Ṭa án Công lư Liên minh Châu Âu đă tuyên bố chương tŕnh hộ chiếu vàng của Malta, chương tŕnh cung cấp quyền công dân EU để đổi lấy đầu tư, là bất hợp pháp. Vụ việc này đă tạo ra tiền lệ và củng cố lập trường của EU: Quyền công dân EU không thể được bán.
Theo Ủy ban, những chương tŕnh như vậy làm suy yếu ḷng tin giữa các quốc gia thành viên và trật tự pháp lư chung. Quyết định này có thể buộc các quốc gia thành viên khác phải sửa đổi các chương tŕnh tương tự của họ. Lần này, luật pháp đă chiến thắng tiền bạc.
"Trong một cuộc tṛ chuyện bên lề, các chi tiết của vụ án đă được hé lộ trước mắt chúng tôi, nhờ đó Ṭa án Công lư của Liên minh Châu Âu gần đây đă tạo ra tiền lệ, chấm dứt một cuộc tranh chấp chính trị và pháp lư kéo dài. Vào năm 2023, Ủy ban Châu Âu đă phát động một chiến dịch pháp lư chống lại Malta"
Chương tŕnh hộ chiếu vàng của quốc đảo này đóng vai tṛ là giải pháp cho giới siêu giàu trên thế giới: một khoản đầu tư đúng mục tiêu và họ có thể sở hữu hộ chiếu châu Âu cùng với quyền tự do trên toàn châu lục."Tuy nhiên, Liên minh châu Âu hiện đă tuyên bố rơ ràng: Quyền công dân EU không phải để bán"
Thị thực vàng hay hộ chiếu vàng?
Hiện nay, có một số chương tŕnh đang được triển khai tại Liên minh châu Âu, nhưng chỉ ở Malta mới có thể lấy được quốc tịch thông qua đầu tư.
Tối đa 400 ứng viên chính và tổng cộng 1.500 người, bao gồm cả thành viên gia đ́nh, có thể tham gia chương tŕnh mỗi năm. Theo luật di trú địa phương, các nhà đầu tư nước ngoài có thể nộp đơn xin nhập quốc tịch nếu họ vượt qua ba bài kiểm tra tương tự như trong truyện dân gian, nhưng lần này họ phải đáp ứng "chỉ" các điều kiện đầu tư, không phải yêu cầu về kỹ năng:
* 600.000 euro viện trợ không hoàn lại cho Malta.
* Mua và nắm giữ bất động sản nhà ở tại Malta có giá trị tối thiểu là 700.000 euro trong ít nhất năm năm, hoặc nhà đầu tư phải thuê nhà ở, trả tiền thuê nhà tối thiểu hàng năm là 16.000 euro.
* Quyên góp ít nhất 10.000 Euro cho một tổ chức từ thiện, văn hóa, thể thao, khoa học, phúc lợi động vật hoặc nghệ thuật của Malta.
Những người chọn khoản đầu tư lớn hơn sẽ chỉ cần sống ở Malta trong 12 tháng để có được quyền công dân. Trong trường hợp số tiền ít hơn, điều này có thể thực hiện được sau 36 tháng. Quá tŕnh thẩm định bốn cấp diễn ra trước khi cấp quyền công dân, được coi là nghiêm ngặt và đạt tiêu chuẩn cao trong ngành.
Luật pháp EU không chỉ dành riêng cho Malta
Cho đến nay mọi việc đều rơ ràng, nhưng Ủy ban Châu Âu có vấn đề ǵ với việc này? "Ủy ban tin rằng việc cấp quyền công dân EU để đổi lấy đầu tư hoặc các khoản thanh toán được xác định trước, mà không có mối liên hệ thực sự giữa cá nhân và quốc gia thành viên, là không phù hợp với khái niệm về quyền công dân châu Âu và nguyên tắc hợp tác trung thành giữa các quốc gia thành viên".
Lập luận của ủy ban không phải là mới; vào tháng 10 năm 2020, lá thư thông báo chính thức đầu tiên đă yêu cầu Malta chấm dứt chương tŕnh cấp quyền công dân cho nhà đầu tư. Trong khi đó, Malta đă có động thái hướng tới Ủy ban: họ cải thiện luật pháp và đ́nh chỉ hệ thống hộ chiếu vàng cho người Nga và Belarus.
Theo Ủy ban, các chương tŕnh cấp quyền công dân cho nhà đầu tư làm suy yếu bản chất của quyền công dân EU và ảnh hưởng đến toàn bộ Liên minh.
v́ việc có được quốc tịch của một quốc gia thành viên cũng có nghĩa là có được quyền công dân EU.
Ủy ban đă bày tỏ mối quan ngại của ḿnh về vấn đề này: “Khi một quốc gia thành viên cấp quyền công dân, người có liên quan sẽ tự động trở thành công dân của Liên minh và được hưởng mọi quyền liên quan đến t́nh trạng đó, chẳng hạn như quyền tự do di chuyển, cư trú và làm việc trong EU”.
Rơ ràng là các lập luận của Ủy ban nhấn mạnh rằng quyền công dân EU, theo bản chất của nó, bao gồm quyền di chuyển và cư trú trên lănh thổ của một quốc gia thành viên khác, quyền được đối xử b́nh đẳng với công dân của quốc gia thành viên đó và quyền bỏ phiếu và ứng cử trong các cuộc bầu cử địa phương và bầu cử Nghị viện châu Âu tại các quốc gia thành viên sở tại.
Cuối cùng, cơ quan hành pháp đă hết kiên nhẫn và vào năm 2023, vụ việc đă được đưa ra Ṭa án Công lư của Liên minh Châu Âu. Malta tin rằng không ai khác có quyền can thiệp vào các điều kiện của nhà nước để có được quyền công dân. Họ cho rằng việc cấp quyền công dân là quyền chủ quyền của các quốc gia thành viên và hoàn toàn nằm trong thẩm quyền quốc gia của họ. Quyền bảo đảm quyền công dân là bản chất của chủ quyền quốc gia. Ngay cả lập luận của Luật sư chung được mời tham gia vụ án cũng nghiêng về phía Malta.
Đầu tiên nhấn mạnh rằng Ủy ban đă không chứng minh được hành vi vi phạm quy định về quyền công dân EU. Trong khi một quốc gia thành viên có thể yêu cầu bằng chứng về mối liên hệ thực sự giữa quốc gia đó và nhà đầu tư theo luật quốc tịch của quốc gia đó, luật EU không chỉ định, thậm chí không yêu cầu, sự tồn tại của mối liên hệ như vậy để có được hoặc duy tŕ quốc tịch.
Tuy nhiên, vào cuối tháng 4, một diễn biến bất ngờ đă xảy ra trong vụ án. Ṭa án Công lư đă phán quyết rằng hộ chiếu vàng của Malta vi phạm luật pháp EU và lập trường của Ủy ban là đúng đắn. Trong lập luận dài của ḿnh, thậm chí c̣n nhấn mạnh rằng các chuyên gia di trú thúc đẩy chương tŕnh này đă quảng cáo rơ ràng cơ hội này là quyền công dân châu Âu, điều này càng khẳng định thêm quyền can thiệp của các cơ quan chức năng châu Âu.
Châu Âu đang ngày càng thận trọng hơn với các nhà đầu tư giàu có từ nước thứ ba. Vụ việc này cho thấy rơ ràng rằng chủ quyền của quốc gia thành viên phụ thuộc vào luật pháp EU khi quyền công dân được trao đổi để lấy tiền. Không có ngoại lệ nào được đưa ra v́ lợi ích của Malta hay các nhà đầu tư siêu giàu.
