Thảm họa kinh hoàng khiến hơn 1.700 người thiệt mạng
Disclose TV thông tin, hồ Nyos nằm ở vùng Tây Bắc Cameroon gắn liền với truyền thuyết về linh hồn ác quỷ nổi lên từ mặt hồ và sát hại những người sống xung quanh. Trên thực tế, truyền thuyết này bắt nguồn từ sự kiện có thực từng khiến nhiều người dân và động vật thiệt mạng chỉ sau một đêm.
Được biết, sự việc nói trên xảy ra vào ngày 21/8/1986, do một người đàn ông đi từ làng Wum đến làng Nyos phát hiện ra. Ban đầu, anh nhìn thấy một con linh dương nằm chết bên đường. Khi vào trong làng, anh tiếp tục phát hiện xác của một con chó, 2 con chuột và một vài con khác.
Không rõ chuyện gì xảy ra, người đàn ông tiến đến khu lều trại phía trước để hỏi thăm tình hình. Tại đây, anh bàng hoàng phát hiện thi thể người ở khắp nơi. Sau khi tìm kiếm khắp nơi và không phát hiện ra ai sống sót, anh ta liền chạy về làng Wum báo tin.
Hồ Nyos ẩn giấu bí mật đáng sợ dưới đáy. Ảnh: smithsonianmag
Nhận được tin báo, chính quyền địa phương lập tức cử cảnh sát đến điều tra. Các làng kế bên tiết lộ, trước khi xảy ra sự việc, họ nghe thấy âm thanh rất lớn giống như tiếng bom nổ. Sau đó, không khí xung quanh ngập tràn một mùi khó ngửi khiến mọi người thiếp đi mà không biết thảm họa kinh hoàng sắp xảy ra tại làng Nyos.
Theo thống kê của cảnh sát, có hơn 1.746 người thiệt mạng và khoảng 8.000 vật nuôi, động vật hoang dã chết một cách bí ẩn. Đáng chú ý, thi thể những người thiệt mạng không xuất hiện dấu hiệu cho thấy bị chấn thương hay có cuộc đụng độ nào đó dẫn đến tử vong.
Một nhóm chuyên gia được chính phủ Cameroon cử tới hiện trường tham gia phá án. Qua điều tra, các chuyên gia nhận thấy thi thể nạn nhân tập trung chủ yếu trong bán kính 20km quanh hồ Nyos. Càng gần hồ, số lượng thi thể càng nhiều.
Bên cạnh đó, đa số nạn nhân tử vong đều sống tại làng Nyos, nơi gần hồ nhất. Số người tử vong ở các ngôi làng nằm cách xa hồ Nyos ít hơn.
Bí ẩn đáng sợ nằm dưới đáy hồ Nyos
Hồ Nyos hình thành trên miệng núi lửa cách đây 400 năm. Qua nhiều ngày điều tra, các nhà khoa học đặt ra giả thuyết sau khi hoạt động trở lại, núi lửa này đã phun trào khí độc dẫn đến thảm họa.
Thế nhưng, giả thuyết này nhanh chóng bị bác bỏ vì nhiều nhân chứng cho hay họ không thấy xảy ra động đất hay hoạt động rung lắc nào, đồ đạc và nhà cửa cũng không có dấu hiệu bị phá hủy.
Sau đó, các nhà khoa học nhận được thông tin rằng nước hồ Nyos chuyển từ xanh ngắt sang đỏ và đục ngầu sau tiếng nổ lớn. Tình trạng này xảy ra do sắt bị khuấy tung từ đáy hồ. Cuối cùng, “hung thủ” gây ra thảm họa kinh hoàng cũng lộ diện.
Cụ thể, một vụ sạt lở đã xảy ra ngay cạnh hồ Nyos, tạo thành cơn sóng thần cao tới 25m khiến khu vực xung quanh bị ngập.
Các hồ nằm ở miệng núi lửa thường chứa nồng độ CO2 cao do hoạt động núi lửa diễn ra bên dưới hàng km. Trong điều kiện bình thường, khí CO2 bay hơi theo thời gian khi nước hồ được bổ sung nhờ lượng mưa.
Tuy nhiên, hồ Nyos lại vô cùng tĩnh lặng và ít chịu ảnh hưởng của biến động môi trường. Thay vì giải phóng CO2, hồ nước đóng vai trò như một kho trữ khí áp suất cao. Tầng nước dưới sâu ngày càng tích tụ nhiều khí hơn cho đến khi mỗi lít nước hòa tan hơn 5 lít CO2. Lượng khí bị dồn nén tới mức cực hạn biến hồ Nyos thành “quả bom hẹn giờ”.
Nước hồ Nyos chuyển từ xanh ngắt sang đỏ và đục ngầu sau tiếng nổ lớn. Ảnh: Wired
Vào thời điểm xảy ra sạt lở, CO2 dưới đáy hồ dâng lên cao và bắn ra khỏi mặt nước. Khoảng 1,2 km3 khí CO2 được giải phóng trong vòng 20 giây hình thành một đám mây cao khoảng 100m và tỏa ra xung quanh.
Khi đám mây khí CO2 bao trùm, mọi ngọn lửa đang cháy đều bị tắt, bầu không khí ảm đạm trải rộng quanh hồ Nyos. Người dân sinh sống tại các ngôi làng ven hồ gần như không có cơ may sống sót. Trong số 800 cư dân, chỉ có 6 người may mắn thoát khỏi thảm họa do nhanh chóng chạy lên vùng đất cao hơn bằng xe máy.
Đám mây khí CO2 lan rộng và xa, cướp đi sinh mạng của những người ở cách hồ tới 25km. Các dân làng trong khu vực bước ra ngoài nhà xem xét tình hình bị ngạt thở bởi đám mây khí tràn đến và tử vong ngay trước cửa nhà. Những người nằm ngủ trưa cũng thiệt mạng trong khi người thân của họ chưa hiểu chuyện gì xảy ra do mật độ khí CO2 ở mặt đất đủ đậm đặc để gây chết người.
"Tôi không thể nói. Tôi rơi vào trạng thái mất ý thức. Tôi không thể mở miệng bởi sau đó tôi ngửi thấy thứ gì đó rất khó chịu. Tôi nghe thấy tiếng con gái ngáy một cách bất thường. Khi tới được giường con gái, tôi quỵ ngã. Tôi muốn cất tiếng nói nhưng hít thở không thông. Con gái tôi đã chết", Joseph Nkwain, một trong những người sống sót kể lại.
Nỗ lực tìm cách ngăn chặn thảm họa tái diễn
Sau khi phát hiện nguyên nhân thực sự khiến hơn 1.700 người tử vong, hồ Nyos đã được các nhà khoa học và chức trách giám sát nghiêm ngặt. Các nhà khoa học đã mất 10 năm để tìm ra cách làm hồ Nyos thoát khí CO2 an toàn trước khi lại có một thảm họa tương tự xảy ra.
Theo đó, họ nhất trí kế hoạch thả một ống có đường kính 13 cm xuống độ sâu 182m, ngay trên đáy hồ. Khi nước ở đáy hồ được bơm lên đỉnh ống, khí CO2 thoát ra trên đầu ống, bắn nước và khí lên cao tới 45m. Hiệu ứng ống khói sẽ kích hoạt phản ứng liên tục cho đến khi CO2 bốc hết.
Ống đầu tiên được lắp đặt và thử nghiệm năm 1995. Nhận thấy ống hoạt động an toàn, các nhà khoa học đã lắp một ống cố định năm 2001. Đến năm 2006, chiếc ống vẫn hoạt động và đưa gần 20 triệu m3 CO2 vào không khí mỗi năm.
Các nhà khoa học đã mất 10 năm để tìm ra cách làm hồ Nyos thoát khí CO2 an toàn. Ảnh: smithsonianmag
Trong thời gian từ năm 2001 - 2006, lượng khí CO2 trong hồ Nyos đã giảm 13% nhưng các nhà khoa học cho rằng mức giảm này quá ít. Hồ Nyos vẫn còn một lượng CO2 nhiều hơn lượng đã bốc lên trong thảm họa năm 1986.
Đáng lo ngại, con đập tự nhiên ở phía bắc hồ Nyos đang bị xói mòn và có thể sập trong 5 năm. Đập vỡ có thể khiến 50 triệu m3 nước tràn ra từ hồ, nhấn chìm tới 10.000 người khi tràn qua các thung lũng bên dưới. Tuy nhiên, thảm họa vỡ đập mới chỉ là khởi đầu.
Nếu hồ Nyos mất đi lượng nước lớn như vậy, mực nước có thể giảm tới 40m. Áp lực nước giữ khí CO2 ở lại đáy hồ không còn, nguy cơ xảy ra một đợt phụt khí CO2 kinh hoàng hơn vụ năm 1986.
Trước tình hình đó, giới khoa học gấp rút thực hiện giải pháp vừa gia cố đập tự nhiên bê tông vừa lắp thêm 4 ống hút nữa để giảm lượng CO2 về mức an toàn.
