thể vì cuộc chiến đỉnh cao quyền lực hiện tại quá khắc nghiệt.
Làm chính trị ở Việt Nam không chỉ đòi hỏi bản lĩnh và sự khôn ngoan, mà còn phụ thuộc lớn vào thời thế và liên minh hậu thuẫn. Trương Thị Mai, dù có năng lực và từng được tin dùng, cuối cùng vẫn bị "voi dẫm" giữa cuộc chiến của các thế lực lớn – không phải vì yếu, mà vì quá đơn độc.
1. Tô Lâm – Người đang kiểm soát ván cờ
Chiến lược:
Tô Lâm đang thực hiện một chiến dịch “thanh trừng mềm” – từng bước loại bỏ hoặc vô hiệu hóa các đối thủ tiềm tàng trước Đại hội XIV. Việc đẩy nhanh tổ chức Hội nghị Trung ương 12 là bước đi chủ động nhằm chiếm thế thượng phong, tạo đòn phủ đầu.
Mục tiêu:
Loại trừ các nhân vật từng “kìm chân” hoặc coi thường ông.
Đưa người thân tín vào các vị trí chủ chốt trước Đại hội.
Mở đường cho nhóm Hưng Yên vươn lên giữ ghế trong Tứ trụ.
Điểm mạnh:
Nắm Bộ Công an – lực lượng có khả năng truy tố, điều tra, kiểm soát thông tin.
Được ông Trọng giao nhiều trách nhiệm từ giữa nhiệm kỳ XIII.
Có mạng lưới thân hữu trong hệ thống pháp lý và an ninh.
Điểm yếu:
Không có hậu phương địa phương vững chắc (so với Nghệ Tĩnh, Thanh Hóa).
Uy tín trong xã hội dân sự và quốc tế thấp do các vụ việc đàn áp, vi phạm nhân quyền.
2. Nguyễn Xuân Phúc – Người từng “thét ra lửa”, nay đối mặt nguy cơ
Chiến lược cũ (trước khi rút lui):
Xây dựng mạng lưới điều hành rộng khắp qua nhiệm kỳ Thủ tướng, dùng phong cách linh hoạt, “dĩ hòa vi quý” để làm hài lòng nhiều phe.
Thế lực:
Mạng lưới chính phủ từ nhiệm kỳ 2016–2021, nhất là trong các bộ kinh tế.
Một số doanh nghiệp lớn từng ủng hộ, đặc biệt khu vực miền Trung – Quảng Nam, Đà Nẵng.
Sai lầm chiến lược:
Công khai chỉ trích vụ “bò dát vàng” làm tổn thương Tô Lâm – một đối thủ không nên động vào.
Sau khi rút lui khỏi ghế Chủ tịch nước, không giữ được ảnh hưởng, trở nên cô lập.
Hiện trạng:
Đang bị Tô Lâm nhắm tới như “tấm gương trừng phạt” – vừa để trả đũa, vừa để thị uy trước Đại hội.
3. Võ Văn Thưởng – Nhân vật từng được kỳ vọng, nay bị cô lập
Chiến lược:
Từng đại diện cho lớp lãnh đạo trẻ, gần ông Trọng, được bố trí vào ghế Chủ tịch nước như một giải pháp “ổn định ngắn hạn”.
Điểm mạnh:
Quan hệ tốt với Tổng Bí thư Trọng.
Có tiếng là “sạch”, không quá dính vào nhóm lợi ích.
Điểm yếu:
Không có lực lượng chống lưng vững chắc (không quân đội, không công an, không doanh nghiệp lớn).
Bị đánh giá là thiếu bản lĩnh điều hành trong thời điểm căng thẳng.
Hiện trạng:
Từ chỗ là biểu tượng “trẻ hóa lãnh đạo”, ông Thưởng đang bị loại ra bên lề một cách âm thầm.
4. Vương Đình Huệ – Nhân vật “chuyên môn cao” nhưng không đủ thế lực
Chiến lược:
Dựa vào kinh nghiệm kinh tế và ghế Chủ tịch Quốc hội để điều phối quyền lực mềm, xây dựng ảnh hưởng qua chính sách, tài khóa, và các nhóm chuyên gia.
Điểm mạnh:
Có nền tảng học thuật, kinh tế vững.
Có ảnh hưởng trong Quốc hội và một phần giới trí thức.
Điểm yếu:
Không kiểm soát được bộ máy hành pháp hoặc công an.
Không có địa phương chống lưng mạnh như Thanh Hóa hay Hà Tĩnh.
Hiện trạng:
Là đối tượng bị Tô Lâm “ghim” do từng tác động để ngăn ông này lên cao. Tuy chưa nguy hiểm bằng ông Phúc, nhưng vẫn bị theo dõi.
5. Trương Thị Mai – Bị cuốn vào vòng xoáy thanh trừng
Chiến lược (bị động):
Phụ thuộc hoàn toàn vào sự bảo trợ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Không có mạng lưới chính trị riêng, không có địa phương hậu thuẫn.
Điểm mạnh:
Được tín nhiệm từ ông Trọng trong công tác tổ chức, nhân sự.
Uy tín cá nhân trong Đảng là khá tốt, ít tai tiếng.
Điểm yếu:
Không thuộc nhóm quyền lực cứng (quân đội, công an, kinh tế).
Không còn người bảo vệ sau khi ông Trọng suy yếu.
Dính đến các hồ sơ có liên quan đến tham nhũng trong bổ nhiệm cán bộ.
Hiện trạng:
Dù không là đe dọa trực tiếp với Tô Lâm, bà vẫn bị loại vì “án theo ghế” – ghế của bà là mục tiêu tranh giành giữa các phe mạnh hơn.
6. Nguyễn Thị Kim Tiến – "Hồ sơ tham nhũng" có sức công phá ngược trở lại
Chiến lược:
Dựa vào hậu phương Hà Tĩnh và một phần hệ thống y tế – doanh nghiệp trong thời kỳ làm Bộ trưởng.
Điểm mạnh:
Có hậu thuẫn mạnh từ nhóm Hà Tĩnh – từng là “thành trì” chính trị thời Trọng – Trương.
Gắn bó với nhiều chính sách y tế xã hội, có ảnh hưởng dư luận.
Điểm yếu:
Dính đến hàng loạt sai phạm trong ngành y.
Nhiều mối quan hệ lợi ích có thể trở thành điểm yếu khi bị khui ra.
Hiện trạng:
Đang bị tạm giam, có thể bị đưa ra công bố bất kỳ lúc nào – một con bài mặc cả hoặc răn đe với các nhóm còn lại.
Tổng kết chiến lược toàn cục:
Tô Lâm đang chủ động tấn công.
Nguyễn Xuân Phúc, Huệ, Thưởng là các mục tiêu bị “thanh toán chính trị”.
Trương Thị Mai là nạn nhân của thế cờ, không phải đích nhắm nhưng phải rời bàn.
Phạm Minh Chính là người có khả năng đối trọng thật sự với Tô Lâm – nên ông chưa bị đánh trực tiếp, mà đang bị “vây ghế”.
Các nhân vật nữ, dù không phải đích ngắm trung tâm, nhưng vẫn không thoát khỏi cuộc chơi thanh trừng, nhất là khi dính đến các vị trí quyền lực hoặc các nhóm lợi ích cũ.
